Tractatus 18

In eum Evangelii locum, Amen, amen dico vobis, non potest Filius a se facere quidquam, nisi quod viderit Patrem facientem: quaecumque enim ille fecerit, haecet Filius similiter facit. Cap. v, f. 19.

i. Joannes evangelista inter consortes et comparticipes suos alios evangelistas, hoc praecipuum et proprium donum accepit a Domino (super cujus pectus in convivio discumbebat (Joan. xm, 25), ut per hoc significaret quia secreta altiora de intimo ejus corde potabal), ut ea diceret de Filio Dei quae parvulorum mentes fortassis intentas excitare possint; implere autem nondum capaces non possint: grandiusculis autcm quibusque mentibus et ad aetatem quamdam interius virilem pervenientibus, dal aliquid verbis his, quo et exerceantur, et pascantur. Audistis cum legeretur,etunde sermo iste venerit meministis. Hesterno cnim die lectum est, quod pro­ pterea volebant Jesum Judaei interficere, quia non so­ lum solvebat sabbatum, sed etiam patrem suum dicebat Deum, aequalem se faciens Deo (Id. v, 18). Quod Ju­ daeis displicebat, hoc ipsi Patri placebat. Hoc sine dubio placet etiam cis qui honorificant Filium, sicut honorificant Patrem; quia si eis non placeat, displicebunt. Non enim Deus erit major, quia placet tibi; sed tu minor, si displicct tibi. Adversus hanc autem eorum calumniam, venientem vel de ignoran­ tia, vel de malitia, loquitur Dominus non omnino quod capiant, sed unde agitentur et conturbentur, et fortasse vel conturbati medicum quaerant. Dicebat autem quae scriberentur, ut etiam a nobis postea legerentur. Vidcrimus ergo quid in Judaeorum cordibus factum sit, cum haec audirent: quid in nobis fiat cum haec audimus, amplius cogitemus. Neque enim natae sunt haereses, et quaedam dogmata perversitatis illaqueantia animas et in profundum praecipitantia, nisi dum Scripturae bonae intelliguntur non bene; et quod in eis non bene intelligitur, etiam temere et audacter asseritur. Itaque, charissimi, valde caute haec audire debemus, ad quae capienda parvuli sumus; et corde pio et cum tremore, sicut scriptum est, hanc tenentes regulam sanitatis, ut quod secundum fidem qua imbuti sumus, intelligere valuerimus, tanquam de cibo gaudeamus: quod autem secundum sanam fidei regulam intelligere nondum potuerimus, dubitationem auferamus, intelligentiam differamus; hoc est, ut etiam si quid sit nescimus, bonum tamen et verum esse minime dubitemus. Et ego, fratres, qui suscepi loqui vobis, cogitandus sam a vobis qui susceperim, et quae susceperim: suscepi enim tractanda divina homo, spiritualia carnalis, aeterna mortalis. Etiam a me, charissimi, longe sit vana praesumptio, si volo sanus in domo Dei conversari, quae est Ecclesia Dei vivi, columna et firmamentum veritatis (I Tim. tu, 15): pro modulo meo capio quod vobis appono; ubi aperitur, pascor vobiscum; ubi clauditur, pulso vobiscum.

i. Commoti sunt ergo Judxi, et indignati sunt; merito quidem, quod audebat homo aequalem se facere Deo: sed ideo immerito, quia in homine non intelligebant Deum. Carnem videbant, Deum nesciebant: habitaculum cernebant, habitatorem ignorabant. Caro illa templum erat, Deus inhabitabat intus. Non ergo Jesus carnem aequabat Patri, non for mam servi Domino comparabat; non quod factum est propter nos, sed quod erat quando fecit nos. Quis namque sit Christus, Catholicis loquor, nostis, quia bene credidistis: non Verbum tantum, nec caro tantum; sed Verbum caro factum est, ut habitaret in nobis. Recenseo de Verbo quod nostis: In prin­ cipio erat Verbum, et Verbum erat apud Deum, et Deut erat Verbum: hic aequalitas cum Patre. Sed Verbum caro factum est, et habitavit in nobis (Joan. I, i -14): hac carne major est Pater. IIa Pater et aequalis, et major: aequalis Verbo, major carne; aequalis ei per quem fecit nos, major eo qui factus est propter nos. Ad hanc regulam sanam catholicam, qnam praecipue nosse debetis, quam tenete qui nostis, a qua prorsus fides vestra labi non debet, quae nullis bominum argumentis extorquenda est cordi vestro, dirigamus ea quae intelligimus; et quae forte non intelligimus, dirigenda ad hanc regulam quandoque differamus, cum idonei fuerimus. Novimus ergo sequalem Patri Filium Dei, quia novimus in principio Deum Verbum. Quid ergo Judcei volebant eum interficere? Quia non solum solvebat sabbatum, sed et patrem suum dicebat Deum, aequalem se faciens Deo: videntes carnem, non videntes Verbum. Loquatur ergo et contra cos Verbum per carnem, et interior habitator sonet per habitaculum suum; ut qui potest. noverit quis intus habitet.

3. Quid ergo eis dicit? Respondit itaque Jesus, et dixit eia, commotis quod aequalem se faceret Deo, Amen, amen dico vobis, non potest Filius a se facere quidquam, nisi quod viderit Patrem facientem. Ad hxc quid responderint Judaei, scriplum non est: et fortasse tacuerunt. Quidam tamen, qui christianos se haberi volunt, non tacent, et quodammodo ex his verbis concipiunt quaedam dicenda contra nos: quae contemnenda non sunt, et propter ipsos et propter nos. Ariani quippe haeretici dicentes, non per carnem, sed ante carnem, Filium ipsum qui suscepit carnem, minorem esse quam Pater est, et non esse ejusdem substantiae cujus Pater est, capiunt ex his verhis ansam calumniae, et respondent nobis: Videtis quia Dominus Jesus, cum animadverteret Judaeos ex hoc moveri, quod Patri Deo aequalem se faceret, talia verba subjunxit, ut se aequalem non esse monstraret. Movebat enim Judaeos, aiunt, adversus Christum, quia aequalem se faciebat Deo; et volens eos corrigere ab hoc motu Christus, et eis demonstrare Filium non esse aequalem Patri, id est, aequalem Deo, ait, quasi dicens, Quid irascimini? quid indignamini? Non sum aequalis, quia non potest Filius a se facere quidquam, nisi quod viderit Patrem facientem. Qui enim nou potest, inquiunt, (a- cere a se quidquam, nisi quod viderit Patrem facientem, utique minor cst, non aequalis.

4. Iti hac regula cordis sui distorta et prava, haereticus audiat nos nondum objurgantes, sed adhuc quasi quaerentes, et explicet nobis quod sentit. Puto enim, o quisquis ille es (faciamus enim eum tanquam praesentem adesse). tenes nobiscum quia in principio erat Verbum. Teneo, inquit. Et quia Verbum erat apud Deum? Et hoc, inquit, teneo. Sequere ergo, et hoc fortius tene, quia Deus erat Verbum. Et hoc, inquit, teneo: sed ille Deus major, ille Deus minor. Jam nescio quid paganum redolet: cum christiano me loqui arbitrabar. Si est Deus major, et est Deus minor; duos deos colimus, non unum Deum. Quare, inquit? et tu non duos deos dicis aequales sibi? Hoc ego noa dico: aequalitatem enim istam sic intelligo, ut ibi in. telligam etiam individuam charitatem; et si individuam charitatem1, perfectam unitatem. Si enim charins quam misit hominibus Deus, de multis hominum cordibus facit cor unum, et multas hominum animas facit animam unam, sicut de credentibus seseque invicem diligentibus scriptum est in Actibus Apostolorum, Erat illisanima una, et cor unum in Deum (Act. IV, 32): si ergo anima mea et anima tua, cum idem sapimus nosque diligimus, fit anima una: quanto magis Pater Dcus et Filius Deus in fonte dilectionis Deus unus est?

5. Verum ad haec verba, quibus commotum est cor tuum, intende, et recole mecum quod de Verbo requirebamus. Jam tenemus, Deus erat Verbum: adjungo aliud, quia cum dixisset, Hoc erat ill principio apud Deum, continuo subjecit Evangelista, Omnia per ipsum facta sunt. Nunc te quaerendo exagito, nunc te contra te moveo, et tc contra te interpello: tene lantum memoriter ista de Verbo, quia Deus erat -Verbum, et omnia per ipsum facta sunt. Audi jam verba quibus commotus es, ut minorem diceres Filium, nempe quia dixit, Non potest Filius a se facere quidquam, niti quod viderit Patrem facientem. Ita, inquit. Expone hoc mihi paululum: sic, quantum opinor, intelligis, quoniam quacdam facit Pater, Filius autem attendit quem­ admodum faciat Pater, ut possit et ipse ea facere quae viderit Patrem facientem. Duos quasi fabros constituisti: ita PatremetFilium, ut etiam magistrum et discipulum, quomodo solent patres fabri docere filios suos artem suam. Ecce descendo ad carnalem sensum tuum, ita interim cogito ut tu: videamus si cogitatio h,cc nostra inveniat exitum secundum illa quae jam dc Verbo pariter locuti sumus pariterque sentimus, quia Deus Verbum, et omnia per ipsum (a- cta sunt. Pone igitur Patrem tanquam fabrum, quaedam opera facientem, Filium autem tanquam discipu­ lum, qui non potest facere quidquam, nisi quod viderit Patrem facientem: iutendiL enim quodammodo in manus Patris, ut quomodo viderit cum fabricare, sic et ipse tale aliquid fabricet in operibus suis. Sed Patcr iste omnia illa quae tacit, et vult ut attendat eum Filius et talia et ipse faciat; per quem facit2 ? Eia nunc est ut adsis sententiae tuae priori, quain mecum recensuisti mecumque tenuisti, quia in principio Verbum, et apud Deum Verbum, et Deus Verbum, et omnia per ipsum facta sunt. Tu ergo cum mecum tenueris quia per Verbum facta sunt omnia; rursum carnali sapore et pucrili motu facis tibi in animo Deum facientem, et Verbum attendentem, ut cum fecerit Deus, faciat et Verbum. Quid enim facit Deus praeter Verbum ? Si enim tacit, non omnia per Verbum facta sunt; perdi­ dist! quod tenebas: si autem omnia per Verbum facta sunt, corrige quod male intelligebas. Fecit Pater, et non fecit nisi per Verbum: quomodo attendit Verbum, ut videat Patrem facientem sine Verbo, quod similiter faciat Verbum? Quidquid fecit Pater, per Verbum fecit: aut falsum est, Omnia per ipsum facta sunt. Sed verum est, Omnia per ipsum facta sunt. Paron fortasse tibi videbatur? Et sine ipso factum est nihil.

a. Recede ergo ab ista carnis prudentia, etquxramus quemadmodum dictum sit, Non potest Filiut a te facere quidquam, nisi quod viderit Patrem facientem. Quaeramus, si digni sumus qui apprehendamus. Fateor enim, magna res est, ardua omnino, videre Patrem facientem per Filium, non singula opera facien­ tem Patrem et Filinm1 sed quodlibet opus Patrem per Filium, ut nulla opera fiant vel a Patre sine Filio, vel a Filio sine Patre: quia omnia per ipsum facta sunt, et sine ipso factum est nihil. Quibus in fundamento fidei firmissime constitutis, jam qnale est viderc, qnia non potest Filius a se facere quidquam, nisi quod viderit Patrem facientem? Quaeris, ut opinor, nosse Filium facientem; quaere prius nosse Filium videntem. Certe cnim quid ait? Non potest Filius a se facere quidquam, nisi quod viderit Patrem facientem. Intendc quod dixit, nisi quod viderit Patrem facientem. Praecedit visio, et sequitur effectio: videt enim ut faciat. Tu quid quaeris jam nosse quomodo faciat, dum nondum scias quomodo videat ? Quid curris ad id quod posterius est, relicto quod prius est? Videntem se dixit et facientem; non, facientem et videntem: quia non po­ test a se facere quidquam, nisi quod viderit Patrem fa­ cientem. Vis ut explicem tibi quomodo faciat? Tu mihi explica quomodo videat. Si hoc tu explicare nou potes, nec ego illud: si hoc tu percipere nondum es idoneus, necego illud. Uterque ergo nostrum quaerat, uterque pulset, ut uterque accipere mereatur. Quid quasi doctus calumniaris indocto? Ego ad faciendum, lu ad Videndum, ambo indocti a magistro quaeramus, non in schola ejus pueriliter litigemus. Tanien simul jam didicimus quia omnia per ipsum facta sunt. Ergo manifestum est quia non alia opera facit Pater, quae videat Filius, ut ipse faciat similia: sed eadem opera facit Pater per Filium, quia omnia per Verbum facta sunt. Jam quomodo faciat Deus quis novit? Non dico quomodo fecerit mundum, sed quomodo fecerit oculum tuum, cui carnaliter inhaerens, visibilia invisibilibus comparas. Talia enim de Deo cogitas, qualia his oculis videre consuesti. Si autem istis oculis videri pos­ sel Deus, non diceret, Beati mundo corde, quia ipsi Deum videbunt (Matth. v, 8). Ergo habes oculum corporis ad videndum fabrum, sed nondum habes ocuium cordis ad v idendum Deum: ideo quod soles viderc in fabro, transferre vis ad Deum. Pone in terra terrena, sursum cor.

7. Quid ergo, charissimi? explicaturi sumus nos quod interrogavimus, quomodo videat Verbum, quomodo Pater videatur a Verbo, quid sit videre Verbi? Non sum taio audax, tam temerarius, ut hoc explicare pollicear et me et vos: utcumque suspicor modu- lum vestrum, novi tamen meum. Si ergo placet, non diutius immoremur, percurramus lectionem, et videamus verbis Domini turbari corda carnalia; ad hoc tur bari, ne in eo quod tenent remaneant. Extorqueatur tanquam pueris ludicrum nescio quid, quo se malo avocant, ut possint inseri utiliora grandioribus, ut possint proficere qui repebant in terra. Surge, quaere, suspira, anhela desiderio, et ad clausa pulsa. Si autem nondum desidcramus, nondum inhiamus, nondum suspiramus, margaritas quibuscumque projecturi sumus, aut margaritas qualescumque nos ipsi inventuri sumus. Moverim ergo, charissimi, desiderium in corde vestro. Mores perducunt ad intelligentiam: ge­ nus vitae perducit ad genus vitae. Alia vita terrena, alia vita coelestis; alia vita pecorum, alia vita hominum, alia vita Angelorum. Vita pecorum terrenis voluptatibus aestuat, sola terrena conquirit, in ca prona atque projecta est: vita Angelorum sola coelestis: vita hominum media est inter Angelorum et pecorum. Si vivit homo secundum carnem, pecoribus comparatur: si vivit secundum spiritum, Angelis sociatur. Quando secundum spiritum vivis, quaere etiam in ipsa angelica vita utrum parvus an grandis sis. Si cnim adhuc parvus es, dicunt tibi Angeli: Cresce; nos panem manducamus, tu lacte nutrire, 1 acte fidei, ut pervenias ad cibum specici: Si antem adhuc inhiatur sordidis voluptatibus, si adhoc fraudes cogitantur, si mcndacia non vitantur, si mendacia -perjuriis cumulantur; tam iinmundum cor audet dicere, Explica mihi quomodo videt Verbum; etiam si possim, etiam si ego jam videam? Porro autem si forte ego non sum in his moribus, et tamen ab ista visione longe sum; quantum ille qui nondum islo superno desiderio rapitur, terrenis desideriis praegravatus? Multum interest inter aversanlem et desiderantem: et iterum multum interest inter desiderantem et fruentem. Vivis ut pecora, aversaris: Angeli perfruuntur. Tu autem si non vivis ut pecora, jam non aversaris: desideras aliquid, et non capis; inchoasti ipso desiderio vitam Angelorum. Crescat in te, et perticiatur in te; et capias hoc non a me, sed ab illo qui et me fecit et te.

8. Tamen non utcumque nos dimisit et Dominus, qui voluit intelligi quia in eo quod dixit, Non potest Filius a se facere quidquam, nisi quod viderit Patrem facientem, nun alia opera Pater facit quae videat Filius, et alia Filius cum viderit Patrem facientem; sed eadem opera ipseetPateretFilius. Secutus enim ait: Quaecumque cnim ille fecerit, haec et Filius similiter facit. Non cum ille fecerit, alia Filius similiter facil; sed quaecumque ille fecerit, haec ct Filius similiter facit. Si haec facit Filius quae fecerit Pater, per Filium facit Pater: si per Filium facit quae facit Pater, non alia Pater, alia Filius facit; sed cadem opera sunt Patris et Filii. Et quomodo cadcin facit et Filius ? Et cadem et similiter. Ne forte cadem sed dissimiliter: Eadem, inquit, et similiter. Et quomodo posset eadem non similiter! Aocipite exemplum, quod puto ad vos non sit grande: cum scribimus litteras, facit eas primo cor nostrum, et deinde man nostra. Certe unde omnes acciamastis, nisi quia cognovistis? Certum est quod dixi, et manifestum omnibus nobis. Literae flunt primo a corde nostro, deinde a corpore nostro; manus scrvit imperanli cordi, easdem Hlteras facit et cor et manus: numqnid alas cor, alias manus? Easdem quidem facit manus, sed non similiter: cor enim nostrum farcit eas intelligibiliter, manus aotem visibiliter. Ecce quomodo fiunt cadem dissimiliter. Unde parum fuit Domino dicere, Quae­. cumque Pater fecerit, haec et Filius facit, nisi adderet, et similiter. Quid si enim hoc modo intelligeres quomodo quaecumque cor facit, haec et manus facit, sed non similiter? Hic vero addidit, haec et Filius similiter facit. Si et haec facit, et similiter facit, expergiscere, stringatur Judxus, credat Christianus, convincatur haereticus; requalis est Patri Filius.

9. Pater enirn diligit Filium, et omnia demonstrat ei quae ipse facit ( Joan, v, 20). Ecce est illud, denumstral. Demonstrat quasi cui? Utique quasi videnti. Re­ dimus ad id qnod explicare non possumus, quomodo Yerbum videat. Ecce homo factus est per Verbum; sed homo hahet oculos, habet aures, habet manus, diversa membra in corpore: per oculos potest videre, per aures potest audire, per manus opcrari; diversa membra, diversa membrorum officia Non potest illud membrum quod potest alterum: tamcn propter corporis unitatem, ocolus et sibi et auri videt, et auris sibi et oculo audit. Numquid tale aliquid in Verbo arbitrandum est esse; quoniam omnia per ipsum ? Et dixit Scriptura in Psalmo, lntelligite, qui insipientes estis in populo; et stulti, aliquando sapite. Qui plantavit aurem non audiet ? auc qui finxit oculum non considerat ( Psal. XCIII, 8, 9) ? Si ergo finxit oculum Verbum, quta omnia per Verbum; si plantavit aurem Verbum, quia omnia per Verbum: non possumus dicere, Non audit Verbum, non videt Verbum; ne objurget nes Psalmus, et dicat, Stulti, aliquando sapite. Itaque si audit Verbum et videt Verbum, audit Filius et videt Filius: numquid tamen et in ipso diversis locis quaesituri sumus oculos et aures? Aliunde audit, aliunde videt; et auris ejus non potest quod oculus, et octies non potest quod potest auris ? An totus ille visus est, et totus auditus? Forte ita: imo non forte, sod vere ita; dum tamen et ipsam ejus videre, et ipsum ejus audire, longe alio modo quam nostrum sit Et videre et audire simnl in Verbo est, nec aliud est ibi audire, et aliud videre; sed auditus visus, et visus auditus.

10. Et nos qui aliter audimus, aliter videmus, boc unde novimus? Redimus forte ad nos, si non sumas praevaricatores, quibus dictum est, Redite, praevaricatores, ad cor ( Isai. XLVI, 8). Redite ad cor: quid itis a vobis, et peritis ex vobis? quid his solitudinis vias? Erratis vagando; redite. Quo? Ad Dominum. Cito est1: primo redi ad cor tuum,exsul a te vagaris fo. ris; teipsum non nosti, et quaeris a quo factus es ! Redi, redi ad cor, tolle te a corpore: corpus tuum habitatio tua est; cor tuum sentit etiam per corpus tuum: sed. corpus tuum non quod cor tuum; dimitte et corpus tuum, rcdi ad cor tuum. In corpore tuo inveniebas alibi oculus, alibi aures: in corde tuo numquid hoc invenis ? An ill corde tuo non habes aures ? De quibus ergo Dominus dicebat, a,,; habet aures audiendi, audiat (Luc. vm, 8) ? An in corde non habes oculos? Unde dicit Apostolus, Illuminatos oculos cor- dia vestri (Ephes. I, 18). Redi ad cor; vide ibi quid sentias foite de Deo, quia ibi est imago Dei. In inte­ riore homine habitat Christus (Id. III, 16, 17), in interiore homine renovaris ad imaginem Dei, in imagine sua cognosce auctorem cjus. Vido quemadmodum omnes corporis sensus cordi intro nuntient quid sens'erint foris: vide quam mullos ministros habeat unos interior imperator, et quid apud se etiam siite his ministris agat. Renuntiant oculi cordi alba et nigra; renumianl aures eidem cordi canora et dissona; renuntiant nares eidem cordi odora et putentia; renuntiat gustus eidcm cordi amara et dulcia; renuntiat tactus eidem cordi lenia et aspera: renuntiat et sibi ipsum cor justa et injusta. Cor tuum et videt et audit, ei caetera sensibilia dijudicat; et quo non aspirant cor­ poris sensus, justa et injusta, mala et bona disceruit. Ostende mihi oculos, aures, nares cordis tui. Diversa sunt quae ad cor tuum refcruntur, et diversa ibi membra. non Inveniuntur. In carne tua alibi nidis, alibi vides: in corde tuo ibi audis, ubi vides. Si hoc imago, quanto potentius ille cujus imago? Ergo et audit Filius, et videt Filius, et ipsa visio et auditio Filius: et boc est iNi audire quod esse, et boc est illi vidcre quod esse. Tibi non hoc est videre quod esse: quia et si perdas visum, potes esse; et si perdas auditum, potes esse.

ii. Putamusne pulsavimus? Erectum est aliquid in nobis quo vel tenuiter suspicemur unde lumen vcuiat nobis? Puto, fratres, quia cum loquimur. ista, et cum meditamur, exercemus nos. Et cuni excrcemus nos in ipsis,etrursus quasi reflectimur pondere nostro at! ista consueta, tales sumus quales lippientes, cum producuntur ad videndum lumen, si forte antea visum omnino non habebant, et incipiunt cutndem visum per diligentiam medicorum utcumque reparare. Et cum probare vuit medicus quanam salutis cis accesserit, tentat eis ostendere quod viJerc desiderabant, et non poterant cum caeci essent: et redeunte jam utcumque acie oculorum, producuntur ad lucem; et cum viderint, fulgore ipso reverberantur quodainmodo, et respondent medico demonstranti, Jam jam vidi, sed vidcre non possum. Quid ergo facit medicus? Revocat ad solita, ot addit collyrium, ut ad illud quod visum est, et videri non potuit, desiderium nutriat, et ex ipso dcsidcrio curetur plenius; et si qua mordacia reparandae sanitati adhibentur, fortiter ferat, ut amore illius lucis accensus dicat sibi: Quando erit ut illud firmis oculis videam, quod sauciis intfrmisque non potui? Urget medicum, et rogat ut curet. Ergo, fratres, si forte tale aliquid factum est in cordibus vestris, si utcumque erexistis cor vestrum ad videndum Verbum, et ipsius luce reverberati ad so- Uta recidistis; rogate medicum ut adbibeat collyria mordacia, praeceptajustitiae. Est quod rideas, sed non est unde vidcas. Non mihi anea credebas quia est quod vidcas: duce quadam ratione adductas es: propinquasti, intcedisti, palpitasli, rcfugisti. Scis certe esse qu >d videas, sed idoneum non te csse qui videas. Ergo curare. Quae sunt collyria ? Noli mentiri, noli perjurare, noli adulterare, noli furari, noli fraudare. Sed consuesti, et cum aliquo dolore a consuetudine revocaris: hoc est quod mordet, sed sanat. Nam dico tibi liberius, ex timore et meo et tuo: si curari destiteris, et esse idoncus ad perfruendum hac luce neglexeris, valetudine oculorum tuorum; tcnebrasamabis; et amando tcnebras, in tenebris remanebis; et remanendo in tenebris, etinm in tcnebras exteriores projicicris: ibi erit fletus et stridor dentium (Matth. XXII, 13). Si nihil in te faciebat amor lucis, f ciat timor doloris.

12. Sufiicienter me locutum arbitror, et lectionem tamen evangelicam non finivi: si dicam reliqua one- J'abo vos, et timeo ne etiam quod haustum est effundatur; sufficiant ergo ista Cbaritati vestrae. Debitores sumus, non nunc, sed semper quamdiu vivimus; quia propter vos vivimus. Verumtamen vitam nostram istam infirmam, laboriosam, pcriculosam, in hoc mundo cons lamini bene vivendo, nolite nos contristare et atterere malis moribus vestris. Cum enim offendimur mala vita vestra, si refugiamus a vobis, ctseparcmus nos a vobis, et ad vos non accedamus; nonne conqueremini, et dicetis: Et si languebamus, curaretis; et si infirmabamur, visitaretis? Ecce curamus, ecce visitamus sed non nobis fiat quomodo audistis ab Apostolo, Timeo ne sine causa laboraverim in vos' (Galat. IV, 11).