Quaestio 1

QUAESTIO I. Utrum essentia divina generet vel generetur ?

Alensis 1. p. g. 42. m. 3. art. 1. D. Thom. 1. p. - 39. art. 5. D. Bonavent. hic q. 1. art. 1. Richard.. 1. et 2. Durand. qust. unic. Gabr. q. 1. art. 2. Gregor.. 1. Suarez 1. p. tract, 3. lib. 6. c. 7. Vide regulas guas ibi ponit de hujusmodi predicationibus. ide Scot. 9. Met. g. 2. 3. et 1. Phys. q. 9. ubi de distinctione formali.

Circa istam quintam distinctionem, in qua Magister agit de generatione in comparatione ad essentiam, quaero duo. Primo, utrum essentia divina generet vel generetur? Quod sic, Augustinus 7. de Trinit. cap. 2. "Idem dici accipiamus cum dicitur Verbum, ac si dicatur nata sapientia, ut in uno eorum, eo qtod nata est, et Verbum et Filius accipiatur, et in his omnibus nominibus non ostendatur essentia, que ad se dicitur, ac in altero quod est sapientia, demonstretur essentia, ac per hoc ad se dicitur"; ergo expresse vult, quod sapientia ut est sapientia, et ad se dicitur, dicatur nata, ut natum est proprium Filii.

Secundo sic: Richardus 6. de Trinit. cap. 22. videtur expresse loqui contra Magistrum Sententiarum: "Multi, inquit, temporibus nostris surrexere, qui non audent dicere substantiam genitam, quin potius, quod est periculosius et contra Sanctorum aucloritales, audent negare, et modis omnibus conan- tur refellere, quod substantia gignat substantiam, pertinaciter negantes quod omnes Sancti affirmant. Ad illud quod ipsi dicunt, aucloritatem invenire non possunt, ad hoc quod dicimus, auctoritates multas etiam ipsi adducunt in morem Golie", etc. Et quia Magister exponit illas auctoritates, quas adducit contra se, ideo Richardus subdit ibidem de eo: "Bene dicunt Patres quod substantia substantiam gignit, vestra autem epositio ad hoc contendit, quod credamus, quod substantia substantiam non gignat, fidelis epositio et omni acceptione digna, quia hoc quod sancti Patres clamant contendit falsum esse, et quod nemo Sanctorum asserit contendit verum esse": haec ille. Videtur deridere Magistrum, qui contra intentionem Patrum exponit auctoritates, quas adducit contra se, et videtur asserere oppositum illius quod tenet Magister, esse de intentione Sanctorum.

Item, per rationem, essentia communicatur; ergo producitur. Antecedens patet per Augustinum 15. de Trinit. cap. 26. "Essentiam prestat Filio sine initio generatio". Probatio consequentie, tum quia communicare et communicari sunt relative opposita, et non dicunt nisi relationes originis, non enim dicunt relationes communes, patet; igitur dicunt relationes originis oppositas, igitur idem quod producere et produci; tum quia si sint aliqua duo correlativa, si unum extremum unius sit idem uni extremo alterius, et reliquum reliquo.

Exemplum, si A et B essent duo correlativa, et C et D correlativa; si A et C sint idem, B et D erunt idem. Probatio, quia alioquin di- ceretur idem ad plura correlativa, sicut A quod idem est quod ipsum C, diceretur correlative ad B et D, quae per te sunt diversa. Haec est una combinatio relativorIm, producens et productum; et heC alia, communicans et communicatum; sed communicans et producens idem sunt, ergo et extrema eis correspondentia sunt eadem.

Item per argumenta logica, quando praedicatum predicatur per se de subjecto, potest supponere pro eo. Patet de superioribus et inferioribus; sed essentia praedicatur per se de Patre, quia Pater est essentia, ergo potest supponere pro eo; igitur sicut illa est vera: Pater generat, ita ista videtur esse vera, essentia generat, prout supponit pro Patre. Probatio minoris, quia non per accidens, quia nec unum accidit reliquo, nec ambo tertio; et isti sunt duo modi unitatis per accidens, qui ponuntur 5. Metaphysiee, cap. de uno.

Item, essentia est Pater; ergo essentia generat. Antecedens patet per conversionem simplicem. Probatio consequentiae, de quocumque predicatur subjectum, et propria passio; et hoc probatur, quia subjectum est medium ad demonstran. dum propriam passionem suam de eo, cui non primo convenit illa passio; generatio autem videtur propria operatio vel passio Patris; ergo consequentia est bona. Item essentia est Pater Filii; ergo essentia generat. Probatio antecedentis per conversionem: Pater Filii est essentia; igitur essentia est Pater Filii. Probatio consequentie, essentia est Pater Filii; ergo Filius est Filius essentiae. Probatio istius consequentiae, quia in relativis est consequentia mutua; si A est Pater B; ergo B est Filius A, ergo si essentia est Pater alicujus, ille erit Filius essentie.

Item ultimo genitum inquantum genitum est aliquid, quia generatio non terminatur ad nihil, et inter nihil et aliquid non est medium; sed nihil in divinis est aliquid nisi sit essentia, ergo Filius inquantum genitus, est essentia, ergo essentia generatur.

Contra est Magister in littera.

In ista quaestione erravit Abbas Joachim, ut habetur extra de sum. Trinit. et fid. cap. Damnamus. Dixit enim Magistrum Petrum esse haereticum, quia dixit rem esse in divinis, quae nec producit, nec producitur. Ex hoc enim intulit Joachim, quod Petrus poneret quaternitatem in divinis.Posuit enim tres res,rem generantem, rem genitam, rem spiratam, et posuit rem nec generantem, neo. genitam, nec spiratam; ergo quatuor res. Hoc igitur inconveniens, quod sequi videbatur, vitando, posuit Joachim, quod nulla res una est Pater, Filius et Spiritus sanctus, sed tantum dixit personas illas esse unam rem, sicut multi fideles dicuntur una Ecclesia propter unam fidem et charitatem. Et istud probavit per illud Salvatoris in Joanne, orantis Patrem pro suis fidelibus: Ut sint unum, inquit, sicut et nos. Intulit igitur Joachim, cum fideles non sint unum unitate naturae; ergo nec Filius est una res cum Patre.

Istud secundum (a) in opinione Joachim, est haereticum, scilicet quod Pater et Filius et Spiritus sanctus non sint aliqua una res,, quia sicut arguitur capite preallegato, Pater gignendo, dedit essentiam suam Filio. Nullam enim aliam potuit dare, qua Filius esset Deus, et simili ratione, ambo eam dederunt Spiritui sancto. Non autem erat ista communicatio partis essentiae, quia essentia est simplex et indivisibilis; ergo totius essentiae, ergo tota eadem essentia, que est in Patre, est in Filio et Spiritu sancto, et propter simplicitatem divinam quaelibet persona est illa res, et tres persone sunt illa res.

Quod autem arguit de Evangelio, solvitur ibi. Nam Salvator intelligit in oratione sua, quod scilicet illi fideles sint unum unitate sibi proportionabili, sicut Pater et Filius sunt unum unitate sibi proportionabili, hoc est, quod sicut Pater et Filius sunt unum unitate charitatis, quae est natura eorum, ita fideles sint unum charitate participata.

Et ista expositio probatur ibi per simile dictum Salvatoris Matth. .5. dicentis discipulis suis: Estote perfecti, sicut et Pater vester celestis perfectus est, ubi non monuit, quod simus perfecti naturaliter ex nobis, sicut Pater ex se naturaliter est beatus vel perfectus, sed ut essemus perfecti perfectione nobis competente, scilicet gratiae et virtutum.

Quantum autem (b) ad primum articulum, in quo Joachim dixit Magistrum Petrum esse haereticum, contradicit sibi Papa: Nos autem sacro approbante Concilio credimus et confitemur (cum Petro, sciliCe) quod una summa res est essentia vel natura divina, que nec generatur, et tamen non sequitur quod sit quaternitas, quia ille tres res, Pater, Filius et Spiritus sanctus sunt illa una res. Quaternitas autem esse non posset, nisi esset quartum realiter a tribus distinctum.

Pro ista igitur opinione Magistri sic solenniter approbata, adducitur talis ratio: Res generans generat aliam rem et realiter distinctam, quia nulla res seipsam gignit, ut sit, primo de Trin. cap. 1. essentia autem in divinis est penitus indistincta; ergo nec generans, nec genita, quia qua ratione generans, et genita.

Ad hoc adducuntur (c) rationes Magistri in littera, quia essentia referretur ad se, et distingueretur a Se.

Tertia ratio est (d), quia Pater est formaliter eo, quod generat, quia Pater est formaliter ipsa essentia, quae est in Filio propter indistinctionem ipsius essentie, et si ipsam generaret, non esset formaliter ipsa essentia, quia illa esset distincta realiter ab eo, ut posterior origine.

Adducitur etiam alia ratio, quia in creaturis forma non generat, nec generatur, sed compositum; Deitas autem se habet quasi forma in persona, ergo ipsa non generat, nec generatur; ista ratio minorem habet evidentiam hic quam in creaturis, quia ibi forma non est aliquid per se existens ut possit esse operans. Hic autem, Deitas, non cointelligendo proprietates personales, est de se ens in actu.

Tamen (e) confirmatur ratio sic, quia operatio quae est necessario distincti operantis, non potest esse ejus quod hic est ut forma, quia ipsa est per se indistincta in tribus, talis autem operatio est personalis, quae est generare.

Hec quantum ad realitatem hujus quaestionis dicta sint.

Sed loquendo de Logica ratione, quare non potest haec esse vera: essentia generat, ut essentia supponit ibi pro persona, sicut ista est vera: Deus generat, quia Deus supponit pro Patre, et tamen Deus non distinguitur a se, nec Deus est formaliter is qui generatur, licet Deus generet Deum.

Respondeo (a). Quandocumque est subjectum abstractum ultimata abstractione, et predicatum ex ratione sua non potest praedicari nisi formaliter, non potest propo- sitio esse vera, nisi sit per se primo modo; subjectum, hoc est, abstractum ultimata abstractione, et predicatum hoc de ratione sua non est natum praedicari nisi formaliter; ergo propositio non posset esse vera nisi per se primo modo. Sic autem non est vera haec, quia praedicatum non est de per se intellectu subjecti: "Omne enim quod dicitur ad aliquid, est aliquid preter relationem". 7. de Trin. 2. cap. ita quod relatio non est intra conceptum absoluti; hujus Syllogismi majorem declaro sic.

In substantiis quamvis in eadem re simplici possint esse perfectiones multe substantiales formaliter distincte, et ibi una ratio formalis possit abstrahi ab alia, remanente adhuc concretione utriusque formalitatis ad sua propria supposita, verbi gratia, licet haec sit vera: substantia intellectiva est volitiva, ubi est praedicatio concretiva unius perfectionis de altera, tamen hec negatur: intellectus est voluntas, quia illa significant perfectiones illas ut abstractas a se invicem, et secundum proprias formalitates; tamen adhuc sic abstracta concernunt propria supposita, ut hic intellectus est intellectus, et hec voluntas est voluntas. Accipiendo tamen substantiam, sive simplicem, sive compositam praecise secundum rationem suam formalem quidditativam, tantum est abstractio a supposito propriae naturae, quia communiter non sunt natae concernere aliquid alterius naturae, ideo ibi ista abstractio est maxima. Abstrahendo enim naturam humanam a suppositis, que sunt illius nature, sicut abstrahitur,cum concipitur humanitas, non remanet ulterius abstractio alia; et ideo illud ut sic conceptum praecise, est ipsummet praecise, quia cuilibet alii extraneum, sicut dicit Avicenna 5. Metaph. quod "equinitas est tantum equinitas et nihil aliud".

Sed in accidentibus, quanto plura possunt concernere, tanto plures possunt fieri abstractiones. Concernunt quidem accidentia, supposita alterius naturae, licet ab his abstrahantur, concernunt tamen individua propriae naturae, sicut album concernit lignum; et licet ab hoc abstrahatur albedo, tamen adhuc concernit albedinem hanc et illam, quae sunt individua sua. Sed ulterius est abstractio quidditatis a supposito, qualis dicta est fieri in substantiis, et illam circumloquimur per hoc quod dicimus quidditas albedinis, et illa non concernit aliquod suppositum, nec ejusdem naturae, nec alterius.

In relationibus etiam (quae plura concernunt) adhuc plures possunt esse abstractiones, concernit enim relatio suum proprium individuum, fundamentum et subjectum, et licet abstrahatur a posteriori, non tamen priori.

Exemplum, hoc concretum quod est causa,dicitur de igne, qui causat calorem in ligno ut de subjecto; sed abstrahendo a subjecto, remanet adhuc concretio ad fundamentum, puta si dicatur potentia causandi. Calor enim est potentia causandi calorem, non tamen ignis est potentia causandi illum. Adhuc potest fieri ulterior abstractio ad proprium genus, ut puta si dicatur causalitas, et tunc nec ignis, nec calor recipit praedicationem istius, tamen adhuc hec causalitas est causalitas. Ultima abstractio, qualis est in substantiis, est per hoc quod dicimus,' quidditas causalitatis, et haec de nullo praedicatur alio. Ex istisnarratis apparet, quae sit ultima abstractio, quia quidditatisabsolutissime sumptae ab omni eo quod est quocumque modo extra rationem quidditatis.

Circa alium terminum majoris, scilicet quod praedicatum de quocumque dicitur, de necessitate formaliter praedicatur, notandum est quod substantiva possunt dupliciter predicari in divinis, quandoque formaliter, quandoque per identitatem. Sed adjectiva si praedicantur, de necessitate formaliter praedicantur, et hoc quia sunt adjectiva. Nam ex hoo quod sunt adjectiva, significant formam per modum informantis, et ideo de nullo dicuntur vere, nisi ad quod se habent per modum informantis, de quo videlicet formaliter dicuntur. Talia sunt,non tantum nomina adjectiva, sed omnia participia et verba.

His intellectis, patet illa major assumpta, quando aliquid est abstractum ultimata abstractione, ita quod est abstractum ab omni eo quod est extra rationem ejus, et praedicatum ejus non praedicatur de aliquo nisi formaliter, non est unio vera talium extremorum nisi sit formalis, et per se primo modo; quia istud praedicatum praecise natum est praedicari formaliter, ideo non potest salvari veritas per identitatem tantum, et quia subjectum est summa abstractione abstractum, non potest stare pro aliquo qualitercumque alio a se, sed praecise pro se formaliter, ideo oporteret quod sua ratio praecisa formalis esset idem illi praedicato, quod non posset esse, nisi ista ratio praecisa includeret illud praedicatum. Patet igitur illa major.

Patet etiam illa minor, quod talia sunt ista extrema: Essentia generat, vel Deitas generat, quia Deitas est abstractum ultimata abstractione, generat autem est verbum. Ideo non potest praedicari nisi formaliter, non sic autem abstrahitur ultimata abstractione hoc nomen Deus, et ideo potest supponere pro persona, ut cum dicitur: Deus creat, Deus generat.

Istud tamen, quod dictum est de multiplici abstractione, quid valet nam hec humanitas est humanitas, hec albedineitas est albedineitas, et universaliter nulla potest esse abstractio, quantumcumque ultima, ( dum tamen conceptus abstractus sit communis, sicut semper oportet) quin abstractum dicatur de suo singulari, et per se; sed illud singulare non est suppositum quando abstrahitur quidditas ab habente quidditatem, ita in accidentibus, numquam abstractum habet pro singulari suppositum. Itaque in accidentibus licet ponatur multiplex abstractio a subjecto remotiori et propinquiori, sicut relatio a supposito, sive subjecto, et fundamento, et in substantia unica, scilicet a supposito, sed non a singulari, non tamen oportet quod in aliqua abstractione abstractum non predicetur de aliquo, nec aliquid de ipso, quia hoc est impossibile; sed sufficit ad propositum hoc, quod ultimate abstra- ctum, hoc est ab omni alterius nature et a supposito proprio, non a singulari, de illo non predicetur aliquid formaliter, nisi predicetur per se primo modo; igitur numquid humanitas est animalitas ? humanitas enim non est singulare animalitatis, sed hec animalitas, homo autem est quasi quoddam suppositum animalis.

Ad argumenta in oppositum (a). Adprimamauctoritatem Augustini respondeo, quod sapientia licet abstrahatur a sapiente quod est operans, tamen adhuc significat potentiam operativam vel principium operativum; et ideo non abstrahitur summa abstractione, quia potentia operativa aliquo modo concernit aliquid, et propter talem concretionem aliqualem, aliqualiter conceditur quod sapientia est nata, nullo autem modo quod essentia sit nata. Quod autem Augustinus dicit aliquando: Filium esse essentiam de essentia, h0C exponetur in sequenti quaestione, quod hoc non probat essentiam esse genitam vel generantem, sed esse illud de quo Filius generetur.

Ad dictum Richardi, si intendit reprehendere Magistrum ibi, sicut ex verbis ejus apparet, cum doctrina Magistri, et praecipue ista, authenticetur per Concilium generale in capite praeallegato, nego Richardum, tenendo Magistrum; et quod dicit Magistrum adducere multas auctoritates contra se, Magister bene exponit eas, sicut patebit in sequenti quaestione. Nullam autem habet pro se auctoritatem, sed habet illam uni- versalis Ecclesiae, capite praeallegato, quae maxima est, quia dicit Augustinus in libello contra Epistolam Fundamenti: "Evangelio non crederem, nisi Ecclesie Catholice crederem", que Ecclesia sicut determinavit, qui libri habendi sunt in Canone Bibliae, ita etiam determinat qui libri habendi sunt authentici in libris Doctorum, sicut patet in Canone; et post istam auctoritatem Canonis non invenitur in corpore Juris scriptum aliquod ita authenticum, sicut scriptum Magistri, praeallegato capitulo.

Ad rationem illam (b) de communicare, dico quod productio habet productum pro termino suo primo, et dico hio primum terminum, terminum adaequatum; et hoc modo dicit Philosophus 7. Metaphysice, quod compositum primo generatur, quia est quod primo habet esse per productionem, hoc est, adequate; in composito tamen forma est formalis terminus generationis, non autem terminus per accidens, sicut apparet per Philosophum 2. Physicorum, ubi probat formam esse naturam per hoc quod generatio est naturalis, quia est via in naturam; est autem via in formam, ergo,, etc. Que ratio nulla esset, si forma esset tantum terminus per accidens generationis; et in eodem etiam vult quod forma et finis coincidunt in idem, quod non est verum de fine geniti, sed generationis, ergo terminus formalis generationis vere est ipsa forma; ipsum igitur generans unam habet habitudinem ad primum ter- minum, qui dicitur productus sive genitus, et aliam habitudinem habet ad formalem terminum; et in creaturis utraque habitudo est realis, quia utraque habitudo habet terminos realiter distinctos, et realis dependentia est utriusque producti ad ipsum producens. In proposito autem producens ad primum productum habet relationem realem, quia distinctionem realem et realem originem; ad terminum autem formalem in producto non habet relationem realem, quia non distinctionem realem sine qua non est relatio realis. Producere igitur in divinis dicit relationem realem, communicare autem dicit relationem originis et quasi rationis, concomitantem illam realem. Cum igitur dicitur, quod istae sunt relationes oposite, scilicet communicare et communicari, dico quod sunt relationes rationis oppositae secundum proprias rationes suas, licet necessario concomitentur aliquas relationes reales oppositas, scilicet producere et produci, sed istae relationes et illae non sunt eorumdem relatorum formaliter.

Per idem ad secundum dico, quod nullum extremum unius correlationis, est idem formaliter cum extremo alterius correlationis. Communicans enim et producens, licet concurrant in eodem supposito, quia natura non dicitur proprie communicans se, sicut dicitur communicata, tamen communicans non dicit formaliter eamdem relationem, quam dicit producens ut producens; communicari autem et produci, nec eamdem dicunt relationem, nec idem primo denominant.

Ad argumenta Logica (c), cum primo arguitur de praedicatione per se, dico quod essentia non praedicatur per se primo modo de Patre, neque formaliter. Cum probas, quia non per accidens, dico quod (sicut in creaturis) non omnis praedicatio est per se vel per accidens, accipiendo accidens proprie, ut quando accidens praedicatur de subjecto. Non enim genus per se praedicatur de differentia, nec sic per accidens, quia neutrum neutri accidit, nec ambo tertio, sed est ibi medium extraneum sive inferius, contrahens aliud, quod inferius potest dici accidens superiori, id est, extraneum, sed non proprie accidens. In divinis autem non omnia sunt per se eadem, id est, formaliter, nec ta men inest aliquid alicui per accidens proprie, sed aliquid est idem alicui absoluta identitate absque formali identitate, et ita est in proposito.

Ad aliud dico (d), quod ista: essentia est Pater, potest distingui, quia Pater potest sumi adjective vel substantive. Secundo modo significat personam cujus est Paternitas, et concedo eam esse veram per idontitatem, quia substantivum potest praedicari de aliquo per identitatem. Primo modo significat ipsam proprietatem deno- minative, et hoc modo exponit Magister dist. 27. quia idem est Patrem esse et genuisse; hoc modo ista est falsa: essentia est Pater, quia significat Patrem formaliter praedicari de essentia. Quando igitur arguis de subjecto et passione, dico quod quando passio potest praedicari praedicatione ejusdem rationis cum illa qua praedicatur subjectum, vel quando habet similem modum praedicandi, potest ex subjecto inferri passio; quando non, non. Hoc subjectum si sit substantivum, potest praedicari per identitatem; passio autem, si est passio, non potest, sed tantum formaliter, quia est adjectivum.

Ad aliud (c): essentia est Pater Filii, quidam Doctor repetit opiniones aliorum. Primam Magistri Alexandri, qui distinguit istam: essentia est Pater Filii, sicut jam distincta est illa praecedens, scilicet essentia est Pater, quod Pater potest sumi adjective vel substantive. Primo modo dicit ipsam esse falsam et consequentiam non valere; secundo modo veram.

Aliam Magistri Praepositivi, qui dicit eam simpliciter esse veram, ad quod habet duas rationes; unam per conversionem, quia si convertens est vera, conversa erit similiter vera; sed haec est vera: Pater Filii est essentia; ergo essentia est Pater Filii.

Aliam habet rationem, quia hec est simpliciter vera: essentia est Pater, aut igitur alicujus aut nullius; si nullius, ergo omnino non est Pater; si alicujus et non nisi Filii, ergo essentia est Pater Filii. Contra Magistrum (f) Alexandrum arguit sic et probat quod ly Pater tantum tenetur adjective, quoniam nomina, que imponuntur a potentia activa et passiva, ut sunt Magister et discipulus, Pater et Filius, edificator, etc. sumuntur tantum in significatione adjectiva, et hoc in respectu, quem habent ad aliud quod respicit potentia a qua imponuntur; sed quandocumque aliquid habet rationem adjacentis vel adjectivi ex respectu ad aliud, quanto magis est determinatus ejus respectus, tanto magis habet rationem adjacentis vel adjectivi, et tanto minus quanto magis est indeterminatus. Sicut patet de respectu modi infinitivi, quem Grammatici dicunt posse supponere magis quam alios, quia illi dicunt finitam inclinationem ad suppositum, ille vero infinitam inclinationem ad suppositum; infinitivus autem et adjectivum in neutro genere, potius substantivantur, quam in genere masculino vel feminino; ergo cum ly Pater Filii habeat finitam et expressam habitudinem, non sic autem cum per se ponitur ly Pater, ideo licet posset teneri substantive dicendo: essentia est Pater, non tamen nisi adjective dicendo: essentia est Pater Filii, et sic simpliciter ista est falsa: essentia est Pater Filii. Et si objiciatur: Essentia est Pater, et non est Pater nisi Filii; ergo est Pater Filii, aut non est Pater:

Respondeo, patet quod est fallacia figurae dictionis, quia in prima propositione, Pater per se supponit pro tota persona; in secunda autem cum dicitur quod est Pater Filii, copulat proprietatem tantum circa subjectum.

Patet etiam, quod non valet argumentum primum Praepositivi, Pater Filii est essentia, ergo essentia est Pater Filii per conversionem, quia debet sic converti, ergo aliquid quod est essentia, est Pater Filii; sicut ista: Individuum est homo, non sic convertitur, ergo homo est individuum, sed sequitur, ergo aliquid quod est homo, est individuum.

Similiter secunda ratio non valet, cum arguitur: essentia est Pater; aut igitur alicujus, aut nullius. Dicendum, quod non sequitur propter fallaciam figurae dictionis, quia statim cum additur, alicujus vel nullius, aliter copulat quam prius supponebat. Et dicendum est, quod nullius est Pater, id est, non alicujus est Pater, et non sequitur ex hoc quod non sit Pater propter figuram dictionis, sed sequitur tantum; ergo non convenit ei proprietas Paternitatis.

Ideo respondet tertio modo, quod haec est simpliciter falsa: Essentia est Pater Filii, quia ly Pater tantum tenetur adjective propter rationem premissam.

(g) Contra modum ejus dicendi arguo sic: Quod includitur essentialiter in conceptu alicujus, sicut pars conceptus, non potest ab eo excludi sub quocumque modo concipiatur; si enim sub aliquo modo concipiatur et illud excludatur, tunc ille modus repugnat rationi conceptus, qui concipitur. Cum ergo in conceptu relativi ex hoc quod conceptus relativus, non ut hoc modo conceptus vel illo, necessario includatur correlativum ut terminus ejus, quia non potest esse, nec intelligi sine eo, sicut nec sine termino, hoc est enim esse ejus; ergo quocumque modo concipiatur, sive adjective, sive substantive, semper includeretur correlativum ut terminus, et ita nullo modo potest intelligi ut absolutum.

(h) Item, tunc ista esset incongrua: Pater Filii est essentia, quia adjectivum non substantivatum, non supponit congrue pro subjecto, ibi quippe in subjecto determinatur Pater per Filium ad quem habet determinatum respectum; ergo, etc.

(i) Ideo teneo opinionem Alexandri, distinguendo (sicut ipse distinguit) quod substantive est vera, adjective falsa.

(j) Ad rationes Praepositivi dico, quod conversa est vera substantive, adjective incongrua, quia masculinum non potest substantivari.

Ad secundam ejus rationem dico, quod essentia est Pater, igitur alicujus, et concedo quod est Filii; sed cum arguitur in ratione principali: si essentia est Pater Filii, ergo Filius est Filius essentiae, nego consequentiam. Cum probatur per illam consequentiam mutuam in relativis, dico quod illa consequentia mutua tenet in illis relativis, quae sunt primo relativa. Tenet etiam in his que referuntur per relationes, si tamen dicantur formaliter relationes de eis, sicut si formaliter Socrates est Pater Platonis, e converso formaliter, Plato est filius Socratis; in his tamen, quae non referuntur primo, nec etiam denominantur formaliter ab ipsis relationibus, sed rela- tio praedicatur de altero eorum per identitatem, non valet consequentia, quia ibi in consequente plus significatur quam in antecedente. In antecedente enim notatur identitas ad aliquid de quo dicitur, sed in consequente significatur illud aliud referri ad illud formaliter. Cum enim dicitur: Filius est Filius essentie, ex vi constructionis significatur essentiam esse proprium correlativum ejus, quod est Filius, et ita Filium esse formaliter Filium essentiae; antecedens autem non significat relationem Paternitatis formaliter convenire essentiae, sed tantum per identitatem.

Ad ultimum dico, cum accipis genitum inquantum genitum est aliquid, nego, nisi aliquid ut extendit se ad aliquid, et tunc mi'nor est falsa; et cum dicis, non est nihil, dico, ut saepe praedictum est, quod inter contradictoria est medium cum ly inquantum, ita quod neutrum inest cum inquantum. Sicut nec homo inquantum homo est albus, neque inquantum homo est non albus, tamen non sunt duo contradictoria complexa simul falsa. Ista enim contradictoria est vera: Iomo non inquantum homo est albus. Ita hic, genitum non inquantum genitum est aliquid, quia ratio gignitionis non est formalis ratio inhaerentiae praedicati, ita scilicet quod ly inquantum dicat rationem formalem geniti, licet genitum in se formaliter sumptum sit per identitatem essentia.

Quid igitur dicetur de genito inquantum genitum? Potest concedi, quod genitum inquantum genitum, est persona vel subsistens; sed non sequitur ulterius, ergo inquantum genitum est aliquid, accipiendo aliquid pro essentia, propter non identitatem formalem rationis personalis cum essentia.