Tractatus 45

At eo quod scriptum est, Amen, amen dico vobis; qui non intrat Iter ostium in ovile ovium, sed ascendit aliunde, ille fur est et latro; uque all id, Ego veni ut vitam habeant, et abundantius habeant. Cap. X, v. 1-10.

I.. De illuminato illo qui natas est caecus, sermo ad Judaeos Domini exortus est. Huic itaque lectioni bodiernam essa contextam, scire debuit et commoneri Chartas vestra. Cum enim Dominus dixisset, In judicium ego veni in hunc mundum, III qui nou vident, videant; et gui vident ,caeci fiant; quod eo tempore, quando lectum est, ut potuimus exposuimus: qnidam ex Pharisaeis dixerunt, Numquid ci nos caeci sumus? Quibus respondit: Si caeci essetis, non habereti, pec­ catum; nunc autem dicitis, Quia videmus: peccatum vestrum manet (Joan. IX, 39-41). His verbis subjunxit ea quae hodie cum recitarentur, audivimus.

? 2. Amen, amen dico vobis, qui non intrat per ostium n ovile ovium, aed aacendi, aliunde, ille fur eat et tatro. Dixerunt enim se caecos non esse: videre autemtunc possent, si oves Christi essent. Unde sibi usurpabant lumen qui furebant contra diem?Propter illorum ergo vanam et superbam et insanabilem arrogantiam Dominus Jesus ista contexuit: in quibus salubriter nos, si advertamus, admonuit. Multi enim sunt qni secun­ dum quamdam vitae hujus consuetudinem dicuntur boni homines, boni viri, bonae feminae, innocentes, et quasi observantes ea quae in lege praecepta sunt; dc- fcrentes bonorem parentibus suis, ncnomoechantes, non homicidium perpetrantes, non furtum facientes, non falsum testimonium adversus qucmquam per- bibentes, et caetera qum lege mandata sunt velut observantes, christiani non sunt: et plerumque se ja- ctant quomodo isti, Numquid et noa caeci sumus ? Quia vero ita omnia quae faciunt, et uesciuut ad quem finem referant, inaniter faciunt, Dominus de grege suo, et de ostio quo intratur ad ovile, similitudinem pru- posuit in hodierna lectione. Dicant ergo Pagani: Bene vivunns. Si per ostium non intrant, qUI prodest eis unde gloriantur? Ad hoc enim debet unicuique prodesse bene vivere, ut detur illi semper vivere: lIam cui non datur semper vivere, quid prodest bene vivere ? Quia nec bene vivere dicendi sunt, qui finem bene vivendi vel caecitate nesciunt, vei inflatione con- temnunt. Non est autem cuiquam spes vera et certa semper vivendi, nisi agnoscat vitam, quod est Christus; et per januam intret in ovile.

3. Quaerunt plerumque tales homines etiam ergo persuadere hominibus ilL bene vivant, et christiani non sint. Per alian partem colunt ascendere, rapere et occidere; non ut pastor, conservare atque salvare. Fuerunt, ergo quidam philosophi, de virtutibus et vitiis subtilia multa tractantes, dividentes, deftnienLes, ratiocinationes acutissimas coocludonLes, libros im- plentes, suam sapientiam buccis crepantibus venti- lantes i qui etiam dicere auderent hominibus, Nos sequimini, sectam nostram tenete, si vultis beate vivere. Sed non intrarant per ostium: perdere volebant, mactare et oecidcre.

4. Quid de istis dicam ? Ecce ipsi Pharisaei legebant, et in eo quod legebant, Christum sonabant, venturum sperabant, et praesentem non agnoscebant: jactabant se etiam ipsi inter videntes, hoc est inter sapientes, et negabant Cbristum, et non intrabant per ostium. Ergo et ipsi, si quos forte seducerent, mactandos et occidendos, non liberandos seducerent. Et hos dimittamus: videamus illas si forte ipsi intrant per ostium, qui ipsius Christi nomme glo- rianlur.

5. Innumerabiles enim sunt, qui se videmes non solum jactant, sed a Christo illuminatos videri volunt: sunt autem haeretici. Forte ipsi per januam intrave- runt? Absit. Sabellius dicit, Qni Filius est, ipse est Pater: sed si Filius, non est Pater. Non intrat per ostium, qui Filium dicit Patrem. Arius dicit: Aliud est Pater, aliud est Filius, Recte diceret, si diceret Alius; non, aliud, Quando enim dicit, Aliud, ei contradicit a quo audit, Ego et Puter unum sumus (Joan. x, 30). Nec ipse ergo per ostium intrat: praedicat enim Christum qualem sibi fingit, non qualem veritas dicit. Nomen habes, rem non hahes, Alicujus rei nomen est Christus: tene ipsam rem, si vis prodesse ti- hi nomen. Alius nescio unde, sicut Photinus: Christus homo est, inquit; Deus non est. Nee ipse intrat per ostium, qnia Christus et homo et Deus est. Et quid opus est multa percurrere, et multa vana haere- sum enumerare? Hoc tenete, ovile Christi esse catholicam Ecclesiam. Quicumque vult intrare ad ovile, per ostium intret, Christum verum praedicet. Non so- tum Christum verum praedicet, sed Christi gloriam quaerat, non suam: nam mulli quaerendo gloriam suam, oves Christi sparserunt potius quam congrega- vernut. Humilis est enim janua Christus Dominus: qui intrat per hanc januam, oportet humiliet se, ut sano capite pussit intrare. Qui autem se non humiliat, sed extollit, per maceriam vult ascendere: qui autem per maceriam ascendit, idco exaltatur ut cadat.

6. Tecte tamen adhuc loquitur Dominus Jesus, noa- dnm intelligitur: nominat ostium, nominat ovile, nominat oves; commendat haec omnia, sed nondum exponit. Legamus ergo, quia venturus est ad ea verba in quibus nobis aliqua quae dixit dignetur exponere: ex quorum expositione dabit nobis fortasse etiam illa quae non exposuit, intelligere. Pascit enim manifestis, exercet ohsenris. Qui MOM intrut pcr ostium in ovile ovium, sed ascendit aliunde. Vae misero, quia casurus est! Sit ergo hUOlilis, per ostium intret: plano pede veniat, et non offendet. Ille, inquit, fur est et latro. Oves suas vult dicere oves alienas: ad hoc suas, id est, furto ablatas, non ut salvet, sed ut occidat. Ergo fur est, quia qnod alicnum est, suum dicit: latro, quia et quod est furatus, occidit. Qni autem intrat per ostium, pastor eat ovium: huic ostiariusaperit. De ostiario isto tunc qua'ramus, quando ab ipso Domiuo audierimus quod sit ostium, et qui sit pastor. El oves bocem ejus audiunt, et proprias oves vocat nominatim. Habet enim nomina carunt scripta in libro vitae. Proprias oves vocal nominatim. Hinc dicit Apostolus: Novit Dominus gui Bunt ejus ( II Tin:. II, i 9 ) Et educit zas Et cum proprias oves emiserit, ante eas "adit: et obes illum sequuntur, quia sciunt uocem ejus. Alienum aurem non sequuntur, sed fugiunt ab eo; quia non noverunt vocem alienorum. Tecta sunt haec, plena quaestionibus, gravida sacramentis. Sequamur ergo et audia- nius magistrum ex his obscuris aliquid aperientem; et per id quod aperit, nos forte intrare facientem.

7. boc proverbium dixit illis Jesus; illi autem non cognoverunt quid loqueretur eis. Forte nec nos. Quid ergo interest inter ilos et nos, antequam ista verba aguoseamus et nos ? Quia nos pulsamus ut aperiatur nobis; illa autem Christum negando nolebant intrare servandi, sed foris remanere perdendi. Quod ergo nos audimus haec pie, quoa antequam illa inteHiga- mus, credimus vera esse atque divina, magna ab istis diversitate distamus. Cum enim duo audiunt verba Evangelii, unus impius, alter pius, et alia sunt ut fur- Ron te ambo ulteUiganl, unus dicit, Nibil dixit; alius dicit, Verum dixit, et bonum est quod dixit, sed nos non intelligimus: iste quia creditjam pulsat, et dignus est cui aperiatur, Ii pulsare persistat; ille vero adhuc audit, Nisi crediderilil, non intelligetis (Isai. VII, 9, aec. LXX). Quare ista commendo ? Quia etiam cum verba haec obscura, sicut possum, exposuero, aut quia valde sunt abdita, vel ego eorum non apprehendero intelligentiam, vel explicandi quod intelligo non habuero facultatem, vel tam fucrit quisque tardus, ut etiam exponentem non seqnatur; non de sc desperet: maneat in fide, ambulet in via, andiat Apostolum dicentem, Et Ii guid aliter sapitis, hoc quoque vobis Deus revelabit: verumtamen in quod pervenimus, ill eo ambulemus ( Philipp. III, 15).

8. Incipiamus ergo audire exponentem, quem audivimus proponentem. Dixit ergo iterum cis Jesus: Amen, amen dieo vobis, quia ego sum ostium ovium. Ecce ipsum ostium quod clausum posuerat, aperuit. Ipse est ostium. Agnovimus, intremus, aut nos intras- se gandeamus. Omenes quotquot venerunt, fures sunt et latrones. Quid est hoc, Domine, Omenes quotquot vene­ runt? Quid enim ? tu non venisti? Sed intellige: Omnes quotquot venerunt dixi, utique praeter me- Re- colamus ergo. Ante adventum ipsius venerunt Prophe­ tae; numquid fures et latrones fuerunt r absit. Non praeter illum venerunt, quia cum illo venerunt. Venturus praecones mittebat, sed corum corda quos mi­ serat, possidebat. Vultis nosse quia cumillo venerunt, qui est ipse semper ? Carnem quippe accepit ex tempore. Quid est ergo semper? In principio erat Verbum (Joan, I, i ). Cum illo ergo venerunt, qui cum verbo Dci venerunt. Ego sum, inquit, via et veritas et vita ( Id. XIV, 6 ). Si ipse est ventas, cum illo venerunt qui veraces fuerunt. Quotquot ergo praeter ilium. id furca et latrones; est, ad furandum et occidendum.

9. Sed noM audierunt eos oves. Major haec quaestio est, non audierunt eoa cuM. Ante ad ventum Domini nostri Jesu Christi, quo humilis venit in carne, praeces- serunt justi, sic in eum credentes venturum quomo- do nos credimus in eam qui venit. Tempora variata sunt, non fides. Quia et ipsa verba pro tempore variam- tur, cum varie declinantur: alium sonum habeL, Veu. turus est; alium sonum habet, Venit: mutatus est sonus, venturus est, et venit: eadem tamen fides utrosque conjungit, et eos qui venturum esse, et eos qui eum venisse crediderunt. Diversis quidem temporibus, sed utrosque per unum fidei ostium, hoc est per Christum, vidcmus ingressos. Nos credimus Do- ' minum Jesum Christum natum ex Virgine, venisse in carne, passum esse, resurrexisse, in caelum ascendis. se: totum hoc, sicut verba auditis praeteriti temporis, Impletum esse jam credimus. Inejus sunt fidei socie­ tate nobiseum el Uti patres, qui erediderunt de Vir- line nasciturum, passurum, resurrecturum, in cae- hun ascensurum: illos evim ostendit Apostolus ubi ait, H abentes autem eumdem spiritum fidei, sicut scri- ptum est, Gredidi, propter quod locutus sum; et nos cre­ dimus, propter quod et loquimur (II Cor. IV,13 ). Pro­ pheta dixit, Gredidi, propter quod locutus sum ( Psal. CXV, 10 ): Apostolus dicit, Et noa credimus, propter quod et loquimur. Ul scias autcm quod una sit fides, audi dicentem, Habentes eumdem spiritum fidei, et nos credimus. Sic et alio loco, Nolo enim vos ignorare, fra- tres, quia patres nostri omnes sub nube fuerant, et omnes per mare transierunt, et omnes in Moysen baptisati sunt, in nube et in mari, et omnes eamdem eacam spiritualem mandacaverunt, et omnes eumdem potum spiritualem biberunt. Marc Rubrum significat Baptismum; Moyses ductor per mare Rubrum significat Christum; populus transiens significat fideles; mors aegyplio- rum significat abolilioneln peccatorum. In signis diversis eadem fides: sic in signis diversiS, quomodo in verbis diversis; quia verba sonos mutant per tem- porn, et utique nihil aliud sunt verba quam signa. Significando enim verba sunt: tolle significationem verbo, strepitus inanis est. Significata ergo sunt omnia. Numquid non eadem credebant, per quos haec signa ministrabantur, per quos eadem quae credimus, prophetata praenuntiabantur ? Utique credebant :sed illi Tentura esse, nos autem venisse. Ideo et sic ait, Eumdem potum spiritualem biberunt. Spiritualem eudem, nam corporalem non eumdem. Quid cnim illi bibc- bant? Bibebant enim de spiritauli sequente petra: petra autem erat Christus ( I Cor. x, 1 -4 ). Videte ergo, fide manente, signa variata. Ibi petra Christus, nobis Christus quod in attan Dei ponitur. Et iUi pro magro sacramento ejusdem Christi biberunt aquam pronucn- tem de petra; nos quid bibatnus norunt fideles. Si speciem visibilem imendas, aliud est: si intelligibi- lem significationem, eumdem polum spiritualem biberunt. Quotquot ergo illo tempore crediderunt vel Abrahae, vel Isaac, vel Jacob, vel Moysi, vel aliis Patriarchis, aliisque Prophetis Christum praenuntianti- bus, oves erant, et Christum audierunt :non alienam vocem, sed ipsius audierunt. Judex fuerat in praecone. Qnia et quando judex loquitur per praeconem, exce- ptor non facit, Praeco dixit; sed, Judex dixit. Alii sunt ergo quos non audierunt oves, iri quibus non erat vox Christi, errantes, falsa dicentes, inania garnen- tes, vana fingentes, miscros seducentes.

10. Quid est ergo quod dixi, Major hxc est quaestio ? Quid habet obscurum et ad intelligendum difficile ? Audite, obsecro. Ecce Dominus ipse Jesus Christus venit, praedicavit: uUque multo magis vox pastoris erat, expressa ipso ore pastoris. Si enim per Prophetas vox pastoris erat, quanto magis vocem pastoris proferebat lingua ipsa pastoris ? Non omnes audierunt. Sed quid putamus ? qui audierunt, oves erant ? Ecce audivit Judas, eI lupus erat: sequebatur, sed pelle ovilla tectus pastori insidiabatur. Aliqui vero eorum quid Christum crucifixerunt, non audicballl, et ovcs crant: ipsos cnim videbat in turba, quando dicebat: Cum exaltaveritis Filium hominis, tunc cognoacetis quia ego SIUn (Joan. VIII, 23 ). Quomodo enim ista solvitur quaestio ? Audiunt non oves, et non audiunt oves; ,sa- quunlur vocem pastoris quidam Inpi, et ei quaedam contradicunt oves; postremo pastorem occidunt oves. Solvitur quaestio: respondet enim aliquis,etdicit, Sed quando non audiebant, oves nondum crant, tunc lupi erant; vox audita cos mutavit, et ex lupis oves fecit: quando ergo facta' sunt oves, audierunt,etpastorem invenerunt, pastoremque secut:e sunt; pasto-. .ris promissa speraverunt, quia jussa fecerunt.

I 1. Soluta est utcumqne ista quaestio, et cuiquam forte sufficiat. Me autem adhuc movet,etquid me moveat communico vobiscum, ut quodammodo quaerens vobiscum, revelante illo vobiscum mercar invenire. Quid ergo me moveat, accipite. Per Ezechielem prophetant Dominus ohjurgat pastores, et dicit inter caetera de ovibus, Errantem ovem nOli revocastis (Ezech. XXXIV, d). Et errantem dicit, et ovem alpellat. Si quando errabat ovis erat, cujus vocem ut erraret au- diebat? Procul dubio enim non erraret, si vocem pa- storis audiret: sed ideo erravit, quia vocem audivit alieni; vocem furis et latronis audivit. Certe latronum vocem non audiunt ovcs: Qui venerunt I inquit, et intelligimus, Praeter me; ill est, Qui venerunt praeter me, fures sunt et latrones, et non audierunt eos oves. Domine, si non audicrunt eas oves, quomodo errant oves ? Si oves non audiunt nisi te; tu autem vcritas es: quisquis veritatem audit, non utirque errat. Illi autem errant, et oves appellantur. Nam si in errore ipso oves non appellarentur, non diceretur per Exc- chielem, Erruntem ovem non revocastis. Quomodoet errat, et ovis est? Vocem alieni audivit ? Certe nOli audierunt eoa oues. Deinde modo multi" colliguntur ad ovile Christi, et ex haereticis fiunt catholici; a furibus tolluntur, pastori redduntur: et aliquando murmu­ rant, taedium patiuntur ad revocantem, et non intelligunt jugulantem; verumtamen etiam cum renitentes venerint quae oves sunt, agnoscunt vocem pastoris,et sc venisse lactantur, et errasse erubescunt. Quando ergo in illo errore tanquam in veritatc gloriabantnr, et utique non audiebant vocem pastoris,etalienum idco sequebantur, oves erant an non erant ? Si oves crant, quomodo alienos oves non audiunt ? si oves non erant, quare objurgantur illi quibus dicitur, Errantem onem non revocastis ? In ipsis etiam jam factis catholicis Christianis, bonae spei fidelibus, aliquando mala contingunt; seducuntur in errorem, el post errorem revocantur: quando seducti sunt in errorem, et rcbaptizati sunt, aut post ovilis dominici societatem rursus in errorem pristinum revoluti sunt, oves crant an non erant ? Utiqnc catholici erant. Si catholici fideles erant, oves erant, Si oves erant, quomodo vocem alieni audire potuerunt, cunt Dominus dicat, non audierunt eos oves ?

12. Audistis, fratres, altitudinem quaestionis. Dico ergo: Nouit Dominus qui sunt ejus (II Tim. II, 19). Novit praescitos, novit praedestivatos: de illo quippe dicitur, a Quos autem praescivit, et praedestinavit conformes fieri imaginis Filii sui, ut sil ipse primogenitus in multis fratribus. Quos autempraedestinavit, ipsos et vocavit; et quos vocavit, ipsos et justificavit; quos autem jusiiHcavit, ipsos et glorificavit. Si Deus pro nobis, quis contra nos? Adde adhuc: Qni proprio Filio suo non pepercit; sod pro nobis omnibus tradidit eum, quomodo non et cum illo omnia nobis denavit ? > Sed quibus nobis ? Prascitis, praedestinatis, justificatis, glorificatis: de quibus sequitur, Quis accusabitadversus electos Det (Rom. VIII, 29-33) ? Novit ergo Dominus qui sunt ejus; ipsae sunt oves. Aliquando. se ipsae nesciunt, sed pastor novit eas, secundum I istam praedestinationem, secundum istam Dei praescientiam, secundum electionem ovium, ante constitutionem mundi: nam el hoc dicit Apostolus" Sicut elegit nos in ipso ante constitutionem mundi (Ephes. I, 4). Secundum istam ergo praescientiam Dei et praedestinationcm, quam multae oves foris, quam multi lupi intus; et quam multae oves intus, et quam multi lupi foris! Quid est qnod dixi, quam multae oves foris? Quam multi modo luxuriantur, casti fuluri; quam tnulti blasphemant Christum, credituri in Chri­ stum; quam multi se inebriant, futuri sobrii; quam mulli rapiunt res alienas, donaturi suas! vertimtamcn modo vocem alienam audiunt, alienos sequun­ tur. Item quam multi intus laudant, blasphematuri; casti sunt, fornicaturi; sobrii sunt, se vino postea sepulturi ;stant, casuri ! non sunt oves. ( De praedestinatis enim loquimur; de his loquimur quos novit Dominus, qui sunt cjus.) Et tamen ipsi quamdiu recte sapiunt,Christi vocem audiunt. Ecce audiunt ipsi, non audiunt illi: et tamen secundum praedestinationem non oves isti, oves illi.

13. Adhuc manet quaestio, quae mihi interim nunc videtur ita posse dissolvi. Est aliqua vox, est, inquam, vox aliqua pastoris, in qua oves non audiunt alienos, in qua non oves non audiunt Christum. Quae est ista vox ! Qui persEVeraverit usque in finem, hic salvus erit (Matth. x, 22). Hanc vocem non negligit proprius, non audit alienus: naiD et ille hoc ei praedicat, ut perseveret apud ipsum usque in finem, sed non apud eum perseverando non audit hanc vocem. Venit ad Christum, audivit alia cl alia verba, illa clilla, omnia vera, sana omnia: inter quae omnia est et il!a vox, Qui perseveraverit usque in finem, hic salvus erit. Istam 1 qui audierit, ovis est. Sed audiebat illam nescio quis, et desipuit, refriguit, audivit alienam: si pr;rdeslinatus et,ad tempus erravit, in aeternum non periit; redit ut audiat quod neglexit, faciat quod audivit. Si onim de his est qui praedestinati sunt, et errorem ipsius Deus praescivit, et conversionem futuram; si aberravit, redit ut audiat illam vocem pastoris, et sequatur dicentem, Qui perseveraverit usque in finem, hic salvus crit. Bona vox, fratres, vera, pastoralis, Ipsa est vox salutis in tabernaculis justorum (Psal. CXVII, 15). Nam facile est audire Christum, facile est laudare EvangeHom, facile acclamare disputatori: perseverare usque in finem, hoc est ovium vocem pastoris audientium. Tentatio accidit, persevera usque in finem: quia tentatio non perseverat usque in finem1. Usque in quem finem perseverabis ? Quousque finias viam. Quamdiu enim non audis Christum, adversarius tuus est in ista via, hoc ost in ista mortali viii Scd quid dicit? Concorda cunt adversario tuo ci/o, dum es cnm eo in via (Matth. v, 25). Audisti, credidisti, eoncordasti. Si adversabaris, concorda. Si libi praestitum est concordare, noli ulterius litigare. Quando enim ficiatur via nescis, sed tamen scit ille. Si ovis es, et si perseveraveris usque in finem, salvus cris: ac por boc istam vocem non contemnunt sui, non audiunt alieni. Ut potui, ut ipse donavit, profundam multum quaestionem aut exposui vobis, aut tractavi vobiscum. Si qui minus intellexerunt, maneat pietas ,etrevelabitur veritas: qui autem intellexerunt, non se ex­ tollant quasi celeriores super tardiores, ne extollendo se exorbitent, et facilius perveniant tardiores. Omnes autem perducat cui dicimus: Deduc me, Domine, in via tua, et ambulabo in veritate tua (Psal LXXXV, 11).

14. Per hoc ergo quod exposuit Dominus, quia ipse est ostium, intremus ad ea quae proposuit, nec exposuit. Et pastor quidem quisnam sit, quamvis uon dixerit in ista lectione quae hodie recitata est, tamen in ea quae sequitur apertissime dicit: Ego sum pastor bonus. Quod etsi non diceret, quem alium praeter ipsum in. telligere deberemus in eis verbis, ubi ait: « Qui intrat per ostium, pastor est ovium. Huic ostiarius aperit: et oves vocem ejus andiunt; et proprias oves vocat nominatim, et educit eas. Et cum proprias oves cmiserit, ante eas vadit: et ovcs cum sequuntur, quia sci'unt vocem ejus ? Quis enim alius oves proprias vocat nominatim, at educit eas hinc ad vitam aeternam, nisi qui novit nomina praedestinatorum ? Unde ait discipulis suis, Gaudete quia nomina vestra scripta sunt in coelo (Luc. x, 20): hinc euim vocal cas nominatim. Et quis alius eas eniitiit, nisi qui earum peccata di- mittit, ut eum sequi duris liberatae vinculis possint! Et quis eas praecessit quo cum sequantur, nisi qui surgens a mortuis jam non moritur, et mors ei ultra non dominabitur (Rom. vi, 9):etcum hic conspicuus esset in carne ait, < Pater, quos dcdisli mihi, volo ut ubi ego sum, et ipsi sint mecum > (loan XVII, 2i) ? Unde illud est quod ait: < Ego sum ostium: por mesi quis introierit, salvabitur; et ingredietur, et egredictur; et pascua inveniet. » In hoc evidenter ostendit, non solum pastorem, sed etiamoves intrare per ostium.

15. Sed quid est, ingredietur, et egredictur, et pascua inveniet ! Ingredi quippe in Ecclesiam per ostium Christum, valde bonum est: exire autem de Ecclesia, sicut ait iste ipse Joannes evangelista in Epistola sua, Ex nobis exierunt, sed non erant ex nobis (Joan. II, 19); non est utique bonum. Talis ergo egressus non posset a bono pastore laudari; ut diceret, et ingredietur, rt egredietur, et pascua inveniet. Est ergo aliquis non so lum ingressus, vcrum etiam egressus bonus per ostium bonum, quod est Christus. Sed quis est iste laudabilis et beatus egressus ! Possem quidemdicere ingredi nos, quando interius aliquid cogitamus; egredi autem, quando exterius aliquid operamur: et quoniam, sicut dicit Apostolus, pcr fidem habitat Christus in cordibus nostris (Ephes. III, 17), ingredi per Christum esse secundum ipsam fidem cogitare; egredi autem per Christum, secundum ipsam fidem etiamforis,id est, coram hominibus opcrari. Unde et in Psalmo legitur, Exiet homo ad opussuum (Psal. CIII, 25) :etipse Dominus dicit, Luceant opera vestra coram hominibus (Matth. v, 16). Sed plus me delectat quod ipsa veritas tanquam pastor bonus, et ideo bonus doctor, quodammodo nos admonuit, quemadmodum intelligere debeamus quod ait, « ingredietur, et egredietur, et pascua inveniet; » cum secutus adjunxit, i Fur non venit nisi ut furetur, et mactet, et perdat: ego veni ut vitan. habcant,et abundantius habeant. > Videtur euim milii dixisse, Ut vitam habeant ingredientes, et abundantius habeaat egredientes. Non autcm potest quisque per ostium, id est per Christum, egredi ad vitam aeternam, quas erit in specie, nisi per ipsum ostium, hoc est per eumdem Christum in Eccelesiam ejus, quod est ovile ejus, intraverit ad vitam temporalem, quae est in fide. Ideo ait, Ego veni, ut vitam habeant, hoc est fidem, quae per dilectionem operatur (Galat. v, 6); per quam fidem in ovile ingrediuntur ut vivant, quia justus ex Me vivit (Rom. i, 17): et abundantius habeant, qui perseverando. usque in finem, per illud ostium, id est, per fidem Christi egrediuntur, quoniam veri fideles moriuntur; et abundantius habebunt vitam, veniendo quo pastor ille praecessit, ubi nunquam deinde moriantur. Quamvis ergoet hic in ipso ovili non desunt pascua, quoniam ad utrumque possumus intelligere quod dictum est, et pascua inveniet, id est, et ad ingressum et ad egressum: tamen tunc vera pascua invenient, abi saturen­ tur qui esuriunt et sitiunt justitiam (Matth. v, 6); qualia pascua invenit cui dictam est, Hodie mecum eris in paradiso (Luc. XXIII, 43). Quomodo autem ipse sit ostium, ipse pastor, ut per seipsum quodammodo etiam ipse ingredi et egredi intelligatur, et quisnam sit Dstiarius, longum est hodie quaerere, et disserendo iicut ipse donaverit explicare.