Quaestio 4

QUeritur utrum deus sit tres personae distinctae:

Uidetur quod non: quia tres persone sunt tres dii: igitur unus deus non iu ecenu est tres personae. consequentia patet. Ante cedens probo. quia ista consequentia est bona. unum est ta- le quo maius cogitari non potest. igitur unum est deus. et eadem ratione ista consequentia erit bona. tria sunt talia: quorum qualibet maius excogitari non potest. probatur. quia vel pater est illud quo maius etc. vl non. si non: non est deus. si sic: pari ratione filius et puensictus.

Praeterea si tres personae distin- guuntur: quaero utrum finste an infinitae: Si fi nitae: igitur duo finita sunt in deo. et vltra: igi tur aliquod finitum est in deo: et omne quod est in deo: est deus: igitur aliquod finitum est deus. Si infinitae: ergo non magis differunt deus et dia bolus quam pater et filius: nec homo et asinus magis differunt quam pater et filius. et similiter sequi- tur quod summe diversae res forent vna res. Se cundo dato quod differant infinitae: sequitur quod tantummodo differunt sicut differrent si per im possibile distinguerentur. et per consequens sequitur quod forent diversi dii data tanta diversitate: ista igitur nec differunt finitae nec infinitae. Prae terea deus et trinitas sunt omni modo idem quo simpliciter est melius esse idem quam non idem: sed esse idem essentialiter et personaliter est sim- pliciter melius quam non esse sic idem: igitur deus et trinitas sunt idem essentialiter. maior pa tet per Anselmum prosolu xv. Tu es itaque iustus verax et beatus: et quicquid est melius esse quam non esse. minor patet etiam. quia quicquid convenit patri: est melius simpliciter ipsum quam non ipsum. igitur etc. Praeterea si vn- deus est tres persone: deus erit composi- situs ex tribus distinctis rebus. patet: quia ome constituens distinguiitur a constituto: sed pa ter constituitur per paternitatem: et pater est essentia. igitur sunt quatuor res in divi- nis. Quod autem constituatur per paternitatem: patet per conem modum loquendi doctorum: et per sctmeTmho mam in scripto suo locis diversis super primum ententiarum ubi dicit quod aliqua proprietas consti tuit personam: et aliquo est personalis: et tamen non consti tuit: sicut patet per magistrum primo sententiarum Praeterea essentia divina generat. igitur generat alium deum. igitur sunt duo dii: quod est impos- sibile. Antecedes primum probatur: quia lrguitur sic hic pater generat: hic pater est haec essentia divina. igit haec essentia divina generat. est enim syllogismus expositorius. Item filius est genitus de substantia patris: quaero quam habi tudinem dicit liber de: non formale: nec materia lem: ergo efficietem: igitur substantia patris ge nerat filium Item essentia est pater. igitur est pa ter filii. igitur generauit filium Item substan.- tia patris est substantia filii: sed filius est ge- nitus de substantia paris: igitur filius est ge- nitus de substantia filii: igitur filius est genitu: ex se. Praeterea essentia divina est res ge nerans: igitur essentia divina est generans. consequentia patet a termino sumpto cum determinatione qui non est diminuens nec distrahens: ad termi num sumptum absolute. Praeterea nullum in communicabile tribus personis / est conicabile tribus personis: pater est incommunicabilis essentia est communicabilis: igitur pater non est essentia. Maior patet: quia unum opposito- rum remouetur a reliquo. et discursus patet: quia regulatur per dici de nullo. Praeterea ista consequentia est bona: nullus homo est non homo- igifriste homo non est non homo: demonstrato christo et vltra. igitur iste homo non est essen- tia divina. haec consequentia patet: quia essentia divina non est homo. et tamen sequitur sic quod est non homo Nam si essentia diuina esset homo: essentia di vina esset aliquis homo: et non nisi filius dei ergo essentia divina esset genita. et similiter haberet corpus: et haberet matrem. quod est falsum. Praeterea si sic: duo contradictoria forent simul vera scilicet ista deus generat deum: et deus non generat deum. prima pars patet primo sententia di iiii. Secundo patet. nam sequitur for maliter: filius non generat deum: igitur deus non generat deum. Similiter sequitur formaliter. essen- tia divina non generat: ergo deus non gene rat. vel sub hac forma. haec res non generat demonstrata divinitate: ergo deus non ge nerat. consequentia patet: quia eadem res demonstratur in subiecto antecedentis qpuod qua supponit sub iectum consequentis: et relique partes conuertutur.

Praeterea illud quod est filius et filius conues tuntur: sed pater est illud quod est filius: ergo pater est filius. Maior patet: quia mutuo se in- ferunt. Similiter arguitur sub hac forma. omnie quod est filius: est non pater: essentia divina est silius: ergo ipsa est non pater. ergo non est pater.

Praeterea si sic: spuessanctus procederet a patre et filio. consequens est falsum. quia vel est aequel ter ab vtroque. et hoc non: quia tunc non foret nisi unus patet consequentia. vii. Metaphysica commentio xxxi ubi habet pro inconvenienti quod vnum actu secundum quod vnum generetur a duobus agentibus aequaliter vel inequa liter. et si hoc alterum istorum non esset deus.

Item tunc procederet temporaliter a pare et filio. vl ergo eadem processione procedit temporaliter et aeter naliter: vel alia et alia. si eade: ergo cum vro cedat temporaliter a se: procederet aeternaliter a se. si alia et alia: ergo est mutabilis. Item si procedat a patre et filio: ergo pater et filius vel sunt unum principium spussancti: vel duo. si duo: igitur duo dii. si unum principium: ergo vna par- iona.

Praeterea si sic: ergo trinitas perio narum staret cum summa simplicitate. consequens est falsum. quia si sic: pari ratione si essent quatuor personae: et per consequens infinitae: starent cum summa sim plicitate.

Item tunc pater haberet filium: et per consequens hoc eet melius prima quam non habere filium: qui aliter non eompeteret deo: sed hoc non competit filio: ergo aliqua perfectio competit pari quae non competit filio.

Confirmatur istud: demon- stratis istis duobus habere filium et non habere filium: quaero quod est melius: et patet deductio quod pa ter et filius non sunt aequales. Confirmatur ratio quia posse generare est melius quam non generare: igi tur conuenit summe essentiae. consequentia patet: quia ne cesse est vt supsma natura sit quicquid melius omnino est ipsum quod non ipsum: ergo essentia diui na potest gnare. antecedens patet: quia nihil attribuitur deo nisi quod est melius ipsum quam non ipsum.

Prae terea filius generatur ab aliquo ente: ergo ab aliqua substantia vel accidente: quia omne ens est substantia vel accidens. sed a nullo accidente ergo ab aliqua substantia. sed a nulla crea tura: ergo a substantia divina. ergo silius ge neratur ab essentia divina: igitur essentia diui na generat.

Praeterea haec est vera: trini- tas est vnus deus: ergo trinitas est vnitas. sed non est pater neque filius neque spuessctus: ergo est quae ta res in divinis:

Praeterea vnitas perso nalis est maior quam unitas trinitatis. igit tri nitas non est summe vna. Antecedens patet: quia illi rer repugnat pluralitas aliquo quam alia permit tit etc.

Praeterea rationes ideales sunt essen tia divina: sed ista differunt realiter: et non par- sonaliter. ergo sut plures essentiae divinae. Maior patet per Augustinum lxxxiii qui xvi et minor etiam: vbi dicit sic. Sunt naque ideme quaedam prin- cipales forme vel rationes rerum stabiles atquod immutabiles: quo ipse forme temporales non sunt: ac per hoc aeterne.

Ad oppositum est prima canon. Iiom capitulo v "Tres sunt qui testi". etc.

Ad istam questionem dico quod sic. quia haec est fides catho lica sctis patribus reuelata sicut in diuer sis symbolis satis patet. quia hoc probare facul tatem habuenane rationis excedit: et ideo non solum praesumptuosum: sed et fatuum est ad illa proban da niti. et ideo in praesenti quaestione dico cum hila- rio: sicut dicit et allegat magister primo sen ten dit xxxiii capitulo v in fine. Corma fidei cer ta est. non igitur aliquid addendum est: sed modus constituendus audacie. quicquid ultra quaeritur: non intelligitur. Qualiter tamen ad articulos fi- dei se habeat vel se debeat habere studens ca tholicus: docet Anselmus de incarnatione verbi cito post principium. Nefanda (inquit) teme- ritate audent quidam disputare contra ea quae chri stiana fides consitetur: quando illud in intellectu capre nequeunt: sed potius inflati supbia iudi- cant nullatenus esse posse quod nequeunt in telligere: quam humili sapientia fateantur esse multa posse quae ipsi non valent comprehende re. Et ideo docet infra quod catholicus debet hu- militer quaerere rationem quodo sit. si potest intel ligere: deo gratias agat. si non potest: non im- mittat cornua ad ventilandum: sed submit tat caput ad venerandum. haec ille

Ad primum principale quando dicitur tres personae sunt tres vii: ergo vnus deus non est tres personae. Potest dici quod nec anecens est verum: nec consequentia valet for maliter: sed tantum gratia materie tenet. Quod non sit formalis patet. nam non sequitur: tria ligna sut tres substantiae: ergo vnum lignum non est tres substantie: nam antecedens est verum: et consequens falsum: tenendo quod totum sit suae partes. Similiter antecedens istius est falsum scilicet tres personae sunt tres dii. Et ad probationem quando dicitur haec. consequentia est bona. vnum est tale quo maius etc. igitur illud unum est deus: et tria sunt talia: er- go tres dii. nego istam consequentiam. causa est: quia non men quod dicitur ad se et absolute: non potest praedica ri in plurali de personis. sed sequitur: tria sunt ta lia quorum quodlibet etc. igitur illa tria sunt unus deus. magis tamen convenienter dicerentur tres personae quod alia tria.

Sed contra hoc argui tur sic. ista sunt quibus maiora excogitari non possunt: ergo ista sunt dii. consequentia probatur per modum arguendi Anselmus. proolils ii et contra insipientem. quia vel illa quibus matora cogitari non possunt: sunt in intellectu tantum: vel in itellectu et in re. Si secundum: ergo talia sunt dii. Si primum: ergo maiora eis cogitari possunt. ergo illa quibus maiora cogi- tari possunt: sunt illa quibus maiora cogitari non possunt.

Ad istud dicitur quod forma arguendi Anselmus non valet in singulari: sed multo minus valicet im plurali. nam antecedens consequents facte est ver modo de fir- cto: et consequens est falsum. Nam demonstrata qua cumque creatura et deo: haec est vera: ista sunt quo bus maiora excogitari non possunt: quia si esset da re aliquam cogitabilia maiora istis: eet dare co gitabile maius deo. consequens est falsum. sicut demon stratis duobus corperibus: quiam unum est finitum et alud infinitum: si per possibile vel impossibile: haec esset vera istis non est dare maiora. quia si sic: vtroque istorum esset dare maius. et sic aliqua infi nito esset dare maius. et ideo consequentia facta non val Si autem arguatur demonstratis personis divi- nis: ista sunt quibus maiora etc. ergo sunt dii.

Dici potest quod consequentia non valet: quia sunt vnus deus tantum: et non sunt qudam distincta essentialiter. et do non sunt plures dii. Uel aliter potest dici quod antecedens si exponitur ad sanum intellectum et conem: est falsum. videlicet: illa sunt quadam magna quibus maiora etc. quia sunt vnum magnum: et non quaedam magna.

Contra. sunt bone personae: ergo sunt magne persone. conseqentia patet per Augustinum In iis qua non mole magna sunt: hoc est maius quod melius. ergo in eisdem ho est magnum: quod est bonum. Prae- terea dicimus quodm sunt tres personae coeterne et coaequales: ergo sunt tres magne personae et bo ne: quia non comequales nisi in magnitudinem quae est bonicas.

Praeterea videtur quod in sym- bolo est contradictio: quia Athana. dic quod non sut tres aeterni: sed unus aeternus. et cito post subdit quod sunt tres personae cotterne. sed se- quitur:sunt coeterne: ergo sunt aeterne.

Ad hoc argumenta non est opus respondere: quia omnia possunt solui per solutiones praecedentes et per connota- tiones: vt patet cuilibet consideranti.

Ad sed cundum principale quand dicitur aut distinguuntur infinitae aut finitae etc. Primo dico ad ma- teriam argumenti: quod posset dici quod vater distinguitur a filio distinctione infinita: quia seipso qui est infinitus.

Similiter ista distinctio est essentia divina: et per consequens infinita. et tunc posset negari illa consequentia: pater et filius distinguum tur distinctione infinita: ergo distinguuntur infi nitae vel in infinitum. sicut non sequitur. distin- guuntur distinctione quae est essentia divina. ergo distinguuntur essentialiter.

Solet dici a doctoribus quod distinctio personalis est mi nima: nec est comparabilis alicui distinctio ni inter creaturas vel inter res distinctas essentialiter. et ideo in infinitum minus distinguum tur pater et filius quam sortes et plato. sicut in infi nitu minor est linea quam superficies: vel saltem punctus quam linea. Et tunc ad formam argumen ti potest dici quod nec distinguuntur finitae nec in finits scilicet non finitae: quia distinguuntur indivisi biliter.

Contra. aut distinguuntur magis quam sortes et plato: aut minus vel aequaliter. Si minus vel aequaliter: ergo finitae. Dico quod minus. et nego vltra. ergo finitae.

Contra si illa quae ma- gits distinguuntur: distinguuntur tantum fnite:et illa quae minus distinguuntur: distinguuntur fi nitae. Negatur consequentia de illis qui in infinitum mi- nus distinguuntur.

Ad tertium principale quando arguitur. deus et trinitas sunt oino idem etc Potest dici negando minorem: et concedendo ma iorem. Et ad probationem quando accipitur: quicquid conuenit patri: est melius simpliciter ipsum quod non ipsum. Dico quod non: immo Anselmum dicit oppositum. Sed dicit: quicquid convenit prae ter relationem: melius est ipsum quam non ipsum.

Ad quartum quando dicitur sic. Deus est tres per sonae: igitur deus est compositus etc. nego con sequentiam. Et ad probationem: omne con stituens distinguitur a constituto: concedo. sed negatur minor: quia cum probatur per conei mo- dum loquendi: Dico quod doctores in multis loquuntur ex proposito metaphoricae: et secundum nostrum modum intelligendi qui est imperfe ctus de divinis. Unde nolunt dicere quod bene sentiunt quod pater si constitutus per aliud: sed si essentia et panternitas essent duae res in pa tre: vt materia et forma in creaturis: tunc paternitas constitueret patrem: hoc est per pa ternitatem foret illud compositum formaliter pa- ter. Similiter nihil est ibi elicitivum operatio nis nisi persona.

Ad quintum quando accipitur essentia divina generat: ergo generat alium deum pro Nego antecedeis. et cum arguitur per syllo gismum expositorium: potest dici quod nunquam est iyllogismiis expositorius ubi demonstra- tur res qui est vna et tres. et ideo de forma sic non est bonus syllogismus scilicet expositorius: hic deus creat: hic deus est trinitas: ergo tri- nitas creat: licet omnes propositiones sint ve re. Similiter non est inconveniens quod logica natu ralis defciat in iis quae fidei sunt. Et ideo sicut fides est supra physicam naturalem: po nens res produci per creationem: ad quam pahilo soprhia naturalis non attingit. ita moralis doctrina fidei ponit quadam principia: quae sci entia moralis non concedit.

Eodem modo rationa lis logica fidei alia debet esse a logica na- turali. Dicit enim commentator. ii. Metaphy sice commento xv. quod quadam logica est universalis omnibus scientiis: et quidam propria unicuique scien tiae. et si hoc est verum a multo fortiori opor tet ponere unam logicam fidei. et similiter alia logi ca vtitur obligatus certa specie obligationis et alia libere respondens secundum qualitatem pro positionum: modo praehilosophi non viderunt aliquam rem esse vna et tres: ideo de ea in su is regulis mentionem non fecerunt. Sunt igitul in logica fidei tales regule: quod omne absolutum ontdicatur in singulari de tribus: et non in plura li. Alia quod vnitas tenet suum consequens: ubi non obuiat relationis oppositum: et ideo concessis praemissis dispositis in modo et in fi gura negatur conclusio. quia in conclusione obui- at relationis oppositio. sicut si arguitur sic. haec essentia est pater: haec essentia est silius ergo filius est pater. et vtraque praemissarum est vera: et apparet dispositio tertiae figurae.

Sed quid est dicendum: est ne logica Aristoteles for malis an non: Dico quod si non vis vocare lo- gicam formalem nisi illam quae tenet in cin materia sicut dicit commentator i physicorum commento xxv. sermo concludens per se debet concludere in omni materia: tunc patet quod non. Si vis vocarelo gicam formalem: illam qua per naturalem inquisitio nem in rebus a nobis sensibiliter notis non capit instantiam: dico quod sic.

Ad sextum prin- cipale dico quod nihil proprie conicatur in divinis quia ubi aliquid conicatur: coicatur alteri a se. tamen dicitur quod essentia divina non conicatur alteri se: quia est eadem in tribus personis: et est tres per sonae. et sic accipitur communicabile pro eodem. similiter haec est falsa. nihil idem tribus est conicabile. Ad septimum quando dicitur: nullus hom est non homo. dico quod in argumentis de chri sto opet habere logicam singularem: quia ibi de eodem supposito oparest concedi contradictoria cum specificatione diversarum naturarum. vn de consequens apud theologos potest distingui. iste homo est non homo: demonstrato filio dei: quia vel intelligitur quod sit non homo secundum naturam hua- nam: et tunc est falsum. vel secundum divinam: et tunc est verum. sili logica vtitur magister sententiarum quando concedit quod idem homo est mortalis et immor- talis et huiusmodi.

Ad octavum quando dicitur quod si sic: contradictoria forent vera: scilicet ista. deus gene rat: et deus non generat. nego onam: quia non sunt contradictoria. quia verificantur pro diuersis suppositi: sic bene posset dici: si placuisset an tiquis: vel si sint contradictoria: dicitur quod nega tiva est falsa scilicet ista. deus non generat. Ad pro bationem non valet consequentia: filius non generat: ergo deus non generat. nec ista valet. esentia divina non generat. ergo etc. quia antecedens est ve rum et consequens falsum.

Ad nonum principale quando icitur illud quod est filius et filius conuertuntur: haec potest negari. quia patero est illud quod est filius: et ideo istae terminus id quod est filius potest verificari de aliquo de quo non verificatur filius.

Ad deci mum quando dicitur quod tunc spuessictuns procederet a paret et filio: concedo quod ab vtroque aequaliter proce dit: et dictum commentatoris non est ad propoisi tum: quia pater et filius non sunt causae agentes. siced

Ad aliam formam dico quod processio tempora lis non est aeterna. hoc est iste propositiones non convertuntur: procedit temporaliter: et procedit aeternaliter etc.

Ad aliam dico quod pater et filius sunt uvnum principium.

Ad undecimum conce- do hanc condtionalem. si essent infinitae perso ne: starent cum summa simplicitate.

Ad duo decimum neutrum est melius simpliciter ipsum quam non ipsum: sicut patet de se.

Ad aliud: filius generatur de substantia parseis. haec debet exponi secundum magistrum id iest a patre quod est substantia.

Ad aliud dico quod trinitas non est quatuor res: sed est istae tres res. sicut si lignum dstico compositum esset ex a irs capitulo non sequi tur destiat non est a nec br. nec c. ergo est quar ta res distincta ab istis tribus rebus: licet etem plum non sit omnino conveniens.

Ad aliud cum dicitur: vnitas personalis est ma ior: nego. Ad probationem: quia sibi repu gnat pluralitas aliqua: conceditur: sed non illa quae stat cum summa simplicitate.

Ad aliud: ideales rationes sunt essentia divi na etc. dico quod idea est essentia divina: et est tamtum vna. et sic tantum loquitur Augustinum ad onden dum deum habere cognitionem omnim: et exponem de sunt propositiones suae omnes. Unde dicunt quaidam quod nulla contradictoria de quibus loquitur Aristoteles vificantur de pare et filio: quia ipse intelli git de talibus ubi negativa negat esentiam affirmatam in alia. et sic haec est falsa: filius est non pater. si neget essentiam: vera autem est si negetu solam relationem.