Quaestio 2

¶ Questio 2 SEcundo circa hac materia in quiro / an potest probari in lumine naturali in nobis libertas: si spodetur quod sic. patet. experimurduobus equilibus nobis oblatis equaliter motiuis ratione boni: puta duobus ouis equalibus in disco oblatis: possum capere a pe ouum relicto b / ouo. et nulla est reddenda ratio nisi libertas mea. et ita quilibet nostrum in se experitur.

¶ e cundo arguitur. dato opposito conclusionis sequitur quod nullus male ageret nec possit male agere. et per consequens nec ded puniri nec praemiari. hoc omnem policiam m nam paruertit: et constanter ab omnibus ratione vtentibus negabitur. sequela tamen patet. non est in potestate viri agere aliter quam agat per aduersarium. quod si neget. ergo in eo est potentia libera. si concedit.

¶ Contra. nemo est laudandus vel vituperandus per hoc quod non est in potestate eius.

¶ Et confirmatur illud sic. nullus est puniendus pro acturationabilem et iustamn excusationem habet. sed quilibet per te pro quilibet actu quem facit habet rationabilem excusationem i. quod erat ei necessarium istud facere: nec erat ei liberum heuitare. fecit enim omne illud quod potuit: et per eum no stetit: nec antecedenter vllo modo: nec consequenter. hoc dico propter ebrios occidentes ex culpa pruia secundum aliquis.

¶ Insuper conclusionem facto negans opere eam concedit si ei magnam iniuriam faceres / qureret vidicta vel a serl a iudice. sed nemo det pena quarere nisi ratione peccati comissi. igitur.

¶ Preterea. tunc quilibet homo esset impeccabilis per naturam: contra omnem moralem philsophiam. in lumine naturali omnes sardanapalum et dionysium tyrannum improbos praedicarunt: solonem et socratem probos. Aristoteles in lumine naturali loquens. 3. Ethic. dicit: sumus domni actuum nostrorum a principio vsque ad finem. et potenti rationales valent ad opposita 2. periarmenias: er ote prcosiliari de futuris I. Periarmenias: et aliquis est agens a proposito 2. phisic.

¶ Finaliter arguendo / dico cum Auicenna I. Methaphisice. c. 6. dicente quod negantes primum principium sunt vapulandi et exponendi igni: quousque concedat quod non est ri et non comburi / percuti et non percuti: ita dicens: ab homine nichil agi libertate contingentie est vapulam dus et concremadus donec dicat / quod ego eum libere percutio et detineo in igne. quia si de necessitate id facio: non erit situm in facultate mea id non efficere. et per consequens non de conquaeri.

¶ Contra hanc conclusionem argumentor non constat certitudinaliter quae potentia est liberum arbitrium. Aliqui dicunt primo in intellectu consistit: aliqui in voluntate: aliqui in aggregato. ergo non constat de libertate in nobis.

¶ Secundo arguitur contra primam probationem. canis non adit carnem ei obsietam ratione pericli: quia baculum paratum habeno applicatum vt eum verberem.

¶ Respondetur: ad primum dico sufficienter constat quod libertas est voluntas. nec aliud in recto dicit dat intelligere actum intellectus. Secundo. quando ita esset: consequentia est nulla. scio quod aliquis de numero istorum est sortes: et latet me quisnam ille est. vt posito quod dicant vnus istorum est sortes: et fugit me quis ille est.

¶ Ad secundum dico: quod canis et brutum quodlibet persequitur naturaliter apprehesionem obiecti et appetitus sui. forma bruti est educta de potentia materie: nec est extensa ad materie ex tensionem dependet ex apprehensione obiecti et organi: et naturaliter appetit quicquid appetit. quando canis retrahitur a capiendo cibo quia videt ictum baculi sibi imminere: hoc est quia magis amat vitam suam quam illum cibum. sicut esset necessarium ei prosequi cibum stante fame si non tineret maius inconueniens: ita est ita naturale et necessarium euitare percussionem quae est ei dura quam alias exptus est. et sic non proprie appetitum refrenat. citius oppositum facit. homo libere prosequitur illud ad quod appetitus inclinatur: et libere hoc respuit

¶ Tertio arguitur. causis positus inter duos cibos equaliter distantes et equaliter obiectos a. et b. vnum adit pi snctus a. et non. b. et non potest dari ratio quare a. adit et non. b. cum tam a. et. b. equaliter ei sicut obiiciuntur ante oculum dexterum et sinistrum. ergo probatur per experientiam duorum obiectorum equalium (quo rum vnum capit homo et non aliud) in nobis libertas: sic de bet in homine probari libertas.

¶ Quarto: canis nunc transit ad latus dexterum: nunc ad sinistrum: omnibus aliis eodem modo se habentibus. et sic miluus in eodem aere nunc ascendit / nunc vero descendit. et non potest dari ratio nisi libertas. igitur.

¶ Quinto arguitur. causis lanii custodit integra bestiam in absentia lanii: dato quod famen patiatur. et non est dicendum quod hoc facit ratione vite conseruamde: cum non timet vitam propterea perdi. et non potest dari a liud hic nisi libertas. igitur.

¶ Ad tertium respondetur. habet apprehensionem maiorem super a. quam b. et appetitus eius naturaliter a. prosequitur et non b. homo ex libertate (sua vt in se experitur) relinquit b: et capit a.

¶ Ad quartum nego quod omnia se habeant equaliter. occurrit nunc obiectum ex vna parte quod appetit: nunc aliud ex altera parte. vt pote: videt coruum vel miluum ex vna perte. postea. occurrit ei alius canis vel aliquid quod est eius cordi: quod naturaliter prosequitur similiter miluus nunc videt pullum / et descendit: nunc videt falconem vel aquilquam formidat / et ascendit. semper occurrit aliquid quod brutum mouet

¶ Ad quintum dicitur. causis lanii erat percussus a principio et coactus a cibo abstinere: et mansit habeitus in eo quae inclinatur abstinere ab esu carnis: qui naturalier inclinat ipsum abstinere: ita quod ille habeintus plus inclinat ipsum ad abstinendum quam fanes ad prosequendum ad hoc est experientia de brutis. et augus hoc fatetur libro. 83 quaestionum q 26 inquiens: videmus immanissimas bestias a maximis voluptatibus abstinere dolorum metu.

¶ Sexto argnitur. aliqua animalia sunt disciplinabilia: primo methaphisice. et patet de elephato qui docetur incuruare genua ate regem. ergo in eis est prud tiaet ratio. cattus vas euertit effundendo aqua e capit piscem. similiter canis veaticus veniens ad biuium leporem insequens odorat altera viarum: postea aliam capit. et istud non potest ess sine sillogismo et discursu. ergo ratiocinatur. similiter formica congregat grana pro futura hyeme: vt patet prouerbiorum sexto. ergo habet prudentiam

¶ Septio arguitur: agens naturale tendit ad suum locum per linea breuissi mam: patet de graui et leui. sed canis hoc non facit. quado amittit dominum suum et redit ad proprium pagum: non redit per lineam breuissimam: sed nunc transit per arcum: nunc per cordam. ergo non est agens naturale. et per consequens est agens liber rum.

¶ Octauo arguitur: agens natural e agit toto suo conatu. sed canis non redit tota velocitate sua ad propriam domum / magistro suo amisso. nec auis vadit ad nidum tota celeritate qua potest

¶ Confirmatur hec ratio. agens naturale agenti libero iunctum / agit secundum extremum sue potentie: patet de charitate voluntati iuncta. et de intellectu respectu actus eius. ergo agens naturale separatum ab agente libero agit secundum extremum sue potentie et toto suo conatu.

¶ Ad sextum conceditur quod aliqua anim alia sunt disciplinabilia. et let ratiocinatur discursu et sillogismo hoc non arguit ea esse rationalia i. here animam rationalem. non est etiam facile probare quam discurrat. dicetur quod hec ab instinctu nature faciut. formica ex pruentia proprie dicta non colligit grana in antro conferendo futura ex praeteritis: cum formica in estate primo nata: quae nondum exprta est rigorem hyemis: hec facit. deus dedit tali bestiole hanc natura prouidendi ei cum non egrediatur speluncam in frigore quatenus ei prouideat nec tunc potest habenre cibum.

¶ Ad. 6 concedo quod agens naturale tendit ad suum locum naturalem quando non habet impedimentum fortius occurrens impeditiuum eius ne locumnaturalem adeat. modo canis habet impedimentum varium occurrens. si cibum in itinere inueniat: vt cadauer: plus mouetur ad illud quam ad reditum. si auis occurrat: vt vpupa vel coruus: hunc insequitur qua tenus cibum habeat vel si paries aut dumus occurrat: leuato pede vrina emittit.

¶ Sed dicis: non soluitur argumentum omnibus his impedimentis seclusis: non redit per lineam breuissimam: nec toto suo conatu vt dicit octauum argumentum.

¶ Respondeo: hoc verum esse. nec est de ratione agentis naturalis non cognitiui quod totaliter ab agente infallibili: scilicet domino deo: dirigitur. bruto enim dedit deus sensum quatenus se regat. inanimata aliter habent locumnaturalem quam bruta quibus locus naturalis est bruto / in quo bene pascitur: et consuetudine vnum locum facit ei naturalem. habitus impellit canem stare in hac domo vel cum hoc equo: quem tam in cam po quam in stabulo custodit. nec pastorem pro rege vel abbate relinquit. brutum est potentia fatigabilis. propterea si moueretur secundum extremum sue potentie statim fatigaretur: non autem inanimatum. propterea deus aliam naturam dedit vni que ei competit. inanimatum non acquirit habitum: brutum autem acquirit habitum quo mouetur. propterea ex inanimato arguere non potes simile in animatis. per hoc soluuntur alia argumenta. charitas est agens inanimatum.

¶ Quia non ni chil coloris est in argumentis adductis vel adducibi libus: pro eorum solutionibus (quatenus breuitati innitar) aliqua noto: siue epilogando dicta siue obiter occurrentia ponens / non refert. in animata agentia habent vnam legem ad partem inter se per quam ab animatis secernuntur. habent determinata loca naturalia: patet de elementis. et mixta secundum naturas elementorum cum quibus magis participant ad sua loca per lineas breuissimas (si non ponatur obex) tendunt: inter se tamen habent varias particulares leges: vt quando spem pecialissima distinguuntur. etiam indiuidua eiusdem speciei habent leges indiuiduales eis inditas. animata bruta habent sensum secundum apprhensionem conuenientem vel disconuenientem mouentur et eorum appetitus hoc naturaliter insequitur. disconueniens refugiut: conueniens prosequuntur naturaliter. habituantur timore incusso per verbera: ne prosequantur illud quod est eis naturale desideratum: vt canis lanii et bruta quae sunt bone memorie. quando primo fuit catulus / acessit ad mortuum bouem comedendum: fuit percussus 2. et 3 quousque fuit in eo hintus genitus ad refugiendum bouem occisum in tali loco paruum frustum ei proiectum a domino accipit. tum ab obiecto mouetur: tum ab habeintu / talia parua capiendi. aliqua sunt bruta peioris memorie quae no ita facile hintuatur ad oppositum inclinationis natural. cattus non est tal memo rie sicut causis. si aliquem locum adeat bis / ter / vel quaeter per cussus et repercussus: redit ad eundem: quod non facit cais. sed citius ei locus interdictus est. docetur tamen cattus quod scannum tempue prandii non adeat: sed ponit se in loco in quo videtur: vt cibum tempue prandii capiat. nec hec bruta percutiunturf. ratione culpe commisse: sed quaetenus habituentur ad hoc vel ad illud: vt mimus facit de suo cane / capra vel alio bruto. interdum luctamen est in bruto pro obiectiprosequutione secundum varias apphabensiones de refugiendo discouenienti et prosequendo conuenienti quod hic indemouetur: vt videre est secundum motum corporis eius: interdum desiderium nature timorem vincit. vt mus vna manum tentus coram famente catto et virga in alia murem aggreditur. interdum econuerso: sicut in nobis experimursed in bruto omnia naturaliter fiunt. aliqua bruta dome sticantur facile: et sunt homimbus amica: et eos sequuntur vt canis aliqui equi. aliqua difficilius: vt quae firmam habent naturam. aliqua vero numquam domesticantur. sed bruta omnia impulsu naturali omnia agunt: nec quicqua libertatis habent: licet aliqua plus accedunt ad modum viuendum hominum quam alia de aliquibus monstris potest in dubium reuocari an sint homines. ab influentia celi et quaelitatibus locorum (in quibus homines producuntur) habent varias formas in corpore et mores. sub polis habentantes dicunr ferinos habere mores. aliqui oculum dicuntur henre in fronte certum est omnes homines esse animalia rationalia: hoc est: habent animam rationalem: licet aliqui parum rationis habeant quo ad exercitium actus in aliquibus regionibus homines sunt multum prudentes et habuani. aliqui minus habuani et prudentes et tamquam ferini qui successu tempuis cum mitibus et prudentibus conuersantes tales euadunt. vt fera bestia successu tempuis domesticatur: quae inter feras ferino more viuit. et sic gradatim descendendo in prudentia ad non gradum prudentie a corporis dispositione. ad hoc quod anima rationalis ratiocinetur humano more quandiu corpus informat: corporis requiritur dispositio. patet de natis cum valde puo capite stolidis: et aliquibus cum maiore capite: tamen aliqua est dispositio interior occulta que nos fugit. quare is demens est. et aliquis sapiens demens efficitur passione anime corpus in disponente vel primo a corporis dispositione. sic potest esse in aliquo loco / quod homo in illo natus habeat corpus indispositum: et perconsequens non vtatur ratione deus tamen omnibus sufficienter prouidet quantum est ex parte eius quo ad anime salutem: quam medtate. vel immedietate consequi praesent. nec est maior difficultas de his: si qui sunt nati veliter stolidi in aliquo loco: quam de paruulis ante baptisma morientibus. ymmo non tanta. vicini istorum stolidorum sic natorum sunt prudentes: hoc est: aliquid prudentie habent praesent et debent aliis prouidere: sicut nos tenemurnatis stolidis inter nos prouidere.

¶ Tertium de mortuis in vtero materno vel extra vterum ante baptisma quaris quid remedii dedit deus: cum potest hoc contigere sine parentum cuspa vel paruuli quae ratione non vtio tur. dico dominus deus secundum sua legem comnem cum his egit producendo in corpus dispositum animam intellectiuam: et cum e defectus nature ex parte causae secunde iste moritur ante lbaptisma. deus suam actionem fecit creando animam sicut sinit adultum et iustum mori. dico seo: talis nullam penam sensus habebit. et melius erit illi quam si non fuisset: hoc est: si daretur talibus optio non esse vel num quam habere penam sensus sed solum pena dampni: secundum elige rent.

¶ Ulterius dico. multis obest acumen intelligentie: qui naturalibus a deo datis abutunt. talibus profuisset in stoliditate nasci: vel fuisse mortuis in vtero maternis: vel extra vterum anquoad sden runt. Concludendo dico: solus homo. inter animalia discernit inter bonum et malum et honestatis gratia fugit turpe et de illo perpetato potissimum coram aliis verecundatur prosequitur honestum vel dictat ita faciendum qualitercumque viuit cosulit et preuidet de futuris et ex praesentibus et futuris auguratur de tenebrosis futuris est ei cura de celestibus cui deus formam in corpore celum contemplari dedit Pronaque cum spectet animalia cetera terram. ergo ista in lumine naturali sufficienter concludunt homines solos inter animalia liberos et patet hoc a posteriori per omnes philosophos omnesritus gentium in solo lumine naturali in cedentes in lumine fidei ita esse est certissimum rationes naturales fides corroborat tanquam superius lumen.