Liber 2, Quaestio 4 [London Transcription]

Quod non quia nullus angelus ad hominum custodiam mittitur, ergo. Probatur antecedens quia angelus custos hominis praesciti quem scit finaliter dampnandum aut tales custos vult quod tales praescitus finaliter perdat gratiam vel non. Si sic, sequitur quod vult custoditum peccare et non iuvare ut perseveret in gratia. Si non, sequitur quod voluntas angeli beati non est divinae voluntati conformis, cum videat in verbo ipsum finaliter gratiam amissurum et deum hoc velle. Item, Deus est sufficiens custodia creaturae intimior et praesentalior sibi quam quicumque angelus.

Secundo, principaliter arguitur angelus non potest homini loqui nec ipsum illuminare, ergo nec debite custodire. Tenet consequentia, sed antecedens probatur quia si sic, sequitur quod angelus alium angelum minus perfectum posset illuminare. Consequens est falsum, tum quia nullus angelus potest aliquod summe spirituale producere aut alteri infundere, tum secundo quia illuminare aliquem est ignorantiam vel tenebras ab illuminato expellere, sed in angelis non sunt tenebrae ignorantiae, ergo.

Tertio, angeli beati non sunt viatores, ergo nec in statu merendi. Tenet consequentia quia mereri actualiter est voluntatem viatricem non dum finaliter commentatam moveri per dilectionem caritativam in Deum. Antecedens probatur quia repugnat idem mobile per se simul moveri ad aliquam tantum et simul in eodem termino esse quietativum sed beati angeli non sunt in Deo, sicut in via, sed sicut in fine ultimo perfecte commentati, ergo

In oppositum, arguitur angeli proficiunt in praemio, ergo in merito et non nisi pro obsequia nobis impensa ergo quo vera. Consequentia bona quia primum et meritum correspondenter se habent. Antecedens probatur quia angeli proficiunt in cognoscendo, ergo et in diligendo. Tenet consequentia quia partes imaginis sunt aequales in patria ut quantum quisque cognoscit tantum etiam diligit secundum Beatum Augustinum. Et antecedens probationis patet quoniam angeli superiores illuminant inferiores et docent.

Prima conclusio, stat angelum scire praescitum suae custodiae deputatum finaliter gratiam amissurum et tamen angelum velle talem praescitum finaliter gratiam servaturum et gloriam habiturum. Prima pars patet quia ad hoc quod bonus angelus valeat debite se ordinare ad illum homine quem custodit verisimile est quod videt in verbo si est dampnandus vel salvandus. Secunda patet quia si angelus bonus non vellet salvationem et salutem custoditi, sequitur quod non esset custos fidelis et dilector hominis sibi commissi. Consequens non est dicendum, ergo.

Primum corollarium, licet angelus vellit sub conditione praescitum custoditum salvari, tamen angelus custos videns eius futuram damnationem non potest de hoc dolere aut tristari. Prima pars patet quia vult praescitum salvari si Deo placet. Secunda pars probatur quia nullus dolor aut tristitia stat cum beatitudine perfecta angelorum.

Secundum corollarium, licet aliquis quem angelus bonus vult salvari non salvabitur, tamen intensio vel desiderium boni angeli non frustrabitur. Patet quia angelus habet circa praesciti salvationem velle contradictoria tum non absolutum.

Tertium corollarium, licet angelus bonus volendo praescitum salvari non vellit divinae voluntati involito conformiter, tamen sic volendo non vult divinae voluntati simpliciter difformiter. Prima patet quia hominem salvari et non salvari sunt volita contraria non conformia Secunda patet quia stat hominem velle modo praedicto praescitum salvari et cum hoc ipsum velle sicut Deus vult ipsum velle et sic non difformat se.

Ex dictis, sequitur, licet bonus angelus sciat finaliter dampnandum aliquem suae custodiae commissum, tamen non est putandum talem praescitum ab angelo custode fore dimittendum aut dimissum. Patet quia mali non desistunt temptare quem sciunt salvandum, ergo a simili nec boni sibi commissos desinunt custodire et dirigere ut minorem patiantur penam in futurum etiam quia boni sunt tam firmi ad bonum quam mali ad malum.

Secunda conclusio, probabile est quod omne idioma cuiuslibet nationis prius fuit formatum in mentibus angelorum quam fuerit ab homines derivatum seu prolatum per ora hominum viatorum. Patet conclusio quia angeli boni et materiali deo permittente quandoque formant voces in aere et loquuntur intelligibiliter diversis idiomatibus ergo verisimile est quod ante divisionem linguarum et forte ante creationem Adae angeli praehabuerunt similitudines et imagines talium vocum et idiomatum. Tenet consequentia quia nisi illas similitudines haberent nescirent voces formare intelligibiles nec recordari de ipsis. Et antecedens probatur et expertum est et legitur angelos pluribus idiomatibus locutos fuisse. Unde nuper prope Parisius in quadem villa quae dicitur Eblon. Unde unus spiritus loquebatur Gallicum Gallicis et Almanicum Almanis scolaribus ad eum entibus ut audivi. Item, patet conclusio de obcessis per quorum instrumenta et organa daemones formant voces. Item, lucifer temptando Evam loquebatur intelligibiliter per serpentem et qua ratione unam linguam eadem ratione quamlibet scire potuit. Item, idem homo scit plura idiomata, igitur a fortiori est concedendum de angelis. Item, angelus locutus est manifeste in Hebreo, ut videtur. Item, mulieribus in Christi resurrectione et pastoribus in eius nativitate.

Primum corollarium, sicut unus angelus potest hominem docere quodlibet lingagium, sic unus angelus poterat angelo loqui in quolibet genere linguarum. Patet ex quo quilibet angelus saltem bonus scit quamlibet linguam posset instruere hominem deo permittente et voces forante et docere hominem sicut homo alium hominem. Secundo quia cum angelus sciat quamlibet linguam possunt formare voces in aere vel mediante corpore assumpto.

Secundum corollarium, licet unus angelus possit angelum viva voce in Gallico docere et illuminare, tamen angelus unus potest alteri angelo per signa nobis ignota suum conceptum revelare. Prima patet qui superiores angeli multa revelant inferioribus, et ad hoc possunt uti vocibus in idiomatibus diversis prout Deo et eis placet cum quilibet eas intelligat, ut dictum est, ergo. Secunda patet.

Ex hiis sequi videtur quod, si quaelibet de scripto universaliter convertitur cum suo descripto Magistrum Hugolinum minus sufficienter descripsisse angelorum locutionem in suo secundo. Nam circa distinctiones 8 9 10 et 11 questione 3a describit sit locutionem angelorum. Locutio angelorum est complexe signatorum spontanea intelligibilitatis expressio per signa nota esse signa determinate ei cui fit locutio. Hanc etiam ponit Monachus et Magister Dyonisius. Patet autem eius in sufficientia quia illa descriptio non convenit cuilibet locutioni angelorum quia angeli possunt loqui sibi mutuo et hominibus per easdem voces sicut homines et eisdem idiomatibus et non per signa tantum nota illi cui fit locutio sed forte unus alteri sic saepe loquitur per voces intelligibiles ab hominibus si essent praesentes dum et ubi loquuntur. Item, descriptioni ponitur in descriptione.

Tertium corollarium, licet bonus angelus loquens alteri bono angelo intelligatur a bonis sufficienter praesentibus, tamen stat bonum angelum alteri loqui per signa et non intelligi a circumstantibus daemonibus. Prima pars patet quia verisimile est quod boni angeli habent signa communia locutionis eis nota malis vero ignota et forte mali utuntur alio genere signorum in loquendo ad invicem quae, tamen signa sunt bonis nota.

Et si obicitur, quia illa signa aeque videntur concreata fuisse malis sicut bonis ergo signa mali intelligunt bonorum sicut econverso. Hic posset responderi quod et si ita essent concreata illis sicut et istis, tamen Sorte in penam peccati malorum Deus non vult concurrere cum malis ad hoc quod intelligant per illas species concreatas quibus mediantibus intelligunt et loquuntur.

Ex hiis aliqualiter sequitur quod, licet bonus angelus non possit in alio causare simpliciter iustitiam, tamen unus potest illuminare alium doctrinaliter causando notitiam. Prima patet quia nulla creatura potest in homine vel angelo principaliter lumen spirituale causare vel infundere sed solus Deus. Secunda patet quia homo potest hominem doctrinaliter instruere,s et per consequens communicare in eo notitiam, ergo unus angelus per signa potest inferiorem docere et illuminare.

Item, confirmatur per Hugonem super de angelica ierarchia, dicentem, cherubin et alii superiores principaliter illuminati ceteros post se illuminant divina, enim virtus primo et per se et principaliter operatur in eos qui proximi sunt deinde per illos in medios quis subsequuntur.

Secundo, sequitur quod, licet angeli illuminatio non sit maculae spiritualis expurgatio aut tenebrae poenalis effugatio, tamen huiusmodi illuminatio est alicuius ignoti revelatio aut dubitanti certificatio. Prima pars patet quia in bonis angelis non sunt tenebrae aut maculae corporales vel spiritualis. Secunda pars probatur quia illuminatio angelica est edoctio intellectualis ab angelo illuminante ministerialiter procedens respectu veri antea nesciti et desiderabilis sciri ab illo qui dicitur illuminari secundum Hugonum et Nonachum Griseum. Item, illuminatio angeli activa est de occultis iudiciis vel beneficiis dei futuris alicui facta revelatio.

Tertio, sequitur, sicut angelus angelum illuminat ignorantiam et nesciam respectu alicuius removendo, sic etiam illuminat ipsum per verba vel signa iudicativa prius disponendo.

Quarto, licet angelus inferior possit superiori loqui et de multis secum conferre, tamen inferior angelus non potest de communi lege superiorem docere. Ex quo patet quod omnis illuminatio est locutio sed non e converso.

Tertia conclusio, licet angeli proficiat quo ad multitudinem seu numerositatem cognitorum, tamen ipse non proficiunt quantum ad essentialium intensionem meritorum. Prima pars patet quia superiores aliqua revelant angelis inferioribus. Secunda pars probatur quia angeli non proficiunt immerito essentiali, ergo nec immerito. Tenet consequentia quia meritum correspondet praemio proportionaliter. Item, si mererentur continue notium praemium, sequitur quod homines salvandi non adaequaretur immeritis et praemiis ipsis angelis, et sic non perfecte restaurareret ruinam ipsorum angelorum.

Primum corollarium, sicut boni angeli aliqua bona circa nos ministerialiter efficiunt, sic ipsi immerito et primo accidentali saepe per hoc proficiunt. Patet quia ipsi de conversione gauderet et de iustificatione ac de utilitate homini ab eis custoditorum iuxta illud evangelii est gaudium angelis dei super uno peccatore, etc.

Secundum corollarium, sicut angelum in verbo aliquod quod prius nesciebat inspicere non arguit suae beatitudinis essentialis augmentum, sic angelum salubriter hominem dirigere aut utiliter instruere non infert in angelo meriti essentialis profectum. Prima pars patet quia non quaelibet visio cuiuslibet rei in verbo est de essentia beatitudinis aliter facta revelatione respectu alicuius augeretur beatitudo essentialis, quod est falsum. Secunda patet quia praemium et meritum se consequuntur et habent se correspondeter.

Tertium corollarium, sicut boni angeli non merentur nobis impensa sic nec mali demerentur per continua eorum peccata seu per odia eorum intensa patet quia utrique sunt extra statum merendi vel motus meritorii vel demeriotorii cum sint in termino

Ex hiis sequitur primo quod aliquis facit aliquid quod a deo sibi praecipitur et qualiter tenetur et tamen per hoc nullum gradum gloriae ac gratiae meretur patet tam de beatis angelis nobis obsequentibus quam de praescitis deum ex caritate diligentibus quia praescitis deus non proponit dare vitam aeternam aut aliquem gradum gratiae et gloriae

Secundo, sequitur quod stat aliquem actum esse a caritate rationi rectae conformiter elicitum et talem actum vitae aeternae non esse meritorium seu meritum. Patet de beatis et praescitis

Tertio, sequitur pars negativa quaestionis, tamen loquendo de merito cui correspondet aliquis gradus praemii essentialis beatifici

Contra primam conclusionem et eius corollaria, arguitur primo sic, sequitur quod angelus vellet aliquid contra dictamen rectae rationis et difformiter voluntati divinae, ergo. Consequens illud repugnat beatitudini. Et patet consequentia quia per positum talis angelus videt Deum velle ipsum praescitum finaliter dampnari et gratiam et gloriam amissurum.

Secundo, si sic sequitur quod angelus aliquid desiderat et aliter quam erit sed angelus beatus non cupit nec vult nisi illud quod videt Deum velle ergo angelus beatus errat et decipitur. Falsitas consequentis patet per Augustinum enchiridion capitulo 10, dicentem, "Ad illam beatitudinem tendendum est, ubi nulla quatiamur aerumna nullo errore fallamur". Unde etiam capitulo sequenti dicit quod in hac vita nullo modo errore carere possumus perfecte Item, omnis ignorantia est pena vel culpa secundum Magistrum, libro 2, distinctione 22 et 3 libro, distinctione 15, sed in angelis nulla est culpa vel pena, ergo nec ignorantia.

Tertio, cum homo peccat angelus scit Deum velle ipsum privari gratia aut ergo gaudet de hoc aut tristatur. Si primum, habetur propositionem. Si secundum, sequitur quod angelus bonus doleret de aliquo iusto opere Dei, quod est falsum, ergo.

Quarto, ille non est iustus qui non gaudet de iustis operationibus, sed Deus peccatoribus iuste subtrahit gratiam, ergo angelus iustus illud vult et illi operationi ?us? gaudet. Maior est philosophi 2o physicorum.

Quinto, aut angelus custos nititur impedire angelum malum volentem temptare hominem sibi commissum aut non. Si primum, sequitur quod nititur impedire illud quod Deus vult angelum malum fieri, ergo se non conformat Deo, si non sequitur quod non bene nec debite ipsum custodit.

Sexto, aut angelus bonus custodit hominem quantum scit et potest et debet aut non. Si sic cum sit sapientior daemone temptante et potentior, sequitur quod homo praeservatur ab omni peccato et sic numquam peccaret per temptationis consensum, quod est falsum. Si non, sequitur quod negligenter ipsum custodiendo agit.

Septimo, praecipiat Deus Gabrieli quod custodiat et curet de Sorte et Platone equaliter et ponatur ultra quod Sortes et Plato sint in locis distantibus et remotis et quod simul et aequaliter indigeant custode suo, tunc Gabriel aut nullum iuvabit aut unum sic et alium non cum non possit utrumque iuvare. Si nullam, male custodit et peccat. Si alterum, tunc erat et acceptor personarum videtur cum aequaliter indigeant.

Octavo, sequitur quod homini cogitationes cognoscerent angeli naturaliter et scirent secreta cordium consequens superius est improbatum consequentia. Patet quia non possent alias bene custodire suos nec retrahere a malis suis cogitationibus nec ad bonas allicere.

Nono, sequitur quod Christus habuisset angelum custodem. Consequens est falsum, quia multo melius et perfectius scivit custodire se quam quicumque angelus ipsum scivisset custodire cum ipse custos angelorum.

Decimo, antichristus non habebit angelum custodem, ergo. Patet antecedens quia ipse erit tam malus quod nullo modo per angelum bonum poterit regulari.

Undecimo, sequitur quod angeli essent culpandi et repraehensibiles. Consequens est falsum. Patet consequentia quia custos videtur repraehensibilis quando non praeservat quod sibi committitur si potest.

Decimo, malus angelus victus a bono homine de aliquo vitio desinit ipsum ulterius temptare, ergo a simili angelus bonus incorrigibilem desinit quandoque custodire. Antecedens est Magistri, distinctione 6 secundi.

13, quilibet bonus angelus quandoque est in caelo empireo, ergo aut non custodit homine in terra aut in debite custodit et praeservat a malis angelis. Tenet consequentia quia dum est in caelo non potest esse in terra secundum Damascenus, et per consequens non potest debite, etc.

14, arguitur per illud ieremiae 41 "curavimus babiloniam et non est sanata derelinquamus eam et eat unusquisque in terra sua", id est in caelum empireum quia Glosa illud exponit de angelis bonis.

15a, per illud ysaiae 5, ubi dicitur, "auferam sepem eius et erit in direptionem", dicit glosa, "auferam sepem, id est angelorum custodiam seu auxilia".

16o, per illud zachariae 4o "reverus angelus loquebatur in me", sed nihil revertitur nisi prius recesserit, ergo angeli quandoque dimittunt hominem ante mortem propter eorum malitiam et incorrigibilitatem.

17o, prudens medicus videns infirmum in curabilem ipsum derelinquit, ergo a simili angelum incorrigibilem dimittit in manu sui consilii.

Ad primam, potest negari consequentia quia talis angelus non vult absolute praescitum salvari sed solum conditionaliter, si Deo placeret.

2o, diceret aliquis quod angelus sciens Deum velle hominem amissurum gratiam vult etiam hominem peccare et gratiam amittere et vult permittere hominem peccare, tamen non vult esse causa peccati sui. Et si dicatur ergo talis angelus non vult hominem iuvare se ipsum, dicitur quod quia malus homo non vult iuvare se ipsum nec vult perservare in gratiam, ideo angelus non iuvat quia angelus deputatus est ut coadiuvet non ut totum faciat sive malo resistendo sive bonum operando

Ad secundum, negatur consequentia quia angelus non determinate vult aut absolute quod praescitus salvetur sed sub conditione.

Secundo, diceret aliquis pro materia rationis quod, licet angelus non decipiatur de facto posset, tamen decipi et falli in credendo aliter forte quam erit.

Ad tertium, dicitur quod unum factum habere potest unam conditionem placentem et aliam displicentem est sic aliquo modo idem esse volitum et non volitum quia simul potest mihi placere quod fur puniatur et displicere quod amicus moriatur, licet sit idem homo sic peccatum praedestinati habet unam circumstantiam displicentem quia peccans gratiam privatur et redditur iniustus et indignus, tamen illa circumstantia displicibilis seu non placibilis in angelo non generat dolorem aut tristitiam aliqua.

Item, non ideo gaudet vel placet angelo malum hominis quia est homini malum sed quia illud malum est iuste a Deo permissum, et sic illud placet non inquantum est quoddam malum, sed inquantum est opus divinum quod subtrahit peccanti gratiam.

Ad quartum, patet per praemissam responsionem quid sit dicendum.

Ad quintum, dicitur quod bonus angelus non semper vult impedire malum si temptet hominem sed pro certo loco et tempore.

Secundo, dicitur quod angelus bonus et custos semper est paratus ut homo custoditus vincat et praevaleat contra temptationem si homo vellit, si vero non, non.

Ad sextum, dicitur quod sic. Et ad probationem, consequentia negatur quia homo est liberi arbitrii et angelus non resistit tempta communi nec agit aut iuvat hominem nisi homo velit cooperari ad hoc.

Secundo, dicitur quod, licet angelus bonus sit potentior occidente suum custoditum, tamen non impedit secundum totale sui posset. Sed quantum Deus iubet ita quod angelus habet non velle iuvare hominem quia ex ceteris causis Deus iuste permittit illum occidere et illum occidi quia unus est iustus occidere et alius dignus occidi propter eorum peccatam vel vanitates eorum malas.

Ad septimam, dicitur quod in tali casu, licet angelo praeponere quem vult sine errore ex quo non posset simul utrique subvenire.

Secundo, dici posset quod ubi illi homines aequaliter indigerent Deus ad iungeret unum alium adiutorem illi et custodem angelum in tali necessitate facimus.

Tertio, posset dici quod, sicut Deus potest ponere illum angelum in duobus locis distantibus, sic posset facere quod idem angelus simul succurreret utrique et operaretur circa utrumque duorum simul et semel.

Ad octavam, potest negari consequentia sumendo naturaliter cum exclusione cuiuslibet alterius modi sciendi. Et ad probationem consequentiae dicitur quod ex speciali Dei cooperatione et illuminatione verisimilem est quod talis angelus habet notitiam cogitationum et affectionum hominis quem custodit.

Secundo, dicitur quod angelus custos habet notitiam omnium rerum respectu quarum habet hominem sibi commissum debite ordinare.

Tertio, dicitur quod multa sunt ab angelis a nobis cognoscibilia naturaliter quae tamen non possumus intuitive cognoscere sicut habitus infusi et aliqua alia.

Quarto, dicitur quod ad hoc quod cognitio posset creare partialiter cognitionem sui in angelo oporteret quod debito modo sibi approximaretur, ille autem debitus modus esset si cogitatio illa informaret intellectum angeli, quod non potest fieri naturaliter. Gregorius

Ad nonum, potest dici negando consequentiam quia Christus non fuit purus homo nec purus viator sed comprehensor.

Secundo, dici posset quod Christus habuit multitudinem angelorum non custodientium eum sed ministrantium sibi. Unde Matthaeus 4 legitur quod post triumphum habitum in temptatione "angeli accesserunt et ministrabant ei".

Ad decimam, negatur antecedens quia secundum doctores antichristus habebit angelum custodem, ut magis legittime proprio suo demerito condempnetur et ut divina miseratio in eo per amplius elucescat.

Ad 11m, negatur consequentia ratio est quia sicut medicus non est culpandus cum facit quod in se est ut aeger curetur si inferimus non curatur sed moritur vel ex infectione vel quia non obeit consilio media, sic in proposito.

Ad 12m, negatur consequentia quia non est simile eo quod temptatores sunt multi, sed unus custos. Item, daemon potest eundem temptare de aliis viciis et alii plures de eodem peccato. Item, dicitur quod dato quod angelus sciat hominem incorrigibilem et finaliter dampnandum, tamen eum servat ut pauciora peccata committat et ut minus puniatur.

Ad 13m, dicitur quod angelus existens in caelo videt in verbo quae aguntur circa hominem sibi commissum et in brevissima morula potest moveri et pervenire ad ipsum. Item, cum angelus est in terra non propter hoc desinit deum videre facialiter beatifice.

Ad 14, dicitur quod intelligitur illa auctoritas de morte peccatoris, nam videntes angeli finaliter inpoenitentiam custoditi derelinquunt ipsum in manu daemonum perpetuo cruciandum.

Ad aliud, dicitur quod Zacharias loquebatur non de suo custode angelo, sed de angelo sibi revelante verba prophetiae. Item, dato quod de suo custode intelligeretur, adhuc nihil sequitur contra dicta quia angelus custos non semper est cum homine quem custodit sed movetur ad diversa loca et quando sibi placet revertitur et quando expedit.

Ad ultimum, negatur consequentia quia dato quod angelus sciat suum custoditum finaliter dampnandum, ad huc tamen retrahit eum a multis malis quae commiteret si non custodiret angelus.

2o, dicitur quod, licet angelus non posset necessitare humanam voluntatem ad bonum actu potest, tamen allicere eam inclinare multis modis.

Notandum quod Origines videtur dicere quod non solum homines habent angelos custodes sed etiam irrationalia et plantae. Unde idem Origines super illud Numeri 22 "cum vidisset asinam angelum" etc. dicit sic, "opus est mundo angelis qui praesint super bestias et praesuit animalium nativitati et virgultorum plantationi et ceterarum rerum incrementis et qui praesuit sanctis operibus qui aeternae lucis intellectum et occultorum dei agnitionibus derivatum rerum scientiam doceant".

Contra secundam conclusionem, arguitur primo sic si angeli haberent notitiam idiomatum hoc videretur pro tanto quia mediantibus diversis idiomatibus diversis hominibus loquerentur seu separatis animabus. Consequens est falsum quia tunc anima pueri post baptismum decedentis non posset intelligere angelum nec angelus posset sibi loqui. Patet consequentia quia talis anima nullam linguam scit intelligere aut loqui.

Secundo, omnis vox spiritualis et mentalis formatur ad similitudinem materialis et corporalis vocis, ergo non prius idiomata fuerunt in angelis quam voces per homines fuerunt formate. Antecedens patet quia tales conceptus sunt similitudines vocum.

Tertio, sequitur a simili quod anima Graeci et anima Latini non possent se mutuo intelligere in paradiso nec adinvicem loqui. Consequens est falsum. Patet consequentia quia nulla illarum scit idioma alterius quia una praescise scit graecum et alia praescise latinum vel gallicum.

Quarto, contra corda et sub corda quia, si angelus unus posset alteri loqui sibi manifestando proprium conceptum, sequitur quod angelus posset suum conceptum seu cogitationem suam occultari alteri angelo. Consequens est falsum quia unus angelus nesciret quantum alius esset bonus et quantum Deum diligerent et sic ignoraret quantum ex gratia et divina ordinatione teneretur illum alium diligere angelum.

Quinto, ponatur quod quattuor uni loquantur de diversis materiis, tunc quaeretur utrum omnis illos intelliget perfecte aut non. Si sic, sequitur quod si centum vel mille sibi loquaerentur simul omnis intelligeret quod non videtur possibile cum sit finite potentiae intellectivitatis. Si non, sequitur quod tot potuerunt sibi loqui simul quod ille nihil intelliget de dictis eorum et tunc posset quaeri vel est dare numerum angelorum maimum quem simul potest intelligere vel nullum.

Sexto, si angelus posset loqui per signa autem illa significaret naturaliter aut ad placitum. Si naturaliter, sequitur quod omnis videns illud signum intelligit quid ille loquatur. Si ad placitum vel ergo ad placitum loquuntur tamen et tunc ille cui loquitur nescit quid alius intendat loqui vel dicere nisi per locutionem aliam doceatur, et tunc iterum quaeretur de illa locutione aut significat naturaliter aut ad placitum. Si dicitur quod significat ad placitum omnem ex communi impositione, sequitur quod nullus potest loqui alteri quin omnes intelligant aequaliter.

Septimo, si quilibet angelus posset alteri loqui, sequitur quod inferiores possent docere et illuminare superiores. Consequens est falsum. Patet consequentia quia loqui est manifestare incognitum illi cui sit locutio.

Octavo, sequitur quod angelus non potest destruere utrum alius loquens diceret assertive aliquid, vel opinative, aut recitative. Patet consequentia quia eadem propositio mentalis potest esse assertive, opinativa, vel recitativa. Sed falsitas consequentis patet quia, si sic, unus angelus alium posset decipere et fallere.

Nono, sequitur quod angelus posset simul causare infinitas cognitiones distinctas in infinitis angelis aliis si essent. Consequens est falsum quia tunc esset virtutis infinitae. Probatur consequentia quia cum inter loquentem et illum cui fit locutio sit certa distantia, tunc arguitur sic Gabriel loquitur Raphaeli a se distincti, ergo causat intellectionem in eo, ergo si in qualibet parte proportionali illius distantiae esset unus angelus Gabriel causaret in quolibet intellectionem numerum distinctam et simul, ergo propositum. Patet consequentia quia ibi sunt infinite partes proportionales.

10, ponatur quod malus angelus loquatur bono et mentiatur, quaeritur utrum bonus credet sibi vel non. Si sic, sequitur bonus decipitur. Si non, ergo eadem ratione non crederet bono per similem locutionem quia consimilis locutio potest fieri a malo sicut fit a bono. Si autem dicatur quod bonus percipiet quod malus loquitur ideo ei non credet, contra quia Deo soli scire convenit occulta cordium sine signis, ut fuit supra ostensum.

11o, sequitur quod quilibet angelus posset alteri manifestare quodlibet complexum sibi notum. Consequentia patet quia non videtur maior ratio de uno quam de alio. Sed falsitas consequentis patet quia sit a aliquod verum scitum ab angelo superiori et non ab inferiori, tunc quaeritur utrum sequitur quod superior posset certificare inferiorem de ista tu nescis a. Consequens est falsum quia, si inferior est certus de illa propositione, sequitur quod appraehendit terminos eius, et per consequens apprehendit et scit illam, et sic angelus inferior simul scit a et nescit a, quod implicat.

12o, sequitur quod angelus superior posset causare in inferiori alicuius obliti notitiam et notitiam illius oblivionis. Consequens est falsum, ut patet per Beatum Augustinum, X Confessionum, capitulo 17, ubi quaerit quomodo oblivio est in memoria. Non potest dici quod ibi sit in sua imagine quia oblivio nulla imaginem potest cauare aut imprimere sed potius tollere nec est ibi in se quia tunc non causaret notitiam sed ignorantiam et oblivionem.

13o, si angelus angelo posset loqui, sequitur quod unus alium posset audire. Patet quia nulla est locutio proprie nisi sit perceptio auditiva et intellectiva in utroque. Sed falsitas consequentis patet quia cum videre et audire sit idem intellectui, sequitur quod unus angelus naturaliter videret cognitionem alterius, quod est falsum.

14o, unus angelus naturaliter cognoscit signa per quae alius sibi loquitur, ergo eadem ratione naturaliter potest cognoscere intuitive et videre verbum mentale seu cognitionem angeli sine signis, et per consequens talia signa frustra ponuntur. Patet prima consequentia quia talia signa angeli et eius cognitiones sunt in eadem mente, et per consequens aequaliter appropriantur illi cui sit locutio.

15o, quilibet angelus intuitive et naturaliter potest videre essentiam cuiuslibet angeli ergo et cogitationes et per consequens nullus potest alium illuminare revelando sibi ignotum. Tenet consequentia prima quia cogitatio angeli est res aequae intelligibilis et visibiilis sicut sua essentia et aequae praesens.

16o, confirmatur quia cognitio hominis vel angeli est quid intelligibile, ergo in actu sufficienter praesens et proportionatum intellectui alterius angeli, ergo naturaliter potest illam intelligere.

17o, sic si angelus posset occultare suam cogitationem, sequitur quod eidem posset occultare suam essentiam. Consequentia patet quia essentia angeli est intimior sibi quam sua cogitatio.

18o, cogitatio angeli est naturaliter intelligibilis et notitiae sua causativa in altero angelo, ergo unus non potest celare suam cogitationem alteri tenet consequentia quia actio naturalis agentis debite approximati passo non sub est imperio voluntatis creatae.

19o, sequitur quod posset eandem cogitationem occultare quod nec cognosceretur ab intellectu proprio. Consequens est impossibile. Patet tamen consequentia quia intellectus superioris angeli perfectior est et melius dispositus moveri ab intelligibili obiectio sibi praesente quam intellectus inferioris cum non possit suam intellectionem intelligere nisi reflexe et alius potest ipsam intelligere per actum rectum, ergo.

2o, sicut se habet visibile ad visum sit intelligibile ad intellectum, sed omne visibile potest videri intuitive, igitur a perfecta potentia visiva si debite approximetur, ergo cognitio angeli potest intelligi a potentia intellectiva alterius angeli cum sit perfecta.

21o, si angelus posset pluries loquentes simul intelligere, sequitur quod simul posset intelligere distincte omnia quorum habet species in se consequentis falsitas probatur multipliciter.

Primo quia sequeretur quod quis posset simul perfecte distincte attendere ad pluram diversam. Consequens est contra experientiam quia pluribus attentus defficit ad singula sensus. Patet consequentia quia actualis intellectio non stat sine attentione.

Secundo, sequitur quod angelus aequaretur divinae intellectitate. Consequens est falsum.

Tertio, sequitur quod angelus esset infinite intellectitatis. Patet haec consequentia quia posse intelligere unum obiectum distincte est alicuius potentiae et posse intelligere duo simul maioris potentiae in duplo etc., ergo posse simul infinita distincta intelligere est infinitae potentiae.

Quarto, sequitur quod angelus posset omnis suas species et intellectiones distincte intelligere. Consequens est falsum quia cum quaelibet intellectio possit intelligi per aliam intellectionem sequitur quod in angelo essent infinitae intellectiones actuales et distinctae, quod est falsum.

Ad primum, quidquid sit de formalitate consequentiae conceditur consequens. Et ad probationem, dicitur negando consequentiam quia anima a corpore separata non aggravata faciliter intelligit tales conceptus et addiscit et forte Deus infundit sibi notitiam talium vocum spiritualium quas angeli habent sicut in die penthecostes subito dedit intellectum omnium linguarum.

Secundo, posset dici quod forte loquuntur talibus per alium modum nobis ignotum quia nec hoc nec oppositum constat nobis ex sacra scriptura.

Ad secundam, posset negari antecedens sumptum universaliter

Secundo, posset dici quod potius vox formatur ad similitudinem verbi mentalis quia cum Adam voces imposuit ad significandum ad placitum prius primo in eo fuit formata vox mentalis quam vocalis ita quod vox dependet a conceptu mentali et non econverso.

Ad tertiam, negatur consequentia quia sicut in mundo unus per signa potest intelligere alium alterius idiomatis, sic etiam ibi per quaedam signa nobis ignota.

Secundo, posset dici quod Deus infundet bonis animabus notitiam conceptuum et vocum, sicut fecit apostolis omnia genera linguarum.

Ad quartam, conceditur consequens. Et ad probationem falsitatis, negatur consequentia quia verisimile est quod quilibet sciat quanta est dilectio vel beatifica visio alterius secundum quam est accipienda ratio diligibilitatis et bonitatis cuiuslibet.

Ad quintam, posset dici primo quod tantum finitos et de finitis materiebus posset simul intelligere distincte, ita quod propter limitationem potentiae cognitive angelus minus distincte tres intelligeret quid Duos et minus duos quam unum sibi loquentem.

Item, secundum aliquos tot possent simul uni angelo loqui de tot materiis quod angelus non posset illos distincte intelligere propter defectum capacitatis angeli. Aliter diceret Noster Gregorius quod simul et distincte posset omnes loquentes, sic intelligere quia angelus bonus non viciatus peccato simul potest intelligere et comprehendere omnia quae vult, ut probat per Augustinum super genesem, capitulo 34o de parvis et 36o, ubi vult quod notitia vespertina sive proprii generis mens angeli simul comprehendit omnia distincte quae fuerunt creata in principio. Item, dicit Gregorius quod angelus bonus potest omnia simul intelligere quorum habet species in se.

Ad sextam, dicit quidem quod in angelo loquente non sunt duo conceptus seu duae locutiones quorum unus sit signum alterius, sicut in nostra locutione sunt duo signa scilicet conceptus et vox formata ad extra, sed cum angelus vult quod sua cogitatio innotescat alteri, tunc Deus coagit ad illam notitiam causandam in illo ad quem locutio dirigitur.

Aliter diceret Gregorius Noster quod, sicut in nobis est duplex locutio, scilicet una mentalis quae est primum rei signum quam solus Deus audit et videt, alia est locutio vocalis, quae est secundarium signum priori ad idem significandum subordinatum, sic etiam duplex est locutio angelorum, prima quae est signum immediatum et primum rei et est cogitatio nota Deo et ipsis angelo tantum, alia est signum secundarium sibi subordinatum in significando idem, et hanc locutionem angelorum spirituales creaturae intelligere possunt et audire et concipere per eam quid loquens cogitat, et hanc locutionem angelorum apostolus vocat linguam Primae ad Corinthios 13, sed quae sint illa signa Deus novit per illam, tamen perfectius quam nos potest loqui uni determinate vel pluribus prout eis placet et alius potest determinate scire quid ille loquitur in quo videt illa signa quia in angelis audire et intelligere sunt idem.

Ad septimam, negatur consequentia. Et ad probationem, negatur assumptum quia de multis notis potest fieri locutio inter homines et etiam angelos suo modo. Et si obiciatur quia sicut magnus ignis confortat et fortificat parvum per suam praesentiam, sic econverso ego a simili si superior angelus confortat lumen inferioris intellectus visibilis ad cognoscendum sequitur econverso. Hic dicitur negando consequentiam quia non est simile eo quod duo ignes sunt eiusdem speciei sed angeli superior et inferior sunt diversarum specierum. Et patet instantia, nam ignis in spera sua confortatur et conservatur ex vicinitate corporis caelestis, et tamen non confortat nec conservat corpus celeste.

Ad octavam, negatur consequentia. Et ad probationem, quidquid sit de assumpto dico quod per signa angelus potest cognoscere quando alius loquitur assertive, opinative, vel dubitative, unde etiam homines possunt per signa illa perpendere differentiam.

Ad nonam, posset concedi consequens loquendo de causalitata partiali, nec ex hoc sequitur ipsum esse virtutis infinite intensive, nam si infiniti oculi essent seu haberent eundum lapidem pro obiecto ille lapis posset causare infinitas visiones distinctas in illis oculis, et tamen non esset propter hoc lapis infinite virtutis intensive.

Ad 10, consequentia negatur quia bonus angelus coagentem Deo videret occulta intentionem mali mendaciter sibi loquentis nec malus potest loqui bono nisi bellit coagere et permittere.

Ad 11m, negatur consequentia nec est eadem rato de omnibus veris angelo notis quia multae sunt veritates notae uni, quae non sunt revelabiles alteri, sicut iste loquor tibi vel tecum nihil notifico tibi quia dicendo nihil dico tibi aliquid dico tibi.

Item, quod sicut multas propositiones mentales veras homo concipit quas non potest exprimere per vocales veras sicut etiam est ista, ego taceo et nihil revelo vel dico sic etiam potest improposito angelus mente aliquid concipere quod non potest alteri revelare.

Ad 12m, dicitur quod haec propositio oblivio est in memoria potest habere sensum duplicem, unum id est homo non memoratur de hoc quod praecognovit, alius id est oblivio est quaedam res existens in memoria. Item, dicitur quod homo potest aliquo modo cognoscere suam oblivionem, sicut alias privationes si nullum conceptum haberet quis de floreno non posset scire quod ipse careret floreno, et sic oblivio est in memoria in imagine actus oppositi vel habitus, nam per intentionem retardationis quam habeo de donato meo experior me fuisse oblitum de contentis in eo, sicut ergo caecitas.

Ad 13m, negatur consequentia quia, licet audire et videre in angelis non sint diversa, tamen cogitationes non videntur nec audiuntur immediate in se ipsis, sed mediantibus signis intellectualibus quae signa immediate videntur.

Ad 14m, negatur consequentia, nam in eadem natura est forma substantialis colorati et color eiusdem et utrumque aeque est propinquum visivae potentiae, et tamen color sentitur intuitive, et videtur sic quod nec materia nec forma videtur intuitive. Item, homo videt intellectionem scientia, et non videt habitum infusum in eadem mente, ex quo patet quod propinquitas vel vicinitas obiecti non arguit visionem.

Ad 15m, negatur consequentia. Et ad probationem, dicitur quod cogitatio angeli non est immediate ab alio visibilis sicut eius essentia.

Ad 16m, posset negari antecedens quia ad hoc ut sit sufficienter praesens intellectui alterius angeli in ratione obiecti intuitive visibilis requiritur quod ipsa informet illum intellectum et sit subiective in ipso, nam si Deus poneret duo homines in eodem loco primo adhuc vinis non videret intuitive alterius cogitationem, licet forte esset proprie intellectum eius sicut alterius.

Item, si Deus poneret angelum in corpore hominis, sic quod totus coexisteret in toto et totus in qualibet parte sicut anima licet non informative cogitatio angeli esset tam prius animae illius hominis sicut angelo, et tamen anima non videret illam quia illa non esset subiective in anima tali.

Ad 17m, negatur consequentia quia quod cogitatio unius lateat alium et non essentia, hoc non est ex imperio voluntatis angeli, sicut quidem dicunt, sed quia cogitatio non habet illam comparationem et habitudinem ad intellectum alterius angeli qualem requirit ut intuitive videatur, essentia vero est in comparatione sufficienti sibi secundum suam exigentiam.

Ad 18m, negatur antecedens quia cogitatio non est naturaliter ab alio intellectu immediate cognoscibilis nisi illum informet intellectum.

Ad 19m, negatur consequentia quia cogitatio potest immutare proprium intellectum ad intuitionem sui et non alium nisi mediantibus signis.

Ad 20m, dicitur quod, si similitudo intelligitur universaliter, illa est falsa quia, licet cogitatio nostra vel angeli sit ab alio homine vel angelo cognoscibilis, tamen non in se immediate et intuitive.

Secundo, dicitur quod illa similitudo debet sic intelligi quod intelligibile se habet ad intellectum secundum exigentiam suam ut ipsum intuitive videatur sicut visibile sed habet ad visum sed tunc nihil contra dicta concluditur.

Item, nota quod non sequitur, Sortes intelligit a distincte et determinate, ergo sortes intelligit a intuitive. Patet quia sortes potest distincte recordari de aliquo praeterito.

Quarto, sequitur, non sortes intelligit a per discursum, ergo non intelligit a distincte et determinate. Patet quia Deum intelligimus in via distincte et determinate per discursum, licet non intuitive sed abstractive in aliquo conceptu proprio sibi composito.

Ad 21m, quidquid sit de bonitate consequentiae potest concedi consequens. Et ad primam improbationem, conceditur consequens quia angelus habet perfectiora naturalia non viciata per peccatum sicut nos qui habemus naturalia debilitata in penam peccati ideo nostra attentio non potest perfecte et distincte ad plura simul attendere sicut etc unde illud dictum de nobis intelligitur existentibus in via aggravatis corporibus.

Ad secundam improbationem, negatur consequentia tamen quia Deus est sua intellectio essentialiter, intellectio vero angeli est quoddam accidens sibi superadditum et perfectio accidentalis. Item, angelus indiget speciebus aliquibus eum perfectientibus et iuvantibus ad intelligendum. Item, nec omnia praeterita intelligit quia non omne habet speciem forte. Item, non intelligit angelus futurum naturaliter nec cogitationes occultas nec plura alia sufficienter non praesentia ad intelligendum, sicut Deus intelligit. Item, Deus quamlibet rem intelligit omnimodo quo intelligibilis est et omne probabile de ipsa sed non angelus.

Ad tertiam improbationem, negatur consequentia. Et ad eius probationem quia intelligere unum etc., negatur illa prima consequentia quia eadem lux numero non intensa nec remissa cum uno colore potest causare tantum unam speciem in una parte medii illa eadem potest cum duobus coloribus, immo cum infinitis, si essent, posset causare infinitas species, si debite approximarentur ad agendum, sic proportionaliter dicitur quod posse simul intelligere duo obiecta distincte coagentibus duabus speciebus non dicit perfectionem nec maiorem activitatem in angelo quam dicat posse agere vel intelligere unum obiectum coagente sibi unica specie potest esse de lapide qui potest etiam cum causare infinitas visiones si infiniti oculi eum respicerent.

Ad quartam improbationem, potest dici quod angelus omnis suas species et intellectionem suam potest simul distincte intelligere, non tamen ipse omnis suas, etiam sicut omnem suam intellectionem intelligere potest, non tamen potest intelligere omnem omnem suam intellectionem, nec sequitur ex prima parte antecedentis quod possit simul habere infinitas intellectiones.

Secundo, posset dici quod concesso consequente, non tamen sequitur processus infinitus quia cito deveniretur ad aliquas intellectiones ita remissas et remisse perceptibiles quod non posset cum generare actualem notitiam sui.

Contra tertiam conclusionem, arguitur primo sic angeli proficiunt in visione beatifica, ergo in primo et merito essentiali. Tenet consequentia quia illa se habent consequenter et correspondenter. Consequentia patet quia aliqui facta incarnatione videbant eam in verbo et non ante, ergo. Sed quod illa fuerit beatifica patet quia in eadem visione vident verbum et contenta in eo.

Secundo, angeli habent erga Deum bonos motus et bonos actus ex caritate procedentes ergo merentur. Tenet consequentia quia si non haberent illos videtur quod demerentur, ergo per illos aliquid merentur.

Tertio, mali angeli continue peccant et demerentur, ergo boni per nostram custodiam merentur. Tenet consequentia quia non minus mali sunt in malo obstinati quam boni in bono confirmati. Antecedens patet.

Ad primam, dicitur quod non omnis notitia in verbo cuiuslibet rei est de essentia visionis beatifice, sed ipsa visio nuda et clara divinae essentiae, et illa non augetur in angelis seu aliis beatis, ideo negatur antecedens sic sumptum. Si autem intelligitur quod aliquid nunc vident in verbo quod quandoque non viderunt, conceditur, sed nihil sequitur contra dicta.

Ad secundam, negatur consequentia.

Et ad tertiam, negatur antecedens.

Ad rationes principales in oppositum quaestionis, patet per dicta solutio, et ista sufficiat de materia angelorum.