Tractatus 39

Ab eo quod scriptum est, Multa habeo de vobis loqui et judicare; usquead id" Et non cognoverunt qnia Patrem ejus diccbat Deum. Cap. VIII, y. 26, 27.

i. Verba Domini nostri Jesu Christi quae habuit cum Judxis, ita moderans loquelam suam, ut caeci non viderent, et fideles oculos apcrirent, quae hodie de sancto Evangelio recitata sunt, ista sunt: DIce.. bant ergo Judaei, Tu quis es ? Quia dixerat supra Dominus, Nisi credideritis quia ego sum, moriemini in pecca­ tis vestris (Joan. VIII, 25, 24). Ad boc ergo illi, Tu quis es ? veluti quaerentes nosse in quem deberent credere, ne in suo peccato morerentur. Respondit dicentibus, Tu quis es ? et ait, Principium, quia et loquor vobis. Si se dixit Dominus esse principium. quaeri potest utrum et Pater principium sit. Si enim Filius principium est qui habet Patrem, quanto facilius intelligendus est Deus Pater esse principiumr qui habet quidem Filium cui Patcr sit, sed non habet de quo sit? Filius enim Patris est Filius, et Pater utique Filii Pater est: sed Deus de Deo Filius dicitur, lumen de lumine Filius dicitur: Pater dicitur lumen, sed non de lumine; Pater dicitur Dens, sed non de Deo. Si ergo Deus de Deo, lumen de lumine priucipium est; quanto facilius intelligitur principium lumen dc quo lumen, et Dcus de quo Deus? Videtur itaque absurdum, charissimi, ut Filium dicamus principium, et Patreul principium non dicamus.

i. Sed quid agemus? numquid duo erunt principia? Cavendum est hoc dicere. Quid ergo? si et Pater priucipium et Filius principium, quomodo non duo principia ? Quomodo dicimus Patrem Deum et Filium Deum, nec tamen dicimus duos deos. Nefas est cnun diccre duos deos, nefas est dicere tres deos: et tamen qui Pater est, non est Filius; qui Filius est, non est Pater. Spiritus autem sanctus Patris ei Filii Spiritus, nec Pater est ncc Filius. Quamvis ergo, sicut aures catholicae sunt erudike in gremio matris Ecclesiae, nrc ille qui est Pater sit Filius, nee ille qui est Filius sit Pater, nec Spiritus sanctus Patris et Filii sit vel Filius vel Pater, tres deos tamen esse uon diciqius: quamvis de singulis si quaeratur, necesse est de quocumque interrogati fuerimus, Deum esse fateamur.

3. Et absurda ista videntur hominibus solita trahentibus ad insolita, visibilia ad invisibilia, creaturam comparantibus Creatori. Interrogant enim nos aliquando infideles et dicunt: Patrem quem dicitis, Deum dicitis? Respondemus: Deum. Filium-quem dicitis, Dcum dicitis? Respondemus: Deum. Spiritum sanctum quem dicitis, Deum dicitis? Respondemus: Deum. Ergo, inquiunt, Pater et Filius et Spiritus sanctus tres sunt dii ? Respondemus: Non. Turbantur, quia non illuminantur: cor clausum habent, quia. clavim fidei non habent. Nos ergo, fratres, fide praecedente, quae sanat oculum cordis nostri, quod intel­ ligimus, sine obscuritate capiamus; quod non intelligimus, sine dubitatione credamus: a fundamento fidei nIMI reccdamus, ut ad culmen perfectionis veniamus. Deus est Pater, Deus est Filius, Deus est Spiritus sanctus: et tamen Pater non est qui Filius, nec Filiusest qui Pater, nee Spiritus sanctus Patris et Filii Spiritus aulPater est aut Filius. Trinitas unus Dcus: Trinitas. una aeternitas, una potestas, nna majestas; tres1, sed non dii. Non niilii calumniator respondeat: Quid ergo tres? Si enim tres, ait, oportet dicas quid tres. Respondeo: Pater et Filius et Spiritus sanctus. Ecce, inquit, tres dixisti; sed quid tres exprime. Imo tu numera: nam ego compleo tres, cum dico, PateretFilius et Spiritus sanctus. Id enim quod Pater ad seorsi, Deus est; quod ad Filium cst, Pater cst: quod Filius ad scipsum est, Deus est; quod ad Patrem est, Filius est.

4. Ista quae dico potestis de similitudinibus agnoscere quotidianis. Homo et aller homo, si ille sit pater, inc filius; quod horno est, ad scipsum est; quod pater est, ad filium est: et filius quod homo est, ad seipsum est; quod autem filius est, ad patrem est. Pater enim nomen est dictum ad aliquid,etfilius ad aliquid: sed isti duo homines sunt. At vero Pater Deus ad aliquid est Pater, id est ad Filium ;etFilius Dens ad aliquid est Filius, id est ad Patrem: sed non quomodo illi duo homines sunt, sic isti duo dii. Quare hoc non ila est ihi? Quia illud aliud, hoc autem aliud est: quia illa divinitas est. Esi ihi aliquid ineffabile, quod verbis explicari non possit, ut et nuincrus sit, et numerus nou sit. Videte cnim si non quasi apparetnnmerus, Pater et Filius et Spiritus sanctus Trinitas. Si tres, quid tres? Deficit numerus. Ita Deus nec rc­ ccdit a numero, nec capitur numero. Quia tres sunt, tanquam est numerus: si quaeris quid tres, non est numerus. Undc dictum est, Magnus Dominus noster et magna virtus ejus, et sapientiae ejus non est numerus (Psal. xiv, 6, 5). Ubi cogitare coeperis, incipis numcrarc: uhi numeraveris, quid numeraveris non potes respondere. Pater, Pater ost; Filius, Filius cal;, Spiritus sanctus, Spiritus sanctus est: quid sunt isti i tres, Pater et Filius et Spiritus sanctus? Nou tres dii? ' Non. Non Ires omnipotentes? Non. Non tres mundi creatores? Non. Ergo omnipotens l'ater? Omnipotens, plane. Ergo et Filius non omnipotens? Plane et Fi, lius omnipotens? Ergo et Spiritus sanctus non omnipotens? Et ipse omnipotens. Tres ergo omnipoten- I tes? Non; sed unus omnipotens. Hoc solo numerum insinuant quod ad invicem sunt, non quod ad se sunt. Quia enim Deus Pater ad sc est Ocus simi:! < um Filio et Spiritu sancto, non sunt Ires dii; quia ad se est omnipotens simul cum Filio et Spiritu sancto, non sunt tres omnipotentes: quia vero nun ad se est Pater, sed' ad Filium; nee Filius ad sc est, sed ad Patrem; nec Spiritus ad se, in eo quod dicitur Spiritus Patris et Filii; non est quid dicam Ires, nisi Patrem et Filium et Spiritum sanctum unnm Deum, unum omnipotentem. Ergo unum principium.

5. Accipite aliquid cle Scripturis sanctis, undc hoe quod dicitur utcumque capiatis. Postcaquam Dominus noster Jesus Christus resurrexit, et cnm voluit ascendit in caelum, decem dichus illic impletis misit inde Spiritum sanctum: quo impleti qui aderant in conclavi uno, omnium gentium linguis cocporunt lo- f qui. Miraculo exterriti Domini interfectores, compuncti doluerunt, dolentes mutati sunt, mutati credide­ runt: accesserunt corpori Domini, id est numero fidelium, tria millia hominum. Item alio facto quodam miraculo, accesserunt alia quinque millia; facta et plebs una non parva: in qua omnes accepto Spiritu sancto, quo amor spiritualis accensus cst, charitate ipsa et fervorc spiritus iu unum redacti, coeperunt in ipsa socictatis unitate vendere omnia quae habebant, et pretia ponere ad pedes Apostolorum, ut distribueretur unicuique, sicut cuiquc opus crat. Et hoc de illis Scriptura dicit, quod erat eis anima una et cor unum in Deum (Act. II-IV). Attendite ergo, fratres, ct hinc agnoscite mysterium Trinitatis, quomodo dicamus, Et Pater est, et Filius est, et Spiritus sanctus cst, et tamen unus Deus est. Ecce illi tot millia crant, et cor unum crat; ecce tot millia erant,etuna ani- V ma erat. Sed ubi? In Deo. Quanto magis ipse Dens? Numquid crro in verbo, quando dico duos homines duas animas, aut tres homines tres animas, aut multos homines multas animas? Recte utique dico. Accedant ad Deum, una anima est omnium. Si accedentes ad Deum, multae animne per, charitatem una anima cst, et multa corda unum cor; quid agit ipse fons charitatis in Patrc et r'ilio? Nonne ibi magis Trinitas unus est Deus? Inde enim nobis charitas venit, de ipso Spiritu sancto, sicut dicit Apostolus: charitas Dei diffusa est in cordibus nostris per Spiritum .san­ ctum qui datus est nobis (Rom. v, 5). Si ergo charitas Dei diffusa in cordibus nostris per Spiritum sanctum qui datus est nobis, multas :minas facit unam animam, et multa corda facit unum cor; quando magis Pateret Filius cl Spiritus sanctus, Deus unus, lumen unum. unumque principium?

6. Audiamus ergo principium quod loquitur nobis. Multa, inquit, habeo loqui de vobis et judicare. MeminisUs quod ait. Ego non judico quemquam (Joan. vui, 13): ecce modo dicit, Multa habeo de vobis loqui cl judicare. Scd aliud est, non judico; aliud, habeo judicare. Non judico, dixit ad praesens; vcnerat enim ut salvaret mundum, non ut judicaret mundum (Id. XII, 47): quod autcm dicit, Multa habeo de vobis loqui et judicare, judicium futurum dicit. Ideo enim ascendit, ut veniat judicare vivos et mortuos. Ncmo justius j i- dicabit, quam qui injuste judicatus esl. Multa, inquit, habeo de vobis loqui et judicare: sed qui me misit, verax est. Videte quemadmodum Patri dct gloriam aequalis Filius. Exemplum enim nobis praebet, et tanquam in cordibus nostris loquitur: O homo fidelis, si Evangelium memo audis, dicit. lihi Dominus Deus tuus, uhi ego in principio Verbum Dcus apud Deum, aequalis Patri, coaeternas gignenti, do gloriam ci cujus sum Filius; quomodo tu superbus cs adversus cum cujus servus es?

7. Multa habeo, inquit, de vobis loqui et judicare: scd qui me misit, verax est: tanquam diceret, Ideo verum judico, quia Filius veracis veritas sum. Pater vorax, Filius veritas, quid putamus esse amplius? Co­ gitemus si possimus, quid est amplius, verax an verit:ts. De quibusdam quaeramus. Pius homo plus est, an pietas ? Sed plus est ipsa pietas: pius enim a pietate, non pietas a pio. Potest enim esse pictas, etsi ille qui pius erat, factus est impius. Ipse perdidit pictatem, pictati nihil abstulit. Quid item pulcheretpulchritudo? Plus est pulchritudo quam pulcher: pulchritudo cnim facit pulchrum, non pulcher facit pulchritudincm? Castus et eastitas? Castitas plane plus ext quam castus. Si enim castitas non esset, unde esset iste castus, non haberet: si autem nolverit esse castus, castitns integra perseverat. Si ergo plus pietas quan pius, plus pulchritudo quam pulcher, plus castitas quam castas; numquid dicturi snmus plus vcritas qnam veras? Si hoc dixcrimns, Filium incipiemus dicere Patre majorem. Ait enim apertissime ipse Dominus: Ego tum, via et veritas, et vita (Joan. xiv, 6). Ergo si Filius vcrilas; Pater quid, nisi quod ait ipsa veritas, Qui me misit, verax est? Filius veritas, Pater verax: quid plus sit quaero, sed aequalitatem invenio. Verax enim Pater non ab ea veritate vcrax est cujus partem cepit, sed qnam totam gcnuit.

8. Video planius esse dicendum. Et certe ne vos din teneam, hodie huc usque tractetur: cum finiero quod volo dicere, adjuvante Deo, sermo claudatur. Hoc ideo dixi, ut intentos vos facerem. Omnib anima quoniam res est mutabilis,etquamvis magna creatura, tamen creatura; quamvis corpore melior, tamen facta: omnis ergo anitna quoniam mutabilis cst, hoc est, modo credit, modo non credit; modo vult, modo non vult; modo adultera cst, modo casta; modo bona, modo mala; mutabilis est: Deus autem hoc est quod est; idco proprium nomen sibi tenuit, Ego sum qui sum (Exud. III, 44). Hoc est Filius, dicendo, Niti credideritis quia ego sum: ad hoc perLinct et, Tu quis es? Principium (Joan. vm, i4, 25). Deus igitnr incommutabilis est, anima mutabilis. Quando capit anima ex Deo unde sit bona, participando fit bona: quomodo tuus oculus participando videt. Nam lumine subtracto non videt, cujus particeps factus videt. Quia ergo anima participando fit bona, si mutata coeperit esse mala, bonitas manet cujus erat particeps bona. Bonitatis enim cujusdam particeps facti est cum bona esset; qua mutata in pejus, integra bonitas permanet. Si recedat animaetmala fiat, non minuitur bonitas; si revertatur et bona fiat, non crescit bonitas. Factus est oculus tuus particeps lucis hujus, et vides: clam sus est? hanc lucem non minnisti: apertus est? hanc lucem non auxisti. Hac data similitudinc, fratres, intelligite quia si pia est anima, est pietas apud Deum, cujus fit particeps anima; si est casta anima, est castitas apud Deum, cujus est particeps anima; si est bona anima, est bonitas apud Deum, cujus est particeps anima; si est verax anima, est veritas apud Dewn, cujus est particeps anima. Cujus particeps si non fuerit anima, omnis homo mendax (Ptal. cxv, i 1): si omnis homo mendax, nullus homo de suo verax. Pater autem verax, de suo est verax; quia genuit veritatem. Aliud est. Verax est homo iste, quia jam percepit veritatem; alind est, Verax Deus, quia genuit veritatem. Ecce quomodo verax est Deus, non participando, sod generando veritatem. Video vos in­ tellexisse et gaudeo: sufficiat vobis hodie; caetera quando Domino placucrit, sicut donaverit, exponemus.