Quaestio 2

QVAESTIO II VTRVM generatio in diuinis sit uniuoca, uel aequiuoca.

Articulus primus suppositiones. Secundus conclusiones. Tertius dubitationes absoluet.

¶ Quantum ad primum itaque notandum, quod difficultas huius quaestionis consistit in quid nominis terminorum, Ideo notandum, quod generatio uniuoca, & aequiuoca in creaturis distinguuntur: quia aliqua est conuententia specialis generantis, & geniti in generatione uniuoca: quae non est in generatione aequiuoca.

¶ Secundo notandum, quod tam in generante creato, quasi in genito, est duo considerare scilicet quod & quo. In generante quod, est ipsum generans. Quo, est ratio generandi: quae est principium est citiuum generationis. In genito, quod est terminus totalis scilicet res, quae generatur. Quo est terminus formalis. Illa ergo duo scilicet quod, & quo, non semper: sed frequenter distinguuntur. Nam angelus producens intellectionem, est quod, & quo ex parte producentis Idem est de anima separata. Similiter si accidens separatum, puta calor: per diuinam potentiam produceret calorem separatum idem esset quod, & quo, tam ex parte generantis, quam generati.

¶ Tertio notandum: quod aliquando terminus totalis pro ductus seu productionis est per se unum: quandoque per accidens unum. Primum contingit in generatione substantiali. Secundum in productione accidentis: ut si aliquid calefiat: terminus totalis calefactionis scilicet calefactum: non est per se unum: sed aggregatum ex subjecto, & calore in eo producto.

¶ Quarto notandum: quod in generatione accidentis generatio dicitur uniuoca, quamdo terminus formalis scilicet accidens secundum se totum productum est eiusdem rationis, siue speciei per se cum ratione producendi. Vnde si ab igne ealesit. lignum, uel lapis, est generatio uniuoca: quia calor productus in ligno, uel lapide est eiusdem rationis cum calore ignis: licet ignis, & lignum, uel lapis differant specie. Sed si ignis calefaceret se: sicut graue mouet se: uel si aqua calefacta se reduceret ad pristinam frigidi tatem: non esset generatio uniuoca propter diuersitatem speciuocam caloris pro ducti in igne: & formam ignis, quae est ratio agendi.

¶ Loquendo autem de generatione substantiali, illa dicitur uniuoca, quando generans & genitum non sunt alterius speciei.

¶ In hac autem uniuoca generatione sunt tres gradus. Primus, quando generans, & genitum sunt eiusdem speciei: & nullus terminus formalis acquisitus per productionem distinguitur specie a quacunque ratione agendi respectu sui. Exemplum: ut si in generatione ignis ab igne, sola forma substantialis ignis esset ti & non calor: tunc esset generatio perfectissime uniuoca Si uero calor ignis generantis sit etiam causa immediata respectuformae substantialis ignis genitirunc non est ibi generatio uniuoca ir hoc gradu primo: sed in secundo. Et hoc ponitur secundum opi. illorum qui dicunt accidens posse causare substantia, & formam speciuocam, & non solum qua litatiuam dispositionem.

¶ Secundus gradus: quando generans, & genitum sunt eiusdem speciei: & quilibet terminus formalis generatus est eiusdem rationis cum aliqua ratione agendi, & cum aliqua est alterius speciei: ut si tam in generante, quasi in genito essent plures formae substantiales: & quaelibet in generante concurreret tanquam partialis causa respectu cuiuslibet formae geniti. Sic enim non esset ita perfecte uniuoca sicut i priori gradu.

¶ Tertius gradus est, quando generans, & genitum sunt eiusdem speciei: & aliquis terminus formalis productus est eiuidem rationis cum ratione agendi. Et aliquis terminus cum nulla ratione agendi est eiusdem rationis: ut si anima uegetatiua realiter distinguatur a sensitiua, & intellectiua in eodem composito: tunc generatio asini ab asino est hoc modo uniuoca: quia ola anima uegetatiua in generante est ratio generandi, cum qua anima uegetatiua in genito est eiusdem rationis & non sensitiua. Ex illis gradibus alij ( ssisunt) possunt patere.

¶ Si dicis: eiusdem generationis non sunt plures termini formales: ergo secundus, & tertius gradus super falia imaginatione fundantur. Antecedens patet: quia generatio multiplicatur ad multiplicationem termini sicut quilibet respectus. Dicendum: quod terminus formalis accipitur aliquando pro illo, quod secundum se, & quodlibet sui capit esse per gnionem: & sic sunt plures termini formales in gnatione asini. Sunt etiam plures gnationes:, quae tamen dicuntur una unitate ordinis ad unum terminum formalem, ultimum, & speciuocum. Vel dicitur una generatio propter unitatem termini totalis, qui est per se unum suppositum. Alio modo capitur terminus formalis pro ultimo terminoformali: & sic gnationis asini est tantum unus terminus formalis. Et secundum hoc patet ad replicam.

¶ Quinto supponitur, quod paternitas & filiatio sunt alterius rationis: secundum quod aliqua in diuinis dicuntur esse alterius rationis. Quodque paternitas sit de essentia patris: quia eius constitutiua: similiter filiatio est de essentia filij eadem ratione.

¶ Procuius intellectu notandum, quod illa dicuntur esse eiusdem rationis, quae sunt simillima: eo modo quo duae albedines, & quaelibet res eiusdem speciei specialissimae sunt simillimae. Ex quoelicitur, quod paternitas, & filiatio non sunt eiusdem rationis: quia non simillimae: cum duae paternitates similiores sunt paternitate, & filiatione Similiter spiratio; & generatio non sunt simillimae. Et capitur similitudo hic largissime, ut non distinguitur contra aequa litatem &c.

¶ Secundo sequitur: quod si res constitutae sunt eiusdem rationis: nihil est reperite in uno, quin aliquid sibi simillimum reperiatur in altero. Patet; quia siesset in uno aliquid, cui nihil simillimum esset in alio: ipsa constituta non essent inter se simillima. Similiora enim essent illa, in quibus non posset inueniti aliquid in uno; quin etiam sibi simile re¬ periatur in alio.

¶ Ex isto sequitur tertio, quod quandocunque constituentia aliqua (etsi non omnia) sunt alterius rationis: etiam constituta sunt alterius rationis. Hoc corollarium Ockam. q. praesenti longe prosequitur contra Sco. Patet, quia constituta non distinguuntur nisiper distinctionem constituentium: & ita nec possunt distingui constituta tanquam alterius rationis, nisi per constituentia alterius rationis. Et ideo sicut ex distinctione constituentium arguitur talis distinctio constitutoris: ita ex tali distinctione constituentium arguitur talis distinctio constitutorum. Alioquin nunquam posset probari, quod constituta essent alterius rationis: cum nulla distinctio competit eis nisi per constituentia.

¶ Quantum ad articulum secundum est conclusio prima. Generatio in diuinis nec simpliciter uniuoca: nec equiuoca simpliciter est dicenda. Probatur conclusio: quod non uniuoca: quia generans, & genitum non sunt simpliciter eiusdem rationis eo modo quo aliqua in diuinis dicuntur eiusdem rationis: nec terminus formalis cum ratione generandi: ergo. Tenet consequentia ex quid nominis generationis uniuocae. Antecedens pro prima parte probatur: quia constituentia patrem, & filium scilicet paternitas, & filiatio non sunt eiusdem rationis: ut declaratum est coroll. j. quinti notab. ergo nec constituta Tenet consequentia ex corollario tertio eiusdem notabilis. Pro prima parte probatur antecedens: quia terminus formalis (si aliquis est) est persona constitura. ut dictum est supra dist. v. quae. iij. Ratio autem generandi seu principium elicitiuum est essentia: ut patuit dist. vij. q. i. Sed constitutum non est eiusdem rationis cum altero constituentium.

¶ Seeunda pars conclusionis: quod non sit generatio haec aequiuoca simpliciter: patet: quia in generatione simpliciter equiuoca semper est aliquid in genito quod est distinctum realiter a quolibet quod est in generante: sed nihil est in filio quod realiter distinguitur ab essentia, quae est in patre. Similiter in generatione aequiuoca, generans & genitum non sunt aliqua una res. Pater autem, & filius sunt una essentia.

¶ Conclusio se. Cocunda. Generatio diuina assimilatur ma Gangis generatio uniuocae, quam aequiuocae. Pro dinibatur: quia licet generatio, & genitum siminon sunt eiusdem rationis: eo modo, mag quo in diuinis aliqua dicuntur esse eius¬ nerdem rationis: nihilominus ibi est eadem uniessentia, & natura generantis, & geniti caequae identificat sibi omnias, quae sunt in aec utraque personarum, immo & personas: propter quam essentiam magis uniuntur essentiali, & reali identificatione perso nae generans, & genita, quam quaecunque creaturae solo numero differentes: propter quarum conuenientiam generatiounius ex altera dicitur uniuoca in creaturis: ergo multum assimilatur generatio diuina uniuocae generationi. Tenet consequentia: quia generatio dicitur uniuoca ab unitate, & aequiuoca a diuersitate. Vnitas autem maxime est de ratione uniuocae generationis: & diuersitas rationis (quae in creatura praesupponit diuersitatem realem, & essentialem) de ratione aequiuocae generationis: quae cum nullo modo reperitur in diuinis, non as similatur ei: uel minus quae generationi uniuocae.

¶ Et si diceres. Generatio aequiuoca est, cum generans & genitum sunt alterius rationis non curando ansint idem essentialiter uel non. Dico quod impossibile est in creaturis aliqua esse alterius rationis, & non distingui essentialiter: ideo semper hanc distinctionem essentialem praesupponit, sicut speciuoca differentia praesupponit naturalem

¶ Verum cum termini sunt ad placitum: fiquis sic acciperet generationem aequiuocam: concedendum foret in diuinis generationem esse aequiuocam: cum pater. & filius sunt alterius ratios.

¶ Sed diceres. In gnatione diuina nulla e alteris generantis a genito: nisi quia hic est pater: hic filius. Sed propter hanc non potest dicigeneratio non uniuoca: alioquin nullum animal generaretur generatione uniuoca: cum semper generans dicitur pater, & genitum filius.

¶ Sol. Non est fimile in creaturis: quia paternitate, & filiatione constituuntur personae diui¬ nae generans, & genita. In creaturis uero aut paternitas, & filiatio nihil addunt suppositis: aut si relatio est distincta: sunt accidentia extrinseca eis, quae adueniunt suppositis post completum esse: & possunt etiam corrumpi manentibus suppositis.

¶ Contra praedicta est una diffirultas. An scilicet si aliqua, constituentia sint alterius rationis, quod importent necessario constituta esse alterius rationis. Suppositis his, quam superius dicta sunt dist. ij. q. xj& latius infra tangent d. xxvij. & xxviij de modo loquendi quasi improprio est, Item supposita etiam simplicitate diuina, de qua dist. viij. q.vij. patuit. Respondeo secundum doct. Imposlibile est aliqua constituentia esse alterius rationis, quin constituta ex illis sint alterius, & alterius rationis. Quia sicut constituta non distinguuntur nisi per distinctio nem constituentium: ita nec constituta possunt distingui (tanquam alterius, & alterius rationis) nisi per distinctionem consimilem ipsorum constituentium. Et ideo sicut ex distinctione constituentium contingit inferre distinctionem const tutorum: ita ex distinctione tali constituentium (tali scilicet quod sunt alterius rationis) contingit inferre consimilem distinctionem constitutorum. Alias enim nunquam posset probari constitutaesse altenus rationis: si non posset hoc ostendi ex eo, quod constituentia: sunt alterius rationis. Quomodo enim homo diceret distinguiab asino per formam speciuocam: si forma asini non esset alterius rationis a forma hominis. Vnde breuiter dicendum: quod non potest esse minor distinctio rationis in constitutis, quam in constituentibus. Diuersitas enim constitutorum arguitur ex sola diuersitate constituentium.

¶ Si dicis. Constituta aliquando plus conueniunt, quam constituentia: quia plus conueniunt asinus, & equus: quam formae eorum: quia con ueniunt in hoc, quod habent materiam eiusdem rationis: sed forma equi, & asini nihil habent eiusdem rationis: cum ergo plus conueniunt minus differunt. Ad hoc dicendum: quod licet aliqua constituta plus conueniunt: non ergo sequitur: quod mi¬ nus differuntammo stat plus conuententia magis differre, quam minus conuenientia: sicut Sortes, & Plato plus conueniunt, quad anima sortis, & anima asini: quia illa conueniunt in materia eiusdem rationis: ista uero in nullo eiusdem rationis conueniunt, & ista differunt specie: illa genere. Cuius ratio est: quia ex alio conueniunt, & ex alio differunt. Si ergo ea, per quae differunt magis differunt, seu distinguuntur inter se quae illa per quae conueniunt: tunc magis conueniunt constituta, & non minus differunt: quam constituentia.

¶ Si itetum dicis Ex hoc quod constituentia sunt primo diuersa: non potest concludi, quod constituta sint primo diuersa: ergo nec ex hoc: quod constituentia ratione differunt: potest concludiconstituta ratione difserre: quia non uidetur cur tam uarie.

¶ Pro solutione notandum: quod aliqua esse primo diuersa dupliciter intelligi potest. Vno modo: quia diuersitas aliqua prioritate conuenit eis, & mediantibus illis conuenit alijs. Secundo: quia in nullo conuenit. Primo assumptum replicae est uerum. quia sic constituta nunquam sunt primo diuersa: sed consequentia non ualet. Et est ratio diuersitatis: quia esse alterius rationis aliquando constitutis conuenit propter diuersitatem rationis constituentium. Sed esse primo diuersa nunquam conuenit constitutis: & ideo non conuenit constitutis: quia conuenit constituentibus.

¶ Itaque esse alterius rationis, potest aliquibus competere propter alia, quibus etiam conuenit. Sed esse primo diuersa nunquam comnpetit aliquibus propter hoc: quia conuenit alijs. Accipiendo secundo modo esse primo diuer sa potest concludi de constitutis, quando omnia constituentia sunt diuersa: sicut uniuersaliter in omnibe indiuiduis creatis per se in genere i. ist totalibus secundum communem cursum. In illis enim nec materia, nec forma est eadem. Sed non quando aliqua constituta sunt diuersae rationis: aliqua non. de hoc supra. dist. v. q. i. Cuius ratio est: quia aliqua praedicata denominant non solum ea, quibus primo conueniunt: sed etiam alia, qui¬ bus conueniunt mediantibus illis: ut calefacere primo conuenit calori: & mediante calore igni, cui inhaeret calor. Et intelligere primo conuenit animae, & mediante anima homini, cuius anima est pars. Aliqua autem praedicata non de nominant, nisieca tantum, quibus primo, uel immediate conueniunt, ut inhaerere esse accidens: esse substantiam: esse partem: esse communicabile, & mul ta similia, quae non denominant constituta, uel tota propter constituentia, uel partem, uel aliquod inhaerens. Nunc autem quando aliquod praedicatum potest aliquid denominare mediante alioubicunque illud aliud (mediante quo denominat) inuenitur: consimili modo denominabit illud nisi forte illud, cui primo conuenit: esset tantum in parte: ad cuius partis denominationem non sequitur denominatio totius. Et ideo quia esse alterius rationis, natum est de nominare constituta mediantibus constituentibus alterius rationi ubicunque constituentia sunt alterius rationis: ibi constitura erunt alterius rationis. Esse autem primo diuersa secundo modo acceptum tale est, quod propter partem unam non attribuitur toti: nisi omnibus partibus conueniat. Et ideo non denominat constitutum: nisi conueniat omnibus constituentibus. Quorum omnium causa, est impositio, uel cors usus terminorum,