Quaestio 1

⁋ Nunc ostendere restat quo. nodo aliqua harum personarum aliam non excellat porentia.

⁋ Distinctionis. xx. questio vnica bimembris. N ista vigesima distinc. magister loqui ntur de equalitate personarum in diuinis: spropterea queritur an persone diuine sunt equales: et an naturaliter loquendo deus effectus causet et conseruet.

⁋ Ad vtramque questionem respondetur per conclusiones.

⁋ Prima est quicquid persona vna potest facere idem pot qualibet alia persona facere: quia sicut ioan. primo quia de filio: sine ipso factum est nihil: eodem modo dicet de qulibbet aliam: quia opera trinitatis sunt indiuisa. hoc magister sufficienter onendit inlistera.

⁋ Contra hanc conclusio nem arguitur: quicquid filius producit idem producit et pr et cum hoc producit filium: ergo pater est potentior filio.

⁋ Sed dices (sicut dicendum est) quod potentia non est respectu personarum ad intra: sed sorum respectu effectuum pro ducibilium.

⁋ Contra hoc arguitur. si pater posset producere vnum effectum quem filius non potest producere pater esset maioris perfectionis quam filius: sed quia secun da persona in diuinis est substantia infinite perfectio nis quemlibet effectum producibilem infinite exupe rans: posset producere filium quod arguit patrem perfe ctiorem esse filio.

⁋ Respondetur concedendo maiorem. antecedens enim illius conditionalis est impossibile quod pater producit effectum quem filius non potest produ- cere: et concedendo minorem et nego consequentiam: quia filius est idem essentialiter et eadem essentia cum patre producem te filium.

⁋ Eodem modo respondetur ad argumentum quod fieri potest quod pater a filius sunt potentiores spiritu sancto: cum ipsum spirent et non econuerso

⁋ Secunda conclusio. in lumine naturali pabile est aliquod ens primum effectiuum.

⁋ Probatur: quia enti perfectissimo attribuenda est causalitas perfectionis: sed continere nobilissimos effectus est perfectionis: quia hoc est esse actualissimum.

⁋ Insuper quod habet virtutem effectiuam respectu nobilissimo: ui causabilium videtur nobilius ens eo quod nullam habet vir tutem productiuam: alioquin nulla nobilitas seu perfe¬ ctio potest argui vel cognosciin causa ex suis actionibus: nec vna ca potest argui nobilior alia propter nobiliores effectus.

⁋ Confirmatur: quia debilitas et infirmitas agendi est imperfectionis. igitur. multo ma gis impotentia agendi et priuari potentia et virtute productiva.

⁋ Ulterius sic: esse summe bonitatis est perfectionis et nobilitatis: igitur et esse primum effectiuum respectu nobilissimorum causabilium. consequentia patet: quia esse effectiuum est esse conicatiuum: efficientie enim est perfectionem coincare: et ex conicatione arguitur bonitas.

⁋ Preterea habere virtutem effectiuam respectu cabilis eterni conuenit secunde intelligentie: igitur prime: et esse primum effectiuum respectu nobilissimorum causabilium. consequentia patet: quia hoc attribuitur secunde intellige tie re spectu perfectionis. Et patet per Commentatorem in de substantia orbis tractatu secundo. corpus enim celeste indiget non tantum virtute mouente in loco: sed largiente ei in se in sua substantia permanentiam et essentiam. Et infra celum habet virtutem non tantum mouentem: sed agentem et conseruantem. finis enim seruat agens seruatione necessaria: sicut motus seruat mouens. et infra loquendo de primo mouente ait. Quidam dixerunt aristotelem non dicere ipsum causam agentem totum sed mouentem. et istud fuit valde absurdum. non enim est dubitatio in hoc quod mouens celum est agens ipsum

⁋ Rursus. frustra enim ponitur in vniuerso secundum philosophos praeter primum motorem quedam intelligentia ociosa que omnino esset impotens agere. Aristoteles enim. xii. metaphysice inquirens numerum substantiarum spiritualium ponit numerum earum secundum nume rum orbium celestium. quia si qua alia esset foret ociosa. Et Commentator ibidem commento. xliii. dicit declaratum est substantias eternas esse plures vna et quod in ea est prima. s. que omnia mouet. Quia autem moderni di cunt substantiam primam esse priorem imotore totius falsum est: immo quelibet est principium substantie sensibilis secundum motorem. et ideo dicit aristoteles quod si alique essent non mouentes essent ociose. et sicut in ciuitatibus primus princeps habet suam actionem que est nobilissima: et si non esset ociosus quam actio nem intendunt omnes qui sunt sub illo principe: sic mo tores orbium inferiorum intendunt qu. in motum diurnum que est primi motoris actio: et alii sunt pro pter ipsum.

⁋ Contra hanc conclusionem arguitur sic. causalitas effectiua magis conuenit entibus imper fectis. elementa enim magis agunt quam mixta: et tamen sunt imperfectiora. nam bos generat bouem. angelus autem nullam substantiam producit. et si anima sensitiua identificer est intellectiua homo nullam substantiam producit.

⁋ In super si causalitas effectiua arguit perfectionem: vel igi tur in effectu et hoc non: quia ille potest esse perfectior causa vel eque perfectus: vel in causa: et hoc non. quia imperfectius potest producere aliquid perfectius se. albedo enim producit visionem.

⁋ Preterea causalitas effectiua competientibus inferioribus ratione cuiusdam imperfectionis: vt se preopetuent in specie vel genere: vt participent esse diuinum secundum esse immortale: quod acquirere non possunt in indiuiduo.

⁋ Ad primum dicitur quod contingit ignobilius esse simpliciter magis actiuum: sed illa actiuitas est cum inperfectione quadam vt sit actio cum alteratione per actio nem et repassionem et per corruptionem et vt se perpetuet in specie specialissima vel subalterna: quia alias perpetuari neqaunt. angelus autem est incorruptibilis na turaliter: et ion non eget hac productione.

⁋ Sed habet actio nem propriam nobiliorem quae vltimum finem attingit: et ei vnitur vt sue nature conuenit. et quia deus paulo minus subie cit hominemangelo: decuit formam humanam a solo deo creari sicut creatus est angelus.

⁋ Ad secundum dicitur quod agere est nobilius quam non agere ceteris paribus

⁋ Tertium solutum est ex dictis.

⁋ Tertia conclusio. probabile est in lumine naturali quod prima intelligentia est causa secundarum intelligentiarum Probatur. philosophi enim naturaliter loquentes hoc probare nisi sunt. viii. physicorum cap. iiii. aliquorum sempiter norum aliqua sunt querenda principia et causae: tri angulus habet tres.

⁋ Et confirmatur. xii. metaphysice Commentator comento. xxxvi. dicit quod sicut aliquis: mouetur adconseruandam suam sanitatem sic alie intel ligentiae mouent: quia intelligunt quod perfectio et substantia earum est in motu et amando primam sub stantiam. Quia magis primam causam amat quam seipam naturaliter constat eo / quod dependet a prima causa.

⁋ Pre terea. v. metaphy. Commento. xxxi. apud aristotelem virtutes intellectuales absque materis sunt a virtute non mixta cum materia.

⁋ Ulterius si con clusio negaretur hoc potissimum foret quia secunde in telligentie sunt necessarie secundum aristotelem: sed hoc non mpedit: quia. ii metaphysice sempiternorum sunt causae qua lunt maxime que sunt causa aliis vt sint. vbi ait Conmentator commento. iiii. hec est prima causa omnim vt sint et. v. metaphysice cap. de necessario: necessariorum est altera causa.

⁋ Item celum secundum Commentatorem in de substantia orbis dependet ab alio effectiue: et tamen ipsum est necessarium secundum philosophos.

⁋ Sed hic dici potest quod phuns loquitur de conclusionibus demon stratiuis: et si de incomplexis loquatur non probatur nisi quod est causa ex qua sequitur quod sit causa efficiens sed est fallatia consequentis. Dicetur enim quod est ca finalis vel huiusmodi. hoc scimus: sed non ostenditur nisi quod hec conclusio est probabilis in via aristotelis. Si dicas: primo celi textu et commento centesimosexto impossibile et sempiternum esse a esse factum. hoc intelligitur de factione noua.

⁋ Sed contra istud arguitur quelibet intelligentia secundum naturaliter loquentes est perpetua: ergo non causatur a prima intelligentia.

⁋ Pre terea ex isto sequitur quod creatio esset possibilis: consequens est falsum primo physicorum: ex nihilo nihil fit apud naturaliter loquentes.

⁋ Ad primum dicitur quod consequentia est nulla: quia sic celum est eternum et eternus est motuis celi: et aliquod lumen solis est eternum: quod constat esse effectum solis. hec in lumine naturali clarent. Qui lumem solis sit eternum probatur: capio lumen pro ductum a sole in partibus soli propinquis inter quas et solem non potest cadere corpus opacum eclipsans lu men solis: iam illud lumem fuit ab eterno secundum aristo telem: et non potest non esse.

⁋ Sed dices quod aliquod lumen intensum cuius vna pars non potest non esse secundum eum et alia corrumpitur: intenditur et remittitur quod est inconueniens. probo consequentiam. venus et mercu rius sunt planete semper propinqui soli siue aliquid luminis habeant ex se siue totale lumen ex sole ca biat tamen lumem recipiunt a sole. quia cum sint passa re ceptiua luminis: et solnatus est pius luminis causare quam habeant: consequens est quod lumen recipiant a sole. Et cu sint propinquiores soliplus luminis habebunt: cum agens naturale pius producat in propinquum quam in distans: tunc lumen vt notum est ex planetis non potest non esse: vel remissum in eis a sole: cum maxime distent ab eodem. reliqua pars luminis num quam intendetur et nunquam remittetur.

⁋ Respondet concedendo illud tanquam sequens.

⁋ Ad aliud primi phy si. potest dici quod philosophusintelligit de factione de nouo.

⁋ Quidam dicit aristotelem illud non posuisse ex se: sed ex aliorum opinione: propterea dicit vt dicunt omnes raturalitr loquentes: set illa non videatur intentio aristo telis non erat in sulse dictum. Nunc tangamus de conser uatione.

⁋ Quarta conclusio. deus effectus prius productos conseruat secundum vitatem: probatur Augu. iiii. super ge. c.ii. creatoris potentia et oipotentis atque oitenenm tis virtus est causa subsistendi omni creature: quam virtus ab eis quae creata sunt regendi si aliquando cessaret simul et ilorum cessaret speius omnis quia nam concideret. Postea bonens discrimen inter fabricatorem domus et creatorem rerum dicit. artifice cessante domus stat: non sic de opore dei. idem ponit. xxii. de ciuit. dei ca. xxiiii.

⁋ Quinta conclusio. hoc est probabile in lumine natu rali. Prabatur illud deo attribuendum est quod non vide tur ei repugnare nec eius celsitudini derogare et conuenit maiori connexioni vniuersi: sed sic est ponendo quod deus reliquas res conseruat erit causalitas et conseruatio ab vno pricipio. igitur.

⁋ Preterea secundum Commentatorem in de substantia orbis: corpus ce leste non tantum indiget virtute semper mouente ipsum in loco: sed etiam virtute largiente in se et in sua sub stantia permanentiam eternam: quia corpus finitum dato etiam quod corpus celeste fuerit necesse est esse celum: erua a fortiori sic erit de aliis rebus.

⁋ Contra hanc conclusionem arguitur sic. ex hac conclusione sequitur quod calor non potest corrumpere frigus nec econuerso: et quod nulla creatura possit aliam corrumpere: consequens est falsum vt li quet: ergo et antecedens. consequentia patet: quia a proportione minoris in equalitatis non fit actio. vii. physicorum: sed deus crea turam conseruat: quae est potentia creata quam dicis crea turam corrumpere: igitur.

⁋ Respondetur negando onenenam: et ad probationem dicitur quod quoddam est conseruans particulariter quod sic conseruat hoc quod eius contra rium corruptiuum non seruat: nec ei coagit: sed totalite resistit: et effectum sic conseruatum nulla virtus potest destruere nisi superet virtutem conseruantis: et de illo con ceditur probatio assumpta. Aliud est conseruans vniuersaliter: quod sic conseruat hanc rem particularem vt eius etiam contrarium corruptiuum conseruet: nec ei resistit: sed ei potius coagit. et effectum sic con seruatum potest aliqua causa destruere licet non exu peret potentiam conseruantis: et de illo hoc negatur.

⁋ Sexta conclusio. quelibet res alia a causa prima continuo dependet causaliter ab ea. Probatur: quia quod in suo esse intrinseco dependet per se essentialiter ab altero causatur ab illo secundum causalitatem extrinsecam: vnumquodque autem dependet essentialiter a suis causis extrinsecis et intrinsecis: alioquin nulla ca probari potest: vel essent plura quam quattuor ge nera causarum.

⁋ Sed contra conclusione arguitur sic multis conuenit conseruare quibus non conuenit vis effectiua respectu eius quod conseruatur: patet quia ho mo conseruatur a frigore per vestem et domum: et locatum conseruatur a loco ad quem mouetur: quarto physico rum.

⁋ Insuper sequitur quod quandiu conseruatur res ab aliquo tam diu fieret et produceretur effectiue ab illo sed hoc est falsum: quia res cum facta est non indiget vt amplius fiat.

⁋ Insuper conseruatio rei est posterior productione illius: et praesupponit productionem illius conseruatio autem praesupponit esse rei / sed productio effe ctiua non praesupponit: igitur.

⁋ Ad primum respondetur quod conseruatio dupliciter capitur: vno modo genera liter pro eo per quod res qualitercumque durat et stat in esseet sine quo res caderet et tenderet in non esse / siue per se siue per accidens: siue illud sit rei intrinsecum s ue extrinsecum: et sic homo conseruatur a domo veste clypeo: et domus a cane quia ad absentiam istorum sequi tur praesentia et actio contrarii corrumpentis et indisponentis. sic locus conseruat locatum: quia elongaa corruptiuis: et vna pars vini vel aquae conseruat aliam: quia pius resistit in suo toto quam extra suum totum. Alio modo proprie aliquid dicitur esse conseruatiuum virtute cuius res stat per se in esse et declinat casum in non esse: et a quo res essentialiter sic depen det quod per solam remotionem illius res cadat in non esse circunscripto oi alio corruptiuo vel actiuo circa re illam: vt de lumine respectu luminosi: de visione ve specie obiecti contingit. hoc modo in proposito intelligimus.

⁋ Ad secundum conceditur illatum e negat minor: et ad probationem dicitur quod non indiget quod fiat de no uo.

⁋ Ad tertium dicitur quod eadem res primo est productio a postea conseruatio: quia termini differunt in connotatine conseruatio enim presupponit rem paius fuisse: quia prieesse productio sine conseruatione non autem econtra rio sicut nouum potest non esse antiquum: conseruatio rei fuit productio quando non erat conseruatio. et sic con seruatio erat quando non erat conseruatio.

⁋ Septima conclusio est. probabile est in lumine naturali ens simpliciter primum esse principium effectiuam omnium alior entium immediate vel mediate. Probatur quia est conseruatiuum omnium aliorum per se. Sed hec con seruatio est causalitis effectiua vt dicit conclusio precedens. Contra materiam huius conclusio nis inferius amplius disputabitur.