Tractatus 17

Ab eo quod scriptum est, rOM haec erat dies festus Judacorum, et ascendit Jesus Jerosolymam; usque ad id, Quaerebant eum Judxi interficere. quia non solum solvebat sabbatum, sed et patrem suum dicebat Deum, xqualem se laciens Deo. Cap. v, f. i 18.

i. Mirum non esse debet a Dco factum miraeulum: miram enim esset si hemo fecisset. Magis gaudere quam mirari. debemus, quia Dominus noster et salvator Jesus Christus homo factus est, quam quod divina inter homines Deus fecit. Plus est enim ad salutem nostram quod factus est propter homines, quam quod fecit inter homines: et plus est quod vitia sanavit animarum, quam quodsanavit languores corporum moriturorum. Sed quia ipsa anima non eum noverat a quo sananda erat, et oculos habebat in carne unde facta corporatia videret, nondum habebat sanos in eorde, unde Deum tateniem cognosceret; fecit quod videre poterat. ut sanaretur unde videre non poterat. Ingressus est locum ubi jacebat magna multitudo languentium, caecorum, claudorum, aridorum; et cum esset medicus et animarum et corporum,etqui venisset sanare omnes animas crediturorum, de illis languentibus unum elegit quem sanarct, ut unitatem si­ gniftcaret. Si mediocri corde, et quasi humano captu et ingenio consideremus facientem, et quod ad potestatem pertinet, noa magnum aliquid perfecit; et quod ad benignitatem, parnm. fecit. Tot jacebant, et unus curatus est, eam posset ono verbo omnes erigere. Quid ergo intettigendum est, nisi quia potestas iba et bonitas itta magis agebat quid animae in factis ejus pro salute sempiterna intelligerent, quam quid pro temporati salute corpora mererentur? Corporum enim salus quae vera exspectatur a Domino, erit in fine in resurrectione mortuorum: tunc quod vivet, non morietur; tune quod sanabitur, non aegrotabit; tune quod satiabitur, non esuriet aut sitiet; tunc quod re. novabitur, non veterascet. Nunc vero in iHis factis Domini et salvatoris nostn esu Christi, et caecorum aperti oculi, morte clausi sunt; et paralyticorum membra constricta, morte dissoluta sunt; et quidquid sanatum est temporatiter in membris mortalibus, in fine defecit: anima vero quae credidit; ad vitam aeternam transitum fecit. Animae ergo crediturae, eu- jus peccata dimittere venerat, ad cujus languorcs sanandos so humiliavcrat, de hoc languido sanato magnum signum dedit. Cujus rei et cujus signi profundum sacramentum, quantum Dominus donare dignatur, attentis vobis et orando adjuvantibus infirmitatem nostram, loquar ut potero. Quidquid autcm non possum, supplebit in vobis ipse, quo adjuvante facio quod possum.

i. De hac piscina quae quinquc porticibus cingebatur, in quibus jacebat magna multitudo languentium, assidue nos tractasse memini; et rem dicturus sum quam mecum plures rccognoscant potius quam cognoscant. Verum nihil est ab re, etiam nota repctere, ut et qui non noverant instruantur; et qui noverant confirmentur. Proinde tanquam nota breviter perstringenda sunt, non otiose inculcanda. Piscina illa et aqua illa populum mihi vidctur significasse Judaeorum. Significari enim populos nomine aquarum, aperte nobis indicat Apocalypsis Joannis: ubi ei cum ostenderentur aquae multae, et interrogasset quid essent, responsum accepit, populos esse (Apoc. XVII, 45). Aqua ergo illa, id est populus ille, quinque libris Moysi, tanquam quinque porticibus claudebatur. Sed illi libri prodcbant languidos, non sanabant. Lex enim peccatores convincebat, non absolvebat. Ideo littera sine gratia reos faciebat, quos confitentes gratia liberabat. Nam hoc dicit Apostolus: Si enim data esset lex quae posset vivificare, omnino ex Lege esset justitia. Quare ergo data est Lex? Sequitur, et dicit: Sed conclusit Scriptura ORInia sub peccatO, ut promissio ex fide Jesu Christi daretur credentibus (Galat. Ut, 21, 22). Quid evidentins? Nonne verba haec exposuerunt nobisetquinque porticus, et languentium multitudinem ? Quinque porticus Lcx est. Quare quinque porticus nan sanabant languentes? Quia si data esset lex quoe posset vivificare, omnino cx Lege esset justitia. Quare ergo concinebant quos non sanabant? Quia conclusit Scriptura omnia sub peccato, ut promissio ex fide Jesu Christi daretur credentibus

3. Quid ergo fiebat ut in aqua illa turbata sanarentur, qui in porticibus sanari non poterant? Subito cnim videhatur aqua turbata, et a quo turbabatur, non videbatur. Creas hoc angelica virtute fieri solere, non tamen sine significante aliquo sacramento. Post aquam turbatam mittebat se unus qui poterat, et sanabatur solus: post illum quisquis se mitteret, frustra faceret. Quid sibi ergo hoc vult, nisi quia venit unus Christus ad populum Judaeorum; et fa­ ciendo magna, docendo utilia, turbavit peccatores, turbavit aquam presentia sua, et excitavit ad passionem suam? Sed latens turbavit. Si enim cognovis­ sent, nunquam Dominum gloriae crucifixissent (I Cor. II, 8). Descendere ergo in aquam turbatam, hoc est humiliter credere in Domini passionem. Ibi sanabatur unus, significans unitatem; postea quisquis veniret, non sanabatur: qnia quisquis praeter unitatem fuerit, sanari non poterit.

4. Videamus ergo quid voluerit significare in illo uno, quem etiam ipse servans unitatis mysterium, sicut praelocutus sum, de tot languentibus unum sanare dignatus est. Invenit in annis ejus numerum quemdam languoris: Triginta octo annos habebat in infirmitate. IIic numerus quomodo magis ad languorem perlincat, qnam ad sanitatcm, panlo diligentius exponendum est. Intentos vos volo; adcril Dominns, ut congrue loquar, et sufficienter audiatis. Quadragenarius numerus sacratus nobis in quadam perfectione commendatur. Notum esse arbitror Charitati vostrae: testantur saepissime divinae Scripturae. Jejunium hoc numero consecratum est: bene nostis. NametMoyses quadraginta dicbus jejunavit (Exod. xxxiv, 28), et Elias totidem (Ill Reg. xix, 8), et ipse Dominus noster et salvator Jesus Christus hunc jejunii numerum implevit (Matth. IV, 2). Per Moysen significatur Lea, per Etiam significantur Prophetae, per Dominum significatur Evangelium. Ideo in illo monte tres apparuerunt, ubi se discipulis ostendit in claritate vultus et vestis suae. Apparuit enim medius inter Moysen et Etiam (Id. xvu, 1-3), tanquam Evangelium testimonium haberet a Lege et Prophetis (Rom. III, 21). Sive ergo in Lege, sive in Prophetis, sive in Evangelio, quadragenarius numerus nobis in jejunio commendatur. Jejunium autem magnum et generale est, abstinere ab iniquitatibus et illicitis voluptatibus saeculi quod est perfectum jejunium: ut abnegantes impietatem et soeculares cupiditates, temperanter, et juste, et pie vicamus in hoc soeculo. Huic jejunio quam mercedem addit Apostolus? Sequitur, et dicit: Exspectantes illam beatam spem, eI manifestationem glorioe beati Dei, et salvatoris nostri Jesu Christi (Tit. II, 12, 13). In hoc ergo saeculo quasi Quadragesimam abstinentiae celebramus, cum bene vivimus, cum ab iniquitatibus et ab illicitis voluptatibus abstinemus. Sed quia haec abstinentia sine mercede non erit, exspectamus beatam illam spem, et revelationem gloriae magni Dei, et salvatoris nostri Jesu Christi. In illa spc, cum fuerit de spe facta res, accepturi sunnis mercedem denarium. Ipsa enim merces redditur operariis in vinea laborantibus secundum Evangelium (Matth. xx, 9, 10), quod vos credo reminisci: neque enim omnia commemoranda sunt, tanquam rudibus et imperilis. Dcnarius ergo qui accepit nornen a numero decem, redditur, et conjunctus quadragenario fit quinquagenarius: unde cum labore celebramus Quadragesimam ante Pascha; cum laetitia vero, tanquam accepta mercede, Quinquagesimam post Pascha. Nam huic tanquam salutari labori boni operis, qui pertinet ad quadragenarium numerum, additur quietis et felicitatis denarius, ut quinquagcnarius fiat.

5. Significavit hocetipse Dominus Jesus multo apertius, quando post resurrectionem quadraginta diebus conversatus est in terra cum discipulis suis (Act. 1. 3); quadragesimo autem die cum ascendisset in coelum, peractis decem diebus misit mercedem Spiritus sancti (Id. II, i 4). Significata sunt ista,et quibusdam significationibus res ipsae praeventae sunt. Signiflcationibus pascimur, ut ad res ipsas perdurantes pervenire possimus. Operarii enim sumus,et adhuc in vinca laboramus: finito die, finito opere, merces restituctur. Sed quis operarius perdurat ad accipiendam mercedem, nisi qui pascitur cum laborat? Non cnim et tu operario tuo mercedem solam daturus es: non etiam afferes illi unde vires reparet in labore? Pascis utique cui mercedem daturus es. Proinde et nos Dominus in istis Scripturarum significationibus laborantes pascit. Nam si ista intelligendorum sacramentorum laetitia subtrahatur a nobis, deficimus in labore, et non erit qui perveniat ad mercedem.

6. Quomodo ergo quadragenario numero perficitur opus? Fortasse ideo, quia Lex in decem praeceptis data est, et per totum mundum praedicanda erat Lex: qui totus mundus quatuor partibus commendatur, Oriente et Occidente, Meridie et Aquilone, unde dcnarius per quatuor multiplicatus, ad quadragenarium pervenit. Vel quia per Evangelium quod quatuor libros habct, impletur Lex: quia in Evangelio dictum est, Non reni solvere Legem, sed adim­ plere (Matth,. v, 17). Sive ergo illa, sive ista ausa, sive alia aliqua probabiliore, quae nos latet, doctiores non latet; certum est tamen quadragenario numero significari quamdam perfectionem in operibus bonis, quae maxime opera bona exercentur in abstinentia quadam ab illicitis cupiditatibus 1 saeculi, hoc est, generali jejunio. Audi et Apostolum dicentem, Plenitudo Legis charitas (Rom. xm, 10). Charitas unde ? Per gratiam Dei, per Spiritum sanctum. Non enim haberemus illam ex nobis, quasi facienLes illam nobis. Dei donum est, et magnum donum: Quoniam chari­ tas Dei, inquit, diffusa est in cordibus nostris per Spi­ ritum sanctum qui datus eat nobis (Id. v,5). Charitas ergo implet Legem, et verissime dictum est, Pleni. tudo Legis charitas. Quaeramus hanc charitatem, quem • admodum I commendatur a Domino. Mementote quid proposuerim: numerum triginta octo annorum in illo languido volo exponere, quare numerus illo trigesimus octavus languoris sit potius quam sanitatis. Ergo, ut dicebam, charitas implet Legem. Ad plenitudinem Lcgis in omnibus operibus pertinet quadragenarius numerus: in charitate autem dno praecepta nobis commendantur. Intuemini, obsecro, et figite memoriae quod dico; ne sitis contemptores verbi, ne fiat anima vestra via, ubi grana jacta nor germinent: Et venient, inquit, volatilia coeli, et colligent ea (Marc. IV, 4). Percipite, et recondite in cordibus vestris. Charitatis praecepta duo sunt a Domino commendata: Diliges Dominum Deum tuum ex toto corde tuo, et ex tota anima tua, et ex tota mento tua; et, Diliges proximum tuum tanquam teipsum. In his duobus proeceptis tora Lex pendet et Prophetoe, (Matth. XXII, 37-.40). Merito et illa vidua omnes facultates suas, duo minuta misit in dona Dei (Luc. xxi, 2-4): merito et pro illo languido a latronibus sauciata, stabularius duos nummos accepit unde sanaretur (Luc. x, 55): merito apud Samaritanos biduum fecit Jesus, ut eos charitate firmaret (Joan. iv, 40). Binario ergo isto numcro cum aliquid boni significatur maximc bipartita charitas commendatur. Si ergo qnadrageaarius numerus habet perfectionem Legis et Lex non impletur nisi in gemino praecepto charitatis; quid miraris quia languebat qui ad quadraginta, duo minus habebat?

7. Videamus proinde jam quo sacramento iste languidus curetur a Domino. Venit enim ipse Dominus, charitatis doctor, charitate plenus, brevians, sicut de illo praedictum est, verbum super terram(Isai. x, 25, et XXXVIII, 22; Rom. ix, 28): et ostendit in duobus praeceptis charitatis pendere Legem et Prophetas. Inde ergo pependit Moyscs quadragenario suo, inde Elias cum. suo, hunc numerum attulit Dominus in testimonio suo. Curatur iste languidus a praesente Domino; sed prius quid ei dicit? Via a..... fieri? Respondi ' iNe bominem se non babere, a quo in pisci-, Bam mittatur. Vere necessarius erat ilii homo ad sanitatem, sed homo ille qui et Deus est. Unus enim. Deus, unus et mediator Dei et hominum, homo Christus Jesus (I Tim. n, 5). Venit ergo homo qui erat necessarius: quare sanitas differretur? Surge, inquit, tolle grabalum tuum, et aMiMa. Tria dixit, Surge, toUe grabatum tuum, et amMa. Sed Surge, non operis imperium fuit, sed operatio sanitalis. Sano autem duo imperavit, Tolle grabatum tuum, et ambula. Rogo vos, cur noa sufficeret, Ambula? aut certe cur non sufficeret, Surge? Neque enim ille cum sanus surrexisset, in loco remansisset. Nonne ad hoc surrexisset ut abiisset? Movet ergo me etiam quod duo praecepit, qui illum jacentem duobus minus invenit: tanquam enim, duo quaedamjubendo, quod minus erat implevit.

8. Quomodo ergo inveniamus in his duobus Domini jussis, duo iila praecepta significata charitatis ? Tolle, inquit, grabatum tuum, et ambula. Quae sunt illa duo praecepta, fratres, recolite mecum. Notissima enim esse debent, nec modo tantum venire in mentem cum commemorantur a nohis, sed dcleri nunquam debent de cerdibus vestris. Semper omnino cogitate diligcndum esse Deum et proximum: Deum ex toto corde, ex tota anima, ei ex tota mente; et proximum tanquam se­ ipsum. Haec semper cogitanda, hxc meditanda, haec retinenda, haec agenda, haec implenda sunt. Dei dilectio prior est ordine praecipiendi; proximi autem dilectio prior est ordine faciendi. Neque enim qui libi praeciperet dilectionem istam in duobus praeceptis, prius tibi commendarct proximum, et postea Deum; sed prius Deum, postea proximum. Tu autem quia Deum nondum vides, diligendo proximum promereris quem videas; diligendo proximum purgas oculum ad videndum Deum, evidenter Joanne dicente, Si fratrem quem vides non diligis, Deum quem non vides quomodo diligere poteris (I Joan. IV, 20)? Ecce dicitur tibi, Dilige Deum. Si dicas mihi, Ostende mihi qucm diligam; quid respondebo, nisi quod ait ipse Joannes, Deum nemo vidit unquam (Joan. i, 18)? Et nc te alieuum omnino a Deo videndo esse arbitreris: Deus, inquit, charitas eit; et qui manet in charitate, iii Deo manet (I Joan. iv, 16). Diligo ergo proximum: et intuere in te unde diligis proximum; ibi videbis, ut poteris, Deum. Incipe ergo diligere proximum. Frange esurienti panem tuum, et egenum sine tecto induc in do mum tuam: si videris nudunl, vesti, et domesticos seminis tui ne despexeris. Faciens autem isla quid consequeris ? Tunc erumpet velut malutina lux tua (Isai. LVIII, 7, 8). Lux tua Deus tuus est, tibi matutina, quia post noctem saeculi tibi veniet: nam ille nec oritur, nee occidit; quia semper manet. Erit libi matutinus redeunti, qui tibi occasum feccrat pereunti. Ergo, Tolle grabatum tuum, mihi videtur dixisse, Dilige proximum tuum.

9. Sed clausum est adhuc, et expositione indiget, quantum arbitror, quare in tollendo grabato dilectio proximi commendetur: nisi forte hoc nos offendit, quod per grabatum, rem quamdam stolidam et insensatam, proximus commendatur. Non irascatur pronmus, si commendatur nobis per rem quae sine anima et sine sensu est. Ipse Dominus et salvator noster Jesus Christus lapis angularis dictus est, ut duos conderet in se (Ephes. 11, 14-20). Dictus est et petra, unde aqua profluxit: Petra autem erat Christus (I Cor. x, 4). Quid ergo mirum, si Petra Christus, lignum proximus ? Non tamen qualecumque lignum: quomodo nec illa qualiscumque petra, sed unde aqua profluxerat sitienLibus; nec qualiscumque lapis, sed angularis, qui in semetipso copulavit duos parietes e diverso venientes. Sic nec qualecumque lignum proximum acceperis, sed grabatum. Quid ergo in grabato, obsecro te? quid, nisi quia ille languidus grabato portabatur? Sanus autem grabatum portat. Quid dictum est ab Apostolo ? Invicem onera vestra portate, et sic adimple­ bitis legem Christi ( Galat. VI, i). Lex ergo Christi charitas est, nec charitas impletur nisi invicem onera nostra portemus. Sufferentes, inquit, invicem in dUe­ ctione, studentes servare unitatem spiritus in vinculo pa­ ria (Ephes. iv, i, 3). Cum csses languidus, portabat te proximus tuus; sanus factus es, porta proximum tuum: Invicem onera vestra portate, et sic adimplebitis legem Christi. Sic adimplebis, o homo, quod tibi deerat. Tolle ergo grabatum tuum. Sed cum tuleris, noli remanere, ambula. Diligendo proximum, et curam habendo de proximo tuo, iter agis. Quo iter agis, nisi ad Dominum Deum, ad eum quem diligere debemus ex toto corde, ex tota anima, ex tota mente? Ad Dominum enim nondum pervenimus, sed proximum nobiscum habemus. Porta ergo cum, cum quo ambulas; ut ad eum pervenias, cum quo manerc desidcras. Tolle ergo grabatum tuum, et ambula.

10. Fecit hoc ille, et scandalizati sunt Judaei. Videbant enim hominem dic sabbati portantem graba. tum suum, nec calumniabantur Domino quod sanum eum fecerat sabbato, ut eis respondere posset quia si cujusquam eorum jumentum in puteum cecidisset, utique dic sabbati erueret illud, ctsalvaret jumentum suum ( Luc. xiv, 5): non itaque jam illi objiciebant quod die sabbali santis factus esset bomo; sed quod portabat grabatum suunt. Si sanitas non erat differenda, numquid et opus fuerat imperaodmn? Non licet tibi, inquiunt, facere quod facis, tollere grabatum tuum. Et iDe auctorem sanitatis suae objiciebat calumniatoribus: Qui, inquit, me fecit sanum, ipse mihi dixit, Tolle grabatum tuum, et ambula. Non acciperem jussionem a quo receperam sanitatem? Et illi: Qui: est ille homo qui tibi dixit, Tolle grabalum tuum, et ambula ?

ii. Sed qvi sanus erat factus nescicbat quis esset, a quo hoc audierat. Jesus autem, cum hoc fecisset, et jussisset, declinaverat ab eo in turba. Videte quemadmodum et boc impleatur. Portamus proximum, et ambulamus, ad Deum; sed eum ad quem ambulamus r nondum videmus: ideo et ille nondum noverat Jesom. Sacramentum hoc commendatum est, quia ia eum credimus quem nondum videmus: et ut non videatur, declinat in turba. Difficile est in turba videre Christum: solitudo quaedam necessaria est menti nostrae; quadam solitudine intentionis vkletur Deus. Turba strepitum habet; visio ista secretum desiderat. Tolle grabatum tuum, porta potatus proximum tuum; et ambula, tit pervenias. Noli Jesum quaerere in turba, non est tanquam unus de turba: praevenit omnem turbam. Prior ascendit de mari piscis ille magnus, et in caelis sedet interpellans pro nobis: tanquam sacerdos magnus, unus intravit in interiora veli: turbo Coris stat. Ambula tu, qui portas proximum tuum; si didicisti portarc, qui solebas portari. Denique modo nondum nosti Jesum, nondum vides Jesum: quid postea sequitur? Quoniam non destitit ille tollendo grabatum suum, et ambulando, Vidit eum postea Jesus in templo. In turba non eum vidit, in templo vidit. Dominus quidem Jesus et in turba eum videbat, et in templo: ille autem languidus Jesum in turba non cognoscit, in templo cogno- • scit. Pervenit ergo ille ad Dominum; vidit eum in templo, vidit eum in loco sacrato, in loco sancto. Et quid ab eo audit? Ecce jam sanus factus es; noli peccare, ne quid tibi deterius contingat.

12. Tune ille, posteaquam vidit Jesum, et cognovit Jesum auctorem sanitatis suae, non fuit piger in evangelizando quem viderat: Abiit, et nuntiavit Judaeis quia Jesus esset qui eum sanum fecerat. Ille annuntia­ bat, et illi insaniebanl: ille salutem suam praedicabat, iUi salutem suam non quaerebant.

13. Persequebantur Judaei Dominum Jesum, quia hoec faciebat in sabbato. Quid ergo Dominus modo re­ spondit Judaeis, audiamus. De sanis factis bominibus sabbato, dixi quid soleat respondere, quia jumenta sua non contemnebant sabbato, vel liberando vel alendo. Dc portato grabato quid respondit? Manifestum opus corporale factum erat ante oculos Judaeorum: uon sanitas corporis, sed operatio corporis; quae non videbatur ita necessaria, quemadmodum sanitas. Aperte ergo Dominus dicat sacramentum sabbati, et signum observandi unius dici ad tempus datum esse Judaeis; impletionem vero ipsam sacramenti in illo vcnisse. Pater meus, inquit, usque modo i operatur, et ego operor. Misit in eos magnum tumultum; adventu Domini turbatur aqua, sed qni turbat, latet. Tamen sanandus est turbata aqua aeger unus magnus, passo Domino totus mundus.

14. Videamus ergo responsionem Veritatis: Paier meus usque modo operatur, et ego oprror. Falsum ergo dixit Scriptura quia Deus requievit ab omnibus operi - bus suis in die septimo ( Gen. n, 2) ? et contra hanc Scripturam per Moysen ministratam, loquitur Dominus Jesus, cum ipse dicat Judaeis, Si crederetis Mogsi, crederetis et mihi: de me enim ille scripsit (Joan. v, 46)? Videte ergo ne aliquid voluit significare Moyses, quod Deus requievit in die septimo. Non enim defecerat Deus operando creaturam suam, et indigebat requie sicut homo. Quomodo defecerat qui verbo fecerat? Tamen et illud vernm est, quia requievit Deus ab operibus suis in die septimo; et hoc verum est quod ait Jesus, Pater meus usque modo operatur. Sed qnis explicet verbis, homo hominibus, infirmus infirmis, indoctus discere cupientibus, et forte si quid sapit, promere et explicare non valens hominibus, difficile forte eapientibus, etiam si explicari possit quod capitur? Quis, inquam, fratres mei, explicet verbis quomodo Deus et quietus operetor, et operans quieseat? Obsecro vos, ut hoc vobis proficientibus differatis; visio euim ista templum Dei quaerit, sanctum locum quaerit: portate proximam et ambulate; ibi cum videbitis, ubi verba hominum non quaeratis.

i5. Hoc forte potius dicere valemus, quia et in eo quod Deus in die septima requievit, ipsam Dominum et salvatorem nostram Jesum Christum, qui haec loquebatar et dicebat, Pater meus usque modo operatur, et ego operor, magno sacramento significavit. Quia et Dominus Jesus utique Deus. Ipse est enim Verbum Dei, et audistis quia in principio erat Verbum; et non qualecumque Verbum, sed Deus erat Verbum, et omnia per ipsum facta sunt (Id. I, 1, 3): forte significatus est requieturus in die septimo ab omnibus opcribns suis. Legite enim Evangelium, et videto quanta operatus sit Jcsus. Operatas est salutem nostram in cruce, ut implerentur in eo omnia praedicta Prophetarum: coronatus est spinis, suspensus est ligno; dixit, Sitio, accepit acetum in spongia, ut impleretur quod dictum est, Et in siti mea potave­ runt me acelo (Psal. LXVIII, 22). At ubi impleta sunt omnia opera ejus, sexta sabbati inclinato capite reddidit spiritum, et in sepulcro sabbato requievit ab omnibus operibus suis (Joan. XIX). Ergo tanquam diceret Judaeis, Quid exspectatis ut non operer sabbato ? Sabbati dies vobis ad significationem meam praeceptus est. Opera Dei attenditis; ego ibi eram cum fierent, per me facta sunt omnia, ego novi: Pater meus usque modo operatur. Opcratus est Pater lucem; sed dixit ut fieret lux (Gen. I, 3): si dixit, Verbo operatus cst; Verbum ejus ego cram, ego sunt: per me factus est mundus in illis opcribus, per me regitur mundus in istis op ribus. Pater meus et tunc operatns est cum fecit mundum, et usque nunc operatur cum rcgit mundum: ergoetper me feeit cum ICCII, et per me regit cnm regit. Dixit haec, sed qui- Ins? Surdis, csecis, claudis, languidis, medicum non agnoscentibus, et tanquam in phrenesi mente perdita occidere volentibus.

16. Proinde quid secutus Evangelista dixit? Hinc ergo magis quaerebant eum Judaei interficere, quia non solum solvebat sabbatum, sed et patrem suum dicebet Deum. Non quomodocumque: sed quid? aequalem se faciens Deo. Nam omnes dicimus Deo, Pater noster qui es in caeli. (Matth. VI, 9): legimus et Judaeos dixisse, Cum tu.sis pater noster (Isai. LXIII, 16 et LXIV, 8). Ergo non hinc irascebantur, quia patrem suum dicebat Deum; sed quod longe alio modo quam liomines. Ecce intelligunt Judaei quod non intelligunt Ariani. Ariani quippe inaequalem Patri Filium dicunt, et inde haeresis est pulsa de Ecclesia 1. Ecce ipsi caeci, ipsi interfectores Christi, intellexerunt tamen verba Christi. Non eum intellexerunt esse Christum, nec eum intellexerunt Filium Dei: sed tamen intellexerunt in illis verbis, quia talis commendaretur Filius Dei, qui aequalis esset Deo. Quis erat nesciebant; talem tamen praedicari agnoscebant, quia patrem suum dicebat Deum, aequalem se faciens Deo. Non erat ergo aequalis Deo? Non ipse se faciebat aequalem, sed ille illum genuerat aequalem. Si se ipse faceret aequalem Deo, caderet per rapinam. Qui enim se voluit aequalem facere Deo cum non esset, cecidit (Isai. xiv, 14, 15), et ex angelo factus est diabolus: et hanc superbiam homini propinavit, unde ipse dejectus est. Nam hoc dixit homini, cui stanti lapsus invidit, Gustate, et eritis sicut dii (Gen. III, 5): id est, usurpatione rapite quod facti non estis; quia et ego rapiendo dejectus sum. Non hoc prodebat, sed boc suadebat. Christus autem aequalis Patri natus erat, non factus: natus de substantia Patris. Unde illum sic commendat Apostolus: Qui cum in forma Dei esset, non rapinam arbitratus eat esse aequa.. lia Deo. Quid est, non rapinam arbitratus est Non Non usurpavit aequalitatem Dei; sed erat in illa, in qua natus crat. Et nos ad aequalem Dcum quomodo perveniremus? Semetipsum exinanivit formam servi acci­ piens (Philipp. lit 6, 7). Non ergo se exinanivit amit­ lens quod erat, sed accipiens quod non erat. Hanc • formam servi contemnentes Judxi, Dominum Christum aequalem Patri intelligere non poterant; quamvis eum hoc de se dicere minime dubitabant, et ideo saeviebant: et adhuc tamen eos ille perferebat, et sanitatem saevientium requirebat.