Quaestio 1

⁋ Preterea queri soler: vtrum scientia dei possit augeri vel minui: vtrumque enim videtur.

⁋ Distinctionis. xxxix. questio vnica. Remissa questione de futuris cotingentibus reliquum est inquirere pro. xxxix. distinctione circa questionem principalem an cum scientia dei stet futurorum contingentium contingentia.

⁋ Supponamus multiplicem esse notitiam dei: accipiendo istam multiplicitatem er parte scitorum vel cognitorum ab eo. scientia dei est deus: et sicut est solus vnus deus: ita sola vna scientia dei. et non capimus scire posterioristi cesed vt tantum valet quatu cognoscere. Scientia de varia sortitur noina ab obiectis super que fertur. vocatur enim scientia simplicis intelligentie: scientia visioniet prescientia. Scientia simplicis intelligentie vocatur secundum quod est simplex apprehensio rerum: vt notitia dei intuitiua respectu cuiussibet: scilicet respectu praesentium preteritorum futurorum et possibilium: et falsorum. Re spectu eorum que sunt erunt vel fuerunt vocatur scientia visionis: prescientia est solum respectu futurorum: voca vtur etiam scientia approbationis respectu eorum. in quibus diuina voluntas sibi placet: et hec sunt boa et ialapene. Et per oppositum dicitur nescire mala culpe qua eareprobat tanquam a bonitate sua discordantia: sic fatuis virginibus Matthe. xxv. dictum est: nescio vos. et abacuc primo: mundi sunt oculi tui: ue videant malum: et ad iniquitatem respicere non poteris. Interdum sumi tur pro notitia euidenti cum detestatione sic cogniti: et vocatur notitia siue scientia reprobationis. et sic soli reprobi dicuntur presciti.

⁋ Ex his inferri possunt aliqua corollaria.

⁋ Primum. scientia simplicis intelligentie non est maior quam scientia visionis dei vel praescientia eiusdem. patet: quia nihil est maius seipso: eadem autem res nunero est scient: a simplicis intelligentie et visionis: igitur.

⁋ Secundum corollarium. Scientia dei simplicis intelligentie ad plura extenditur quam scientia visicnis: et sic saluatur ratio superioritatis ex parte scitorum.

⁋ Tertium corollarium. Omne quod deus scit scientia appobationis scit scientia visionis: et omne quod scit scia visionis scit scientia simplicis intelligentie: sed non econuerso. patet ex paedictis.

⁋ Cum hoc tamen stat hoc quartum corollarium. Omnis scientia simplicis intelligentie est scientia visionis vel appobationis. patet ascendendo sub termino scientia simplicis intelligentie: quia da vnam scientiam que est simplicis intelligentie dei: oportet quod sit deus: et ipsa scientia visionis: et scientia appobationis. igitur.

⁋ Istis notatis pono conclusiones.

⁋ Prima conclusio est. Cuiuslibet veri deus est iudicium infallibile.

⁋ Secunda con clusio. quPmibet rem mundi possibilem deus intuitiue videt: et distincte.

⁋ Tertiam conclusio responsiua ac titulum questionis affirmatiue: cum prescientia dei de futuris stat rei producibilis contingentia. Probatur prima conclusio. quia deus est iudicium alicuius veri: et non est potior ratio vnius quam alterius: ergo cuiuslibet veri deus est iudicium: consequentia claret cum minore: probamaior. sciebat enim Iesus ab initio quis traditurus esset eum. Ioan. vi. et JIoannis. xviii. ipse erat sciens omnia ue ventura erant super eum. et quinte de ciuitate dei capi. ix. "Nephas esset negare (dicit Augustinus) deum esse praescium futurorum". Sed visum est tullio in libro de diuinatione quod oporteret incidere in hanc disiunctiuam vel negare liberum arbitrium vel scientia dei respectu creaturarum. a primo tanquam a scilla ad charybdin appropinquatit: sed poterat elegisse medium: vide argumentum Tullii quinto de consolatione prosa. iii. et lib. primo contra maximinum Augustinus dicit quod est insania. hoc patet: xv. de trinitate capi. iii. multa occulta creaturis deus reuelauit vt diem iudicii. et ita de inumeris aliis.

⁋ Sed licet tullius longe inferior erat Aristotele in eruditione: videtur tamen quod mouebatur validiori argumento quam Aristoteles ad neganda prescientia dei: vt saluar et libert arbitrium. riones Aristotelis. timetaphysice negatis deum cognoscere creaturas non sunt tante apparentie.

⁋ hic impudenter et insulse processit Laurentius vallensuer. de libertate arbitrii: pro hoc argumento quod tullium mouebat incidit in hoc a quo resi- iebat gentilis tullius / quod nulla relinqueretur libertas in arbitrio. patet in suo dialogo super hacmateria con fecto.

⁋ Secunda conclusio patet. aliquam creaturam deus intuitiue videt: et equa est ratio in omnibus: non enim obstat infinitas cognoscibilium: cum ipse sit infinite per fectionis in essentia et in cognoscibilitate: maior patet ad Romanos. iiii. "deus vocat ea que non sunt tanquam ea que sunt."

⁋ Item ad hebreos. iiii. "omnia nuda et aperta sunt oculis eius". et Sapientie. xiiii. "scit omnia: et intelligit".

⁋ Preterea ad cuiuslibet rei productionem cocurrit: sed perfectissime producit scilicet per intellectum et volunntatem: ergo qualibet rem cognoscit: et hoc con cludit de quolibet possibili: alioquin aliquid pot cognoscere quod ante non cognouit: quod nephas est dicere. Quod distincte patet. sicut enim nos virtute notitia intuitiue iudicamus multa contingentia de pronoins demonstrante rem cuius habemus notitiam intuitiuam: ita deus cognoscit omnia dicibilia virtute notitie quam habet vel que est ipse.

⁋ Insuper notitia intuitiua est perfectior in genere notitie quam abstractiua: et deus perfectissime cognoscit: ergo eius notitia est intuitiua: eiusque omni scientie repugnat quod fallatur: et quod fallere nequeat ostendetur inferius. Nec inconueniuquod naturaliter e de necessitate quamlibet rem per modum apprehensionis intelligat: et per modum iudicii assensus et scientie in futuris contingentibus contingenter iudicet hanc partem vel illam: de necessitate enim cuiuslibet veri est iudicium. et sicut contingenter vult hanc partem esse veram vel illam: ita contingenter est iudicium huius partis vel illium disiunctiue. et quindo vna pars desinit esse va desinit esse iudiciuillius partis: et tamen cum aliquid desinat esse verum est ita naturate deo desinere esse iudiciu illius sicut est naturale iudicare partem veram: quia naturale est quod nihil eum latet: et sic de necessitate est iudicium necessarii contingenter est iudicium enunciabilis contingentis.

⁋ Ter tia conclusio probatur. deus quodlibet futurum contingens cognoscit ex prima: ergo si non maneat contingens pro pter scientiam dei nullum erit futurum contingens: quod est falsum.

⁋ Confirmatur: quia ista simul stant: quod aliquod est futurum contingens: et quod illud potest non euenire. si enim per impossibile ponatur quod futurum contingens non co gnoscatur: illud est futurum contingens: et scientia dei accedens non variat contingentiam illius: igitur.

⁋ Nec valet dicere quod futurum contingens est contingens: sed si esset a deo reuelatum non esset contingens amplius: quia ex il lo sequeretur quod dies iudicii necessario erit: et quod deus po test aliqua facere que non potest facere: si enim reuelaret quod non faciet a iam est necessarium non facere a.

⁋ Insu per: illa necessitas vel prouenit a scientia dei: et tunc nihil est futurum contingens: vel res ad extra necessitaret deum aliquid producere ad extra.

⁋ Item petrus non peccaliet postquam deus ei reuelauit sui nega tionem. Matthei. xxvi. quod est falsum. igitur.

⁋ Nec iterum valet modus aliquorum dicentium quod contingens consideratum in ordinae ad deum de necessitate est: sed ipsum consideratum ad creaturam est contingens. si de de necessitate iudicat illud futurum e non est impedi bilis nihil erit futurum contingens.

⁋ Insuper: vel ipsum non potest non esse absolute vel potest non esse Si secundum simpliciter est contingens. si primum non est contingens. igitur.

⁋ Propterea sic argumentor. experimur aliquid esse futurum contingens: si nihil se mines et terram non colas nihil vel parum in autumno colliges: hoc a agricolis et viticolis liquet alioqu t incassum ita insudarent circa labores rusticanos et ex colendas terras et vineas. Ex hoc denique mercatori et ciuilibus ostendi potest.

⁋ Et omne futurum contin gens deus distincte cognoscit ex prima conclusione: quia oe verum omni vero consonat: primo ethicorum. ergo prima conclusio a tertia non modo stant in possibilitate: sed in syncera veritate.

⁋ Ex his adhuc infero proposi tiones.

⁋ Prima propositio est: deus necessario es notitia simplicis intelligentie omnim possibilium. sicut enim non potest esse res nisi ab eo producta partialiter: et ab eo dependeat: sic nihil potest esse non cognitum a deo: licet enim creatura posset creare tamen creatura creans a deo depen det.

⁋ Secunda propositio. eadem est notitia intuitiua et apprehensiua / simplicium / et complexorum / affirmatiuo rum / et negatiuorum / categoricarum / et hypotheticarum. patet de notitia dei.

⁋ Tertia propositio. notitia dei iudicatiua de antichristo futuro est necessaria: sed deus contingenter est iudicium antichristi futuri. Prior pars patet: siue necesiaria habeat res pro substantiuo siui notitia. Secunda pars patet. quia antichristus contingenter est futurus: et deus taliter iudicat rem sicut est: quia rectissime iudicat. necessariorum enim est iudicium necessarium: et contingentium verorum est contingens iudicium: impossibilium et falsorum non est iudicium. immo est iudicium: aet assensus eorum oppositorum.

⁋ Non insisto nunc an deus sit iudicium huius falsi: hoc est falsum: demounstrando eam que se falsificat: cum taliter est in re sicut per ipsam significatur.

⁋ Quarta propositio: loquendo de noti tia iudicatiua: aliquod enunciabile deus potest incipere scire: patet de hac Ioannes sedet: quando propositio incipit esse vera: deus est iudicium verum illius: sed deus non potest incipere scire enunciabile. patet per vnam eius exponentem.

⁋ Quinta propositio. deus non potest scire plura quam scit: etiam loquendo de notitia iudicatiua: patet qui omnia vera scit: et si aliquod enuciabile incipiat ee verum: eius condictoriumus si sit) incipit esse falsum: et contra. et eius possibilitas est semper praesens intellectui diuino: hoc est semper deus cognoscit: igitur. Et istud patet exemplariter in terminis: si sortes sedeat iam deus scit sortem sedere: et est ipsi iudicium verum il¬ lius: et non est iudicium eius contradictorii: sed si sorteprotinus surgat vel aliter se disponat quam sedendo: iam deus incipit scire hanc (et esse eius iudicium) sortes non sedet a desinit scire affirmatiuam qua ante sciebat ob eius falsitatem: quia dum aliqua propositio incipit esse falsa iam ipsa desinit sciri: quod enim non est non scitur primo pi steriorum: non solum a deo sed a quocumque alio.

⁋ Sed co tra hoc argumentaberis: deus sciuit hanc sortes sedet ipso sorte sedente a modo nescit sortem sedere sorte stante vel aliter moto: ergo deus obliuiscitur enuntiationis quam antea sciebat: ergo in deum cadit obliuio.

⁋ Preterea alicuius falsi deus est iudicium: et non est maior ratio quod sit scientia vel iudicium vnius falsi qua alterius: ergo quodlibet falsum scit et cuiussibet falsi est iudicium: consequentia est lucida cum minore. et probatur maior accepta hac propositione ad placitum significante hoc est falsum velmetali eius in qua pronomen demonstra tiuum demonstrat propositionem cuius est pars: illa propo sitio est falsa cum ad ita esse sicut per ipsam significatur sequitur ipsam esse falsam: hoc est ipsa le falsificat et habet falsitatem inatam: et hoc pro nunc supponatur tanquam notum ex alibi dictis: et tamen deus scit illa. Quod patet: quia iudicat ita esse sicut per eam significatur: ergo illam scit: non enim capimus scire posterioristice vt liquet: non enim alias dicitur deus scire hac: febris ephimera est breuior ethi ca: nisi quia scit et iudicat ita esse sicut per illam significatur: igitur.

⁋ Ad primum istorum concedo totum antecedens: et nego consequentiam. vides enim quod antecedens est verum et consequens falsum et patet de me: te sedente scio te sedere a si repentem meo prospectu surgeres iam nescio hanc tu sedes: nec obliuiscor illius sessionis: non autem cadit in deum obliuio Ad secundum argumentum dicitur quod non est idem de falso significante sicut est totaliter e de falso totaliter significante aliter esse quam est: nec in hoc est difficultas.

⁋ Nec ex isto sequitur quod deus sit mutabilis vel eius notitia. patet: si notitia dei est deus: nec mutatur recipiendo numm vnum iudicium nunc aliud ab illo distinctum: sed eadem realiter quod sempermanet.

⁋ Sexta propositio. inscite di cit quidam quod hec est falsa: deus scit quod aliquid est futu rum.

⁋ Contra conclusionem responsiua et primam simul ar gumentor: si cum dei prescientia staret futurorum contin gentia sequitur quod prescientia dei esset fallibilis. consequens est impossibile. ergo a antecedens: probo consequentiam: quia in potesta te mea est mutare propositum diuinum: et illud non face re: et si non facerem falletur prescientia dei.

⁋ Et confir matur. quia bene sequitur: deus iudicat antichristum futur rum: et antichristus non est futurus: ergo deus falli tur. ergo etiam bene sequitur deus iudicat antichristum esse futurum. et antichristus possibiliter non euentet: ergo deus potest decipi.

⁋ Ad primum nego consequentiam. et nego quod sit situm in falcultate mea mutare propositum diuinum in quod nulla cadit mutabilitas. Sed est situm in facultate mea quod deus ab eterno huic parti vel isti a sensisset: semper est iudicium illius partis que est vera et taliter qualiter est vera.

⁋ Ad confirmationem neg consequentiam. Ans est possibile et partes compossibiles pos mortem antichristi si non resuscitaretur a deo quod est bene possibile. antecedens esset verum: vel capiamns de asino Abri he. deus iudicauit asinum Abrahefuturum a asinus abra he non est futurus: ergo deus fallitur. vides antecedens verum: et consequens impossibile. et si addas in antecedente: et res non est posita in esse: quod intelliges semper quando loquimur: ia concedo illam consequentiam: quia ob impossibilitatem aecetis par tes sunt incompossibiles. Si capias prescire sic argu do: deus prescit antichristum fore: et antichristus non erit: ergo deus decipitur. illa iterum est bona. tam respectu dei quam respectu sortis propter partium incompossibilitatem: quoaniam nihil scitur nisi veru: primo posteriorum. Si vtaris termino iudicat consequentia est bona respectu dei: et antecedens est pos sibile. Una pars est contingens deus prescit antichristum futurum: et altera modalis diuisa necessaria: modo necessarium nunquam repugnat contingenti. si est necessaria sper necesse est ita esse sicut per eam significatur: si est contingens iam potest ita esse sicut per eam significatur. ergo nulla est repugnantia inter illas partes: per istam deus potest falli significatur esse possibile quod deus presciat aliquid fore quod non erit: vel quod presciat aliquid non fore quod erit

⁋ Secundo arguitur sic: si deus presciuit hoc esse venturum hoc necessario eueniet: ergo cum prescientia eius non manet contingentia in rebus. Atecuedens patet quia impossibile est deum scire hoc esse futurum puta sortem peccare: a hoc non fo re: ergo necesse est illud fore: si deus sciat ipium euem turum.

⁋ Confirmatur: quia omne quod deus prescit: et et non potest non praescire postquam prescinit de necessitate prescit: sed omne quod deus prescit non potest non prescire postquam presciuit: aliter enim minueretur eius prescien tia: igitur.

⁋ Respondetur quod hec est distinguenda: necess se est sortem esse peccaturum si deus scit ipsum esse pecca turum: quia potest esse categorica modalis composita cuius subiectum erit terminus necesse: et praedicatum hoc totum dictum sortem peccaturum si deus sciat ipium peccaturum: supponens pro tali consequentia: sortes pec cabit si deus icit ipsum peccaturum: et tunc est vera. Alio modo potest esse hypothetica conditionalis cuius aus est ista propositio: deus scit sortem peccaturum sequens coniunctionem si. et consequens ista modalis composita: necesse est sortem peccare praecedens lysi: et sic est falsa quandam antecedens est verum et consequens falsum: quia deum scire sortem peccaturum non facit illa esse necessariam que est mere con tingens.

⁋ Ad confirmationem respondetur minor est fal sa: quia sicut propositio de futuro vera potest fieri fal sa sine sui mutatione sed per mutationem rei: sic aliquam talem quam deus prescit potest non praescire postquam eam presciuit sine sui mutatione: sed per mutationem rei: que postquam fuit futura sit preterita. si minor intelligatur cum addito quod omne quod deus prescit deus non potest non prescire ante instans pro quo ipsum prescit postquam ipsum presciuit ipsa esset concedenda: intelligendo ea vt sit vna categorica: cuius pars praedicati sit illa oratio: postquam presciuit: et tunc maior est falsa.

⁋ Tertio ar guitur: reuelet deus petro quemadmodum fecit) antequam gallus cantet ter me negabis: adhuc est in pote state Petri non negare Christum: quo posito in esse ergo deus potest fallere.

⁋ Dicis non potest deus reuelare futuruni contingens nisi conditionaliter: vtpo te petruns peccabit nisi aliquid aliud oostat.

⁋ hoc non valet: ego possum sic reuelare.

⁋ Item deus vi det illam conditionem: et potest illam declarare.

⁋ Insuper deus determinate nouit vtrum a est futurum an non: et boni doctoris est posse docere illa quae nouit.

⁋ Respondetur admittendo casum: siue fuerit reuelatio ex terior per signum vocale scriptum vel huiusmodi: siue interior causando assensum in intellectu illius cui est reuelatio: non sic quin intellectus actiue concurrat ad istum assensum. Sed deus supplet omne extrinse cum: vt vicem notitie apprehensiue vel similium que solent ad assensum requini: co casum de reuelatione

⁋ Et quando petis an petrus poterat non negare Christum. Dico quod sic. illa enim est modalis diuila necessaria non repugnans alteri contingenti: et quando ponis illam in esse siue dando in esse illius modalis / siue ponendo esse sicut per illam siguificatur: admitto: et tunc nego quod Christus reuelauit Petro quod ipse esset ter eum negaturus. illud enim repugnat posito admisso. siam bene sequitur Petrus nunquam negabit Christum. ergo Christus non reuelauit hanc: Petrus ter negabit Christum: et licet istud sit falsum non refert: propter possibile positum in obligationibus et admissum ( vt omne possibile est admittendum) non inconuenit manifeste falsum concedere: dummodo sequitur ex posito: et quia possibile est quod Petrus non neget Christum: hoc admisi: quod admissum pro antecedente infert christum nunquam hoc reuelasse: oppositum consequentis repugnaantecedenti in questione precedenti: tu capis pro quo tempore loquimur. Non sto in hoc solum quod reuelatio est de vero: sed de quocumque assensu sic intelligo. licet ista sit de preterito vera: Christus reuelauit petro quod ter esset eum negaturus: non tamen est necessaria: ad pri teritum enim est potentia sicut ad futurum.

⁋ Si dicas ali quis dixit petro: ter petrus negabit christum: et nullus alius a christo: ergo christus hoc dixit.

⁋ Concedo maiorem: quia vera et impertinens: sed nego minorem ipsa enim repugnat posito e concessis. Quod patet: quia eius oppositum sequitur ex posito e concessis. bene enim se quitur: Aliquis dixit petro: petrus ter negabit Chri stum: et christus non dixit hoc: ergo alius a christo. Si petas quis alius: Dico propone: et forte intelliges: non possum concedere hoc de platone: nec de cicerone quia falsum et impertinens scitum tale. Dixi forte intel liges: potest enim opponens taliter proponere quod non concedam aliquam singularem illius indefinite: sicut crebro contingit in obligationibus: vt si ponas mihi hanc: vnus in hac domo est anglus: sit rei veritas quod sint solum tres scoti in domo ab c. admitto positum: si petas quis est iller dicam pete: et fortasse tibi dicetur: si proponat hanc a est anglus hanc negabo: et similiter quamlibet aliarum duarum: sed si proposuisset ante negationem vltime singularis non sunt plures quam isti tres in domo: illam concessissem tanquam veram et impertinentemet tunc concessissem vltimam singularem scilicet c anglum sequitur ex posito e concesso cum oppositis bene negatorum. Quod patet sic arguendo: aliquis anglus est in hac domo: et non sunt piures homines quam a bo sint nomina propria non sint nomina communia e a non est anglus: nec b est anglus: ergo ec est anglus: nullum est inconueniens optime respondendo concede re manifeste falsum: et negare manifeste verum propter casum possibilem: nec est maior difficultas in vno qua in alio. Sed de hoc alibi scripsimus in obligationibus et a theologo supponenda sunt.

⁋ Quarto arguitur sic: si antichristus futurus potest non fore ponatur in esse: antichristus futurus non erit: sed illa implicat.

⁋ Preterea quia vel deus prescit futura quia illa futura sunt: vel ideo illa futura sunt quia deus presci illa. Non primum quia tunc res ipse future essent cause prescientie dei: quod est falsum. Nec secundum quia tunc prescientia dei esset causa rerum vt essent futi re. Et per consequens ipse sit prescientia non solum bonorum sed etiam malorum.

⁋ Ad primum dico: quod nec ipsa debite ponitur in esse: nec implicat: primum patet quia cum subiectum est terminus connotatiuus oportet dicere hoc non erit. hoc patet in affirmatiuis lucide. vt Ioannes currens potest quiescere. Secundo nego quod hec implicat: si antichristus non sit futurus est vna negatiua non pregnans cuius subiectum non supponit: propterea est vera: hec enim est possibilis: nihil est futurum contingens: et sicut hec est falsa omne futurum contingens necessario eueniet: ita hec est falsa in sen su composito: necesse est omne futurum contingens euenire.

⁋ Ad confirmationem est difficultas non solum propter rationem in se: sed propter contrarietatem auctoritatum quas Magister inducit in hac distinctione. Augustinus enim. xv. de trinitate capit. xiii. "est in lius sententie quod res non quia sunt ideo eas deus nouit: sed quia nouit ideo sunt". Sed in oppositum videtur opinio Origeni / super epistosam ad Romanos: quod non ideo aliquid erit quia deus scit illud futurum: sed quia futurum: ideo scitur a deo antequam fiat.

⁋ Ista propositi potest distingui: quia aliqua sunt futura deus prescit illa esse futura. Unus sensus potest esse vt denotetur res futuras esse causas prescientie qua deus prescit res sse futuras: et illa est falsa. et hnc sensum Angustinus et Magister negant. Nec sic intelligendum est dictum Origenis. Alius sensus potest esse quo precise denotatur quod quia res sunt future ideo prescientia dei est prescientia: et isti termini praescientia dei et prescius verificantur de deo ita quod talis locutio sit illo modo cau salis: quomodo ista: quia homo est animal: et ita precise hec significat: ergo hec est vera homo est animal: et sicut communiter dicimus quod esse in re sicut propositio significat est causa quod illa sit vera. Et secundum hunc sensum potest concedi quod res esse futuras est causa: vel potius concausa vna cum immensa perfectione diuine essentie quod deus sit prescius vel prescientia: sic quod isti termini dicantur de deo: et sic intellexit origenes. Sed Augustinus loquitur de notitia dei secundum quod est simplex notitia rerum: in quo sensu non est verum quod quia sunt ideo nouit: sed cum dicit ideo sunt quia nouit: intelligendum est de notitia simul cum beneplacito: sicut Magister exponit in litera. Nec propterea esset inconueniens respondere: tonitruum est quia deus vult et ita de quolibet tali non tamen satissit per huiusmodi responsionem interroganti per aliquod notius et in particulari.

⁋ Quinto arguitur. capio antichrii tum futurum vel datur maximum tempus per quod deus potest scire antichristum esse futurum: et hoc non: vel illud est infinitum: et tunc per illud tempus antichristus non est futurus: bene sequitur antichristus est futurus: ergo antichristus erit. Si finitum: quocunque tempore finito dato per maius tempus potest esse futurus: non enim datur minimum tempus perquod antichristus potest esse futurus: si enim per aliquod potest esse futurus: per minus potest esse futurus: nec datur maximum tempus per quod antichristus non otest esse futurus: quia tunc per illud tempus non potest esse futurus: et per quodlibet maius tempus potest esse futurus. hoc est falsum siue per pronomemn demonstratiuum demonstretur tempus finitum siue infinitum. Nec datur minimum tempus per quod non potest esse futurus. de tempore finito palam est: et de tempore infinito idem patet. si enim per illud tempus non potest esse futurus demonstrando totum tempus infinitum ab hoc instanti: et per quodlibet minus tempus potest esse futurus: tunc per tempus infinisum quod est pars huius temporis potest esse futurus.

⁋ Respondetur quod diuisio non valet: cum vna parsium subcontrariarum verificetur pro toto tempore infinito. Vel tenendo quod nullum infinitum est maius alio: datur minimum tempus per quod non potest esse futur: puta tempus in finitum: et per quodlibet minus potest esse futurus: quia perinfinitum tempus syncategorematice antichristus potest esse futurus.

⁋ Dubitatur an preteritum potest non fuisse: sicut futurum contingens potest non foreus

⁋ Super hac dubitatione proposita posite sunt positiones. Dilbertus porritanus super librum Boetii de trinitate et quidam alius tenenpartem affirmatiuam: vt patet in primo libro Altissiodo rensis capitu. xii.

⁋ Communiter tamen doctores tenent partem negatiuam ad quam sunt auctoritatens san ctorum et philosophorum. Ad hoc est Augustinus. xxii. contra Faustum eapi. iii. quisquis dicit si orpotens est de faciat vt hec que facta lunt non fuerint: non videt ac si diceret si omnipotens est faciat quod ea que vera sum eo ipso quod vera sunt falsa sint. potest deus facere vt al quid non sit quod erit. hanc autem sententiam qua dicimus aliquid fuisse et deum facere quod non fuerit / falsam iudicamus. Anselmus enim secundo cur deus homo. capi. xvii quando deus facit aliquid: postquam factum est non potes non esse factum: respodet quod hoc non est potentia: sed impotentia. et prosolo. vi. quomodo est omnipotens si omnia non potestus aut si non potest corrupi aut moue riaut facere verum esse falsum autem quod factum est non esse factum / Respondet quod hoc est impotentia et non potentia.

⁋ Item de concor. capi. ii. in re preterita est quiddam uod non est inre praesenti vel futura: nunquam enim fi eri potest vt res que preterita est fiat non preterita: sed res que est presens potest fieri non praesens et res quae est futu ra potest fieri vt non sit futura.

⁋ Item Hieronymus ad Eustochium: audacter loquar: posset deus omnia susci- are: reparare non potest virginem potest ruinam.

⁋ Item in postersoribus articulis parisiensibus dicitur quod deus potest facere omnem rem preteritam non fuisse: et quod potest facere Magdalenam non peccasse error est: et sexti Ethicorum. ca. secundo habetur recte agathon dicit. hoc solo priua tur deus etec.

⁋ Qui aliam partem fouent dicunt illud intelligi de potentia dei ordinata.

⁋ Quidam doctor evtramque partem elaborat tueri asserens quod adhuc aliqui viuentes doctores vniuersitatis anglicane tenent: dicentes quod non videtur aliquam contradictionem implicar. vel sequi ex eo quod Adam preteritus ponatur non fuisse

⁋ Sed argumentor pro parte affirmatiua sic. ad aliquam rem preteritam non fuisse: non sequitur primum rincipium non esse verum non pius quam ad antichristum non fore.

⁋ Preterea deus potuit voluisse numquam pro duxisse Ada: ergo nunc potest quia si semel erat possibile iam erit possibile: nec contingens labitur in necesse.

⁋ Respondet iste negando assumptum: et est ratio: quia sunt multa qua includunt contradictoria tamen non potest evi denter ostendi quod ad ea antecedant verbi gratia quod deus non sit trinus personaliter. hoc vtique includit contradi ctionem: et tamen non potest euidenter ostendi.

⁋ Ad secundum dicit quod licet aliquando hec: Adam non fuit / fuerit vera: et per consequens non per se antecedit ad contradictoria: tamen quia nunc sua opposita est necessaria propter transitionem in preteritu ipsa est impossibilis. Quidam alius doctor tenens partem negatiuam post eum conuenit in sententia eadem in soluendis argumentis.

⁋ Neutra istarum solutionum sufficit. non es est euidens an totum dicat tertiam entitatem a suis partibus: vel quod non detur maxima qualitas possibilis finita. hoc non obstante pars illa est tenenda que est pius conformis rationi. Sic in proposito cum omnis ratio probans preteritum non posse fuisse non preteri tum equaliter probet de futuro: et nihil negandum est a potentia dei: vbi non constat de opposito: ergo solutio nulla. nec analogia data est pro eo sed in opposi tum. Fide enim constat quod hec est impossibilis: hec essenti diuina non est tres persone: si vero non esset fides: sed certandum foret in lumine naturali: vtique diceremus quod nulla essentia diuina est tres prsone prlonalitur distincte

⁋ Tertia etiam solutio nihil valet et petit principium oluendo: dicendo hanc necessariani Adam fuit: cum argumentum conatur deducere ad oppositum.

⁋ Si dicas potest non fuisse ponatur in esse iam colligitur quod fuerit ex hypothesi et non fuerit.

⁋ Nonne vides hoc argumentum equaliter concludere de antichristo futuro: antichristus est futurus. Si dicas machome tum antichristum fuisse in persona. Hoc non refert capiatur aliud futurum contingens vtputa dies iudicii erit Adhuc concedes antichristum posse non fore vel quaelibet dies iudicii potest non fore: et illa negatiua posita in esse deponitur eius oppositum: quia cum est obligatus tenere vnum oppositorum deobligatus esse a reliuo nequit: eodem modo diceretur in illis de praeterito.

⁋ Ad reliquas rationes huius doctoris non respon deo nec ad argumenta posterioris: quia solutio vnius est solutio omnium.

⁋ Tertio arguitur pro parte affirmatiua: si ad preteritum nulla esset potentia: sequitur quod deus posset fallere: consequens est falsum: ergo a antecedens: et consequentia patet supposito quod deus reuele reuelatione exteriori vel interiori aliquod futurunm contingens: puta quod petrus negabit Christum: vel quod ga briel viderit in vbo christum incarnandum: adhuc Petr potest non negare Christum: et Christus potest non incarnari quo facto Iacobus habuisset assensum tilsum: quia assentie bat huic Petrus negabit Christum: illud autem est praeteritum e necessarium.

⁋ Sed dices: non necessario est reuelatio vel prophetia: quia illi termini connotant / quod sit de vero: sed illud iudicium necessario fuit: sed non necessario fuit significatiuum saltem significans vel necessario illius significati significatiuum.

⁋ Contra. non est possibile illud iudicium vel illam qualitatem esse in intellectum formaliter quin intellectus per ipsum iudicet: alioquin non esset discrimen inter actum et habitum. Similiter quod erit iudicium eiusdem complexi sicut antea erat: patet: quia si potest esse iudicium sui oppositi tunc iudicium istius sortes erit potest esse iudicium istius deus est et cuiuslibet alterius propositionis: quod est absurdum. Si dicatur nolumus. admittere quod deus potest fallere nec hoc admittit doctor ille contra quem argumentor Sed sicut dicit quidam doctor quest. xii. sui primi: nulla est alia via reperibilis: sed tenendo quod ad preteritum est po tentia nullas patiemur angustias: ergo satius est illud tenere. malo sic dicere: semper tamen saluo saniori iu dicio sicut dixi in hac parte in artibus quod ista est distiguenda deus potest facere preteritum non fuisse: vel si lye potest capiatur in toto ambitu sue ampliationis in ordine ad presentia et preterita: vt tantum valet quantum potest et potuit tunc est potentia ad praeteritum: et hoc nulli cadit in dubium.

⁋ Alio modo secludendo ampliationem ad preteritum: sed figendo obtuitum ad fu turum sic scilicet quod deus potest facere Adam non fuisse: id est nunc habet potentia et potest facere quod Adam non fuerit: et sic (quicquid dicant alii) non est mihi impresentiarum intelligibile quod deus potest facere: et si istud sit verum non oportet currere ad positiones oppositas nec dicere naturaliter vel supernaturaliter: de potentia dei ordinata vel absoluta.

⁋ Et sic propositio de preterito vera: cuius veritas non dependet ab vna de futuro contingenti sine signo est necessaria. Dixi cuius veritas non dependet ex vna de futuro contingenti: propter hac et similes: antichristus fuit futurus: cuius veritas dependet ab hac autichristus erit. Dicitur vbi non ponebatur signum: propter hanc et similes: Saul fuit omnis rex israel: que erat vera ante regimen Dauidis: sed postea falsificabatur: sic de ista. Adam fuit omnis homo: que ante Quam fuit vera postea falsificabatur. Idem potes dari cum signo collectiuo: vt omnes apostoli deifuerun duodecim: que per assumptionem aliorum apostolorum fi falsa. Sic potes insistere de talibus: tantum Adam fuit ani mal. Potes currere ad tales Adam fuit homo qui est. Ui demus quod ista est vesra: dies iudicii erit: et in posterum deus potest facere vel nunc quod non sit vera: vel quod nunquam fus rit vera. secus est de hac adam fuit. Etiam contingens presens potest non fore pro hoc instanti pro vt supra dictum est..