Quaestio 3

Veritur tertio: vtrum sit possibile viatori habere notitiam euidentem de veritatibus ergo iheologicis: Terminus viator est superius explicatus. Nunc duo termini in titulo questionis positi explicabuntur: postea respondebi tur ad questionem. Primus terminus est notitia. Notitia scinditur in actualem et habitualem. Actualis est qualitas subiecto inherens: per quam ipsum formaliter cognoscit. Dicitur subiecto a non intellectui: propter notitias sensitiuas hominis et brutorum. hic autem definitur notitia creata: quia increata notitia nulli subiecto inheret. habitualis potest proportionabiliter definiri. Rursus notitiarum quedam est in complexa: quedam complexa. et complexarum quedam ineuidens: quedam euidens: et quedam euidentia absoluta: quaedam conditionata.

⁋ Notitia euidens alias euidentia simpliciter dicta: sic definitur: est assensus verus sine formidine a principiis intellectum necessitantibus cau atus: quo non est possibile intellectum assentire: et in sic assentiendo dicipi. Assensus ponitur loco geners: cum omnis euidentia sit assensus: et non contra: relique ve ro particule ponuntur loco differentie. Dicitur verus assensus: erroneus enim quantunmcunque firmus non est euidens: sicut est in gentili assensus huius: deus non est tres persone. Sine formidine / ad excludendam suspi tionem / coniecturam / et opinionem: licet enim aliqui inter hec tria ponant discrimem: tamen conuertuntur: proxima particula seiungit assensum fidei: qui spoteste generatur / ex pri ma questione huius. Ultima particula remouet euidentiam conditionatam: que eodem modo definitur hoc dempto: vel dicatur: stante influentia dei genera li: vel sine miraculo. Ex ista propositione sequitur: quod non cuiuslibet propositionis necessarie assensus est euidem tia: cum alicuius sit opinio et alicuius fides. Notitia autem euidens et necessaris sunt termini impertinen tes. quod patet: quia nec repugnant / nec vna infert aliam. Item patet per definitionem terminorum impertinentium. na quocumque illorum supponente mediante copula de praesenti alter potest de illo negari. non sufficit autem negatio in terminis non supponentibus: nec cum modo: sed omnia hec hic contingunt. igitur.

⁋ Secunda propositio. notitia euidens in pius se habet quam quicumque habitus veridi cus. vi. ethicorum a philosopho enumeratus.

⁋ Tertia propositio. stat aliquem de multis veritatibus: quarum extrema pro deo non supponunt habere euidentiam absolutam. patet: quia anima assentit huic ego sum: e in sic assentiendo non potest decipi. Et hoc dicit beatus August. xv. de trinitate. cap. xii. "Scimus nos viuere prorsus non metuimus: ne aliqua similitudine fallamur: quia certum est etiam eum quae fallitur viuere".

⁋ Quarta propositio. aliquis potest habere euidentiam absolu tam de aliqua propositione in qua termini non capium tur precise pro subiecto illius notitie. patet de assensu huius: non homo est non animal. non enim stat animan assentiendo illi decipi: exponendo per qnia: si anima assentiat / non homo iam est non animal.

⁋ Quinta propositio. euidentia summa erit notitia quando non erit euidentia summa. patet capiendo assensum quem ego habeo de me: et ponendo in sorte me annihilando. Non va let autem quod dicit Aliacenstur. probabile est / iquit / quod si mea notitia poneretur a deo in anima platonis: non esset ei notitia Contra hoc argumentor. anima platonis est susceptiua illius quantum est de se: licet enim albedo naturaliter non migret de subiecto in subiectum: tamen deus potest ponere aldedinem papyri in pariete inhesiue: et naturaliter repre sentabit idem obiectum quod ante representabat illa notitia.

⁋ Sexta propositio. non euidentia est eiusdem speciei specialissime cu euidentia: probatur. habeam ego euidentiam de hac / hic paries est albus: deus potest causa re in me notitiam intuitiuam pariete corrupto: quo facto habeo iudicium quod paries est albus: et non erit euidentia. vt patet per definitionem euidentie: cum non sit de vero: quo noine vocetur / non refert.

⁋ Septima propositio. non titia euidens aliqua causatur a quacumque notitia intuitiua vel abstractiua terminorum: vt assensus primi principii: quae ex sola apprehensione terminorum causatur. Aliqua aut euidentia secundum quid causatur ex noticia intuiti¬ ua rerum significarum per extrema propositionis: vt assensus istius / hec papyius est alba. Alia est euidi tia que per connexionem consequentialem ex principiis ndemonstrabilibus deducitur: vt scientia / sapientia pro assensu primissarum et conclusionis / intellectus / pruden tia / que est iudicium alicuius agibilis ostendens aliquid esse faciendum taliter qualiter fieri debet: vel fugiendum vel omittendum taliter qualiter fugere et comittere oportebit. eodem modo de arte. Sed dicis. voluntas cum praua affectione potest dissentire pri mo principio: et cum ratione sophistica per imperium voluntatis potest assentire opposito: eodem modo pre te misse demonstrationis non necessitant intellectum ad assentiendum conclusioni demonstrate. Propter hoc quidam doctor tenet intellectum posse dissentire primo prin cipio. Contra hoc arguitur. ex hoc sequitur quod natural ter intellectus posset habere qualitates contrarias sinul: consequens est falsum: et consequentia patet: quia assensus contradictoriarum contrariantur. iiii. metaphysice. Et quod sequatur ostenditur sic. sortes per te potest assentire huic / plato est a non est: que opponitur propositioni per se note. Tunc sic. sortes assentit huic: plato est a non est: sed illa infert illam / plato est: a tota copulatiua affirmatiua ad alteram eius partem principalem: sortes assentit antecedenti: et discursus est euidens: ergo assentit consequenti: ergo assentit huic plato est: et vltra illa co pulatiua infert hanc: plato non est / per idem medium: et sortes assentit antecedenti: ergo assentit consequenti eiuslem consequentie. Istud argumentum non vinceret: quia diceretur quod assensus vel dissensus copulatiue distinguitur a iudicio partium: quomodo dissentio huic / rex sedet et nullus rex sedet: et de vtraque parte dubito: sic assentio opposito illius: et de vtraque parte dubito: prima autem cona est bona: et antecedenti illius et consequenti assen titur: sed nullatenus assentitur consequenti secunde con sequentie. licet enim consequentia sit euidens: et assentiatur antecedenti: non producitur ille effectus scilicet assensus partis negatiue: ob suum contrarium in eodem passo. nam actus actiuorum sunt in patiente disposi to. ii. de anima. quemadmodum si quis haberet valde intensam opinionem de hac: superlineam datam etc. adducta demonstratione non potest intellectus protinus assentire illi scientifice propter intensam opinionem: vel quia res naturalis non desinit per vltimum instans sui esse. Sed obiicies. hoc non euadit argumentum. nam fiat vtraque consequentia simul: ex copulatiua in serendo vtramque partem: tuc vel vterque assensus cau sabitur / et habetur propositum: vel neuter: et hoc non: quia nullum est impedimentum in passo ad hoc vt agens producat suum effectum: et primisse productiue assensus non repugnant assensui opposito: ergo producetur vnus asensus: et equalis est ratio de opposito. ergo vterque. Statim diceret aliquis hoc argumentum esse equais ponderis contra me ac contra ipsum. quia quis potest habere copulatiuam apprehensiuam in mente: et potest facere illas consequentias simul: quis ergo assensus producetur:/ sed pala est quod non est idem. Aliter arguitur: nullum motiuum tantum apparentie potest habere ad pro ductionem assensus oppositi primi principii quantum non titia terminorum eius ad assensum illius: nec videtur quomodo illius assensus euidentis iudicium possit a vo luntate impediri. Dicis. licet illud sit verum quod assumptum est in argumento: tamen voluntas coadiuuans potest tantum facere ad oppositum. Sed contra. tunc qui libet gentilis poterat cogi ad assentiendum opposito primi principii: contra philosophum. iii. metaphysice. Et li aliqui antiquorum ipsum negauerintore propter rationes quas diluere nequibant: et turpe eis visum sit succumbe re: tamen contra mentem negabant primum principium vt inquit philosophus: et primo posteriorum: dicit quod non contingit instare contra dignitatem. Item tunc cum vno paruo motiuo: immo cum scintilla rationis quispiam assentire poterit quod non est cobustus in igne: supposito quod sit in mediis flammis per magnum conatum voluntatis. Preterea nihil debemus admittere contra pure philosophice dicentes: nisi habeamus oppositum ex fide: vemagis quadret cum fide quam oppositum. sed Aristote les fuit contrarie partis: nec ex fide istud habemus: et videtur esse contra experientiam: ergo non debemus admittere quod voluntas possit facere intellectum assentire opposito primi principii cum quocumque sophismate: nec potest impedire voluntas productionem assensus eui dentis: cum quocunque motiuo in oppositum: cum cau se productiue assensus euidentis sint potiores motiuo quocunque et voluntate: modo ab omni proportione inequalitatis maioris fit actio. vii. physicorum. et hoc si admittat causas illas: quia bene pot voluntas diuertere intellectum ne applicet causas ad productionem effectus. aet hoc modo assensus euidentis productionem pripedire pot. De vetula Muridani potest dici quod ipsa mentita est cum antemquis philosophis: timebat enim ab eo notari de infidelitate: vel non plene apprehendit terminos. Non sto in talibus: hoc dubitas esse verum: et hoc est primum principium: ergo primum principium dubitas esse verum: supr posito quod hec sortes currit vel non currit scribatur in papyro mea quam a te abscondo: ita vt nescias que sit proposito quam abscondo: an vera vel falsa.

⁋ Secundus terminus est vitas theologica. Et sic definitur. Veritas theologica est vitas de deo formata: vel de creatura vt habet reductionem ad deum: vtpu ta secundum creationem / gubernationem / reparatione / iustificationem / remuneratione / et similia que considerantur in theologia. hoc patet auctoritate oti August. xiiii. de trinitate. capi. i. dicentis. "Non vtique quicquid sciri ab homine potest in rebus humanis vbi plurimum superuacue vanitatis at noxie curiositatis est: huic scientie tribuo: sed illud tantummodo quo fides saluberrima que ad vitam beata ducit gignitur nutritur / defenditur / et roboratur". Alique aume acceptiones questione sequente explicabuntur.

⁋ Ex ista definitione sequuntur alique propositiones. Prima propositio: non omnes veritates theologice sunt fide credende: sed alique sunt opina tiue: vt deus potest facere infinitum: vel deus produ cit se solo beatitudinem. Secundo sequitur. quod hec consequentia nihil valet: cuiuslibet scientie veritates sunt de deo vel rebus creatis tanquam de obiecto vel obiectis. igitur pertinent ad theologiam: seu sunt veritates theologice: quia stat quod illarum creaturarum enunciatio non sit de reductionae ad deum: que est sufficiens ad veritatem theolo gicam. Tertio patet. quod hec propositio triangulus habet tres angulos acutos equales duobus rectis: non est vitas theologica. Quarto sequitur. quod omnis propositio de fidi est veritas theologica: sed non econuerso. Sed contra istam instatur: Vel altera istarum / deus potest facere infi nitum actu / nullus deus potest facere infinitum actu / est vitas theologicam: vel vtraque istarum est vitas thed logica. Si secundum: et altera contradictoriarum est falsa: ergo propositio falsa / est veritas theologica: quod implicat: si est veritas theologica est veritas: si altera tamen queritur que sit illa. vel capiatur propositio ad quam pos sunt equales apparentie vtrinque adduci: vel pauciores paulo rationes ad vnam partem. sic erit aliqua ve¬ ritas theologica quam mortalis homo non potest con gnoscere esse theologicam: et ita frequenter contingit. Propter hoc argumentum dico doctores abuti quaerentes de veritate theologica: rectius autem quesiuissent de propositione vel obiecto theologico: sed loquem do vt plures / secundum doctrinam philosophi secundo de ce lo: questionem in illis terminis moui: et concedo quod vtrumque oppositorum est obiectum theologicum / vel propositio theologica. sed bene scitur quod quamlibet istarum / deus potest facere charitatem infinitam: deus non potest facere charitatem infinitam: est propositio theologica: sed non scitur que illarum sit veritas theologica: quia hoc sciri non potest bene naturaliter.

⁋ Istis notatis ponuntur conclusiones. Prima est. pos sibile est viatorem de multis propositionibus theologi cis habere euidentem notitiam. patet: quia philosophi deuenerut ad notitiam euidentem istius / deus est. vt patet viii. physi et xii. metaphy. saltem euidenter aliqua de ducere poterant de deo vel de creaturis in ordine ad deum.

⁋ Secunda conclusio. impossibile est natural ter viatorem de omnibus veritatibus theologicis habere notitiam omni fide maiorem. probatur. vel talis no titia esset opinio vel euidentia: sed hoc nullo modo potest dici. igitur. maior patet ex sufficienti diuisione: minor probatur. primo non potest dici opinio: quia licet ali quo modo opinio sit maior fide: hoc frequenter in mul itudine rationum: tamen fides est supra opinionem: secundum Hugonem. de sacramentis. lib. ii. parte. x. ca. ii. dicentem. Fides est certitudo animi de rebus absentibus supra opinionem: et infram scientiam constituta. Non potest dici quod talis notitia sit euidentia: quia hoc naturaliter haberi non potest de istis tribus / deus est trinus in personis et vnus in essentia: deus est incarnatus: corpus christi est in sacramento eucharistie. Si enim possent rationes naturaliter acquiribiles generare euidentiam: facile esset cogere infideles ad credendum. quod est falsum. Irca ista dubitatur. an notitia apprehennua et adhesiua distinguantur.

⁋ Secun do dubitatur: vtrum notitia ahesiua sit dis lsensus oppositi: et vtrum sit propositio.

⁋ Tertio dubitatur cum quesitum sit in titulo questit nis: an viator potest habere euidentem notitiam de veru tatibus theologicis: quid sit vitas:

⁋ Quarto dubi tatur an notitia abstractiua dei propria possit conicar viatoris

⁋ Ad istas dubitationes respondetur per or dinem. et primo ad primam. Palam est quod est aliqua notitia apprehensiua quae est respectu incomplexorum notitia apprehensiua est respectu cuiuscumque potentis terminare actu potentie coguitiue: siue sit complexum siue incomplexum Actus iudicatiuus aliter adhesiuus est actus quo assen titur vel dissentitur propositioni vere vel false: et ille est so lum respectu complexi propositionalis. Sed an apprehensiuus et adhesiuus respectu eiusdem complexi distinguantur: est naior difficultas. Et dicitur in primis: quod est aliqua notitia apprehensiua respectu complexi distincta ab adhesiua eiusdem. quod patet: quia oblata mihi vna propositione neutra eam apprehendo: et tamen ei non assentio: ergo vna starum notitiarum est ab alia separabilis respectu eiusdem: et quando incipio illi propositionim assentire: non videtur quod prior apprehensiua corrumpatur: cum nulla sit repugnantia inter illas notitias: ergo simul manent. Ex quo apparet quod apprehensiua et adhesiua respectu propositionis per se note distinguuntur. licet in primo instanti quo illa mihi offertur ei assentiam due erunt notitie / quarum vna scilicet apprehensiua est prior porio tate naturae adhesiua. Si vero ponamus separationem istarum notitiarum respectu propositionis neutre: non vi istarum notitiarum respectu propositionis neutre: non vi detur rationi consentaneum in per se notis id negare: licet aliquid discriminis dari possit: quia adhesiua aliam presuppo nit: patet. nullus habitus inclinat ad actus alterius habitus nisi mediante actu propo ad quem primo inclinat sicut habitus principii non inclinat in actum sciende conclusio nis nisi prius inclinet in actum circa principia. Sed habitus apprehensiuus inclinat ad actum iudicatiuum: ergo primo inclinat ad actum proprium apprehensiuum. minor patet: quia si quis habuerit habitum apprehensiuum respectu alicuius con clulionis antequam incipiat assentire illi: et nunc primo as sentiat: tenuis relinquetur habitus: sed promptius assentiet quam si non habuisset habitum apprehensiuum. Sed dices. ha bitus principiorum est causa producendi assensus circa coclusionem: quod habitus apprehensiuus facere non potest Etiam dices: quod habitus apprehensiuus inclinat imedi te ad apprehendendum actualiter: et tunc habitus iudicatiuus paruus praexistens generat cum intellectum assensumet si habitus iudicatiuus fuerit corruptus: nullatenus assentiet. Dene verum est quod habens habitum apprehensiuum magnum cum paruo habitu adhesiuo frequentius assentit actualiter quam non habituatus apprehensiue: quia vehe mentius inclinatur ad cogitandum de ea. sed egre sequitur propterea causalitas totalis vel partialis. Contra ho arguitur. per regulam inueniende causalitatis: notitiae extri morum propositionis per se note efficientiam habent respectu iudicii quod habetur de ea. similiter notitia intuitiua habet efficientiam respectu iudicii euidentis. ergo hic oportet aliquam causalitatem attribuere: licet sit minor quam in habitu primissarum. Stat namque quod habitus maioris concui rat ad assensum conclusionis / sed non sufficienter sine as sensu minoris et bonitatis consequene: quicquid sit de causalitate: sufficiunt pro supposito dicta. Et rursus hoc priesupposito quod respectu eiusdem complexi habentur due noti tie: quarum vna est apprehensiua et alia iudicatiua: dubiuest an illa adhesiua sit apprehensiua. Et dicitur quod sic. proba tur. quia alioquin aliquis possit alicui complexo assentire puta huic / one rhabarbarum est purgatiuum cholere / non apprehendendo ipsum. quod non videtur possibile: quia si assen tio illi / apprehendo illud / et intellectus meus fertur in tali obiectum: ergo ipsum apprehendit. Si enim apprehensiua queli bet et adhesiua distinguantur: et neutra est pars altervel deus: quamcumque illarum deus corrumpere potest altera conseruata. hec regula vtrobique est admittenda. Volun tarium autem est dicere quod nomen assensus capitur duplicite vno modo absolute: vt significat talem qualitatem nihil con notando: sicut albedo quandoque capitur absolute quandoquae conotatiue. et vt sigt qualitatem istam connotando tendentia per eam in obiectum scilicet verum: capiendo absolute non sequ tur: habeo assensum: ergo alicui assentio. si capitur conno tatiue: bene sequitur. Comparatio de albedine nulla est in quocumque enim subiecto fuerit vel vbicumque / semper est a bedo: quando est essentialiter albedo. Item videtur quod de natura notitie actualis est dum modo sit talis in suo subiecto / tendere in suum obiectum / et quod subiectum actualiter per ipsam cognoscat. nam quo alio modo distinguitur ab habitusm Sed dicis. subiectum est natum tendere pe ipsum actualiter: non per habitum.

⁋ Licet homo istu possit vtcumque sustinere: satius ducimus omnem assensu esse notitiam apprehensiuam: et respectu eiusdem complexi sunt due apprehensiue specie distincte: scilicet appre hensiua pura: et alia apprehensiua iudicatiua: prior potest separari a secunda de potentia dei: non autem secunda. quia secunda identificatur secunde / non modo in re: sed etiam per nullam terminorum connotationem dicitur adhesiua: quim etiam sit apprehensiva. Quod specie distinguantur patet: quia per vnam iludicamus esse vel non esse: per aliam nullatenus iudicamus: ergo specie differunt.

⁋ Sed contra illud argumentor. non est ponenda pluralitas sine ne cessitate: sed omnia possunt saluari non ponendo duas ap prehensiuas respectu eiusdem complexi. ergo illud non est ponendum. Preterea de potentia dei absoluta volun tas potest ferri in incognitum: vt patebit ex prima distinctione huius: at ad hoc est ratio quam formo ad principa le: sed actus intellectus et voluntatis differunt: ergo deus vnum illorum potest conseruare altero corrupto: ergo aliquia potest assentire alicui quod non intelligit.

⁋ Ad primum istorum concedo maiorem: nec multiplico plures res quam ada uersarius: quia pono duas res quas ipse ponit: et non plures: sicut enim notitia sensitiua et intellectiua distin cte specie sunt de eodem obiecto: sic due apprehensiue. Ad secundum nego consequentiam: quia illa distinguuntur: secus est in proposito. et est ratio. nam voluntas tota de se dirigitur per intellectum: secus est de intellectu et eius actu: cuius quod libet iudicium est apprehensio.

⁋ Secundo argumentor. notitia apprehensiua terminorum simplicium a notitia complexa eorum distinguuntur: et tamen deus non potest con seruare notitiam complexam terminorum non habendo noti tiam simplicem terminorum: ergo maior superius tacta est falsa: quandocunque due res distinguuntur quarum neutra est pais alterius etc. Licet enim partes propositionis mentalis apprehensiue sint partes eius: tamen notitia terminorum non est pars notitie totius: vel saltem non sunt partes notitiae adhesiue: ergo alicuius adhesiu non sunt partes: sed puram apprehensiuam deus potest cor rumpere conseruando adhesiuam apprehensiuam: ergo ha bebitur hec conclusio: aliquis assentit huic: omne rhabarbarum est purgatiuum cholere / non cognoscendo quid significetur per extrema illius propositionis: et sic aliquis assentit vni complexo etiam scientie / vel notorie vtputa primo principio: non cognoscendo quid significetur per vnum terminum illius complexi: quod absonum videtur.

⁋ Respondetur naturaliter / non videtur quod quis possit assentire alicui propositioni / quin ipse ha beat notitiam terminorum propositionis cui assentit: tamen de potentia dei concedo quod qunis assentit alicui propositioni: et non cognoscit significationes termino rum simplicium: hoc est / habet nunc intellectus notitias rerum significatarum per extrema huius / paries est albus: et actum verbalem a. b. c. et cum hoc habet intellectus vnam apprehensiuam respectu totius: sed non constat an illa apprehensio distinguatur a notitiis pai tium: adhuc est adhesiua apprehensiua: concedo igitu quod hanc deus potest conseruare in mente sortis aliis omnibus scilicet a. b. c. corruptis: et sic aliquis assentit vni conclusioni cuius significatio terminorum eum latet de potentia dei absoluta.

⁋ Tertio argumentor. aliquis conceptus nunc vnam rem representat et tunc illam rem non significat: ergo non inconuenit quod vna notitia nunc tendat in obiectum suum / nunc vere non tendat: et per consequens vna probatio principi lis conclusionis nulla. probatur antecedens: quia notitia termi ni collectiui vt termini populus nunc decem homines si gnificat. substracto vno eorum non amplius eos significat. Preterea vna propositio nunc sigt vnum complex ue: et postea non signisicat illud taliter: ergo hoc non incon uenitin incomplexis: antecedens patet: quia sortes in collegio M tis habet hanc / primus preses est vltra pontes: ets poneretur a deo vltra pontes (illa propositione con seruata in sua mente) non taliter significaret: immo fali se enunciaret: et existens extra pontes dicerent eum di cere falsum. Et potest hoc confirmari pernotitiam di¬ uinam: que nunc representat sortem currere / nunc sorte non currere. ergo sic potest esse de notitia creata simplici.

⁋ Ad tertium nego antecedens: et illo concesso est difficile pro bare consequentiam. Illa enim secunda probatio non est ma gni ponderis apud multos. Ad probationem antecedentis de termio collectiuo potest dici: quod quemlibet hominem illius exercitus significat: capiendo significare pro repre sentare: vt est superius ad supponere: licet non pro quolibet supponat: sicut homines pluraliter quemlibet hominesignificat: et pro nullo supponit non tenendo quod pars integralis homins sit homo. Sed potest etiam dici quod non est simile sicut de plurali a singulari eiusdem sicut hoc copulatum materia et forma significat sortem et quemlibet hominem et quodlibet compositum. non sto in appellatione rationis / et tamen non significatur per aliquam partem eius: et sor tes si est sortes: ome ens mundi significat: et nulla pars eius significat aliquid aliud a sorte: sic aliquis termi nus significat aliquid quod presupponit aliqua: quae non significatur per terminum ipsum: sortes enim sortem significat: qui materiam et animam praesupponit: et tamen sortes materiam non significat. similiter sortes non potest esse sine sanguins phlegmate et aliis humoribus naturaliter: qui per conceptum sortis non significantur: sicut multi dicerent quod notitia totius nullius partis est notitia: nec conslatur ex noticiis partium. Sed siue hoc siue illud dicatur: quid quid terminus mentalis sigt / si ponatur in intellectu semper illud significabit: et tendit in suum obiectum. De alio argumento quando sortes nunc ponitur ex ista parte pon tium / et alia naturaliter / format alias mentales: quia nunc demonstrat vnam intercapedinem interiectam a potestibus ad ipsum: nunc aliud interuallum: sed in casu argumenti posito quod teneretur eadem mentalis: illa semper vniformiter significabit presidem esse ex altera parte pontium ab vniuersalite: licet audientes eum in villa putent dicere falsum: et sic quicquid illa mentalis significat semper illud significat. Ultimum argumentum nullum est: vt frequenter in limili materia dictum est.

⁋ Quarto arguitur ad idem. la tratus canum significat naturaliter: e gemitus dolorem et tamen possunt illud non siguificare. Silir terminus naturaliter supponit, pro aliquo e potnt non supponere pro illo. Irinsuper terminus non magis representat illud cuius est nimilitudo: quam calor calefaciat: sed calor potest non calefacere: vt si non esset calefactibile applicatum. igitur

⁋ Ad primum dicitur quod non aliter naturaliter repsntat gemitus dolorem: nisi sicut effectus suam causam: modo ille es fectus naturaliter potest esse ab alia causa: secus est de conceptu rei. Ad secundum dicitur quod non est simile: quia terminus non supponit extra propositionem: et in propositione non supponit mediante copula de praesenti circuscripta ampliatione ob desitienem rei significate: et restringi potest a sua suppositione: secus est a sua signisicatioe. Ad tertium dicitur non esse simile: quia conceptus rem significant siue sit siue non sit.

⁋ Ultimo arguitur. conceptus huius vocis nomen / hanc vocem homo nunc significat. et si hec vox homo a sua significatione cadat non amplius per terminum nomen significabitur: alioquin nunc terminus nomen significaret terminum buf. Et confirmatur. po natur noittia sortis extra subiectum: illa est notitia et non significat. igitur. quod sit notitia patet: quia si non: hoc maxime esset: quia non est in subiectio apto nat cognoscere: sed hoc non impedit. nam primo ponatur extra subiectum in vno loco: et in alio loco in anima: tunc sic: hec notitia in anima est notitia: hec notitia in anima est qualitas in lapide: ergo qualitas in lapide est notitia. Secundo haec notitia essentialiter et intrin¬ sece est qualitas: ergo qualitas essentialiter et intrin sece est notitia: consequentia tenet per conuersionem per accidens

⁋ Ad primum nego quod non amplius vox homo signifi cabitur per illum terminum nomen / capiendo signifi care vt est superius ad supponere: vt crebro fit in suppositionibus: secus est capiendo significare conuerti biliter cum supponere: vt fit in materia terminorum secunde intentionis. Ad aliud argumentum dicitur ad¬ mittendo quod illa qualitas lapidi inhereat: et concedo quod qualitas in lapide est notitia: sed non est notitia in la pide. Ad tertium dico non esse bonam conuersionem: quia antecedens est verum: et consequens falsum capiendo termi num qualitas sicut capi solet / parti diuisiue parti collecti ue: sed oportet tollere illud signum essentialiter e intrinsece / in consequente: vt contingit de conuertente istius: creans necessario est deus Propositio enim de essen tialiter e intrinsece / affirmatiua exponitur per copula tiuam cuius prior pars est preiacens: et secunda exponens erit: non stat rem pro qua accipitur subiectum esse quin ei conueniat paedicatu: quare talis est neganda: sortes essentialiter est sortes: quia stat rem vel res pro qua vel quibus accipitur subiectum / esse absque hoc quod ei vel eis con ueniat praedicatum: sicut stat has res demonstrando materiam et forma esse absque hoc quod sit sortes. Secundo sequi tur quod sortes essentialiter est numerus: quia non stat bas res esse quin sint numerus qualitercunque partes ordinentur. Ex his liquet falsitas huius: hec qualitas essentialiter et intrinsece est notitia de potentia dei al soluta: de potentia enim dei ordinata: et naturaliter loquendo: hec qualitas est essentialiter et intrinsece not tia.

⁋ Ad secundam ducitationem dicit quida doctor quod duplices sunt mentales: quedam naturales similitudines vocum: quedam non naturales similitudines vocum: et tales sunt partite. Quedam est propositio quae est assensus et notitia. per notitiam autem intelligit licet latis improprie seiungendo opinionem et fidem) notntiam euidentem. Alia est assensus et non notitia: vt assensus fidei et opinat uus. Ex hoc infert corollarium quod dissensus non est aliquis actus intellectus a quolibet assensu distinctus: quinimmo quilibet est assensus quidam: quod probat quandao cum assensus mentalis sit enunciatio: dissensius erit enunciatio sibi opposita: que erit etia assensus sui significati: quod est oppositum significato relique oppor ite. vn de sicut assensus quo assentit seu credit diametrum esse symmetrum: non est aliud quam iudicium quo affirmat dia metrum esse symmetrum: sic dissensus oppositus non est aliud quam iudicium: quo negatur diametrum esse symmetrum et ipse est sicut patet / assensus sui significati: scilicet quod diameter non est symmeter. vnde assensus et dissensus non sunt nisi assensus oppositi: et quilibet assensus potest dici dissensus eius: cuius opposita enunciatio est assensus Aliqua sanc dicit quae certa sunt apud omnes scholam: vtpu ta quod aliqua mentalis componitur ex pluribus noticiis: patet de non vltimata: sed sicut diximus / est impro prie loqui secludere opinionem et fidem a notitia: sed ter minis non est insistendum. Secundo non sufficienter diu dit enunciationem: constat enim / si profertur hec: pater Gali ni diu vixet sine morbo: quia non comedit frunctus: coram la tino: et greco non intelligente significantias vocabulo. rum: mentalem aliam formabit latinus quam non formabit gre cus: vterque tamen formabit naturales similitudies vocum et pono latinum neutraliter se habere circa assensu et dissensum illius. ergo non sufficienter doctor ille diu dit mentales: et ista est quam dicimus esse compositam ex pluribus notitiis. An autem iudicium dicatur propositio: potest defendi quod sic: dicendo quod sufficit ad propositionem / esse iudicium veri vel falsi: et tunc palam est talem propositionem non conflari ex pluribus partibus diuersarum rationum: quarum vna erit subiectum / et non copula: alia pars copula et non subiectum. secus est de mentali apprehensiua non iudicativa. Sed non est opus iudicium vocare propositio nem. iudicium enim vocatur verum / non quia sit propositio vera / sed quia est iudicium veri. et sic est verum denominatione extrinseca: quia obiectum assensus est verum: puta propositio: et propterea assensus dicitur verus. Dicitur autem iu dicium: quia non sufficit habere obiectum verum ad de noinationem cuiuscumque in veritate. patet: quia pronomen de monstratiuum demonstrans hanc: paulatim et lente est recedendum a praua consuetudine comedendi / non voca tur verum: et tamen demonstrat propositionem veram. Si dicas: omne representans vere vel false est propositio. Distinguo illam: vel intelligis complexum propositionale re presentans vere vel false: transeat illud. si vero intelligas de alio: non oportet. Alioqui hoc complexum / propositio vera vel falsa / esset propositio: quod non est dicendum. Dissensus autem vocatur verus: quia est circa propositionem falsam: vt dissensus istius: carnes bouine non sunt male digestionis. Et proportionabilitur dicatur de possibilitate et impossibilitate. Et si aliquod iudicium habeat propositio nem plures pro obiectio: que in vno sensu est vera / et in alio sensu falsa: vt non deus est: vel potius hypotheticam: cuius vna pars est vesra et alia pars falsa. vt caro hedi est bona: et aries praestat vitulo. si quis assentit huic copulatiue: hic assensus est verus: et falsus denoinatione ex trinseca: cum prior categorica vera sit / et secunda falsa. consequenter dicas sicut de dissensu. Si petas: an assen sus qui est simplex (non secludo partes seacet intensionem. sit terminus conis an singularis. Et an possit supponere pro illo quod repsntat. Et an possit esse pars in propositione Et an assensus propositionis sit notitia reflexa. Respon detur. omnis notitia adhesiua est apprehensiua: vt patet ex dictis: tamen esse singulare et commune / et poni in propone illo cuius est naturalis similitudo / conuenit apprehent ue a non iudicatiue: loquor cum aliis ac si nulla adhesiua esset apprehensiua: vt conformem me modo aliorum: dicente Aristotele secundo de celo. Loquendum est vt plures / sentiem dum vero vt pauci. An autem dicatur noticia reflexa: est certare de nore: potest dici quod sic: et sic quod libet iudicium prope sitionis est notitia reflexa. Facile est tueri quod opinio vel scientia est propositio. Et quilibet assensus et dissensus est propositio: nec possunt esse magne rationes in oppos tum. Sed casus est modici momenti ad tenendum hoc con tra commumen scholam. sufficit enim quod mentalis apprehensi ua habeat plures partes. quae difficultas hinc inde patitur magnas difficultates. Et sic concederentur he pro positiones. Alicuius propositionis non est copula: nec ex trema. Secunda. alicuius vocalis sunt multe mentales / puta apprehensiua et eius iudicium. Et illud scindi tur: quia vnus potest habere errorem: alius fidem vel opinionem / et scientiam de eodem. Tertia. aliqua propositio est intensibilis et remissibilis. Sed istud tertium sequitur ad oppositum. Videtur autem quod mentalis apprehensiua est intensibilis et remissibilis sicut extrema eius: et dato quod negatio non intendatur: tota categorematice est intensibilis. Quarta. alicuius vocalis vere erit aliqua mentalis falsa: patet de errore huius: bonum sangui nem bonum vinum generat. Quinta. alique propositiones contrariantur contrarietate physica. Ceterum quod doctor ille dicit de assensu et dissensu / non vide, tur verum: quia potest quis assentire huic: turbidum sanguinen bonum vinum temperate sumptum clarificat: non ha bendo dissensum sui contradictorii: et absque hoc quod for metur suum contradictorium. Similiter quis potest dissen tire huic: vinum est bonum febricitantibus: nullum assensum habendo. Insuper sicut se habent volitio a nolitio circa obiectum voluntatis: sic assensus et dissensus cit ca obiectum complexum intellectus: sed sic est quod velle et no le circa idem distinguuntur: ergo dissensus et assensus circa idem. Sed sicut (vt dicetur in prima distinctione huius idem actus est nolle et velle respectu diuersorum: sic forte potest esse idem actus intellectus: qui erit assensus et di sensus: vt oblatis duabus contradictoriis / idem iudicium potest esse assensus vnius et dissensus alterius. Sed ex hoc non euitatur: quin assensus et dissensus circa idem realiter distinguantur.

⁋ Circa tertiam dubitationepartita est positio. vna duorum realium dicentium veritatem esse respectum rationis: intellectus quidem sortis comparat hanc / omne quod nutrit est dulce ad suum significatum: con siderando quod ita est in re sicut per illam significatur: et ex tali consideratione vel comparatione resultat conformi tas inter ipsam propositionem et suum significatum: que ve ritas dicitur. et formata ista homo est asinus: intellectus considerans ipsam sub illa ratione quod non est ita in re sicut per eam significatur: producit difformitatem que est falsitas. et si intellectus putet ita esse in re sicut signi ficatur per propositionem falsam: non propterea ei inderet veritas: cum fundamentum non sit capax illius. Et propter propositiones se falsificantes: oportet addere set non se falsificat) licet enim intellectus comparet illam ad suum significatum / et ita sit in re sicut illa significat: non tamen in ea relinquitur veritas: oportet ergo comparare conformitatem et difformitatem ad insolubilia secundum hanc positionem. hic autem non est sermo de ve ritate aptitudinali: que non distinguitur a propositione ve ra: sed actuali.

⁋ Contra hanc positionem cooniter insta tur sic. ex hac positione sequitur quod musca per motum suum alteraret intellectum angeli: consequens est absonum. Et consequentia patet: sit hec propositio in intellectu michaelis: a musca non mouetur: icipiat musca moueri: iam paerditur vnum accidens: et acquiritur aliud: vlet veritas et falsitas. Et confirma tur. ex ea sequitur: quod esset aliqua entitas quae non est deus quam deus non posset creare: et aliqua quam non posset an nihilare. consequens est absonum: consequentia tamen patet: quia veritas huius: deus nihil creat / est aliqua entitas: et illa vitas non potest creari a deo: si enim des quod deus creet veritatem illius. deus nihil creat: sequitur quod illa est vera: quia veritas eius est / et sua contradictoria vera: deus aliquid creat: quia illam veritatem creat: et illa vitas est aliquid. ergo deus ali quid creat: et sic contradictoria vestra. Facile potest similiter deduci quod deus non potest annihilare veritatem huius / deus aliquid annihilat. Iste rationes non concludunt. Ad primam nego quod sequitur: quia stat quod angelus non comparet propositio nem ad suam rem significatam: cessante namque operatione intellectus / non est veritas nec falsitas in intellectu neque propositio actualiter. Aliqui artiste noiales hoc admittunt dicentes: sinullus aduertat ad propositio nem scriptam in libro: non est propositio: nec vera nec fal sa nec propositio. Sed tum loqueris de causa partiali / de motu musce: adhuc non sequitur: quia vt dicitur. v. phit sicorum. Motus est ad tria praedicamenta. modo iste respe ctus non est de illis. Sed si vis extendere terminum motus ad relationem realem et rationis: hoc non est inconueniens.

⁋ Ad secundam solet cooniter dici: quod deo nihil creante vel producente nulla esset propositio de nouo. nam impossibile est quod aliquis causet aliquam pro¬ positionem nisi deus concurrat. et per consequens si deus nihil crearet vel produceret: nulla esset propositio creata Sed dicis hoc concludere contra ad uersarios. Respondeo. non aduersarii dicerent ve ritatem istius: deus nihil creat: deus potest creare. patet: quia hanc propositionem deus potest crea re: hec propositio est vel potest esse veritas. igitur sed deus non potest creare veritatem istius aliquio creando vt patet per propositionem de inesse illius.

⁋ Secundo arguit quidam doctor in questione prologi. Ex ista positione sequitur quod futurum contingens de necessitate erit: quia veritas istius propositionis antichristus erit / fuit: ergo sequitur quod antichristus erit. consequentia bona est. sed si illa veritas est aliqua res alia a propositione: deus non potest fa cere modo quin illa res fuerit. et sic antecedens est necessarium illo dato: ergo etiam consequens. Et confirmatur. fundamentum et terminus relationis precedunt tempore vel natura ipsam relationem. tunc sic. hec propositio est vera veritas huius propitonis est / quae se demonstrat: et veri tas illius non distinguitur ab ipsa propione: igitur. maior patet. nam omnis propositio quae adequate significat. se esse veram est vera: et ex consequenti propositio que signi ficat suam veritatem esse / est vera. minor patet. nam fundamentum veritatis propositionis est ipsamet propositio: et eius terminus est eius significatum: sed si gnificatum illius propsitonis est veritatem eius esse: erga prius natura est veritatem illius esse quam veritas eius sit. quod implicat. Preterea relatio non potius habet esse quam sua extrema: puta fundamentum et terminus: ergo falsitas istius / adam non fuit homo: nullum esse habet

⁋ Ad primum respondetur negando sequelam. et ad pum ctum argumenti concedo quod illa veritas fuit. sed non de necessitate: quia dependet ex vna de futuro contin genti: ex hac scilicet antichristus erit: sicut ista de praeter to est contingens: antichristus fuit futurus. Ad alit dicitur quod non oportet vtrobique extrema praecedere relatio nem tempore / vel natura. vt patet de relatione creaturae ad deum. Sed dices hoc esse verum / quando relatio idei tificatur suo fundamento. secus est in proposito. Vel dicis admittendo partem propositionis se demonstrare: quod ipsa propo quae est fundamentum relationis praecedit ipsa relationem. verum est vt est fundamentum eius: et relatio est posterior termino: vt ad ipsam terminatur. vt sor tes est prius rationalis quam risibilis. Tertium argumentum non mouet: quia relatio rationis proprie non habet esse vt inferius videbitur.

⁋ Sed cum non sit necesse multiplicare res properam: placet nobis amplius illa positio quae dicit veritatem esse propitonem veram: et cum ipsa identi ficari: et falsitatem identificari cum propositione falsa.

⁋ Sed contra dicis. datur primum instans esse istius propitonis sortes currit: et non datur primum instans veritatis illius: quia quocunque instanti dato in quo est veraprius erat vera: cum cursus a motus incipiant esse per vltimum instans non esse: ergo veritas et illa pro positio distinguuntur.

⁋ Et confirmatur. nam in sola con positione et diuisione est veritas et falsitas primo periher menias: at nihil idem est in seipso: ergo veritas distingu tur a propositione vera.

⁋ Ad primum negatur conse quentia. illud siquidem argumentum probaret sortem et sor tem currentem esse res distinctas: quod est contra opinantes. licet enim cursus distinguatur a sorte secundum eos: tm sortes currens non distinguitur a sorte.

⁋ Ad aliud dicitur quod illa transitiua constructio capitur loco vnius intransitiue: vt plerumque in vsu est: sicut dicitur: sapien tia est in deo.

⁋ Ad quartam dubitationem quidam doctor negatiue respondet: dicens quod non potest communicari viatori cognitio qua cognoscat deum i trinum et vnum / et hoc sic pobat. impossibile est cognitionem abstractiuam cuiuscunque rei esse pri mam: sed sequitur necessario aliam priorem: ex qua deducitur. sed in puro viatore non potest preesse aliquae cognitio: ex quio cognitio de deo potest deduci ergo impossibile est quod cognitio abstractiua de deo conice tur viatori. maior patet ex abstractiua inductione et rati ne. Sed hec inductio est solum secundum communem cursum name.

⁋ Sed contra hoc replicat sic. concessum est ab omnibus quod secundum con munem cursum nature vires interiores tam sensitiue quam intellectiue non praesent exire in actum nisi priuia cognitione in tuitiua alicuius sensus exterioris: quia non habent immediatum ordinem ad res exteriores: sed solum mediante cognitio ne sensitiua exteriori. ppotr hanc enim mediationem omnes a ctus interiorum virium sunt abstractiui et non intuitiui. Ex hoc sic arguitur. si vtute diuina fieret quod intellectus et alie vires interiores exirent in actus suos respectu rerum exteriorum absque vlla praesuppositione quoruncun que actuum sensuum exteriorum: tunc intellectus et vires sen sitiue interiores haberent quo ad tales actus immediatum ordinem ad res exteriores: sicut et sensus. sed actus sensuum exteriorum sunt intuitiui propotr immediatum ordinem ad obiecta sua: ergo et actus intellectus et alia rum virium interiorum essent intuitiui: et non abstractiui pro pter eandem causam. Si ergo aliqua cognitio sit abstractiua: oportet quod eam praecedat aliqua alia quam suppo nit: vel ex qua deducatur.

⁋ Secundo arguit ad idem. prima cognitio necessario est entis in actu. sedtalis cognitio necessario est intuitiua: igitur maior patet: quia non ens non potest cognosci nisi per ens. nono metaphysice. Coge istud deducit quaere eum.

⁋ Conclusio nem hanc reputo falsam. et rationes inefficaces. Unde sic arguo. quicquid deus potest facere mediante caua secunda in genere cause efficientis: illud potest se solo facere: alioqui egeret ope cause secunde: et illa corrupta non poterit reproducere quod erat partialiter ab illa productum. sed mediante notitia intuitiua potest deus alicui communicare notitiam abstractiuam dei tatis: qua cognoscatur quod deus est trinus et vnus: ergo hoc potest facere sine notitia intuitiva. Si enim notitia intuitua efficientiam habeat respectu abstractiue (quemadmodum debet dicere) mediate vel immedia te: videtur maior vera. Et si sit dispositio preuis subio ctum disponens: eodem modo currit argumentum. talis namque dispositio non requiritur respectu dei. Prete rea Paulus vidit essentiam diuinam: secundum beataintum Aug. ad Orosium: et ipse poterat habere notitiam ab stractiuam illius postea. No valet quod dicit: vidit in con fuso sicut Nabuchodonosor: quia palaem quod alitur vidit secundum Aug. et doctores let tamen post illam visione: mansit viator. ergo non repugnat viatori homin hapere notitiam propriam dei: et scire quod est trinus in per sonis: et vnus in essentia.

⁋ Nunc respondeo ad ratio nes ipsius. Ad primam nego quod sit impossibile notitiam abstractiuam cuiuscunque rei esse primam. deus enim potest nunc communicare mihi notitiam distinctam abstractiuam praesbyteri Ioannis in India. nunc autem de lege non habeo abstractiuam absque intuitiua praeuia. Falsum quidem est quod dicit quod actus interio rum virium sunt abstractiui. nam anima intellectiua habet notitiam intellectiuam / intuitiuam eiusdem obiecti cuius habetur sensatio exterior: et anima separata intuitiue cognoscit obiecta ad extra sine sensatio ne praeuia. etiam anima intuetur suos actus et seipsam. Ad secundam nego quod prima cognitio sit necessario entis in actu. philosophus autem loquebatur naturaliter. et illo dato quid ad b: cum deus sit ens in actu sed illa notitia non est beatifica: nec eiusdem speciei cum ipsa.

⁋ Inter veri nanque assertionem et placiti defensionem pertinax pugna est. etc.