Liber 2, Quaestio 5

Quod non quia nullum est arbitrium humanum igitur. Probatur antecedens quia, si possemus concludere hominem habere liberum arbitrium, hoc esset quia idem homo successive potest velle et non velle seu nolle vel nihil operari circa idem obiectum eodem modo dispositum. Sed tales actus contrarii aut contradictorii reperiuntur in brutis et naturalibus, ergo. Antecedens patet de cane qui videns baculum renuit panem. Patet etiam de igne in camino nabugode qui non egit in damelem, igitur.

Secundo, quodlibet liberum arbitrium est per naturam impeccabile, igitur nullum tale per peccatum est minoratum. Antecedens probatur, si sic enim, sequitur quod peccabilitas in esset sibi a Deo quia omnem contradictionem quam habet natura in primo instanti sui esse recipit a Deo creante, igitur.

Tertio, si quaestio foret vera, sequeretur quod homo nunc esset alterius speciei ab Adam antequam peccaret. Patet consequentia quia cum liberum arbitrium sit voluntas creata quae est essentia et perfectio animae humanae, sequitur quod, si aliquis gradus illius esset remissus quod perfectio humana esset remissa et consistit in indivisibili, sequitur quod species humana fuerit mutata per peccatum.

In oppositum, arguitur homo propter peccatum fuit spoliatus gratuitis et vulneratus igitur naturalibus veribus et potentiis, igitur libertas fuit per peccatum diminuta. Tenet consequentia quia humana libertas est potentia naturalis. Et antecedens patet per parabolam Christi de Samaritano, etc.

Prima conclusio, licet libertas arbitrii non sit ponenda in brutis, tamen arbitrii libertas est in aequalis in multis. Prima pars probatur quia, si sic, sequeretur quod possent iudicare complexe consiliari et spontanea sibi notiva non fugere et convenientia non appetere. Consequens est falsum et patet consequentia quia talia potest homo per liberum arbitrium, ut patet ins?atis viris et matribus voluntarie et libere honores et divitias contempnentibus et tribulationes pro Christo substinentibus. Secunda pars probatur quia una libertas est alia potentior et perfectior, igitur. Probatur antecedens quia libertas divina est immensa sed creata est finita et mensa.

Second, aliquae duae libertates creatae differunt specie, ergo sunt inaequales. Patet consequentia. Et antecedens probatur quia humana angelica.

Tertio, unus intellectus excedit alium in esse intellectivitatis, ergo una voluntas in esse libertatis. Tenet consequentia a simili quia partes imaginis sunt aequales. Antecedens probatur de intellectivis potentiis hominis et angeli, nam si angelus non haberet voluntatem et intellectum perfectiores hominie non videretur alterius speciei ab homine, quod est falsum

Primum corollarium, quantum una potentia libera est alia perfectior in esse entitatis tantum eadem potentia est alia perfectior et liberior inesse libertatis contra quamdam opinionem ponentem quod quaelibet libertas est alteri aequalis inesse libertatis quamvis non inesse perfectionis et entitatis.

Secundum corollarium, licet effectus dicatur naturalis qui procedit a causa secunda per modum naturalitatis, tamen omnis effectus cuiuscumque causae secundae procedit principaliter a causa summae libertatis. Prima patet quia illuminatio et calefactio et huiusmodi sunt naturales effectus ignis naturaliter agentis. Secunda pars probatur quia Deus est summa et prima causa omnium specierum et motionum secundum Augustinum. Sed Deus est libertas summa, ergo etc.

Ex quo potest inferri quod quilibet effectus potest dicit liber cum eius causa principalis sit summe libera.

Tertium corollarium, licet ignis posset agere et non agere in passum dispositum secundum alterius causae coagentis voluntatem, tamen ignis dimissus proprie suae naturae non posset non agere in passum dispositum debite approximatum per suam libertatem. Prima pars probatur quia Deus posset suspendere activitatem naturalem ignis et impedire ne ageret in passum dispositum sicut in camino ignis. Secunda pars patet per sensum stante enim generali influentia secluso Dei miraculo ignis non posset ex se non agere in passum dispositum sibi debite propinquum seclusis quibuslibet impedimentis, ergo.

Ex dictis, patet per hoc quod homo est totalis et circa passum dispositum non uniformiter operatur ipsum hominem habere liberum arbitrium sufficienter comprobatur. Patet quia per hoc quod bruta uniformiter appetunt sibi convenientia et et refutant disconvenientia suae naturae seclusis impedimentis concluditur quod ipsa non habent liberum arbitrium, ergo potentia quae potest per se facere oppositum sufficienter arguit libertatem habere.

Secundo, sequitur quod ad hoc antecedens est increati arbitrii libertate, cuius consequens nullo modo est in suae potestate libertatis. Patet quia sequitur formaliter Sortes cras leget vel peccabit ergo deus est et deus aeternaliter hoc praescivit et constat quod in potestate libertatis sortes est antecedens, scilicet cras legere vel non legere, et tamen sortes non potest Deum facere esse vel fore aut dem praescire illud, tamen state quod sortes possit facere aliquid ex quo formaliter inferri potest Deum esse et sortem lecturis praescivisse.

Tertio, sequitur quod voluntas creata non ideo dicitur libera quia habet in sua potestate omnia ad sui liberi actus productionem. Patet quia ad hoc quod voluntas vellit aliquid vel producat requiritur causalitas summae libertatis quae non est in potestate creatae voluntatis, sed ideo dicitur libera creata voluntas quia omnibus positis extrinsecis ad suum agere requisitis potest velle vel non velle hoc vel oppositum contrarium vel contradictorium, scilicet potest velle et nolle et non velle stemotis quibus libet impeditis. Hoc videtur esse de mente Hug in suo 2o libero.

Quarto, sequitur quod immensa libertas divinae essentiae est prima causa continentiae. Patet quia omnis continentia libertatis reducibilis est in aliquam causam liberam sed omnis causa libera creata reducitur in summam libertatem, tamquam in suam causam aqua habet, ut sic est ut causa sit, ergo. Confirmatur quia voluntas Dei est prima et summa causa omnium motionum et specierum secundum Augustinum, primo De Trinitate, capitulo 6.

Secunda conclusio nullum liberum arbitrium creatum seu creabile est ex sui natura similiter impeccabile probatur quia si sic illud non esset aliqua lege rationabiliter deo obligabile consequens est contra bernardum de praecepto et dispensione dicentem quod deus non potest facere quod creatura rationalis non teneatur sibi sed probatur consequentia quia ex quo illud arbitrium nullo modo posset peccare nec praeceptum transgredi frustra illud arbitrium lege aliqua deo obligaretur cum lex propter transgressores posita sit ad galatas 2o

2o deus non potest facere aliquam creaturam esse deum per essentiam ergo deus non potest facere aliquam creaturam impeccabilem per naturam consequentia patet per anselmum 2o cur deus homo capitulo 10o ubi quaerenti discipulo quare deus non potuit facere creaturam impeccabilem esse respondet quia non potuit ipsam facere deum Item augustinus 3o libro contra maximinum capitulo 13o cuilibet rationali creaturae cui hoc praestatur ut peccare non possit non est hoc naturae sed divinae gratiae Item ioannes de filio prodigo dicit quod solus deus est in quem non potest cadere peccatum sed reveera videtur quod omnia ista sunt solubilia et auctoritates glosabiles de potentia ordinata

primum corollarium licet creatura rationalis possit fieri per gratiam non pecctabilis tamen talis gratia non potest esse alicui creaturae rationali connaturalis prima pars patet de anima christi et virginis et de omnibus sanctis et angelis confirmatis 2a patet quia si esset connaturalis animae vel libero arbitrio ipsum esset ex sui natura impeccabile quod est contra conclusionem ymmo sequitur quod gratia non esset gratia sed animae rationalis natura propria quod est impossibile quia accidens esset substantia et econverso

2m corollarium stat gratiam gratum facientem creatum arbitrium impeccabilem facere et tamen non quamlibet gratiam gratum facientem ad reducendum hominem impeccabilem sufficere aliter sic licet deus per gratiam gratumfacientem creatum arbitrium impeccabile efficiat tamen non est dicendum quod quaelibet gratia gratumfaciens ad hoc sufficiant prima patet ex dictis quia beati per gratiam sunt impeccabiles 2a patet quia alias sequeretur quod puer noviter baptizatus esset impeccabilis et confirmatus quod est falsum patet tamen consequentia quia puer in baptismo gratiam accipit

3m corollarium deus nullum arbitrium creatae potest quod ex sui natura sufficiat quodlibet peccatum vitare patet quia sequeretur quod esset impeccabile ex se confirmatur quia vitare quodlibet peccatum est implere divinum praeceptum sed nullus sufficit sine gratia gratumfaciente saltim de commune lege praeceptum implere ergo

3a conclusio sicut adam ante peccatum non fuit ceteris hominis essentialiter perfectior sic adam ante peccatum non fuit aliis hominibus intrinsece liberior prima pars probatur quia adam et alii puri homines sunt eiusdem speciei specialissime ergo aeque perfecti essentialiter 2a pars patet quia si primus homo fuisset intrinsece liberior ceteris hominibus sequeretur quod aliquam potentia naturalis animae eius fuisset perfectior potentiis et animabus aliorum homini quod repugnat primae parti patet consequentia cum libertas intrinseca adae sit potentia volitiva illius quae est essentialiter anima rationalis

primum corollarium licet per nullum peccatum liberum arbitrium intrinsece remittatur tamen per aliquod peccatum liberum arbitrium respectu sui actus difficultatur prima pars patet quia ex quo primum peccatum nullum gradum libertatis intrinsece abstulit aut remisit sequitur quod nullum sequens ipsum remittat confirmatur quia quilibet peccans post peccatum est eiusdem speciei cum primo homine igitur etc Item si peccatum tolleret aliquem gradum libertatis sequitur quod tot possent esse peccata quod corrumperent totaliter liberum arbitrium consequens est falsum quia cum anima sit immortalis staret eam esse et libertate naturali carere quod est impossibile patet tamen consequentia quia qua ratione unum peccatum tolleret unum gradum libertatis eadem ratione 2m peccatum remitteret alium gradum et cum talis libertas sit finita sequitur quod homo posset tantum peccare quod privaret se totaliter libero arbitrio 2a pars probatur quia post peccatum primi hominis voluntas sensiit rebellionem carnis ad spiritum quam non habebat ante peccatum et talis rebellio seu resistentia causat difficultatem in bono actu voluntatis

2m corollarium perfectio intrinseca liberi arbitrii non est mensuranda penes facilitatem bene operandi seu actus meritorii patet quia ante et post peccatum liberum arbitrium est aeque perfectum essentialiter et tamen non operatur aeque faciliter bonum confirmatur quia si igni applicaretur magnum passum vel magnum resistens non propter hoc esset ignis minoris virtutis intrinsece quam si sibi applicatur passum parvae resistentiae et tamen ignis facilius ageret in passum remissum et parvae resistentiae quam magnae ut non citius calefaceret magnam aquam quam parvam nec aeque cito sed tardius sic in proposito licet extrinsece libertas creata patiatur aliquam resistentiam et difficultatem tamen intrinsece et aeque potens est sicut prius

3m corollarium licet liberum arbitrium non fuerit propter peccatum remissum seu minoratum realiter intrinsece tamen idem liberum arbitrium dicitur propter peccatum depressum aliqualiter extrinsece patet ex dictis quia homo habuit post peccatum rebellionem virium inferiorum ad superiores sive ad superiorem rationis portionem quae impedit et difficultat ne voluntas ita efficaciter bene et bonum vellit

Ex hoc videtur posse inferri quod quantum quis plus peccat aut in peccatis perserverat tanto magis ad bene agendum seu volendum se difficultat patet quia peccatum inhabilitat voluntatem ad bonum et inclinat ad malum confirmatur quia sicut habitus virtuosus facilitat potentiam et facit ipsam prompte et delectabiliter operari ita et actus et habitus oppositus viciosus difficultat et impedit

Ex hiis sequitur qualiter liberum arbitrium humanum creatum fuerit depressum et corruptum propter peccatum

Contra primam partem primae conclusionis arguitur primo sic aliqua irrationabilia habent actus de liberato ergo et liberum arbitrium tenet consequentia et antecedens probatur primo de aranea quae facit telam suam ad fenestram quia iudicat quod ibi vadunt musce quas cupit capere tunc sic aranea facit telam in fenestram propter illum finem ut muscas capiat ergo habet iudicium rationis et per consequens libertatem arbitrii

2o patet antecedens de ove quae fugit lupum ergo habet aliquod iudicium complexum circa lupum puta quod est sibi nocivum et displicibile patet consequentia quia simplex lupi apprehensio non faceret ovem fugere nisi iudicaret dicta Item omnis sicernit inter matrem suam et ovem aliam

3o patet antecedens de multis canibus qui ludos multos faciunt si propriis nominibus nominenter Item si quis in una manu teneat panem et uni alia baculum canis renuit panem accipere propter baculum ergo aliquod iudicium complexum format de hoc scilicet quod percutieretur si panem acciperet et deliberat

5o brutum aeque appetit sponte et non invite sicut homo si ergo homo liber dicitur et brutum

6o ideo dicitur homo habere liberum arbitrium quia praesentatis obiectis potest illa non appetere seu prosequi sed sic est de bruto quia praesentatis panibus duobus aequalibus cani ad unum determinabit se accipiendum sic quod alium dimittet ergo canis habet libertatem et electionem ex potentia eius intrinseca patet consequentia quia illi duo panes aequaliter movent appetitum canis

7o arguitur contra 2am partem conclusionis eiusdem quia unum arbitrium non plus potest cogi quam aliud et quodlibet est aeque indifferens sicut aliud ergo nullum arbitrium est alio maius aut perfectius in esse libertatis tenet consequentia quia penes indifferentiam et incogibilitatem attenditur perfectio libertatis

8o omnes perfectiones potentiae irrationalis sunt aequaliter irrationales ergo omnes rationales aequaliter sunt rationales et libere tenet consequentia a simili patet antecedens quia omnes irrationales aequaliter distant a rationali potentia et aequaliter exludunt quamlibet gradum irrationalitatis

9o praesentato obiecto voluntati et positis omnibus requisitis ad hoc quod ipsa habeat actum non est in eius potestate quin habeat actum ergo non est libera tenet consequentia quia penes hoc videtur attendi libertas voluntatis antecedens probatur quia praesentato tali pomo pulcro si plene adversitas adseromum illud aut tu vis ipsum aut respuis aut tu vis deliberare aut aliquem actum talem habebis circa illud pomum

10 praesentato pomo non est in potestate tua quin aliquem actum habeas ergo antecedens patet nam sitibus advertenti et non disstracto proponatur aut praecipiatur quod nullum actum habeas experiris quod non potest obedire illi praecepto nam si vellis obedire habens actum sed constat quod propostio tibi illo praecepto non est in potestate tua an vellis nollis obedire aut vellis non curare aut deliberare seu considerare igitur

11o si voluntas esset formaliter libera sequitur quod actus aliquos eliceret libere consequens est falsum falsitas probatur quia vel libere actum eliceret antequam eliciat vel post vel quando elicit non ante quia tunc non causat nec post eadem ratione sed nec dum causat primo quia opposita aliqua entitate in illo instanti non est possibile non est possibile quod haec nunc sit falsa haec res est quia omne quod est dum est neccesse est esse igitur eodem modo posito quod aliqua causa nunc causet volitionem non est possibile quod haec sit falsa haec causa non causat illam volitionem et per consequens non libere 2o si voluntas causat libere dum causat actum vel ergo causat libere illud quod est vel illud quod non est non primum quia libertas est respectu futuri tantum secundum magistrum libro 2o distinctio 25a nec libere causat illud quia non est de volitione quod illius quod non est vel quod nihil est nulla est causa nec libera nec naturalis ergo

3o nihil libere causatur a voluntate ergo voluntas nihil libere causat probatur antecedens quia nihil causatur a voluntate nisi illud quod est ergo qua neccessitate hoc causatum a voluntate est eadem neccessitate hoc causatum causatur a voluntate sed actus causatus a voluntate tanta neccessitate est quod non potest nunc non esse ergo actus ille tanta neccessitate nunc causatur a voluntate et per consequens non libere causatur a voluntate

Ad primum negatur antecedens ad probationem de tela araneae dicitur quod non facit telam ea intentionem ut capiat muscas nec propter aliquem finem ab ea cognitum vel intentum sicut lapis descendens deorsum propter finem quem cognoscit sed quod instinctu naturae inducitur ad faciendum filum ut nutriatur et conservetur et dicitur quod aranea non impedita ab extrinseco et ceteris paribus semper uno et eodem motu uniformiter moveretur ad faciendum celam nec melius facit antiqua quam iuvenis ex quo patet quod non operatur ex arte sed ex natura quod non est verum de homine qui aliquando melius aliquando peius operatur item unus homo scit melius facere unam rem quam alius ex arte

Ad 2m cum arguitur de ove lupum fugiente dicitur quod dato quod numquam ovis viderit lupum aliquem tamen si aliquis sibi occurrat ipsum fugit ex instinctu naturae nam lupus naturaliter incutit ovi timorem qui timor movet ovem ad fugiendum et cum dicitur quod simplex lupi apprehensio non sufficit causare timorem et fugam verum est ubi non est alius naturae instinctus sicut in aliquibus animalibus ut lepores et cumculi qui fugiunt cum aliquid sensiunt et tamen non format aliquod iudicium complexum

Ad 3m de canibus dicitur quod canis habet plures species et ymagines in cerebro et sic cum videt hominem eum qui percussit per illam speciem movetur ad latrandum contra homines sine complexo iudicio item cum magister eius ipsum vocat accedit et operatur aliqua mediantibus talibus speciebus Item dicitur quod canis renuit capere panem viso baculo quia habet speciem baculi et percussionis quam alias sensiit et illae species sufficiunt ad movendum canem ut fugiat

Ad 5m negatur antecedens si per sponte intelligatur libere 2o dicitur quod licet brutum non invite appetat et prosequatur sibi conveniens obiectum praesentatum tamen non potest non appetere seu renuere ipsum si sibi conveniat nec potest sponte et libere sustinere frigus famen aut mortem seu alias passiones lesivas sicut homo

Ad 6m dicitur quod in illo casu quantumcumque canis divertat ab uno versus alium immediate capiet illum ad quem plus advertet nec est possibile quod canis dui maneat in tali in differentia quin aliqualiter divertat ab uno illorum

Ad 7m potest negari consequentia item non sequitur si des et visio excludunt omnem gradum dubietatis ergo sicut notitiae aequales unde non sequitur mortale peccatum quodlibet aequaliter repugnat gratiae cuilibet seu caritati ergo quaelibet caritas est alteri aequalis consequentia non valet sic nec in proposito sequitur coactio aequaliter repugnat cuilibet libertati ergo omnis libertas est aqualis alteri

2o pro argumenti notandum quod libertas a coactione est duplex quaedam est in differentiae et quaedam contradictionis et omnis libertas indifferentiae est libertas contradictionis sed non econverso libertas in differentiae est quando voluntas ad neutram partem determinatur vel inclinatur magis vel minus libertas vero contradictionis esse potest ad utramcumque partem licet tamen magis inclinetur ad unam quam ad aliam partem sicut quando homo invenit se magis promptum et inclinatum ad causatandum vel orandum quam ad illorum opposita contradictoria et sic proprie loquendo nullus virtuosus vel viciosus habitualiter est liber libertate in differentiae ad operandum virtuose vel vitiose propter habitudinem habitus virtuosi vel vitiosi inclinantis plus ad unam partem quam ad aliam

3o notandum quod libertas quantum ad rem principaliter importatam est ipsa voluntas quae tamen habet quandoque diversa cognoscata voluntatem esse sine poena libertas a neccessitate cognotat eam non posse cogi ad actum suum libertas contradictionis cognotat eam posse in utrumque contradictorum libertas indifferentiae cognotat eam non magis inclinari ad unam partem contradictionis quam ad alteram Ex quibus ulterius sequitur quod voluntas humana non est libera per aliquam rem sibi super additam sicut aqua est calida vel aer lucidus per res eis additas quod patet quia alias sequeretur quod voluntate remanante deus posset illam rem ab ea aufferre et sic voluntas esset et non rationalis quod implicat patet consequentia cum sit rationalis per suam essentiam et sic patet quod libertas quantum ad sui quidditatem non est aliud quam ipsa voluntas sed quantum ad quid nominis tunc est potentia quaedam qua voluntas concurrentibus causis omnibus ad finem actum habet quod potest cum eis coagere et ponere actum suum in effectum vel non ponere et hoc vocatur libertas contradictionis

Ad 8m primo posset negari consequentia 2o posset negari antecedens quia magnus ignis minus potest non calefacere quam parvus et sic magis determinatur neccessario in unam partem quam unum agens irrationale quam aliud

Ad 9m conceditur antecedens sed negatur consequentia quia licet sit in potestate voluntatis quod istum actum determinatum non habeat tamen non est in eius potestate quod nullum habeat sicut deducit argumentum

Ad 10m patet per idem quod verum concludit Et si arguitur ultra quod non plus est in potestate voluntatis non agere quam sit in potestate ignis non comburere et sic voluntas neccessitaretur ad agendum sicut ignis hic dicitur primo quod aliter neccessitatur voluntas et aliter ignis quia ignis praesente passo neccessitatur ad producendum hunc calorem determinatum sic quod cum istis dispositionibus non potest producere alium sed voluntas istum actum quem producit libere potuit non produxisse et sic libet neccessitetur ad producendum actum non tamen necessitatur ad producendum sed potest illud obiectum libere velle vel respuere

2o dicitur quod libet voluntas potest velle quod nullum actum habeat quia voluntas est impossibilium tamen non pro qualibet mensura potest facere quod omni creat actu quia si voluntas vellit quod nunc non habeat actum quam plus vellet illi illi volitioni ad habere tanto plus actum habebit

3o dicitur quod licet sit in potestate voluntatis non habere istum actum vel istum quocumque demonstrato non tamen potest facere se se esse sine actu

Ad 11m conceditur consequens et dicitur ultra quod ideo dicitur voluntas libera et libere elicit vel causat suos actus quia quandocumque causat est in potestate desinere quia quando causat potest facere quod ulterius non causabit

2o dicitur quod voluntas libere causat quando causat et ad improbationem quia posita alicaaliqua entitate in illo instanti non est possibile quod haec nunc sit falsa haec res est nunc ergo voluntate causante a volitionem non est possibile quod haec sit falsa haec causa nunc causat istam volitionem oportet quod illae propositiones tres sint vere nunc est aliqua volitio causata et immediate post hoc erit aliqua volitio causata et quia voluntas potest ex sua libertate facere quod ulterius non causet volitionem ideo nunc libere causat eam sic quod potest eam nunc causare

Ad aliud dicitur quod voluntas causat illud quod non est sicut artifex quando est in faciendo domum non causat id quod factum est de domo sed facit et causat domum quae non est sed quando domus est causata artifex non causat eam sed potius desinit facere eam

Ad improbationem dicitur quod illius quod non est nihil est causa ut illud sit actualiter quando causatur sed tamen illud quod non est potest habere causam ut illud postea sit quando illa causa desinet causare

Ad ultimum dicitur quod nihil quod est ens actu causatur a voluntate nec voluntas aliquid tale causat

2o dicitur quod si in antecedente illae tres ens cognoscatatus per illum terminum nihil supponit pro illo quod est sicut oportet et in consequente supponat pro illo quod non est consequentia non valet si autem supponat in consequente pro illo quod est ens actu sic conceditur quod voluntas nihil id est nullum ens actu causat libere sed non sequitur ergo voluntas non libere causat

Contra secundam conclusionem arguitur primo sic quia possibilitas peccandi non est arbitrio naturalis ergo aliquod arbitrium potest causari sine tali possibilitate consequentia tenet quia quaelibet res potest esse sine illo quod non est sibi naturale vel intrinsecum seu conservativum antecedens probatur quia talis possibilitas peccandi tollitur de facto per gratiam unionis in anima christi et in beatis per gratiam confirmationis

2o sequeretur quod arbitrium humanum ex sui natura magis tenderet in contrarium sui proprii obiecti quam in proprium obiectum quod est bonum et sic contra naturalem appetitum plus tenderet et moveretur quam secundum ipsum quod non videtur bonum

3o adam ante peccatum poterat quodlibet peccatum vitare et fuit sine caritate secundum magistrum ergo eius arbitrium per naturam fuit impeccabile antecedens patet 23 distinctione 2i

Item impeccabilitas et infallibilitas est communicata fidei et caritati ergo per naturam tenet consequentia quia creatura rationalis est perfectoris speciei quam quicumque habitus spiritualis antecedens patet quia illi habitus ex natura sua non possunt errare nec fallere confirmatur quia deus mediante gratia confirmationis facit voluntatem beati impeccabilem ergo sine tali gratia potet huiusmodi voluntatem facere impeccabilem et sine quocumque accidente super addito et per consequens naturaliter impeccabilis erit tenet prima consequentia quia deus se solo potest facere quod potest cum causa 2a

Contra 3m corollarium liberum arbitrium potest ex se nihil velle ergo ex se potest peccata vitare tenet consequentia quia ad voluntatem nihil velle sequitur eam nihil male velle et per consequens non peccare quod est peccata vitare

Ad primum dicitur quod antecedens potest dupliciter intelligi uno modo prout illa possibilitas denotat ordinem naturalem potentiae ad actum et sic conceditur antecedens et negatur consequentia alio modo potest intelligi possibilitas peccandi pro absoluto illo in quo fundatur iste ordo potentiae ad actum et sic negatur antecedens quia voluntas de sui natura sibi ipsi relicta et non praeservata potest peccare et sic habet possibilitatem peccandi naturaliter quia nec possibilitas illa nec illud posse tollere per gratiam quamcumque quia sic gratia non facit nec fit per gratiam quin creatum arbitrium liberum suae naturae relictum pecare possit et sic peccabile

Ad 2m patet per illud quid sit dicendum

Ad 3m posset dici primo negando 2am partem antecedentis

2o diceret quidem quod dato quod fuisset creatus sine gratia gratum faciente adhuc mediante libero arbitrio non corrupto cum rectitudine voluntatis quam habuit etiam secundum magistrum ipse adam potuit temptationibus resistere nec illud est errror peallagii qui pellagius posuit pro statu naturae lapsae quod homo potest ex naturalibus sine adiutorio divino speciali meritorie agere et deum debitorem sibi constituere sed sic non ponit magister

3o posset dici quod dato quod fuissent ante lapsum in caritate tamen adhuc resistendo temptationibus non meruissent vitam aeternam sicut nos modo meremur resistendo quia opera adae fuisset sine resistentia intrinseca ad malum impellente ideo non promisisset pro eis dare vitam aeternam sicut pro nostris actibus factis cum difficultate et resistentia et per hoc patet ad alia duo media seu confirmationem

Ad 4m primo potest dici quod voluntas non semper potest se facere sine actu quia si intellectus dictaret voluntati quod pro hora nihil esset esset ab ea volendum quanto voluntas se magis vellet conformare tanto plus haberet actum ideo antecedens potest negari universaliter sumptum

2o posset dici quod voluntas posset imperare intellectui ad quod sequitur ipsam nihil velle pro certa mensura quia potest imperare dormitionem ad quam sequitur voluntatem nullum actum habere liberum et tunc negatur consequentia voluntas potest facere quod nihil volet pro certa hora ergo voluntas ex se potest peccatum vitare et resistere temptationi

3o notandum quod homo potest vitare peccatum dupliciter uno modo praecise obmissive nullum actum voluntatis bonum vel malum eliciendo et sic dormiens et in peccato mortali existens vitat peccatum licet non mereatur

2o modo dicitur quis vitare peccatum positive sicut cum quis vult actu positivo non peccare et temptaitonem resistere et sic negatur consequentia quia sic vitare est praecepta servare ad quorum observatiam requiritur caritas

Contra tertiam conclusionem arguitur primo sic adam ante peccatum poterat vitare peccatum ex libertate arbitrii sed nullus homo purus post peccatum homo potest ergo nullus alius est tam liber sicut fuit adam

2o contra corollarium primum si potest difficultari potest cogi patet quia cum quodlibet difficultans excedi possit et eo possit dari maius et virtus resistitiva voluntatis finita sit sequitur quod per intentionem difficultatis voluntas poterit vinci et superari

3o oppositi modo principiendi non conveniunt eidem principio indivisibili ergo cum voluntas aliquam actum naturaliter principiet sequitur quod nihil libere potest principiare patet consequentia quia agere libere et naturaliter sunt modi opposit

contra unum corollarium ubi dicitur quod libertas est causa omnis continentiae arguitur quia si sic sequitur quod nisi esset libertas omnia evenirent de necessitate consequentia patet quia non est in potestate stupe quin comburatur ab igne si sibi applicetur nec est in potestate ignis quoniam comburat stupam et sic de quolibet effectu potest argui sed falsitas consequentis probatur quia si nullum esset liberum arbitrium adhuc lapis posset cadere super arborem casualiteret et privare eam fructu et per consequens si nullus homo esset adhuc aliqua casu fierent et per consequens non omnia de neccessitate evenirent

Item si nullum esset creatum arbitrium adhuc equus positus in bivio posset unam viam sponte eligere et aliam dimittere

Item materia est causa continentiae ergo non libertas alias patet per philosophum 6o metaphysicae et commentatorem 2o physicorum

Ad primum primo posset negari antecedens quia dicit magister in 2o quod adiutorium datum fuit adae ante lapsu non tamen liberum arbitrium sed liberum arbitrium cum rectitudine voluntatis

Item habuit aliqua dona et gratiam gratis datam per quae omnia et libertatem arbitrii potuit vitare peccatum

2o posset negari consequentia quia quia facilitas bene operandi non semper arguit maiorem libertatem intrinsicam arbitrii

Ad 2m negatur consequentia quia non obstante finite voluntatis tamen numquam difficultas tantum poterit augeri quod cogatur exemplum nam si a genere moveatur per aliquod medium si medium rarefiat a movebitur velocius quam prius et si iterum in duplex plus rarefiat iterum velocius movebitur et sic continue tamen numquam medium tantum rarefieri poterit quod a moveatur in non tempore sine in instanti

Item quantumcumque sit parva resistentia in aliquo passo in transmutatione naturali numquam amen est devenite ad aliquam virtutem finitam quantumcumque magna quae possit facere talem transmutationem in instanti sic in proposito voluntas difficilius elicit actum bonum resistivum propter maiorem difficultatem temptationis quam propter minorem et tamen numquam per finitam superari nec cogi poterit ad actum suum quin libere ipsum possit elicere alias periret meritum et demeritum

2o diceret aliquis quod difficultas quam sentimus i eliciendo vel respuendo non est proprie respectu voluntatis sed respectu appetitus sensitivi nam quanto motivum fuerit sortius contra inclinationem appetitus sensitivi causato difficilius homo resistit vel respuit si sit conveniens et delectabile illud quod inclinat unde difficile est secundum appetitum sensitivum terribilia et magis difficile est aggredi magis terribilia et sic per oppositum difficile secundum illud respuere delectabilia et sic forte consequenter posset dici quod poterit esse tam forte et magnum delectabile vel terribile quod homo secundum illum appetitum non poterit respuere illud delectibile nec aggredi illud terribile nisi talis ab aliquo iuvetur

Ista autem virtus sensitiva a duobus minatur scilicet a quod habitu moderativo passionum acquisito ex bona affectione et bona disciplina respectu appetitus sensitivi sicut patet in pueris nundum ratione utentibus quorum unus bene disciplinatus faciliter obmittit prosequi delectabile aliquod ubi alius similis in naturalibus fleret nisi prosequeretur et haberet illud delectabile sicut esset pomum ostensum hoc autem differentia non proventi a ratione et per consequens oportet quod proveneat ex habitu acquisito in parte sensitiva ex disciplina etiam assuefactione in parte inclinante appetitum sensitivum ad resistendum talibus passionibus patet etiam de canibus quorum unus immensa rapit cibum et alius non eo quod est assuefactus ex disciplina non prosequi appetitum suum in tali casu ex quo patet quod talis difficultas est in appetitu sensitivo

2o principaliter homo iuvatur ad resistendum delectabile mediate ministerio rationis dictantis et ostendentis quid sit fugiendum et quid prosequendum quia voluntas potest hominem movere in contrarium inclinationis et sic voluntate iuvante potest appetitus sensitivus resistere inclinationi seu passionibus et temptationibus

Ad 3m negatur antecedens si illi modi sint respectu diversorum sicut in proposito quia eundem actum quem voluntas principiat libere non principiat naturaliter sed alium sicut pater divinus producit filium suum libere naturalem et neccessario creaturas vero libere et contingenter

Ad aliud posset concedi consequens quia nisi esset libertas divina omnia esset de necessitate naturae a deo producta

2o dicitur pro materia argumenti quod si nullum esset creatum arbitrium liberum adhuc aliqua possent si praeter intentionem alicuius particularis agentis

3o dicitur quod equo stante in bivio apprehensione stante et apparentia quam habet de duabus viis licet videatur quod posset eliere quamcumque vult non tamen est ita sed neccessitatur ab apprehensione sua et per illam neccessario ibi qua plus respiciet vel ad quam magis considerabit nec est possibile quod diu stet in indifferentia quin magis consideret de una quam de alia et illa maior apprehensio neccessitabit equam ad prosequendum unam illarum sicut dictum fuit de cane capiente unum de duobus panibus aequaliter eius appetitum moventibus

Ad ultimum dicitur quod commentator vult dicere quod materia indeterminate est ad laterum oppositorum et ideo una portio materiae quandocumque est sub forma ignis quandoque vero sub forma terrae

2o dicitur quod accipiendo continentiam proprie pro illo quod potest esse et numquam esset fuisse vel fore sic materia non est causa continentiae sed solum agens liberum

Ad rationes principales patet solutio per dicta