Quaestio 1

QVAESTIO VNICA QVIA de causa bonitatis uoluntatis dicendum erit in fra distinct. xl. Ideo tantum quaeritur hic iuxta materiam tertiae conclusionis. Vtrum uoluntatis finis, & intentionis sit distinctio realis, aut tantum rationis. Positis pro articu lo primo notabilibus terminorum declaratiuis: ponentur conclusiones proarticulo secundo cum dubijs pro tertio arti.

¶ Quantum ad primum notandum, quod nomen uoluntas aliquando accipitur pro potentia appetitiua rationali, id est pro anima rationali nata obiectum sibi per rationem ostensum appetere, uel re futare: & sic potest accipi Luc. ij. Et in terra pax hominibus bonae uoluntatis id est uoluntatis bene habituatae. Aliquando accipitur pro actu appetitiuo scilicet a ipso uelle, aut nolle: sic dicij. j. ad Thessa. iiij. Voluntas dei est sanctificatio uestra, idest hoc uult deus, siue hoc est uelle dei sanctificatio uestra, & Lu. xij. Seruus, qui cognouit uoluntatem domini sui, & non se praeparauit, & non fecit se cundum uoluntatem eius, uapulabit multis. Accipitur quandoque pro obiecto uolito: ut ibi. Non mea, sed tua uoluntas fiat. Mat. xxvj. In proposito accipitur pro potentia uolitiua, uel pro uoluntatis actu.

¶ Secundo notandum, quod differentia est inter finem, & causam fina lem, ut dictum est distin. j. quaest. v. Nam finis est terminus rei, uel operationis. i. effectus productus. Sed causa finalis est aliquid amatum ab agente aliquid propter ipsum, quod mouet agens ad agendum producente. accipitur tamen frequenter finis, ut etiam se extendit ad causam finalem.

¶ Vnde sic accipiendo finem: finis secundum Grego. de arim. capitui tripliciter: communiter, proprie, & magis proprie. Communiter quodlibet uolitum siue uolitionis obiectum dicitur finis. Sic accipit Aug. xj. de trini. c. vj. ubi dicit: quod uoluntas uidendi non habet finem, nisi uisionem: siue illud referat ad aliud, siue non referat: & uoluntas uidendi fenestram, finem habet fenestram. Einis proprie dicitur non quod cunque uolitum, sed uolitum propter, quod aliud est uolitum, & sic accipitur finis, quod est cuius gratia scilicet aliud est uolitu, & illos duos modos distinguit magister in litera cum dicit. Tinis uoluntatis est uelle illud, quid uolumus, per quod impletur ipsa uoluntas, uelpotius aliud propter quod illud uolumus. Einis magis propriae, est id, propter quod aliud est uolitum, & ipsum propter se tantum est uolitum, sic dicitur ij. Metaphy. Tinis est, quod non est alius causa: sed alia illius id est finis est, quod non est uolitum propter aliud: sed propter se tantum, alia autem sunt uolita propter ipsum. & commenibidem commen. viij. dicit: quod descriptio causae finalis est, non ut sit propter aliam causam. pro eodem ergo capit finem ibi, & causam finalem.

¶ Tertio notandum circa illum terminum intentio: quod secun- dum Bona. q.vj. huius dis. Intentio mul tipliciter accipitur. Vno modo pro potentia intendente: alio modo pro habitu, quo intendit: tertio modo pro actu intendendi: quandoque pro obiecto, quod intenditur. Primo modo accipitur cum intentio dicitur oculus: cum uero dicitur lumen, accipitur pro habitu dirigente: cum dicitur quod intentio est finis ipse: sicut dicit magister in litera, accipitur pro intento: cum uero dicitur, quod inten tio quaedam est recta, quaedam obliqua, accipitur pro actu: principalius tamenintentionis nomen impositum est actui: & sic accipitur in proposito, sic autem generaliter acceptum est actus potentiae, quoactu fertur in aliquid siue moueatur a se, siue ab alio.

¶ Tertur autem potentia in aliquid dupliciter: uel tamquam in obiectum, siue finem. Primo modo est cuiuslibet potentiae. Secundo potest distingui. Aut potentia fertur in fine ducta ab alio, sicut fertur potentia non cognoscens, quo modo dicit conmen. quod natura non cognoscens dirigitur ab agente infallibili, & sic omne agens agit propter finem, siue per intem tione finis. Vel potentia fertur in finem non ducta ab alio, sed ducens se in aliud: & sic non potest esse alicuius potentiae naturalis: sed tantum liberae quia secundum Damal. Appetitus non liber ducitur, & non ducit: & hoc modo accipitur hic pro actu scilicet potentiae rationalis libere, quo fertur in aliquid, tamquam in finem: non tanquam in obiectum: & hoc est, quod uult beatus. Ansel. In oni (inquit) uolitione contingit accipere quid, & cur. Intendere non respicit quid, sed cur: hoc est finem per aliud tanquam per medium: est ergo intentio actus uoluntatis respectu finis.

¶ Et secundum quod finis accipitur tripliciter, consmuniter, proprie, & magis proprie: sic intentio accipitur tripliciter scilicet communiter: & sic omnis uolitio est intentio: sicut quodlibet uolitum dicitur finis communiter. Proprie: & sic uolitio illius propter quod aliquid est uolitum, dicitur intentio. Magis proprie: uolitio eius, quod est propter se uolitum, & aliud propter ipsum intentio appellatur.

¶ Ex quibus patet, quod omnis his tribus modis intentio aliqua est usus, aliqua fruitio, aliqua medium inter usum, & fruitionem: si ponitur medium de quo dis. j. primi sem per tamen est finis medij, uel ultimi.

¶ Quantum ad secundum articulum est coclusioprima. Accipiendo uoluntatem, & intentionem pro obiectis: & finem communiter pro omni uolito, inter uoluntatem, intentionem, & finem nulla est distinctio. Probatur conclusio. quia nec est inter ea distinctio realis, nec rationis: ergo nulla. Tenet consequentia a sufficienti diuisione: non n. pono distinctionem formalem in creaturis. Antecedens probatur: non realis, quia eadem res uolita est uoluntas: obiectum uoluntatis, sinis & intentio, quia idem est obiectum uolitionis, & intentionis: & ipsum est finis communiter acceptus. Nec rationis: quia illa non est rerum: sed tantum rationum, conceptuum scilicet uel signo rum.

¶ Secunda conclusio. Accipiendo uoluntatem, & intentionem pro potentia, uel actu uniformiter, finis distinguitur ab utroque realiter, non tamen uniuersaliter. Probatur. quia finis, qui est obiectum uolitum, aut gratia cuius distinguitur realiter a potentia, & ab eius actu: ergo a uoluntate, uel intentione sic acceptis. Consequentia nota. Antecedens pbatur. Quia frequenter finis est extrinsecus, & distans a potentia, & actu: nam potentia dilectione tendens in deum, uel aliud dilectum citra deum realiter distinguitur a dilecto, simul & a dilectic ne.

¶ Dicitur non tamen uniuersaliter: quia cum uoluntas sit potentia resse. xiua potens se amore teflectere super se, & amorem suum: ipsa potentia, uel actus est suijpsius obiectum, & finis ut dum uult se, & actum suum propter seipsum.

¶ Tertia conclusio. Accipiendo uoluntatem, & intentionem pro actu: & finem coniter. uoluntas, & intensio non distinguuntur: sed magis adinuicem conuertuntur. Patet conclusio: quia sic accipiendo omnis uoluntas est intentio, & omnis intentio est uoluntas, intentio enim est uolitio finis, & loquendo coniter, omne uolitum est finis ergo omnis uolitio est intentio: cum omnis uolitio est uolitio uoliti, & accipitur hic uolitio gnaliter pro omni actu uoluntatis tam affirmatiuo, quam negatiuo. i. pro uelle, & nolle: & sic econuerso omnis intentio est uolitio.

¶ Quarta conclusio. Accipiendo intentionem proprie siue magis proprie: & uoluntatem pro actu: aliqua uoluntas, & intentio distinguunt: & aliqua uoluntas, & intentio non distinguuntur. Primum patet de uoluntate medij tantum uoliti non propterse, illa uoluntas inquantum est medij, non est intentio. Patet: quia intentio tantum est uoluntas finis. Secundum patet de uoluntate finis propinqui, uel ultimi, quae est in tentio.

¶ Quinta conclusio. Voluntas, & intentionis nomina re, & ratione sunt distincta. Quod re distinguuntur, patet quia unum nomen non est aliud: cum differunt in literis, & syvllabis. Quod ratione: quia non sunt sVnonyma: & eis correspondet diuersi conceptus: ut patet ex illo articulo.

¶ Quantum ad tertium articulum dubitatur primo: utrum intentio sit unius potentiae; uel duarum: & uidetur, quod sit duarum potentiarum. Nam intentio est actus lib. arbi. sedlibe. arbi compraehendit rationem, & uoluntatem: nam scum Aug. est facultas rationis, & facultatis, qua bonum eligitur gratia assistente &c. ut pater in tex. dist. xxiiij. ergo est actus duarum potentiarum. In oppositum: intentio est unus actus: sed unus actus est unius po¬ tentiae: igit.

¶ Hic tenet san. Bona. quod in none intentionis clauditur simul actus rationis, & uoluntatis: quia ut dicit, intentio dicit quandodam collationem unius ad aliud & cum hoc quandam conuersionem cum quietatione, primum ptinet ad intellectum: sedm ad uolutatem: sed quia supra dist. xxv. ostensum est, quolibe. arbi non est duae potentiae: sed una potentia: ita & intentio non est duo actus: sed actus unus unius potentiae: nam licet intensio non sit sine actu intellectus, finem, & medium oste dentis: sicut est omnis actus uoluntatis posuj ponit actum intellectus pro quanto uoluntas non tendit in incognitum: non tamen deo actus uoluntatis est duo actus, nec est actus intellectus. Sic & intentio poprie accepta est uolitio finis assequendi permedia: & illa uolitio est unus actus: licet nomen intentio posset connotare plures actus scilicet actum medij relati in finem supponit tamen intentio pro uoli tione finis, quam est unus actus.

¶ Et per hoc patet ad dubium, quod intentio est actus unius potentiae tantum scilicet uoluntatis: & eum arguitur de libe. arbitrio, dictum est supra dist. xxv. quod liberum arbitrium non est duae; sed una potentia scilicet uoluntas: licet nomen liberiarbitrij connotat rationem, uel intellectum, ut ibi ostensum est. Et ad rationes Beati Bonau. dicendum, quod conferre permodum iudicij est solius intellectus, sicut & intelligere: sed referre utendo, siue ordinando unum amabile ad aliud est uoluntatis: sicut enim uolum tas est reflexiua, quia immaterialis: ita & collatiua, uel potens referre suo modo.

¶ Secundo dubitatur: ostenso, & in tentio sit unius potentiae scilicet uoluntatis: an sit unus actus, uel duo eiusdem potentiae, & uidetur, quod sint duo actus: quia intentionis est referre media in finem: nam qui intendit, intendendo refert, seuordinat unum in aliud: ergo complecti tur duos actus, unum uoliti propter finem, & unum ipsius finis. Respondetur ad dubium, quod quia intentio, ut dictum est, est uolitio finis: quia aunt finis est alicuins finis scilicet relati in ipsum: ideo intentio, quae est finis, similiter connotat uolitionem eius, quod est adfinem, siue cuius est finis. Potet etiam secundum aliquos uoluntas unc actuuelle finem, & medium propter finem: uel distinctis: ut dictum est in. j. dist. i. & tunc ille actus est simulactus, & fruitio: usus pro quanto est medij propter finem: fruitio inquantum est finis perper seipsum: & tunc etia actus ille simulest usus, & in tentio. Potest etiam uoluntas duobus distinctis actibus ferri in medium, & in finem, quorum primus est usus, & non fruitio. secundus fruitio, & non usus: & tumc intentio supponit peo uolitione finis: connotat tamen uolitionem eius, quod ordinatur in finem, & sic patet, quod semp intentio est unus actus, licet coexigat alium.

¶ Tertio dubitatur: cum intentio sit actus uoluntatis: quodo dicitur oculus, & lumen, haec. n.e pertinent ad intellectum: nun autem Mat. vj. Si oculus tuus fuerit simplex, totum corpus lucidum erit, & ibidem. Vide ergo nelumen quod in te est &c. Glol. exponitoculum, & lume de inten tione. Respondetur, quod intentio dicitur oculus, & sumen metaphorice: & ita non semper pertinent ad intellectum; sed etiam ad uoluntatem: unde intentio diitur oculus uoluntatis, pro quanto per intentionem discernit: qua uoluntatis operatio bona, uel praua dicatur. Dicitur aut lumen: quia, manifesta est intendenti, non sic opus: scit n. homo, quid intendit: qduero ex opere sequat, nescit, ideo opa dicuntur tenebrae: intentio, quae manifesta est homini ageti lumen secundum illud Apostoli Ephe. r. Omne quod manifestatur, lumem est.