Quaestio 3

¶ Questio tertia. TErtio circa hanc distinctionem 5. quaero: an voluntas coagatad suum actum elicitum.

¶ hic est vna positio consequentia tet Godfridus fontanus quoitlibeto. 6 q. 7. et qutli. 8. q. 12. dt quod voluntas nulla actiuitatem habet respectu suactus eliciti cuius sucus ponis est iste. Impossibile est quod mouens et motum actiuum et passiuum non sint distincta sbsntho. Impossibile est quod voluntas moueat seipsam directe per se et immediate: nec etat intellectus siue agens siue possibil per aliquid quod est in ipsis: quod omnia ista sunt indistincta shbisentho. sed oportet ponere necessario aliquid aliud motiuum voluntatis ad actum suum. et istud est subsaentum in fantasmate vel fantasma quod primo mouet intellectum: et praesentatur obmen voluntati. deinde vrointellectu moto: ipsmmet fantasma mouet voluntatem. et sunt due motiones secundum aliquem ordinem ab eodem principio procedentes effectie.

¶ Ulterius dicit: quod voluntas indirecte et de per accidens mouet seipsam: et intelilectus fimiliter: pro tanto quia potest mouere fantasiam ad praesentationem alterius fantasmatis: et sensus ad hauriendum alias species diuersorum obiectorum sensibilium. et sic fantasiam ad diuersa fantasmata presentando: quae diuersioni habent mouere intellectum vel etiam voluntatem ad actus varios.

¶ Ex quo patet. (vt dixit) licet voluntas per se sit pure passiua respectu sui actus eliciti: quia tamen est actiua respectu actus imperati que est mouere fantasiam: qua mota diuersimode ad diuersa fantasmata: potest moueri voluntas ad volendum istud obiectum vel illud. et perconsequens est in potestate sua velle / nolle vel non velle. et ita bene seruatur libertas voluntatis in hoc ac si causaret suum actum elicitum libere

¶ Hec positio ab omnibus (et merito) reliquitur. quia innititur falso fundamento: et falsum ponit: quod voluntas non est actiua respectu sui actus elicitiprimum facile est ostendere / quod fundamentum est falsum: et hoc sic: obiectum secundum hunc effectiue se habet respectu noticie que de obiecto habetur: et anima separata vel angelus potest habere noticiam intuitiuam de se: tunc idem realiter erit actiuum et passiuum. notieia producitur ab intellectu: et in eo recipitur.

¶ Secundo arguitur. quando angelus vel anima separata mouet se localiter / idem est mouens et mobile. ergo idem est actiuum et passiuum. Commentator. 8 Phisicorum dicit rationes Aristotelis quibus probat in septimo. quod omne quod mouetur ab alio mouetur / non tenent in spiritualibus: et hoc repetit: quarto celi et mundi co 22. et 2 de celo et mudo: commento. 8 et in corporibus simplicibus idem est motor et motum secundum positionem ex his. Ex his patet fundamentum cui innititur est falsum.

¶ Et pro veritate conclusionis sue quam tenet: ponitur hec conclusio. Uoluntas effectiue et elicitiue concurrit ad productionem sui actus. probatur / hec conclusio. impossibile est quod ab agente mere naturali solo / in eadem materia eodem modo dispositacausentur effectus contrii. sed voluntas respectu eiusdem obiecti praesentati est in potentia ad actus contrios: puta ad velle et nolle. obsiem vero est causa mere naturalis: loquendo de alio obseo a voluntate:

¶ Secundo sic. impossibile est quod actus liber sit totaliter a ca naturali. actus voluntatis sunt liberi. alias non essent boni vel mali. ergo oportet quod sint ab aliqua causa libera. sed non ab alia causa quam a voluntate in qua est actus. igitur. nec valet diffugium ad fantasmata / eundo ad angelos: capio primum peccatum uo luciferi: et quaero abs te si processit a voluntate: et habeo intentum. si ab obseto mere naturaliter causante: iam actus ille non erit liber. et per consequens non erit peccatum. notum est quod a solo deo non causabatur. et si hoc in agelis ponere oportet: eodem modo in homimbus intellectus modo potest determinare voluntatem scientia est contriorum 2. Metha. et equeliter respicit vtrumque contriorum. sicut medici scientia sanare docet: et interficiendi viam estendit: non intendens occidere: sed quatenus homo preseruetur a malis herbis. de malis tradit: quia non euitatur malum nisi cognitum. voluntas tamen que est indeterminata / potest se determinare et etiam alia. propterea dicit aristoteles. 2. Tethaphisice. tex. commenti tertii / quod appetitus et proheret. determinauit applicare scientam medicine ad alterum illorum per¬ perterea secundum August. I retract. c. 22 nichil tam in ptate quam ipsa voluntas: vbi per ipsam voluntatem actum volendi intelligit: quem nos conuniter d o mus volitionem. Et Anselmus de conceptu virgi. c. 4. Uoluntas est instrumentum seipum mouens. et nono Ihethaphisice. Aristoteles dicit: potentia rationalis est ad opposita. Ista omnia volunt quod voluntas habet suum actum in sua ptante. non em est in potestate patientis quod ipsum non patiatur inquantum patiens: quia patiens non patitur nisi quia agens agit. sed prius non est in potestate posterioris. igitur actio agentis non est in potestate patientis inquantum patiens: sed inquantum agens.

¶ Insuper. hoc modo actus voluntatis non esset immanens contra omnes loquentes

¶ Finaliter arguitur. inconueniens est negare a nobili causa effectum nobilem qui ei videtur conuenire. dignificanda est natura: secundo de generatione: plures sunt actus voluntatis laudabiles et nobiles. et voluntas est nobilis potentia: immo in regno animae primatum obtinet. ergo ab ea non est neganda causalitas respectu sui actus.

¶ Iam arguitur aliquot argumentis contra improbationem fundati et conclusionis. 3. Methaphisice. dicit philosophus Potentia actiua est principium transmutandi aliud

¶ Secundo arguitur. quia si aliquod agens producat aliquid in se: forma et efficiens coincideret: contraAristo. 2. Phisicorum.

¶ Tertio arguitur per aristotelem: tertio de anima dicentem / in motu animalis locali est aliquod mouens immobile: scilicet bonum actuale: et mouens quod mouetur spir snctus appetitiuum. est igitur intentiophilosophi quod bonum actuale mouet appetitum ad suum actum quem causat in appetitum.

¶ Quarto. agens approximatum passo disposito agit necessario: nono Methaphisice. ideo dicit phaos: secundo de anima si sensus esset actiuus semper ageret sicut ignis semper cobureret si haberet combustibile presens. ergo eodem modo voluntas semper vellet si esset causa actiua sue volitionis:

¶ Ad primum respodetur. In spiritualibus non intelligitur: quemadmodum est intellectus vel voluntas: et hocpatet. commenta tor nono Methaphisice vbi eadem materiatangitur commento secundo dicit quod philosophus non diffinit vniuersaliter potentia actiuam: sed eam que est transmutatiua materie. Secundo dicitur quod potentia actiua mouet aliud: sed non precise aliud. Tertio. mouet se ac si esset aliud: et est alietas rationis. Alia est ratio quare recipit / et alia quare agit. sicut aristoteles dat: nono Methaphisice. exemplum de medico qui sanat se. sanatur quia patiens: et sanat quia medicus: est tamen eadem res.

¶ Ad secundum dicitur: non inconuenit formam coincidere cum causa efficiente vel materiali. Aristoteles in secundo Phisicorum intendit quod materia ex qua et forma non coincidunt: bene autem materia in qua similiter causa efficiens compositi cum nulla partium eius coincidit.

¶ Ad tertium dico: quod bonum mouet voluntatem causando noticiam sui in voluntatem. modo noticia cum voluntate concurrit ad productionem actus voluntatis. Uoluntas non est causa totalis actus voluntatis: vt dicetur in questione sequente.

¶ Ad quartum dicitur homo interdum dormit. etiam requiritur quod obiectum sit notum antequam sit volitum nihil non cognitum est volitum secundum Aug. x. de trim. et 3. voluntas est libera. dato quod obsiectum noscat: non oportet quod ipsum velit. si sensus exterior cognosceret se: hoc est: esset in actu primo sufficienti le sentire sem per se sentiret. ratio. Omnis effectus dependet sufficientur a sua causa. et si causa est naturalis semper poneretur effectus. ergo si oculus posset se per lineam rectam videre: semper se vi deret cum est sibi praesens.

¶ Contra conclusionem arguitur: non potest dari ratio quare voluntas vult a magis quam nult si actus esset partialiter a voluntate et libe re.

¶ Secundo arguitur. voluntas libere causat: vel hce est in tempore quoe suum actum producit: et hoc non omne quod est quando est necesse est esse. vel in alio tempore: et hoc no. bene sequitur. in hoc tempore voluntas non causat / ergo non libere causat. ex opposito consequentis sequitur oppositum antecedentis.

¶ Tertio arguitur de primis motibus in voluntate. tales non sunt in ptate voluntatis. ergo voluntas non habet actionem ad eos. si habeat: et per hoc saluas libertatem voluntatis. ergo tales actus sunt pure spontanei. et per consequens motus primo primus voluntati imputatur: quod non est dicendum.

¶ Respondetur. voluntas vult a / quia ei placet: et sua liber tate ad hoc se determinat. nec querendum est aliud ab ea per quod se determinat. sed sicut calor naturaliter calefacit: ita voluntas libere vult. alias nichil meretur vel demeretur. inter sola animalia deus hominem capacem beatitudinis ordinauit ita eum participem meriti et demeriti produxit.

¶ Ad secundum dicitur: contingens est contingens: in instanti in quo est. ad illam auctoritatem philsopi primo periarmenias in primo: in materia de futuro contingenti responsum est.

¶ Ad tertium argumentum in sua materia respondimus sicut diximus in questione praecedenti. sed hic est formatum: vt contra hanc conclusionem bacchalarius hoc argumentum non negligat si in schola essem illam conclusionem impugnaturus: ab bo argumento exordirer proprimo medio.

¶ Quarto arguitur. si voluntas angeli causat volitionem: potest eam causare in alium angelum: quod est inconueniens. responsionem quere ex dietis in nona distinctione huius.