Quaestio 2

[lec9 q2.1] Circa primam questionem sic proceditur. Ostenditur autem quod athomi sint principia corporum uel rerum, duarum rationibus, quarum prima talis: quia ex illis que sunt potentia in aliquo genere fiunt ea que sunt in actu in genere illo. Set indiuisibilia potentia sunt in genere corporum, ergo ex indiuidibilibus fiunt corpora secundum actum. Huiusmodi autem indiuisibilia in genere corporum sunt athomi, ergo athomi sunt principia corporum.

Secunda ratio hec est: ex eis est res composita ad que stat sua resolutio. Set ad indiuisibilia stat resolutio corporum, ergo ex indiuisibilibus in genere corporum fiunt corpora. Hec autem sunt atomi, ergo athomi sunt principia corporum.

Tercia ratio hec est: ex illis que sunt indiuisibilia ad que est status et que per totum diffunduntur et que in se habent conditiones ad hoc ut ex eis fiant omnia in genere aliquo fiunt omnia in genere illo. Set athomi sunt huiusmodi respectu corporum. Diffunduntur enim per totum uniuersum et secundum ordinem. Secundum autem ordinem fiunt corpora ex suis partibus, sicut scriptura fit ex eisdem litteris, aliter tamen et aliter ordinatis ita corpora fiunt ex eisdem principiis aliter ordinatis, scilicet ex athomis. Sunt ergo athomi principia corporum.

Ad oppositum: ex illis que non possunt coniungi et si coniungantur non efficiunt maius non potest fieri aliquod magnum. Set athomi sunt huiusmodi, cum sint quasi puncta et puntus puncto additus non efficit maius. Ergo ex athomis non potest fieri aliquod magnum. Huiusmodi est corpus, ergo ex athomis non possunt fieri corpora.

Secunda ratio hec est: si ex athomis fiant corpora, necesse est illa coniungi ad inuicem. Coniungantur ergo tres athomi aut ergo coniunguntur se totis aut per aliquid sui si se totis. Set talia non faciunt maius, ergo athomi non faciunt maius, ergo ex illis non potest fieri corpus aliquod cum omne corpus magnum sit. Si per aliquid sui, hoc est per extrema sua, ergo unum habet unum extremum secundum quod coniungitur cum uno et aliud secundum quod coniungitur cum alio et similiter de aliis, set nullum tali indiuisibile, ergo athomi non sunt indiuisibiles set diuisibiles, ergo sunt ex illis et non alia ex ipsis. Non sunt ergo principia corporum.

Solutio. Dicendum est quod philosophi posuerunt athomos esse principia corporum. Posuerunt enim indiuisibilia principia ad que stat resolutio corporum et illa posuerunt esse principia corporum. Huiusmodi autem sunt athomi, sicut ipsi dicunt et posuerunt in athomis duo, scilicet substantias athomorum mediantibus quibus constituuntur corpora et. Iterum posuerunt in eis dispositiones mediantibus quibus fiunt corpora ex ipsis, unde posuerunt quedam athoma esse calida, quedam frigida, quedam sursum et quedam deorsum. Hee enim sunt dispositiones ad hoc ut ex ipsis constituerentur corpora et posuerunt athomos ubique, quedam sursum et quedam deorsum, ut ex ipsi ubique corpora constituerentur.

Dicendum est tamen quod non recte posuerunt philosophi quod corpus secundum quod habet naturam quantitatis constat ex partibus quantitatis continuis. Huiusmodi autem partes non sunt athomi cum sint diuisibiles et athomi indiuisibiles, sicut ponunt. Iterum corpus secundum quod habet naturam substantie constat ex principiis substantie que sunt materia et forma. Huiusmodi autem principia non sunt athomi, ergo patet ex hiis quod athomi nullo modo sunt principia corporum et concedende sunt rationes ad hoc inducte.

Ad primam rationem in contrarium dicendum est et ad secundam quod indiuisibilia in genere sunt multiplex, quia quedam sunt indiuibilia in genere substantie, quedam autem in genere accidentium. In genere autem substantie sunt indiuisibilia dupliciter, quia quedam sunt indiuisibilia in genere substantie quantum ad esse nature, quedam autem quantum ad esse ordinabile in genere. Quantum ad esse ordinabile in genere sunt sicut genus et differentia; quantum ad esse nature sunt indiuisibilia in genere substantie materia et forma et maxime. Set triplex est materia, scilicet materia corporalis et spiritualis et materia media. Materia spiritualis et forma sunt indiuisibilia in substantiis spiritualibus. Materia corporalis et forma sua sunt indiuisibilia in substantiis corporalibus. Materia media et forma indiuisibilia sunt in corporibus superioribus, quia hec materia cum forma sua est in omnibus corporibus superioribus, et quia hec sunt indiuisibilia quantum ad esse nature, alia quantum ad esse ordinabile. Ideo ex hiis constituuntur corpora, que sunt quantum ad utrumque esse. Sunt igitur tercio modo indiuisibilia in genere substantie corporalis solum per resolutionem, per actionem caloris factam. Set ex talibus indiuisibilibus non fiunt corpora, quia in talibus non fit resolutio corporum per naturam, set in ea que dicta sunt secundum esse utrumque corporum. Hec autem indiuisibilia sunt athomi et ideo ex athomis non fiunt corpora secundum quod sunt substantie. Indiuisibile autem in genere accidentium est dupliciter: uno modo quantum ad esse ordinabile in genere, et talia sunt genus et differentia. Secundo modo quantum ad esse nature, ut punctus et unitas in quantitatibus, et ex punctis non fit aliquid in continuis quantitatibus, unde non fit continuum materialiter ex punctis, set fluit ex illis. Discretum autem fit ex unitatibus et causa huius est quia in totis per continuationem non potest aliquid fieri per ea que non possunt continuari. Set in totis per aggregationem potest aliquid fieri per talia, et quia totum continuum est totum per continuationem, ideo non potest fieri ex indiuisibilibus que sunt puncta, quia autem discretum uel numerus est totum per aggregationem, ideo potest fieri quod indiuisibilibus que sunt unitates, continuum autem non, cum indiuisibilia non habeant continuationem, et ideo nec est similiter secundum positionem philosophorum, sicut corpus quantitas ex athomis, cum sint indiuisibiles non possibiles continuari. Corpus autem quantitas est continuum, et ita patet quod athomi non sunt principia corporum, nec sunt indiuisibilia corporum ad que stat resolutio corporum per que debeat corpus constitui et fieri. Sic ergo patet que indiuisibilia sunt potentia et ad que fiant resolutiones corporum.

[lec 9 q2.2] Circa secundamquestionem sic proceditur, et queritur utrum ex athomis sit anima et propter quam causam hoc posuerunt philosophi, et ostenditur quod sic: omnis substantia existens in materia corporali que maxime est principium motus et subtilitatis et penetrabilitatis est ex illis principiis que maxime sunt in motu et maxime continue. Set anima est huiusmodi, ergo anima est ex talibus principiis. Huiusmodi autem sunt athomi, ergo anima est ex athomis.

Ad oppositum: athomi sunt substantie corporales et sensibiles, set nulla substantia corporalis habet cognitionem. Iterum nulla substantia corporalis mouet sufficienter, ergo si anima esset ex athomis non haberet cognitionem, nec sufficienter moueret. Hoc autem falsum est, ergo anima non est ex athomis.

Secunda ratio hec est: si anima esset ex athomis, moueretur secundum motum athomorum, set quidam athomi ingrediuntur corpus, quidam eggrediuntur cum aere inspirato et respirato, ergo similiter anima ingrederetur et eggrederetur, ergo a uita ueniremus in mortem et a morte in uitam. Hoc autem est inconueniens, ergo anima non est ex athomis.

Solutio. Dicendum est quod philosophi posuerunt animam esse ex athomis, quia possuerunt eam esse ex corporalibus constitutam et continue moueri et mouere corpus, et quia athomi sunt in motu continuo et similiter corpora animata, ideo posuerunt anima que mouet ea esse ex athomis. Unde sicut uidemus quod si fundatur argentum uiuum in aliqua rem continue mouebit ipsam rem similiter cum corpora animata continue moueantur crediderunt philosophi ipsa esse plena athomis que continue mouent et mouentur, et hoc dixerunt esse animam quod mouet corpora et ideo posuerunt animam esse ex athomis. Hoc tamen non est uerum, quia anima substantia spiritualis est que mouet corpora, et ideo non est composita ex corporibus, et ideo ex athomis non componitur anima.

Ad rationem in contrarium dicendum est quod aliqua substantia principium motus est duobus modis: uno modo per naturam subtilitatis corporalis, et sic ignis uel athomi sunt principia motus. Alio modo est aliqua substantia principium motus per naturam spiritualitatis et distantie a materia et que, quia habeat aliqua in sui compositione, et hoc modo est anima principium motus. De isto autem modo quod est principium motus non bene procedit ratio, et ideo non bene procedit de anima.

[lec 9 q2.3] Contra tercium sic proceditur et queritur propter quam causam posuerunt philosophi animam esse ex athomis rotunde figure, et ostenditur quod debet esse ex talibus: omnis substantia que est continue mouens et in continuo motu et operatione existens est habens naturam rerum que maxime sunt in motu et operatione. Set anima est huiusmodi, ergo maxime habet naturam illorum que maxime sunt in motu continuo et operatione, set materia rotunda. Maxime sunt habilia ad motum. Calida autem maxime sunt habilia ad operationem, unde calidum est cum facilitate mobile, frigidum uero difficile. Ergo anima si sit ex aliquibus athomis rotunde figure et calidis si sit ex aliquibus.

Ad oppositum: omnis motor sufficiens cum mouet manet inmobile et quanto sufficientius mouet tanto inmobilius perseuerat. Anima autem est huiusmodi, ergo si constituatur ex corporibus maxime debet esse ex illis que maxime inmobilia sunt. Hec autem sunt athoma frigida, calida et quadrata, ergo anima debet esse ex illis et non ex aliis.

Solutio. Dicendum est quod secundum intentionem philosophorum positio fuit quod anima esset ex athomis calidiset rotunda figura maxime est habilis ad mouendum, et illa qualitas que est caliditas maxime est principium motus et operationem, et quia sicut ipsi ponebant anima est ex athomis, debet esse ex illis qui maxime sunt principia motus et operationis cum ipsamet sit principium motus et operationis. Huiusmodi sunt athomi calidi et rotundi, ideo posuerunt animam esse ex illis et propter illos erat anima motor sufficiens. Dicendum autem est quod anima propter illos non est motor sufficiens nec ex illis componitur secundum ueritatem, set supponendo positionem eorum, scilicet quod anima sit ex athomis ipsi bene ponunt, scilicet facta illa suppositione.

Et propter hoc propter philosophos dicendum est ad rationem in contrarium quod ipsa non procedit secundum positionem eorum, quia philosophi ponebant quod omne quod mouet mouetur, et ideo posuerunt animam moueri et mouere continue, et esse ex illis que continue mouent et mouentur. Hec autem sunt athomi calidi et rotundi, et ideo posuerunt animam esse ex illis. Ratio autem procedit secundum quod anima mouet et non mouetur, quod est contra positionem eorum, et ideo non bene procedit contra eos suppositio secundum ipsos quod anima sit ex athomis et quod mouendo corpus moueatur ipsa anima.

[lec 9 q2.4] Circa quartum sic proceditur, et queritur athomi conferant ad inspirationem et respirationem et uite conseruationem, et ostenditur quod sic. Aero inspiratur propter duo: unum est ut mitigetur calor excellens in corde, aliud est ut spiritus recreentur per simile, et quia aer est corpus simile spiritui, propter hoc per aerem maxime recreatur spiritus, et quia omne simile maxime confortat suum simile, propter hoc recreatur spiritus a suo simili. Set huiusmodi athomi sunt resolutiones maxime subtiles et sunt corpora subtilia, ergo similia spiritui, ergo possibile est quod spiritum conseruent et recreent. Set omne tale confert ad inspirationem et consueruatione uite, ergo athomi conferunt ad inspirationem et uite conseruationem.

Secunda ratio hec est: sicut habetur in libro De sompno et uigilia, natura fit in animali sine robore et uigore. Robur autem et uigorem facit perseruerantia spiritus, ergo illud quod facit ad preseuerantia spiritus facit ad roborationem et uitam et motum in animali. Tale autem est quod multiplicat spiritus, et hoc est simile spiritui. Athomi autem sunt similes spiritui, ergo faciunt ad inspirationem et conseruationem uite et motum.

Ad oppositum: illud facit ad inspirationem et respirationem et uite conseruationem quod facit ad inuestigationem caloris. Huiusmodi autem est aer, qui est frigidus respectu corporis nostri, ergo athomi ad hoc non conferunt set aer, quia athomi calidi sunt et non hoc modo frigidi respectu corporis nostri, sicut aer.

Solutio. Dicendum est quod philosophi posuerunt inspirationem et respirationem fieri in animalibus per motum athomorum et per ingressum et egressum eorum in corpore et posuerunt continuationem eorum per ingressum aeris et eggressum conducentis istos athomos et deferentes. Posuerunt autem uitam durare secundum inspirationem et respirationem et ita posuerunt quod huiusmodi athomi fecerent ad durationem et conseruationem uite propter inspirationem et respirationem. Set hec positio fuit erronea, quia secundum hoc accideret quod animalia que non inspirant nec respirant non haberent conseruationem uite. Hoc autem falsum est et inconueniens. Et propter hoc concedo rationes quod non conferant ad hoc.

Ad primam rationem in contrarium dicendum est quod inspiratio et respiratio fit propter duo, sicut dictum est, scilicet propter caloris mitigationem et spiritus recreationem, set ab eodem est illa mitigatio caloris et spiritus recreatio. Hec autem est per aeris receptionem et non per athomorum receptionem nec per accidens, et ideo illud quod per se facit ad inspirationem animalium et uite conseruationem est aer similis spiritualibus recreans illos et calorem mitigans.

Ad secundam rationem dicendum per hoc idem, quia aeris contractio per se facit perseruerantiam spiritum et non contractio athomorum.

[lec 9 q2.5] Circa quinctum sic proceditur, et queritur utrum anima sit mouens illos athomos, et ostenditur quod sic: omnia corpora que se ipsis mouentur omnibus aliis cessantibus et in quiete continuo existentibus mouetur a principio se ipso mouente, set athomi sunt huiusmodi, ergo mouentur a principio se ipso et sufficienter aliis cessantibus mouente. Motor autem talis in inferioribus non est nisi anima, sicut dicitur in octauo, ergo si huiusmodi athomi sunt corpora inferiora que per se et sufficienter mouentur constat quod mouentur ab anima.

Ad oppositum: omne corpus cuius motor est anima et perfectio est habens diuersas rationes in partibus et in toto, quia est corpus organicum, set athomi non sunt huiusmodi, ergo athomi non mouentur ab anima.

Secunda ratio hec est: omne corpus quod mouetur ab anima nutritur et augmentatur et uiuit. Set athomi non sunt huiusmodi, quia sempre uidemus eos in eadem quantitate in qua resoluuntur ab aqua et terra, ergo huiusmodi athomi non mouentur ab anima.

Solutio. Dicendum est quod Pitagoras posuit athomos moueri ab anima uel ipsam constitui ex athomis secundum autem quam uiam anima non sit ex athomis dictum est. Quantum autem ad hanc partem posuerunt animam esse motricem eorum propter continuum motum, quia credebat quod aliud non potest continue mouere propter quam anima. Dicendum est tamen quod non mouentur ab anima set ab aere continente ipsa secundum fluxibilitatem ipsius aeris et loci, et propter eorum instabilitatem et uirtutem debilem, sicut uisum est. Et concedende sunt rationes ad hoc posite.

Ad primam rationem in contrarium dicendum est quod aliquid mouetur continue aliis cessantibus duobus modis: uno modo quia mouetur a motore intrinseco sufficienter mouente in natura inferiori, qui motor est anima. Et sic motus continuus solum debetur corporibus animatis.

Alio modo dicitur aliquid moueri continue propter sui leuitatem et instabilitatem secundum quam non potest petere nec exigere locum detractum set influitin motu suo secundum fluxibilitatem continentis ipsum sicut patet de penna que est in aere que ad nullam partem determinate mouetur, set ad omnem per naturam continentis ipsam pellentis ubique propter leuitatem et instabilitatem ipsius et hoc modo mouentur athomi continue et ad omne partem et quod sic mouetur continue et ad omnem partem non mouetur ab anima.

Ad secundam rationem dicendum est quod mobile mouetur ad diuersas differentias positionis duobus modis: uno modo propter principium mouens ipsum quod habet ymaginationem diuersarum differentiarum positionis et intentionem earum, et talis motor est anima et que sit mouentur ad diuersas differentias positionis mouentur ab anima. Alio modo mouetur aliquid ad diuersas differentias positionis propter instabilitatem et debilitatem sue uirtutis secundum quam trahitur secundum fluxibilitatem continentis, et quod sic mouetur ad omnes differentias positionis non mouetur ab anima. Hoc autem modo mouentur athomi ad omnes differentias positionis. Iterum etiam secundum positionem Pitagore uidetur quod anima non possit sufficienter mouere athomos, quia Pitagoras ponit animam esse ex athomis. Set si anima est ex athomis anima est forma corporalis cum athomi corpora sint. Ego est distensa per materiam. Set nulla talis mouet sufficienter, ergo secundum positionem Pitagore anima non potest athomos mouere sufficienter.

[lec 9, q2.6] Circa sextum sic proceditur, et queritur utrum anima moueat, se ipsam, et ostenditur quod sic: omnis substantia creata per suam operationem et dirigens eandem se et alia simul uel secundum prius et posterius natura et tempore in illa dispositione disponit se et alia. Set anima dirigendo se dirigit corpus in operatione sua, ergo disponit se et corpus in illa operatione. Hec autem dispositio est motus, ergo anima mouet se ipsam, quia se ipsam disponit ad motum et operationem.

Secunda ratio hec est: omnis substantia creata que non est sempre in sua operatione et influentia super alterum quando prorumpit in opus aut excitatur a se ipsa aut ab alia. Set anima cum prorumpit in opus non excitatur alia substantia set se ipsa excitatur ad motum, quia est ipsa sufficiens se ipsa cum sit motor etiam sufficiens. Set omnis substantia que excitatur ad operationem in qua primo non fuit mouetur et alteratur proprie. Anima est huiusmodi, que excitatur se ipsa ad operationem in qua prius non fuit mouendo corpus, ergo mouet se ipsam.

Ad oppositum: omne mobile est partibile. Motus enim est operatio respiciens partibilitatem partium, set anima non est partibilis, ergo non est mobilis, ergo non mouet se.

Secunda ratio hec est: sicut habetur in octauo Physicorum, in quolibet genere mouentium est status ad illud quod mouet et non mouetur. Ultimus autem motor est illud quod mouet et non mouetur et ad ipsum est status. Set ad animam est status in corpore, ergo anima mouet ita quod non mouetur, et hoc patet per exemplum. Mouetur enim manus fixo cubito et mouetur cubitus fixo musculo et mouetur musculus fixo humero. Et sic de aliis usque ad animam que est motus uel mouens ad quem est status mouentium in corpore, ergo anima ita mouet quod non mouetur, ergo anima non mouet se ipsam.

Solutio. Dicendum quod opinio philosophorum fuit animam se ipsa moueri, et mouendo se ipsam mouere simul corpus, unde posuerunt quod cum anima mouet corpus, mouet se ipsam et simul, cum hoc mouet corpus. Posuerunt enim quod omne quod mouet necesse est moueri et quod maxime est principium motus in aliquo genere maxime participat motum, et quia anima est principium sufficientis motus in animatis, ideo maxime participat motum et mouetur se ipsa. Dicendum autem est quod hec positio non est uera. Anima enim mouet existens inmobilis per se et non mouetur motu proprio corporis per se. Set sicut nauta mouet nauem et mouendo ipsam et dirigendo nisi mouetur motu nauis nisi per accidens, similiter autem est de anima quod dirigendo et mouendo corpus non mouetur motu proprio corporis per se, set per accidens. Et concedende sunt rationes que inducuntur ad hoc quod anima se ipsa non mouetur et quod non mouet se ipsam.

Ad primam rationem in contrarium dicendum est quod anima dirigit se in sua operatione. Huiusmodi autem operatio in qua dirigit se respicit duo: respicit enim subiectum quod mouetur et supra quod anima operatur et hoc est corpus, et illud mouetur per animam perficientem in hoc corpus. Motus enim est perfectio mobilis. Iterum respicit animam tanquam causam suam a qua fluit, et ideo non denominat anima tanquam subiectum, set tanquam causam, et ideo non dicitur anima moueri. Immo anima mouet. Iterum licet illa operatio sit motus non tamen illa directio est motus, set solum ordinatio cause ad effectum sicut anime ad motum, et ideo non est motus et ideo quia motus non denominat causam tanquam subiectum non mouetur anima dirigendo se in illo nec etiam illa directio motus est.

Ad secundam rationem dicendum est quod anima quando non est in actu operationis excitatur se ipsa ad operationem, set in illa operatione sunt duo, scilicet operatio et excitatio, et illa operatio respicit corpus et non animam nisi sicut causam solum. Illa autem excitatio est sola ordinatio potentie ad actum que non debet appellari motus, set solum exitus ab occio in actum. Et ideo anima non mouetur se ipsa, licet se ipsa excitetur ad operationem.