Quaestio 6

⁋ Distinctionis Vigesimaeseptimae Quaestio Sexta. ET quia magister in vltimo capitulo huius distinctionis dicit quod bigamus non potest ad ordines promoueri: idcirco Sexto quaeritur. An ponti fex possit cum bigamo e dispensare vt ordines sus cipiat.

⁋ Pro illo notato quod triplex est bigamia. quaedam vera: quaedam inter pretatiua: & quaedam similitudinaria. Vera, quando quis ha buit plures vxores legitimas. xxvi. dist. Acutius. & cap. sequi. si ambas cognouit. vt patet ex ca. Debitum. de biga. Bigamia interpretatiua bifariam contrahitur vno modo quando quis cum corrupta quam cognouiti contraxit. xxxiii. dist. Maritum. & cap. Anobis. de bi ga. Altero modo quando debitum vxori adulterae redditur xxxiiii. dist. Si cuius. &.c. Si laici. Bigamia similitudinaria quadrifariam contrahitur. Primo cum quis cum deo contraxit per votum solenne: & postea contraxit matrimonium de facto. xxvii. qui. i. Quotquot. Secun do modo quando quis diuersis temporibus habuit plures vxores: vnam de iure: & alteram de facto: & am bas cognouit. c. Nuper. eiusdem titu. Tertio modo si simul habuit duas vxores: vnam de iure: & alteram de facto: & vtramque cognouit. Quarto mo do si existens in sacris contrahat. vt in di. ca. Nuper.

⁋ Ex his patet quod si quis in concubinatu saeculariter vel regulariter / siue in matrimonio vero siue similitudinario: siue interpretatiuo cognoue- rit quotlibet mulieres: propterea non efficitur biga mus.

⁋ Secundo patet quod si quis contraxerit cum virgine: & ea mortua / ante carnalem copulam cum alia virgine contrahit, & eam cognoscit: non est adhuc bi gamus. Idem est si primam cognouisset ante secundam cognitam: sed secunda cognita, est bigamus: quia carnem duabus vxoribus diuisit.

⁋ Et ex illo cum interprtatione vocabuli quodam modo sequitur quod violans virginem & postea cum ea contrahens, cognoscens eam in matrimonio, non est bigamus: quia non diuisit carnem suam multis. poenae enim sunt restrin gendae. quare nullus est dicendus bigamus, nisi iure probetur. iuxta id quid dicitur in. c. Cum apud. de sponsa. & ma.

⁋ Quarto sequitur quod plerique credunt se monogamos qui sunt bigami. nam si quis credat se cum virgine contraxisse: & postea comperiens contrarium reuera est bigamus. li. di. Qui in aliquo. xxii. qui. v. Ille. Idem est cognoscendo suam vxorem post adulterium

⁋ Quito infertur quod velle cognoscere plures vxores nisi sequatur effectus, non inducit bigamiam

⁋ Sexto sequitur quod quis per eundem actum contrahit ma trimonium & incurrit bigamiam: puta cognoscendo viduam desponsatam.

⁋ Septimo sequitur quod maior bigamia ex parte mulieris quam viri oritur: licet vir bigamus, & non mulier appelletur.

⁋ His praemissis respondetur ad titulum quaestionis per tres conclusiones: quarum Primaem. Bigamus non est promouendus ad sacramenta. sine dispensatione patet de biga. per totum.

⁋ Secunda conclusio. Papa potest dispensare cum bigamo quolibet vt ad ordi nes promoueatur. probatur. Bigamum non ordinari ad ordines est solum de iure humano pontificio. sed in illo pontifex potest dispensare. Nam si esset de iure diuino: hoc esset propter verba Apostoli ad Timotheum seribentis (vnius vxoris virum) hoc est, non habeat plures vxores. sed non propterea est de iure diuino: vt patet de virginitate primae ad Corith. vii. Sed dicis. illic dicit. Dico ego non dominus. Contra, non est magis bigamus de iure diuino prohibitus promoueri quam caeteris vitiis infecti, quod bus coniungitur: scilicet vinolentus / dyscolus / percussor / reprehensibilis. sed tales non prohibentur iure diuino ad ordines promoueri: ergo nec bigamus nec trigamus. Hec conclusio communiter a sapientibus tam theologis quam canonistis tenetur. Praeterea vt glos. dicit in ca. Lector. xxxiiii. di. Lucius dispensauit cum archiepiscopo Panormitano. sed illud argumentum non est maximi ponderis. alia tamen ad conclusionem sufficiunt.

⁋ Tertia conclusio. Inferior papa non potest dispensare cum bigamo vt ad ordines promoueatur. patet de bi gamis per totum. nam alicui illic prohibetur sub poena & non papae: quia par in parem non habet imperium. igitur.

⁋ Contra primam conclusionem argumentor, contingit virum contrahere cum meretrice occulta, quam putat esse virginem: & ea mortua iuscipere ordines etiam sine dispensatione: ergo bigamus licite sine dispensatione promouetur. Respon detur distinguendo cosequens. vel notus bigamus & sic nego: & de illo intelligitur conclusio. vel inco gnitus: & sic conceditur. sicut multi sacerdotum filii in occidentali ecclesia ad ordines sacros promouen tur sine dispensatione ob ignorantiam inuincibilem. Et hic erit extensus error probabilis. nam si aliqui immo multi dicant vxorem tuam non fuisse virginem quan do cum ea contrahebas, vel eam adulterium commisisse tempore tuo: & te eam postea cognouisse: vbi sufficienter de hoc non doceris, sidem non adhibebis. nam multi multa loquuntur: nec te torquebis, magnam indaginem super hoc faciendo. sed si sufficienter es super hoc edoctus: te bigamum ludicabis.

⁋ Contra secudam conclusionem arguitur de biga. cap. ii. dicitur sic. Quia in bigamis contra Apostolum dispensare non licet: vt debeant ad sacros ordines promoueri, vel in eis si promoti fuerint re manere. Respondetur. Non licuit illi inferiori episco po ad quem Romanus pontifex scripsit, cum bigamo dispensare, etiam in minoribus: vt notatur in cap. vnico de biga. lib. vi. Et etiam fuit forte irrationabilis causa dispensandi. & ita fuit contra Apostolum Dicentes autem Romanum pontificem dispensare contra Apostolum, nihil dicunt. ratio est: quia vel est rationa bilis causa non seruandi illius dicti apostolici quod vir non habeat plures vxores: & sic apostolus annueret: quomodo ergo tunc contra Apostolum dispen sat papa? vel non est rationabilis causa dispensandi: & sic non est bona dispensatio. Vel dicitur quod prohibetur ordinari per legem communem: non autem dispensari.

⁋ Se cundo arguitur contra eandem conclusionem per illa quae scribum tur in cap. Debitum. de biga. & in gloi, quae sic dicit in verbo (sacramentum). Triplex sacramentum designatur in matrimonio carnali copula consummato. Primo est vnio fidelis animae ad deum per dilectionem & charitatem. & haec designatur per coniunctionem animorum in ipsa prima desposatione: dum alter per mutuum com sensum consentit in alterum. Secundum est vnio humanae naturae ad deum, quae facta est in vtero virginali per incarnationem verbi dei: & haec designatur per carnalem commixtionem viri & vxoris. Reliquum vero designat conformitatem quae consistit in carne, inter Christum & sanctam ecclesiam. Et pontifex in illo capitulo sic di cit. Cum ergo propter sacramenti defectum inhibitum sit ne bigamus aut maritus viduae praesumat ad sacros ordines promoueri: quoniam nec illa est vnica vnici: nec ste vnus vnius: profecto vbi deficit inter huiusmoni coniuges commixtio corporum: non deest huiusmodi signa- culum sacramenti. Ecclesia autem est vna ab origine sua ad finem mundi & incorrupta. crgo si quis contra hat cum corrupta vel pluribus: non manet haec signi ficatio. Hoc supposito arguitur sic. Cum quis est bigamus non manet hoc sacramentum: ergo cum illo non potest dispensari.

⁋ Propter hoc argumentum dicebat Hugo, vt Panor. allegat in cap. Super eo. quod papa non potest dispensare. Panor. dicit illic, non est contra ius naturae: sed est solum de iure positiuo. de diuino loquitur. & in hoc multum potest papa. Prior modus dicendi per secundam conclusione & eius probationem est reprobatus: & secundus etiam. Dico igitur papam posse exponere ius diuinum in casu ambiguo: & nihil ali ud posse facere. nam si esset de iure diuino: non se in hoc ingereret ipsum relaxando. Ad argumentum dico quod ipsum est solum metaphoricum & non ponderandum. si cut enim vere potest ordinari qui numquam contraxit cum virgine: in cuius coniunctione, quia nulla est, non manet haec metaphora: sic per dispensationem trigamus potest ordinari. Non enim facit pontifex quod bigamus vel trigamus non fuerit talis: vt isti putant: sed irre gularitatem ecclesiasticam ab ecclesia inflictam tollit, si cut ab homicida. Propter verbum tamen Apostoli & illam significationem additam difficulter pontifex dis pensat. sed cum dispensat: is vere est sacerdos, inter quem & eius vxores non est haec metaphora: quare ipsa non est necessaria. Et ex consequenti sequitur stol ditas imaginationis Nicolai furiosi, quam Panor. recitat cap. ii. huius tituli, quod bigamus non plus re cipit ordines quam asinus. quilibet enim masculus est prdinum susceptiuus quocumque crimine irretitus fu erit. vt in distin. xxiiii. diximus. Et si sine disperi satione ordines attentaret suscipere: reuera eos ob tineret: sed non ordinum executionem, ob solam ecclesiae prohibitionem. Vbitatur: An is qua habuit vxorem cognitam vel plures ante baptissmum: & ipsis mortuis, post baptismum c ducens virginem: ipsa mortua possit suscipere ordines etiam sine dispensatione. Respon detur. Hic est duplex modus opinandi. Hterony mus ad Oceanum tenet partem affirmatiuam: cum sit nouus homo: nec stupra, nec aliqua alia quae ante fuerunt, obsint. Oppositum tenet Augustinus scribens in epistolam ad Titum: & recitat Gratianus xxvi. di. in cap. Acutius. opinionem Augustini praferens, cum inquit. "Acutius intelligunt qui nec eum qui catechuminus vel paganus habuerit vnam an te baptismum: & post baptismum habuerit alteram: oi dinandum censuerunt: quia de sacramento agitur, non de peccato propter sanctitatem sacramenti. sicut si foemi na catechumina vitiata est non potest post baptisma inter dei virgines consecrari: ita non absurde visum est bigamum non peccasse: sed normam sacramenti imisisse". Et in ca. Vnius. eiusdem distin. vbi recitatur opinio Hieronymi tenentis partem affirmatiuam. dicit Apparatus. Non dicit HHieronymusc. lie verum quia matrimonium non soluitur in baptismo. vt infra ca. Deinde. & male sentit hic Hieronymus. vnde Augustinus eum corrigit in proximo ca.

⁋ Licet opi nio Augustini sit communior: opinio tamen Hierony mi est non minus probabilis: quae sic defenditur. Ex dictis manifestum est, bigamum non posse ad sacra pro moueri, non esse de iure diuino: sed ex iure ecclesiae. modo ecclesia non arctat infideles: secundum illud Apostoli. i. ad Corinth. v. Quid enim mihi de, his qui foris sunt iudicare. Hinc Mahumetani & ludaei in gradibus ab ecclesia prohibitis reuera contrahunt: non autem Christiani. ergo poena hec de non suscipien dis sacris ordinibus solos Christianos concemit & non alios: quia ante baptisma nullam irregularita tem contrahunt. sicut catulus non est videns neque caecus ante nonum diem. Nullus autem est poena bigamiae punien dus nisi vbi in iure hoc expresse habeatur. vt patet ex allegatis in ca. Cum apud. de spon. & cum in corpore iuris hoc non habeatur: talis non erit dicendus bigamus. Ad Gratianum dicitur quod nusquam liber eius est ab ecclesia approbatus: sed tantum habet auctoritatis quantum ex sanctis quos fideliter recitat colli gitur: vel si ratione vel auctoritate probet. modo hi eru ditissimi viri contradicunt: & neutrum alteri in eruditione completa praeponendum puto: licet hominum affectiones hos ad hunc: & illos ad alterum inducant. Et cum rationes hincinde sint probabiles: tenere possumus. alterutram positionem. De sacramento proxime solutum est, respondendo ad obiectum contra secundam conclusionem. Ad id quod hic de muliere additur a Gratiano, di co. licet pontifex non possit facere de non virgine virginem: immo nec deus: potest tamen facere quod velum inter alias vocatas virgines deferat & benedicatur: si cut interdum contingit de illa quae putatur virgo, & non est. Non tamen nego quin sententia Augustini sit etiam probabilis: & quod de lege communi propter defectum sacramenti non debet promoueri. secus est per dispensatio nem. Hieronymus autem diceret quod nulla lex positiua vetat quin is de quo in dubitatione tractatur: promo ueri possit etiam sine dispensantione. Est enim quaestio inter eos de legibus in illa tempestate latis: nec me mini me super hoc legem vspiam vidisse.

⁋ Epilogando tam in dictis quam in obiter occurrentibus more no stro: licet non consequentibus sed a materia tractata non extraneis, habetur quod bigamus sine dispensatione Romani pontificis non est promouendus ad sacra. An autem Romani pontificis dispensatio in qualibet biga mia requiratur, ad canonistas, & non ad theologum spe ctat. Bigamus enim est irregularis. modo irregularitas est inhabilitas ad susceptionem & executionem ordinum: estque poena solum a iure canonico inflicta quae inter caeteras poenas canonicas, scilicet degrada- tionem, infamiam, excommunicationem, & suspensionem enumeratur. Irregularitas vero haec crebro sine culpa contrahitur: vt patet in nostra materia. Et sic homo sine culpa ab ordinibus & beneficiis repellitur: non autem sine causa, vt addiscat magis a venereis abstinere. Multi item sunt bigami qui sine peccato suscipiunt ordines sine dispensatione. & bigami sci entes suscipiunt ordines sine dispensatione. Haec propo sitio verificatur dupliciter: Vnomodo ex praecedente. sic syllogizando. isti scienter suscipiunt ordines: ist sunt bigami: igitur. praemissae sunt verae. Secundo ve rificatur: si sciant se bigamos ante baptismum secundum sententiam Hieronymi. alioquin non oportet. Amplius patet non oportere pontificem capere dispositionem Pauli vniuersaliter in dispositione ordinandorum in sacris. patet, non tenetur capere dispositionem alterius pontificis maximi, nec hoc est dicto Pauli contraire, quando est rationabilis causa dispensandi. Vltimo, quando dispensatur cum bigamo: non facit pontifex de bigamo non bigamum: sed tollit irregularitatem: hoc est poenam ecclesiasticam a praedecessore illatam, ab illo promouendo. sicut rex tollit poenam, vltimum suppli cium: hoc est poenam homicidio debitam, in casu: de quo quamdiu viuit verum est dicere, iste est homicida.