Quaestio 1

IN hac distinctione 28. master loquitur de facultate liberi arbitrii. tria inquirere propono primo tangendo / an requiratur gratia dei praeueniens: hoc est auxilium dei specieale ad hoc quod homo actum moraliter bonum eliciat 2. anhomo potest implere praecepta dei vel hominum absque charitate infusa 3 an homo potest diuviuere secudum legem communem sine peccato aliquo.

¶ Quo ad primum magister errorem pelagii monachi recitat. quem augus in plerisque epliens recitat et signanter in epla. 10o. et epistola. 85. dicebat ei pelagius quod homo potest implere mandata dei sine gratia. et cum ei a suis fratribus obiiceretur: qu re ergo homin confertur gratia: dicebat vt facilius mereri possit. dicit insuper. gratia datur secundum merita nostra: et ex consequenti non conducut aliorum preces et quod paruuli non nascuntur in peccato originali. nihil est peccatum msi a qu homo cauere potest: vt ex dictis Aug. viri famatissimi sui contemporanei deducebat nimis libero arbitrio et minus gratiae dei / pelagius attribuebat vt augus et vritas dicit. et non modo fuit hic error circa liberta tem arbitrii: sed varii extant modi dicendi inter fideles.

¶ Duo sunt modi communes. vnus est modus cum scriptura multum conueniens: quem augus / complectitur et magister in lratia subscribitet multi alii posteriores scriptores: vt grego. qui hunc modum in suis vespiis tenuit et putat sanctum tho. idem tenere: prima secuude. q. 1os. sic videtur tenere in articulis illius questionis: et signanter in sexto. ita putat thomistarum longe primus ioannes capriolus. doctor seraphicus non longe ab hoc distat.

¶ Modus est iste quod nullus potest bene moraliter agere sine auxilio dei specieali: nec recte iudicare de omnibus circustatiis requisitis ad beneagendum. secus est de actu bono ex genere vel de actuindifferenti si ponatur.

¶ Alius es modus totalioppositus qui videtur huanior: quod quiiet ben potest. moagere et recte iudicate compiere de agendis cum auxilio solo dei generali. hic modus plus saluat voluntatis libertatem: et propicius apparet. et multum nisi hunc insequerer / si non viderem scriptuam sacramenta et sanctos multum inclinantes in oppositum.

¶ Tertia potest dari via media: scilicet quod aliquos deus speciealiter euo recte credendum et ad bene opandum et int illos aliquis magis: aliquos vero minus. auxilium dei tamen est patum omnibus volentibus bene vti naturalibus: ita quod non requiritur auxilium specieale ad bene agendum vel ad recte iudicandum

¶ Quarta via auxilium generale dei sufficit ad recte iudicandum in his que in lumine naturali haberi possunt: et ad conformiter operandum. in his que sciri non possunt in lumne naturali: quemadmodum de multis credibilibus: ad credendum requiritur auxilium dei speciale: et ad conformiter operandum in his. et vie he non longe dependent ex illo probleumate de causa predestinationis et reprobationis: et est persimilis difficultas. Una via tenet tam predestinationis quam reprobationis potest dari alia causa quo voluntas diuina. Secunda via contraria illi / nec predestinationis nec reprobationis est dare aliam causam a voluntate diuina. Tertia via. predest natorum omnium nulla datur causa nisi voluntas diuina: secus est de reprobis. Quarta via. Aliquorum predestinatorum nulla causa datur predestinationis. sed sola voluntas diuina hos predestinans: et non illos: est causa: tamen predestinatorum omnium datur causa predestinationis. Hec questio non est de lana caprina. propterea decet eam cum quadam mediocri prolixitate tractare / cauendo ne homo sit nimis profususrtedium dans lectori. et ne nimis sit succinctus: ne materie difficultas non aperiatur.

¶ Secundum tempus ergo oblatum / aliquid super hac materia dicam. Unum pedem scllicet dexterum ponendo super scripturam et conciliorum determinationes: alium super modum qui videtur hominibus humanior vt videbitur in solutione i6 argumenti: in qua ex p planabo quid dicere velim. hactenus michi placet quod deus non gratis reprobat sed gratis predestinat. propterea conabor et scripturam et concilia tenere illesa. et sic modu ponere quod nulli erit desperatio.

¶ Ponam aliquas conclusiones: qua rum prima est. nemo potest recte credere nusi ipecialiter a deo vocatus. patet hec conclusio Ioannis sexto: cum christus dixisset egossum panis viuus qui de celo descendi: et super hoc murmurarunt iudei: quibus dixit christus: nolite murmurare: inuite nemon potest venire ad me nisi pater qui misit me traterit eu: vbi glosa inter lil iearis: credere in me nisi gratia eum preueniet. non es sermo de grat sa gratum faciente: sed de specialidei auxilio: quod gratis datur. et per consequens potest vocari gratia gratis data. et sequ: tur. Omnis qui audiuit a patre et didicit: venit ad me. Ubi glosa inte linearis in versiculo / audiuit a patre dicit: quod est trahi a pat re. Et cum christus exponeret hunc panem de corpore suo coram multis: vi sus est sermo christi durus: ita quod multi reliquerunt eum. Christus hoc videns repetiit verbum suum ante prolatum / inquiens: propterea dixi vobis: quia nemo potest venire ad me nisi fuerit ei datum a patre meo. Ubi glosa marginalis sic inquit. causam quare quidam non credut subdit: quia non est a deo datum fides enim non est hominibus a se: quasi propria: sed a deo gratia. quasi similis est auctoritas christi Ioannis. 15. Sine me nichil potestis facere.

¶ Insuper: August. de predestinatione sanctorum ad Prosperum et hylarium: non longe a principio contra pel agianos reprehendit opinionem que ponit primam fidem esse ab homine et secundam a deo. hoc sic reprobat augustinus inquiens talis primam partem sibi tollit. sequentem autem dat deo. et quod in eo deeit esse amborum priorem se facit posteriorem deum.

¶ Secunda conclusio nemo potest elicere actum moraliter bonum sine dei speciali auxilio. Probatar. nemo potest habere actum continentie sine de speciali auxilio. ergo neque aliud bonum opus. tenet consequentia. eadem est ratio de vno bono et alio. antecedens patet per illud quod s ribitur sapientie. 8. non possum esse continens nisi deus deu. ii. valet dicere nisi deus concurrat cum in iuentia sua generali. quia sicut nemo pon: est habere a. tum incontinentie.

¶ Secundo probatur eadem conclusio per illud Romanorum. 8. non est volentis neque currentis sed dei miserentis. et plalmista. Dominus regit me: et Dominus illuminatio mea. et imlerum apostolus per illud quod scribitur ad Philip. 2. c. Deus operatur in nobis velle et perficere pro bona voluntate: vbi glosa marginalis sic dicit per proprium enim arbitrium nsi gratia dei ipsum adiuurm tur. nec impsa voluntas bona in homine ess potest illic voluntas pro voluntatis actu capitur. et prime a Corinthi. 4. Quid habes quod non accepisti: si autem accepisti: curgloriaris quasi non acceperis.

¶ Probatur hec conclusio auctoritatibus sanctorum. Unde Augusti. in de predest. sancto rum ad istud propositum introducit Ciprianum martyrem. et ex propria sententia ipse Auguiti. de verbis apostoli sermone. 2. confitere inquit a deo te habere qucquid habes boni: a te quicquid mali. et de verbis apostoli serinone i1 2. prorsus siadiutorimm dei defuerit nichil boni agere potenris. agis quidem illo non adiuuante libera voluntate. sed male. adhuc idonea est voluntas tua quae vocatur leo: et male agendo fit dampenabilis. cum dico tibi sine adiutorio dei nichil agis nichil boni dico. nam ad male agendum habes sine adiutorio dei liberam voluntatem. similem sententiam ponit in de correc. et gratia. c. 17. sic inquiens. bcrum arbitrium ad malum sufficit: ad bonum au¬. tem parum est nisi adiuuetur ab omnipotenti bo¬ 2no. et in epistola ad ylarium siracusanum: valet itaque liberum arbitrium ad bona opera si diuini tus adiuuetur: desertum vero diuino adiutorio qualibet scientia legis excellat nullo modo habebit iusticie soliditatem. sed inflationem impie superbie et exitiosum tumorem. et Aug. in epla ad Paulinum volanum eprisum ait. si quaerere homo voluerit ante gratiam quid meruerit vt accipeiat eam: mala sua poterit homo inuenire: non pona. ergo homo non potest habere actu meritorium nisi pearuentus motioe spitussancti. cui consonat apis ad Romanos. xi. dicens. quis prior dedit illi et rettibuetur ei. hoc ex ponens aug. sermone decimo de verhis apti dicit. quis por dedit illi et retribuetur ei: quis prior de dit cum totum gratis accepit. quis prior dedit il

¶ 75 x6 5 I li et retribuetur ei. si dominus retribuere per nichil nisi penam debitam retribuisset. quis prior dedit illi: quis preuenit gratiam que gratis datur. si aliquid meritorium anteuenit gratiam: iam non gratis datur: sed ex debito redditur.

¶ Prete rea: neno potest temptationem vincere et malum euitare nisi gratia speciali dei adiutus ergo conclusio vera. antecedens patet. docemur a christo in talibus orare ne nos inducas in temptationem: sed libera nos a malo. et iterum: actiones nostras quaesumus domine aspirando pueniet alibi. gratia tua domine semper nos praeueniat. sed si talia sint in nostra ptante frustra pro eis oramus.

¶ Sed dicis / consequentia non valet. pro amico moebo laborante cuius vitam speramus rogamus quatenus deus eum praeseruet.

¶ Contra. si certum tibi esset quod viueret non orares. et augus / stat in hac consequentia contra pelagium. in de natura et gratia. c. 18. dicens. quid stultius quam ora re vt facias quod in ptante habenas. et in epistola ad vi talem hereticum. prorsus inquit nos oramus deum: sed orare nos fingimus: si nosipsos: non illum: credimus facere quod oramus. prorsus non deo gratias agimus sed nos agere fingimus. et expressissimaest augustini auctoritas in de praedesti. sctorum circa principium: in qua dicit. nemo sibi sufficit ad incipiendum vel perficiendum quodcumque opus bonum: sed inomni opere bono et incipiendo et perficiendo fufficientia nostra ex deo est. hoc 13 de trinitate c. 1 5. tenet: sic inquiens: ad bonum anime prior est voluntas creatoris eius: siue vt ea faceret quae nulla erat: siue vt reficiat quia lapsa peierat.

¶ Insuper dicit de gratia et libero arbitrio nisi ipsa conuersio hominis ad deum esset ex deo non dicitretur / deus virtutum conuerte nos. de us salutaris noster: et deus tu conuersus viuificabis nos. et Augus ex concilio carthaginensi et milenitano cum scripturis multum se muniuit. vide in epistola ad paulinum volanum eprisum: vbi augu. sic inquit consequens sit vt quicumque sequitur illius eprisalis iudicit auctoritatem et ipsius pelagii confessionem: hoc tenere debeat quod semper tenuit ecclesia catholica. et paulo post ad propositum hec numerat vt fateatur quando contra temptationes concupiscentias illicitas dimicamus: quamuis et illic habeamus propriam voluntatem. non tamen ex illa: sed ex adiutorio dei nostram paruenire victo riam. et mox loquens in sua et ceterorum persona dicit. sine gratia nos dicimus ad non peccadum nihil valere libertatis arbitrium simile habetur in epola aurelii carthaginensis eprisi quam destinauit ad comprouinciales eprsos de dampnatione pelagii et celestii. videas multa istorum originaliter ex libro conciliorum ecclesie per isodorum recollectorum.

¶ Et cum augus. in famaretur ab hostibus: cum diceret liberum arbitrium solum posse in malum / nisi prius erigeretur a deo: et in ferretur quod idem esset in demonibus: respondit non esse idem: quia deus auxilium speciale dat homix nibus in via: demonibus autem nulla seruata est conuersio.

¶ oc etiam patet per Iheronimum in expositione catholice fidei ad damasu papam sic ait: liberum sic confitemur arbitrium vt dicamus nos semper dei indigere auxilio. et in epistola ad thesorophotem anitm. vnde audes lingua proferre temerar itumquaem suo regi arbitrio. st suo re. da vel volenda: prtinere ad nostam salutem.

¶ Quarta gitur arbitrio: vbi est auxilium dei. et si christo rectore non indiget: quomodo scribit Ihereminon est in homine via eius: et a domno gressus hominis diriguntur.

¶ Ceterum nos ab eo differimus brutis animalibus quod liberi arbitrii conditi sumus. Sed ipsum liberum arbitrium vt diximus dei nititur auxilio illiusque per singula ope indiget. hoc facit in dialogo suo contra pelagium.

¶ Et beatus ambrosius libro quinto super lucam de fietu petriinquit. bis negauit petrus et non fleuit. post tertia negationem respexit eum dominus et fleuit. non est sermo de corporalibus oculis quibus eum dominus respere rat. et Grego. 22. moralium super illud Iob. 3 I. Siosculatussum manum meam ore meo: sic ait. Secunda viri sciunt se non virtute propria sed preueniente superna gratia ad meliora vota vel opera commutatos. et quicquid sibi mali inesse cognoscunt de mortali propagine sentiunt meritum. quicquid vero boni in se inspiciunt: immortalis gratie cognoscunt donum.

¶ Preterea: cum Cassianus colla. 13 c. 12. dixisset: cauendum nobis est ne itaad deum omnia sanctorum merita referamus / vt nichil nisi id quod malum atque peruersum est humane ascribimus nature. Contra illud sanctus prosper cuius scripta Gelasius approbat edidit librum intitulatum pro predicatoribus gratie. hoc magister in littera insequitur / vt clarum est intuenti / hoc sctorum aucntibus muniens. idem tet distinctione 25. c. penul. et distinctione 26 in I. capitulo.

¶ Tertia conclusio. nemo sine ope dei speciali potest sufficienter cognoscere quid sit faciendum in his quae ad moralem vita spectant. probatur hec conclusio. nemo sine dei opespeciali potest habtre cogitationem de tali bono. ergo nec rectum iudicium habtre sine eodem auxilio consequentia est nota. er batur antecedens auente apliro 2. Corith. 3 non sumus sufficientes cogitare aliquid a nobis quaesi ex nobis: sed sufficientia nostra ex deo est: quoe aucte vtitur Aug. ad hoc propositum contra pelagium libro primo de gratia christi et peccato originali. c. 25. et in ecclesiasticis dogmatibus. c. M0. bone cogitationes semper a deo sunt.

¶ Insuper. ecclia orat pro recta noticia: vt nota fac milambule. ergo liberum arbitrium et intellectus non bent ho in potestate sua cum influentia dei genealconsequentia tet vt supra in conclusione pracedenti.

¶ Probat ea dem conclusio auente Aug. in eposolia ad sixtum pbiterum sic dicent. nemo recte sapit: intelligit recte: consilio: ac fortitudine pualet: nemo scieter pius est vel pie sciens: no motimore casto deu timet nisi accipet sprtum sapiem tie et intellectus: consilii et fortitudis: scie et pietatis et timoris dei. nec quia tot sunt spiritus: sed omnia hec operatur vnus atque idem spitritus diuidens propria vnicuique prout vult. quia spitritus vbi vult spirat. b tenet Hugo de scto Uictore libro I de sacra. parte c. 25. inquies. anima rationalis corpori humano infusa: nisi per gratiam adiuuet: neque cognitionem veritatis percipere neque concupiscentie carnis sue resistere potest. loquitur illic de cognitione vitatis ad salutem partinentis. sicut explicuit parte. 6. c. 25. dicens. non dubium autem est cognitionem eorum quae agenda sunt vel vitanda: nolenitumquaem suo regi arbitrio. st suo re. da vel volenda: prtinere ad nostam salutem.

¶ Quarta conclusio. dato quod intellectus recte dictet quid agendum vel vitandum fuerit voluntas non potest conformare se tali dictato / ie auxilio speciali. hec sequtur ex secunda. quia alias ad opus bonum non esset opus speciali auxilio cuius oppositum ex secunda conclusione patuit. et patet eadem ergo per articulum perisiensem. 12s. qui oppositum dampnat et testatur fuisse errorem pelagii. vnde sic ait articulus. quod si recta ratio / et voluntas recta / error. quia contra glosam aug. superillud: concupiuit anima mea desiderare.

¶ Insuper: pelagius posuit nos iuuari a deo ad credendum et opeHl xrandum / ad hunc sensum: quod deus iuuat possibilitatem nature dando doctrina et noticiam de agendis sic recitat Augus li. i. de gratia dei et peccato origina li c. 7. hec erant verba pelagii. adiuuat enim nos de us per doctrina et reuelationem suam dum nostri cordis oculos aperit dum nobis (ne presentibus occupemurfutura demonstrat: dum diaboli pandit insidias: dunos multiformi et ineffabili dono gratiae celestis illuminat. quia tamen non ponebat bonum velle proueni re ex gratia dei: dixit esse heresim.

¶ Ex dictis infero propositiones aliquas correlarias: quarum prima est facilius homo potest elicere actum malu¬m quod bonum. probatio correlarii. cum solo auxilio dei generali potest homo elicere actum malum: et cum eodem non potest elicere actum bonum. igitur secundo apparenter sequitur. nemo meretur permanm gratiam de congruo vel condigno. patet: deus semper erigit peccatorem ad detestanda peccata sua: ita quod perus natura mouet voluntatem ad hoc quod volutas mereatur. et sic gratia gratis datur. Dixi apparentr sequitur non es necesse ex omnibus his quae dixi ita dicere: licet auxilium speciale praerequiratur ad actum moraliter bonum: etiam libertas voluntatis: non semper necessitatur ab illa ope. voluntas ergo potest non agere. et si agat secundum inclinationem auxilii dati: iam actus est meritorius de congruo: iuxta dicta prius de merito de congruo et de condigno.

¶ Tertio sequtur. nemo potest henre iudicium verum de aliquo agemn do vel cauendo sine ope dei speciali: bene autem 4erroneum sine illa ope.

¶ Quarto sequitur ouare vnus credit et non alter: quia est a deo vocatus et bene vti tur naturalibus: non autem alter.

¶ Quito sequitur quod prius specialiter peccator vocatur a deo ad praeeitendum quam se praeparet per contritionem.

¶ Contra dicta a guitur primo contra hoc vltimum correlarium. scri bitur. iohelis secundo. et zacharie primo. Conuertimint ad me in toto corde vtro et ego conuertar ad vos. ergo prius natura et etiam tempue: praesupposita tamen influentia dei generali: homo se ad deum conuertit: et postea deus eum iuuat conuertendo eum ad se.

¶ Respondetur. appara tus de penitem. di. prima c conuertimini quaerit in principioglose / nunmquid standum eut huic ordini: vt primasit nosta conuersio sequens dei. et dicitur quod non. quod patet de penitem. d. 4. c. dixit dominus. prius natura datur grata: hoc es auxilium speciale: quod apud anti quos communius vocat gta postea voluntas bene vtitur libertate sua. et fit pccatorum detestatio. secundum quod dicit augu de bono perseuerantie c. 45. pcatorionon surrextit quia deus hunc non erexit. et surge qui d mis: et illluminabit te. christs ad ephesios quinto. et sic intelligatur illud Iacobi quarto. et tales auctoritates appropinquate deo et appropinquabit vobis.

¶ Secundo arguitur contra omnia per illud quod scribi tur Actuum decimo: in veritate comperi quia non est personarum acceptor deus. et ad romanos secundo. non enim est personarum acceptio apud deum. et mathei 22. non es tibi cure de aliquo. sed demonstratis duobus vel tribus equalibus quantum est ex parte eorum: vnum accipereet non alium / est personas accipere.

¶ Respondetur: consequentia est nulla. acceptio personarum (vt in 24. distincti. one. I. diximus) est personam persone iniuste praeferre: ca. 15 C 1 2. piendo iniuste contrarie semper capit in mala prtem. tunc aliquis accipit personas quando peccat contra regulam superioris persona perferendo persone: hoc facit aliquid vel omittit: et tenetur ad opositum. modo deus non habet regulam superiorem: sed est sua regula: et nulli obligatur. in actu liberalitatis dando aliquid vni et non alteri / non est acceptio personarum: vt de denario diurno mathei secundo. tolle quod tuum est et vade. non facio tibi iniuriam. sicut episcopus dat sorti beneficium sine acceptione personarum: relinquendo multos eque idoneos cum eo. si ergo deus hunc predestinat sine meritis vel euocat specialiter ad fidem et actus bonos: non facit aliis iniuriam. et si gratis reprobaret: etiam reprobis non facit iniuria. sed super illo membro alias loquemur. scriptura vult dicere deus non acceptat personas ex hac patria: puta non solum iudeos: sicut apli et multi alii pro tempore crediderunt. sed capit de omni gente: hoc est grecos / barbaros / indos / diuites / pauperes / viros / feminas / liberos / fuos: licet vnum gratis de hac gente praeuenit ad bene agendum: et non illum ex sua clementia. siut rex dat vni famulorum suorum pllliberali dono quam alteri sine peccato: cum omnibus soluit debitum: sed vni plus dat quam suum obsequium meritum est

¶ Tertio arguitur. nobilior modus operandi est perrtionem: et de singulis posse reddere rationem: quam dicere sic volo sic iubeo sit pro ratione voluntas. ergo hoc deo est dandum. sed magis cum ratione inter nos quadrat dicere quod deus est omnibus indifferens et cum quolibet equaliter agit quantum est ex parte eius: sed defectus prouenit ex nobis non bene vtentibus naturali bus nostris.

¶ Et confirmatur hec ratio. vir ille reputatur sapientior inter nos qui omnia cum ratione disponit et scit de singulis rationem reddere quare ita facit. sed sapientiores magis conueniunt cum deo quam minus sapientes. ergo conditio sapientiorum est deo tribuenda: viso quod scriptura hoc ei tribuit Sapientie. 8. dicens ei. sapientia attingit a fine vs que ad finem et disponit omnia.

¶ Ad tertium respondetur. possumus pro deo de singulis rationem reddere a fortiori: et patebit in solutione ad 16. argumentum in liberalitate homo potest facere gratiam cui vult: et illud reputamus rationabile.

¶ Ad confirmationem concedo assumptum de viro qui legi superioris obligatur: non autem deus in hoc homo non potest ei assimilari secundm illud psal Existimasti inique quod ero tui silis. voluntas des est ratio iens: cum ipsa numquam a recta ri¬ cordet vni facit gratiam: alteri autem non. quia non bene vtitur naturalibus nec auxilio ei diuinitus dato.

¶ Quarto arguitur ad idem. Ex dictis sequitur quod aliquis esset deuinctus aliqua facere suis huers imperia: et sic esset obligatus ad impossibile. sed hoc est falsum. igitur et antecedens. faisitas consequentis patet per Iheronimum in explanationefidei ad damasum papam. Anathema sit dicere deum obligare ad impossibile. pleo ore omnes prodicaad impossibile nemo obligatur consequentia tamen patet. sortes ob ligatur diligere deum et facere actu bonum: quem tamnfacere non potest. igitur.

¶ Ad quartum nego consnuetam. licet. 7N nobis sit impossibile facere actum moraliter bonum sine dei ope speciali: non tamen est simpliciter impossibile. hoc patet: cum interdum partialiter facimus actum moraliter bonum. hoc possumus quod per alios possumus. sicut vulgo dici solet: hoc possumus quod per amicos possumus. Et quod hoc argumentum non debeat te sic mouere aperiat sic. ho secudum aduersarios tenetur ad actum bonum. et tamen nemo potest actum bonum here sine influentia dei generali (vt pala est) et non propterea asseris hominem obligatum ad impossibile: sic dicitur in proposito: nec discrimen est vllum nisi quia tu ponis auxilium generale posse sufficere pro actu moralit bono quod semper cuilbet creature est paratum: hic autem modus dicit auxilium speciale requiri quod non sempercuilibet datur. sed de hoc in 16. argumento Et istud patet per augustinum de perfec. in. sexto capite inquiens: cum videmus claudum qui sanari potest recte vtique dicimus debet esse homo iste sine claudicatione. et si debet / potest nec tamen cum vult continuo potest. sed cum fuerit ( adhibita curatione) sanatus: et medicima adiuuerit voluntatem. hoc fit in interiore homine quod ad peccatum attinet tanquam eius claudicationem / per eius gratiam qui venit non vocare iustos: sed peccatores. quia non est opus sanis medico: sed male habentibus.

¶ Arguitur quito. pono aliquem habituatum diligere deum qui specialiter auxiliabatur a deo in elicitione actuum productiuorum illius habitus. hoc praemisso sic arguitur. Iste habitus sine auxilio speciali inclinat in actus moraliter bonos: quir pono quod deus nunc solum genera liter auxilietur. secundo ethicorum. habentus inclinat in actus similes actibus a quibus emersit.

¶ Sextoarguitur. idem est auxilium speciale dei et generale. ergo siad peccatum sufficit generalis influentia dei: et specialisufficiet.

¶ Ad quintum admitto casum. dicitur quod ille habitus inclinat in similes actus quantum est de se: sed illos producere non potest sine causa secum concurrente. habeintus sine concursu potentie non potest producere actum: sic non potest sine auxilio speciali dei producere actum moraliter bonum.

¶ Ad sextum respondetur per propositiones.

¶ Prima est: licet gratia et virtutes a deo infuse dicantur specialia auxilia dei: tamen non loquimur de auxilio creato: sed de increato.

¶ Secunda propositio. auxilium generale dei est auxilium speciale eiusdem. Probatio. auxilium dei siue generale sui speciale non distinguitur a deo. et ex illo demonstrado deum expositorie concludere potes auxilium generale esse auxilium speciale. tamen illa complexa / auxilium generale / et auxilium speciale habent alias quid nominis. Auxilium generale dei supponit pro deo connotando communem concursum eius: hoc est omne eius producibile siue fuerit actus bonus / malus / vel indifferens. auxilium speciale connotat specialem motum dei quo ad bonum allicit.

¶ Ponitur alia propositio. auxilium speciale dei ad peccatum concurrit. probatur. hoc auxilium generale di ad peccatum concurrit. hoc auxilium generale dei est istud auxilium speciale. igitur. Et pro veritate minoris supponatur quod deus suffragetur isti vel alteri ad productionem actus boni.

¶ Alia propositio. falsum est dicere quod deus iuuat ad peccatum ( potissimum quo ad actum interiorem) cum auxilio speciali. Prior istarum propositionum nihil aliud denotat nisi quod illa res quae est auxilium speciale ad peccatum concurrit. Secunda denotat quod deus speciali ope peccatum producit: vel quod producat peccatum speciali ope: quia iterum potest intricatu ramn facere sic syllogisando. hac opegenerali deus peccatum producit. hoc auxilium generale est auxilium speciale. ergo hoc auxilio speciali deus peccatum producit consequentia est syllogismus expositorius. sinonimitas formam syllogistic. non impedit. ergo illa conclusio est vera. patet: cum ded citur ex duabus veris. sed ponendo illos terminos connotatiuos a parte predicati: propositio erit falsa: nec vllo modo inferibilis ex propositioni bus veris

¶ Sed contra istud arguitur. Ex isto sequitur quod homo multo facilius producit actum moraliter bonum quam actum malum: contra vnum correlarium illatum ex hac positione consequentia tamen ostenditur. Auxilio generali deus ad omnem actum concurrit. et cum auxilio speciali etiam concurrit ad actum moraliter bonum. ergo duo auxilia equi ualenter dat in productione actus boni. ergo facilius est actum bonum elicere quam malum. quemadmodum si duobus gradibus auxilii iuarem te ad ferendum tuumlapidem: facilius ferres quam dando vnum gradum auxilii.

¶ Duobus modis huic argumento potet homo imagi nari responsionem. Uno modo sic. negando quod duobus iuuaminibus iuuet ad productionem actus boni. Dicitur. ad quemlibet actum concurrit auxilio generali fortaliter vel virtualiter: id est: si non det auxilium generale / speciale dat Alio modo concedendo quod duo auxilia dat v el idem duo bus modis: et hoc est virtualiter duo: et conceditur. facilius est viro appositis istis auxiliis habtre actum bonum quam malum. sed quia non cuilibet nec quolibet tempore datur speciale auxilium vbi tamen datur generale: generale reputatur facilius: quia apud plures reperitur. et forte propterea quandam dulcedinem habemus in actibus bonis: et si spirituales sint: non autem inmalis. licet in aliquibus peccatis carnis potest esse voluptas sensualitatis. sed ista non est ad propositum.

¶ petis: an auxilium speciale plus facit ad productionem actus quam auxilium generale.

¶ Respondetur. vtrumque eorum totum actu facit vbi ponuntur: licet non totaliter. et forte plus per auxilium speciale quam per generale deus coagit. quare alias vocatur speciale. ista probatio est benetenuis.

¶ Septimo arguitur. ex isto sequeretur quod homo esset necessitatus ad bene moraliter agendum. consequens est inconueniens. ergo et antecedens. quia speciali concursu dei nemo potest reniti. sicut chpriss dixit paulo: durum est tibi contra stimulum recaciltrare ¶i Octauo arguitur. Ex isto sequitur quod aliquis erit bonus actus moraliter in voluntate ad quem voluntas non concurrit. hoc con¬ sequens est inconuenlens. ergo et antecedens a quo trahit originem Probatur consequentia. deus per prius producit actum moraliter bonum quo voluntas. tunc in illo priori ille actus erit moraliter bonus. et tunc ad ipsum actum non concurrit voluntas. igitur.

¶ Ad septimum respondetur in primis ad materiam argumenti ponendo aliquas nota tiunculas per quas argumentatio eluitur. triplex est auxilium dei. quoddam generale: de quo locuti sumus aliud specieale. et illud allicit vel istigat hominem ad bene agendum. sed non est tante efficacie quod hominem necessitet quis potest here illuminationes spitus sancti speciales ad hoc bonum opus vel ad illud: et illi impulsui reluctari. et post hoc reddet se indigniorem ad speciales motiones spiritus sancti. Tertium est auxilium specialissimum: quo deus necessitat creaturam ad actus bonos: nec concurrit cum actibus malis producendis in ea si cut deus facit in beatis. Istud auxilium voluntatem necessitat. et sic demones et damnatos homines necessitat stare in pena. Ex his dilue argumentum tu ipse in forma

¶ Ad octauum negatur consequentia. Probatio presupponit falsum: quod deus in aliquo instanti vel tempore illumlactum producat quo voluntas eum non producit: quod non est verum. deus tamen prius natura et independenter producit illum actum: creatura autem dependenter. nec hic est maior difficultas quam de actu producto a deo per auxilium generale et a creatura quaeremdo de prioritate illarum causarum: et sicut illic dicitur / istic dicatur.

¶ Nono arguitur. ponendo sic casum quod deus praecipiat sorti in prima medietate hore nolle a. et in secunda medietate velle a. et ponatur quod sortes ex malicia sua in prima medietate hore velit: quam volitionem continuat in secunda medietate hore. tunc sic sortes potest istum actum in priori medietate hore elicere et ipsum in ea contiuare cum auxilio generali dei. ergo hoc ipsum potest facere in secunda medietate hore. et si diffugium quaeras dicens sortem non posse illum actum ita diu continuare: solum protrahis moram. quia gratia exempli illud tempus adiecimus. stantibus istis / arguitur sic. Omnes cause quae possunt aliquem effectum producere in aliquo tempue ille eedem possunt eundem effectum in specie in alio tempore producere. vel sic melius. omnes ille cause quae sufficiunt inchoare vnum actum ille eedem sine appositione noui auxilii eundem actum continua re possunt facilius. est motum contiuarequam eundem incoare vt patet de primo pulsante causapana et continuante pulsum saltem non e difficilius sed voluntas cum auxilio generali dei sufficient elicuit illum actum et ipsum continuauit in priori medietate hore. quod patet. quia tunc ille actus erat malus. sed ad actum malum sufficit auxilium generale dei igitur. dicere quod est alius actus numero vel in spepropter praeceptumt: est solum diffugium quia ponitur quod preceptum non cadat in ratione obiecti.

¶ Decimo arguitur probando quod auxilium generale sufficiat ad aliquem actum bonum: et hoc / si ad omne peccatum auxilium generale dei est sufficiens. aliquis actus bonus est peccatum. ergo ad aliquem actum bonum auxilium generale dei est sufficiens consequentia tet in darii: maiore in obliquo et minore in recto eadem ob liquitate collecta in conclusione quam seminasti in primissis. Nec obstat quod maior sit indefinita ex par¬ te subiecti enunciationis. sufficit vniuersalitas ex parte subiecti distributionis et medii. maior est nota. probatio minoris: posito quod homo per duos actus velit facere aliquod opus exterius: vt puta: facere contionem apud populum propter deum et proprter inanem gloriam: vel ferre scannum vel quodcumo aliud opus exterius imperatum a duobus actibus interioribus: scilicet bono et malo. tunc ille actus exterior est malus et peccatum. quia imperatur ab actu interiori malo. modo actus exterior non vocatur malus nisi denominatione extrinseca. quia imperatur ab actu interiori malo. et per eandem rationem ille actus exterior erit bonus: quia imperatur ab actu interiori bono. ergo habetur minor quod aliquis actus bonus est peccatum: que a principio probanda restabat.

¶ Ad nonum respondetur admittendo casum quod idem actus voluntatis primo est bonus et postea malus / vel econuerso. sed nego quod voluntas creata hominis potest cum influxu dei generali illum actum continuare: vel elicere quando est bonus. in primo instanti quo est bonus deus specialiter concurrit ad illum actum. vel si ponatur vltimum instans in quo non est bonus: puta instans medium illius hore: dicitur quoimediate post hoc deus specialiter concurrit ad illum actum: et non in illo instanti. Si post hoc deus non concurrat cum auxilio speciali: illud instans medium est vltimum instans completum illius actus. et quando probas consequentiam accipiendo illam maxima in qua nodus argumenti latet: omnes cause que producunt aliquem effectum possunt eundem continuare. distinguitur. vel dummodo ille actus manet in eodengenere boni vel mali: et sic conceditur (loquor de bono morali). Si de malo in bonum labatur: hoc nego. et potissimum in causis voluntariis: vt in proposito. Ad hoc patenter testinonia in fronte que stionis adducta deducunt.

¶ Pro decimo argumento pono propositiones.

¶ Prima est. ad alterum illorum actuum elicitorum deus specialiconcursu concurrit: et ad alium non influit. patet. vnus est totaliter bonus et alter totaliter malus.

¶ Secunda propositio. si quis per eundem actum 2 interiorem vellet facere aliquod opus propter deum et propter inanem gloriam: deus specialiter ad illum actum non concurrit. Probatur. ille actus est simpliciter malus.

¶ Tertia propositio. ille vnus actus non equiualet aliis duobus in bonitate et in malicia. probatur. ille actus est malus: et vnus aliorum actuum est bonus / et alter malus.

¶ Quarta propositio. prima fronte po¬ ¬ ni potest ad illum actum extersorem tamquam ad actum imperatum deus specialiter concurrit. patet: ille actus est bonus

¶ Et ex illo sequitur quinta pro¬ quod positio. quod ad peccatum auxilio speciali deus concurrit: non stando in hoc quod idem est auxilium generale et speciale. ymmo si esset discrimen reale in ter hec auxilia per illud non impediretur hec propositio.

¶ Sexta propositio: deus non con¬ quo currit speciali influxu ad illud actum ea ratione qua est peccatum et demeritum: sed ea ratione quae est merit et actus bonus. sed satius est hic dicere quod auxilium speciale solum concurrit ad actum interiorem: et tunc non sequuntur iste propositiones: saltem earum alique videntur peregrine.

¶ Tertio. forte dicis quod ad omnem actum bonum: qui non est etiam malus: deus influentia speciali concurrit. et ista responsio non esset extranea.

¶ Undecimo arguitur. Si ad omnem actum moraliter bonum requiratur auxilium specia le dei / sequitur hec conclusio: quod ad deceptionem deus specialiter concurrit. hoce consequens non est admittendum. In fine primi diximus deum non posse fallere. Probatur tamen consequentia. aliqua deceptio est actus bonus. quod patet. capio bonam vetulam mulierem vel agricolam qui audit prelatum predicantem vnam here sim occultam cuius oppositum ipsa non tenetur scire: vt puta: Thobias iunior non habuit vnum canem. iam ipsa volendo assentire illi assertioni sui curati et docti et boni apud omnes existimati / meretur. Tunc illa volitio est moraliter bona: puta volitio qua ipsa vult assentire propter deum. ergo pari fortra ille assensus qui imperatur ab illa volitione erit bonus. et ille assensus est deceptio. igitur.

¶ Duodecimo arguitur. aliquis meretur sine auxilio dei speciali: immo sine opespeciali vel generali. ergo opinio nulla. antecedens patet. praecipiat de us alicui nullum actum elicere: iam talis conformat voluntatem suam voluntati diuine: hoc est: totaliter se habet sua voluntas sicut deus precepit. ergo talis meretur.

¶ Ad vndecimum altissiodorensis et plerique negarent quod illa vetula mereatur. sed illud reputo falsum et alibi locupletius responsionem sua impugnauimus. Pro nunc sine probatione dico quod ipsa meretur volendo assentire illi assertioni propter deum: quam in uincibiliter ipsa credit veram: licet sit falsa: et tanten / ac si assertio esset vera. quia non est scitum in facultate vetule veritas vel falsitas illius de illo assensu imperato / dicitur quod argumentum bene colorat quod non requiritur auxilium speciale ad actum imperatum. et illa erat vna imaginatio data de actu exteriori: cui magis acquieuimus.

¶ Ad duodecimum post hac erit secumo cum de pura omissione loquemur.

¶ Decimotertio arguitur probando quod quis recte potest dictare de omnibus circum stantiis actus. Circumstantie a. actus non sunt infinite: sint ergo quinque. quis potest recte iudicare de b. circunstantia c. circumstantia et ita de qualibet alia. igitur de omnibus.

¶ Decimoquarto arguitur. quis potest formare vnum syllogismum ex altera prmissarum falsa et altera vera concludendo conclusionem veram. quia ex falso bene sequitur verum 2 Priorum. talis potest assentire antecedenti: quia ille assensus est falsus qui est totius copulatiue: et hoc cum auxilio dei generali. vel ponatur vtraque praemissa rum falsa. ergo talis poterit assentire illi conclusionicum eodem auxilio. quia cognitis maiore et minore simul tempore cognoscitur conclusio. I Posteriorum.

¶ Ad tertiundecimum respondetur admittendo finitatem circunstantiarum: et sint gratia exempli quinque. sortes potest recte iudicare de quacunque vna circunstantia / de duabus quibuscumque vel tribus. sed non de omnibus simul. quemadmodum si essent quinque lapides: quorum quattuor sortes potest leuare et non quinque. iam quoscumque quattuor illorum sortes potest leuare: sed non eos omnes.

¶ Ad quartundecimum admitto casum de formatione syllogismi. et conceditur quod talis potest assentire antececti et etiam consequenti: sed cum auxilio speciali. sine eo ocnegatur.

¶ Si dicas. philsopi gentiles multa posuere vera: patet in ethicis / politicis / et aliis scriptis aristotel et tamen non est dicendum quod ipsi erant illustratispecialiter.

¶ Respondetur. tales gentiles philsopi erant illustrati a deo.

¶ Decimoquinto arguitur. bene sequitur diligo deum propter vanam gloriam. ergo diligo deum. antecedens est situm in facultate sortis cum auxilio dei generali. ergo et consequens.

¶ Sextodecimo sic arguitur. aliquis potest habere noticiam intuitiuam platonis cum auxilio dei generali. sed illa producit iudicium naturaliter de praedicatis accidentalibus ipsi platoni conuenientibus: vtputa quod est albus vel imberbis.

¶ Ad quintundecimum respondetur concedendo quod talis potest diligere deum de ordinate cum auxilio dei generali.

¶ Ad aliud dicitur: hoc non concludit. quia si sic: non est iudicium regulatiuum bonem operationis: de quo loquimur.

¶ Sed dices. da bile est aliquod iudicium regulatiuum actus boni moraliter cum omnibus circunstantiis requisitis. et istud iudicium potest esse imperatum ab actu voluntatis malo. ergo istud iudicium est malum. et per consequens potest haberi sine auxilio speciali dei: cum est actus malus. et tamen est rectum iudicium de omnibus circunstantiis. igitur.

¶ Respondetur. nescis probare quod intellectus sine ope speciali potest talem actum habere. Secundo. quando ipsum haberet hoc modo: solum est actus malus licet sit verus speculatioe et regulatioe respectu alterius actus

¶ Septinodecimo arguitur. tangendo aliquid non plenc discussum in 2. argumento. auxilium generale ad quemlibet actum bonum et malum requiritur. et cuilibet passin da tur: quod sufficit ad eliciendum actum malum et non sufficit ad eliciendum actum complete moraliter bonum ex dictis. sed aliquibus auxilium specieale datur: aliquibus non datur: sed solum auxilium generale. sed his est impossibile elicere actum bonum cum auxilio generali. Si ego loripes non possum incedere sine baculo: et tollis mihi baculum necessarium ad ambulandum: quomodo michi imputabitur auxilium specieale dei est michi baculus ad bene agendum vel ad recte iudicandum. ergo innumeri sunt ( etiam adulti) quibus simpliciter est impossibile vnquam in tota vita bene agere vel ad penitentiam resurgere a peccato: que sententia videtur multum dura.

¶ Dicis figulus ex eodem luto format vnum vas in laudem et in honorem / vt in faciem humanam: aliud in formam vilem: et nullus dicit quod facit iniuriam luto suo. sic facit deus duos ex eodenluto: scllicet terra: sortem et platonem: sortem predestinat cui dat auxilium specieale. platonem reprobat et indurat cui non dat auxilium specieale: et non est iniuria.

¶ Respondetur: licet hanc sententiam putem rationabiliorem quod deus omnes predestinatos gratis predestinat adhuc quousque melius examinetur materia: nolim concedere quod gratis reprobet. vt in distictione. cCo. primi dictu est. proprterea hic extetenda conclusiones praepositas quantum fieri potest ad parte opposita et id ronis est auctoritates (quibus conclusiones probate sunt) plurimum debent vnum quelibet mouere: licet prima fronte in habuane videan tur. fides rationem naturalem vel potius putatam naturalem in soliditate vincit ex vna parte: pro qua quilibet ( nisi insipiens) collum subdit sugo. sed vltra fidem et determinationes conciliorum et sanctori non debemus humanitatem deserere.

¶ Ad forma argumenti concedo quod auxilium generale cuilibet datur: et est paratum cuilibet et quosslibet tempore ad omnem operationem. sed auxiliu speciale non cuilibet datur et semper. et loquor de adultis de quibus assumit argumentum. dico si culpa adulti non obfuerit communiter et communissime cuilibet datur. et si adultus mediocriter vtatur naturalibus. licet in terdum non habeat auxilium speciale ad tempus: datur ei alio tempore: dummodo bene vtitur naturalibus suis. et sic culpa adulti est in causa quare non datur communiter ei. etia deus plurimis hoc auxilium speciale impartitur: quos non necessitat ad bene agendum. quia cum auxilio requiritur conuersus voluntatis ad bene moraliter agendum. hi indignificant se ne habeant auxilium speciale ad magnum vel paruum tempus secundum quod deo placet. ergo indignitas adulti facit ne detur ei auxilium speciale ad nutum. si bene vtatur naturalibus aliquis: illi datur preueniendo naturalia in eliciendo. nec sine culpa hominis non datur. pono istud auxilium multum generaliter dari. sed quia hoc auxilium non est respectuactus mali: et subtrahitur ratione culpe hominis: et auxilium generale requiritur ad actum bonum et malum quod nunquam subtrahitur: comparatiue vnum auxilium dicitur speciale: aliud vero generale. tamen istud auxilium speciale communiter immo communissi me vt oppinor datur. et patet. plurimi gentiles: vt homerus / plato socrates / aristoteles / tullius seneca / de virtutibus et viciis erudite et docuerunt et scripserunt: et veritates ad salutem necessarias posuerunt. ista non possunt fieri sine auxilio speciali. etiam mali ypocrite: potius mali viri et magni ypocrite: egregie predicant contra vicia in cathedra. in qualibet veritate predicata datur auxilium specia le dei. vides tam praedestinati quam reprobi / tam fideles male viuentes quam infideles / et multa pertinem tia ad salutem vere dicunt et actus multos moraliter bonos faciunt. ergo communiter multum ymmo communissime datur auxilium speciale dei ad bene operandum. et si deus aliquibus auxilium speciale det efficacius et maius quam aliis: nulli facit iniuria / nec apparentem quocumque humano iudicio: dummodo cuilibet dat illud auxilium ad recte iudicandum et bene operandum nisi defectus proueniat ex aliquo non bene vtenti. et licet peccet crebrius: adhuc dat ei auxilium speciale ad recte iudicandum de bono et malo et ad penitendum. exemplum in simili. imagine mur. nemo potest ire ab vrbe parrhisia ad montes hiperboreos vel paradisum terrestrem sine dierectore sorte. sortes aliquos mltum iuuat: et stimur lat eos si aberrant vt ad rectum iter redeant. omnibus sic pandit iter vt facile ipsum tenere valent: et ipsos visitat de stadio in stadium ponens eos si aberrant in rectum iter: et semper sortes est satis itineranti pro¬ pinquus in recto itinere ad prestandam opem si quenratur. sed aliqui temulentia / alii amentia /n aliqui gratia alicuius voluptatis potiunde iter relinquunt in hirciniam siluam (recto itinere relicto) se includunt et ab vrsis et bestiis immanibus deuorantur. ls est ne istud attribuendum negligentie vel imperitie sortis: qui sepe ymmo crebriter / eos ab erro re ad regium iter (quod erat facile pertransitu) reduxit. sic est recte de domino deo. paulum / magdalenam et similes aberra tes a regio itinere in via morum reduxit efficaciter vt ad viam regiam redirent: et eis in agendis astitit: qui optime vsi sunt naturali bus: propterea digni inuenti sunt quaternus eis assisteret. et si non fuissent digniores aliis sibi relicti: tamen eos stimulauit suo auxilio speciali qua tenus in recto itinere inciderent. nulli fecit iniuriam: sed istis gratiam. reliquis omnibus crebro ymmo creberrime dedit auxilium speciale suum et eos ab errore reuocauit et posuit in rectum iter. et aliqui ad rectum iter auxilio totiens prestito / redire noluerunt. est ne istud durum: ymmo mitissime actum

¶ Dicis. pluries habetur in Exodo quomodo deus indurauit cor Pharaonis. Non ergo dedit ei auxilium speciale. nec tiriis et sidoniis tot si gna dedit sicut illis de cororaim et bethsaida Luce decimo. vnde dicit Augusti. in libro de dono perseuerantie tirii et sidonii non crediderunt: quia non erant predestinati: sed potius reprobati erant. ergo tirii et sidonii non habebant auxilium speciale.

¶ Respondetur Exodi. 4. dicit glo. interlinea ris: indurabo cor pharaonis / indurari permittam primo volebat deus voluntate signi. licet non efficaciter voluntate complacentie: quod pharao relinonret hebreorum populum egredi egiptum: et ad hoc miracula vera ostendit per manus moysi et aaronet a principio dedit auxilium speciale pharaoni vel antea in multis: et pharao male vlus est auxilio speciali dei. quod patet. introduxit magos o et aruspices egyptiorum: et omnia magica putabat: et mansit implicitus in denominatis. ergo se indignificauit. et propterea dignus erat quod deus xilium speciale subtraheret. et per consequens non poterat in illonegocio amplius recte iudicare nec bene moraliter agere. sed aberrare poterat cum influentia dei generali. et sic fuit induratus. etiam mirabiliter durus erit iste pharao / tot dei prodigiis et miraculis visis non se flectere. non est improbabile quin etiam post quam peccauit in primo signo: adhuc in aliquibus aliis habuit speciale dei auxilium vt libere poterat perpotolum dei relinquere. Ad quod propositum aliter faceret deus coram eo vlteriora signa. si non dedisset ei auxilium ad hoc quod poterat se conuertere: cum poterat deus gloriam sunam exaltare paucis signis sicut multis. sed fecit hoc deus successiue vt videretur viri obstinatio et quam pertinax erat. et circa finem verosimile est abstulit illi suam gratiam: et eum puniuit in mari rubro cum suis.

¶ De tyriis et sidoniis dicitur / etiam habebant auxilium dei speciale: sed non tot sicut illi de Corozaim et Bethsaida. si tot habuissent credidissent. cuilibet bene vtenti naturalibus auxilium sufficiens dat deus. non tamen omnes efficaciter trahit: quemad modum paulum / cui dixit / durum est tibi contra stimulum recalcitrare. propterea arguitur: malicia eorum de corozaim et bethsaida non quod dicam voluntatem bene posse vti naturalibus ad actum moraliter bonum et completecircunstantionatum antequam a deo specialiter moueatur: sed prius natura a deo mouetur speciali gratia ad bonum quem deus non deserit: quo ad ho non quiescit motionsiritus sanctus que non semper necessitat: sed al iquos parum trahit aliquos vero magis. Aliqui vero resistunt: sicut Stephanus dicebat hebreis. Actuum septimo. spiritui sancto semper resistitis. ecce de adultis de paruulis si discedant ab originali purgati ante vsum rationis: dat eis auxilium speciale. et si ante id moriantur: defectus venit a causis secundis abortiuos producentibus / vel post partum non laborantibus proparuulis purgandis: vel etiam tales inueniuntur in soriginali peccato ratione cuius patiuntur penam damni mitis ssimam.

¶ Decimooctauo arguitur. deus concurrit cum ligne ad calefaciendum equeliter: et cum grgui ad descendendum ergo congruit equaliter concurrere cum quolibet homine. dato opposito consequentis cum antecente: non ita bene prouisum homini est in sua actione sicut agenti naturali.

¶ Respondetur: consequentia est nulla. vnum est agens naturale bone actionis / vel male incapax: aliud agens a proposito. et tamen cuilibet liberaliter aliquid dat: vni vitam naturalem et spiritualem: et non est defectus vllus ex parte eius.

¶ Decimonono arguitur. motus primo primus ad bonum tendens non est a deo specialiter mouente. patet. talis actus non est bonus moraliter. et tamen generat bonum habitum et ad bonum tendit.

¶ Respodetur. si non est actus humanus bonus moraliter: nihil contra conclusionem.

¶ Uigesimo arguitur. voluntas / potentiam motiuam localiter vel intellectum necessitat ad agendum et ad exercendam suam operationem: sed creatura intellectualis magis dependet a deo et est tantum deo subiecta sicut potentie alie ipsi voluntati. ergo deus necessitat voluntatem.

¶ Respondetur: argumentum est nullum. sed solum probat quod deus potest necessitare si velit. sed hoc non decet deum: sed creaturam relinquere liberam.

¶ Uigesimoprimo arguitur per illud psalmiste: praeueni in maturitate et clamaui. et iterum / preuenerunt oculi mei ad te diluculo. et preoccupemus faciem eius. ergo voluntas nostra prius conuertit se ad deum quam deus voluntatem conuertat. et mathei. 7. petite et dabitur vobis.

¶ Uigesimosecundo: Augusti. in de spiritu et littera super illo apostoli ad Romanos secundo: dum enim gentes que legem non habent naturaliter ea que legis sunt faciunt / dicit quod ab ipsis infidelibus quedam facta intelligimus vel audiuimus que secundum iustitie regulam non solum vituperare non possumus: verum etiam merito recteque laudare.

¶ Uigesimotertio: Crisostomus super epistolam ad hebreos sermone 12. sic ait omnia dei sunt: sed non itaN vt liberum in nobis ledatu arbitrium. oportet enim nos primo eligere que bona sunt: et tunc deus que ab ipso sunt introducit. non antecedit nostras voluntates ne elidatur nostrum arbitrium. cum autem nos eligeri mus vitam: tunc introducit auxilium. Et magister dicit distinctione 26 ante gratia puenientem et oporantem quia voluntas bona preparatur in homine: precedunt quedam bona ex dei gratia et libero arbitrio: quibus tamen vitam non meremur neque gratiam que iustificatur. et postea subiungit. non no mus tamen multa ante hanc gratiam fieri bona e homine per liberum arbitrium: vt ait Augusti. in responsionibus contra pelagianos: vbi dicit. homines per liberum arbitrium agros colere domos edificare / et alia plura bona facere sine gratia operante.

¶ Respondetur: auctoritates ex psalmis intoliguntur de his qui bene vtuntur naturalibus cum sint gratia preuenti. et quod diluculo ante alia opera seculariam psalmista absoluit laudes dei

¶ gustinus et magister loquuntur de actu solum bono ex genere: et non de bono ex genere et circumstantiis. hoc est: non loquitur de actu complete bono siue bono moraliter.

¶ Crisostomus intelligit quod deus non est causa totalis actus: sed oportet hominem cooporerari ad suum actum. etiam deus primo dat gritiam ad eliciendum actum. et si homo bene vtatur illa maiorem gratiam dat et priorem auget. semper per gratiam in proposito auxililum dei speciale intelligi¬

¶ Uigesimoquarto et finaliter arguitur. homo potest temptationi resistere sine auxilio dei speciali. igitur. antecedens patet. non est necesse consentire malo impellenti nullum actum habendo homo non consentit.

¶ Respondetur. licet homo temptationi possit resistere: non tamen sine gratia. potest vincere temptationem eliciendo actum contrarium illius ad qu temptatio inclinabat resistere est nullum actum habere. tanta tamen potest esse temptatio quod homo non adiutus non potest resistere: sed crescente temptatione implorandum est auxilium dei. non permittit nos temptari vltra id quod possumus: prime ad corinthios decimo. et cum hoc dabit victoriam: secundum illud prime Corinthi. 15. deo gratias qui dedit nobis victoriam per iesum christu dominum nostrum.

¶ Eccequonam pacto nemo potest recte iudicare de beneagendis vel vitandis: nec conformiter operari. sine dei ope speciali. habere auxilium dei speciale est impertinens predestinationi. stat virum habere auxilium dei speciale tam in mortali quam extra mortale et scedere finaliter ad auctoritates dicentes quam virnon habet auxilium speciale dei: quia est reprobe. dicas: intellliguntur / non iuuatur specialiter: finaliter deus auxilium hoc dat aliquibus magis. aliquibus minus / secundm quod vult. hoc auxilium nichil aliud est quam deus opem ferens. et licet gratis auxilium det quemadmondum gratis predestinat: paratus est omnibus hanc opem dare quantum est ex parte eius si homines cooperentur. sed cum non cooperantur: ab aliquibus opem subtrahit: quia se indignificant contrarie. ab aliquibus pro suo beneplacito non tollit suam opem / esto quod tantum se indignificant sicut alii. sicut demonstratis duobus indignis et in regem peccantibus: vni rex dabit veniam et non alteri pro suo beneplacito. probabile tamen est quod homo potest / luxilio dei generali parue tem¬ ptationi resistere non consentiendo illi. non videtur requiri auxilium speciale ad non consentiendum in tali conflictu. sed agonia potest esse tanta quod homo specialiter non adiutus succumbet. cui quadrat glo. super illo. psalmi immissiones. per angelos malos. in malis potest diabolus vt in suo pecore nisi prohibeatur cum maiore: scilicet deo.

¶ has duas accipe receptas: quarum prior est. roga deum bono corde vt praeueniat te dando hoc auxilium: dicendo deus in adiutorium meu intede. Adiutorium nostrum in nomine domini: quam cassianus dicit patres multifacere. secundo studeas bene agere: et relinquas te in manus domini: et ipse te enutriet. noli mentis aciem conuertere ad reprobationem: nec multa circa hoc inquiras / nisi mente valeas vt alios edo ceas: nec concionando super hoc loquaris cora indocta plebe. Ulterius relinquo illum modum dicendi tenentem quod aliquis ex puris naturalibus potest deum diligere vel aliquod opus moraliter bonum elicere. voco ex puris naturalibus / quando solum dei influentia gunalis requiritur cum intellectu et voluntate. modo ad actum malum requiritur dei influentia generalis. et deus aliter concurrit ad actum bonum quam malum secundum sanctos. igitur. nec ponere auxilium speciale est nostram voluntatem vilificare sicut aliqui dicunt: sed dare ei quod suum est: et non tollere a deo quod ei debetur. et tenendo quod ego dicebam in solutione. xvi. argumenti: omnia saluantur facillime. non pono deum gratis reprobare cum aliis: et quod raro detur / sicut ipi ponunt.