Quaestio 3

QVAESTIO TERTIA. De multiplici excommunicationum genere.

Tho. 4 d. i8. q.2 ar. 5. q.1.

TERTIO quaeritur: vtrum in iure debeat esse aliqua excommunicatio lata. Et videtur quod non: quia mitius agitur cum lege, quam cum legis ministro. ff. de arbi. l. Celsus: sed saeuerior est excommunicatio, quae omnis poena canoni ca: ergo no debet esse a lege, sed a legis ministro.

In contrarium sunt iura & concilia & sydodi: in quibus multae sententiae statuuntur.

Respondeo, dicendum: quod a iure sunt quinque genera casuum latae sententiae. Primi respiciunt fidem catholicam vel scripturam sacram. secundi Ecclesiam Roma nam. Tertij Ecclesiae libertatem. Quarti correstionem criminum. Et isti suut casus Papales per totum mundum, collecti per Bituricensem, postea Tusculanum. Quinti sunt casus simonis legati: qui ligant in regno Franciae.

Primi sunt. 20. qui continentur in isto versu. Hereticus, condens, no paret, agar, quoque studens. Prima dictio: haereticus, importat quinque primos haereticos proprie dictos, & haereticales qui sunt credentes, defendentes, receptatores, fau tores eorum: omnes istae pestiferae personae sunt ipso iure excommunicatae. de haere. Ad abolendam. Excommunicamus sicut ait: quod intelligendum est, si aliquo actu exteriori suum delictum manifestarunt. Aliter pro solo actu interiori, quo tamen solo homo est perfectus haereticus homo non incurrit.

Hoc antem est hic dubium: an quicunque tenet vbicunque contra articulos Parisijs damnatos sit excommunicatus. Et vldetus quod sic: etsi non sententia epraei quae non ligat non subditos, nec extra territorium, saltem sententia illius decretalis. Ad abolendam:quae dicit, Vinculoperpetui anathematis obligamus oens qui per singulos epraeos tanquam baeretici, sont damnati. Di cendum quod episcopus non intendit omnes articulos damnare sicut haereticos, sed sicut dubios & periculosos: tum quia multi catho lici eos tenent: tum quia non excommunicaret: sed denunciares ex conicatos: tum quia non solum dogmatizantes, imo etiam ali ter credentes essent excommunitati: tum quia ad soli Papam perti net determinare generaliter, quid est haereticum, & quid cath olicum. Non ergo est excommunicatus a inte qui tenet illud, quod vna Ecclesia particularis iudicat esse haereticum, sed qui firmiter adhaereret ei, quod Ecclesia vniuersalis vel Romana diffinit esse haereticum, ad quam pertinet hoc: quia quamdiu homo adhaeret fidei Ecclesiae Romanae, quaecunque alia Ecclesia teneat oppositum, nunquam est haereticus: de sum ma tri. ca. Damnamus. in fi. quia illa non potesterrare, sed omnis alia sic, sicut tota Ecclefia Graecorum: vnde determinans contra tales articulos non incurrit sententiam iuris.

si vero quaeratur vtrum sententiam episcopi incurrat contra eius prohibitionem faciens, certum est quod sic: si est subditus in loco subdito. Et idem est si exemptus etiam in loco exempto, & multomagis si non exemptus in loco exempto: quia in talibus quae sunt fidei non prodest exemptio. si autem sit non subdit? iure coni: vel subditus in loco extra territorium, non incurrit. si vero extraneus in loco dicec. aut est talis qui non sortitur forum ratione delicti: sicut forte archieps: & sic non incidit, aut talis qui sortitur & tunc si est de articulis per Ecclesiam Romanam damnatis tunc incidit. si autem non: non incidit, quia non peccat per inobedientiam: quia tunc non est subditus.

secundus casus, condens, implicat alios quinque: qui tum hic accipiuntur pro vno casu. de haereti. c. Quicunque. li. 6. vbi dicitur sic. Quicunque haereticos, credentes, receptatores, defensores, vel fautores eorum scienter praesumpserit Ecclesiasticae sepulturae tradere, vsque ad satisfactionem idoneam excommunicationi se nouerit subiacere, nec absolutionis beneficium merentur, nisi proprijs manibus publice extumulent, & proijciant huiusmodi corpora damnatorum, & locus ille perpetua careat sepultura.

Fautores vero dicuntur: vno modo sola omissione, sicut illa qui publica potestate funguntur eo ipso fauent haereticis, quod non fauent inquisitoribus, consilio, & auxilio contra illos, quia qui non est mecum contra me est. Priuatae ve ro personae fauent, quia nolunt indicare, sed caelant. secunda fautoria est verbi excusando:sicut dicendo isti homines non sunt tales quales dicuntur: & huiusmodi, per quae simplices inducuntur ad amorem eorum: & odium inquisitorum. Tertia fautoria est facti: si quis alimoniam mittat, vel libe ret: & huiusmodi. Dicuntur autem credentes qui habent fidam eorum implicitam, non explicitam, reputantes eos bonos, & habere bonam fidem. Receptatoresqui vel seinel recipiunt. Defensores qui defendunt verbo vel facto, contra quod fecerunt qui denunciatum publice excommunicatum a canone per inquisitorem, pro fautoria haeresis solemniter sepelierunt, adhuc lite super hoc durante.

Non paret qui non obedit inquisitori, vel impedit, quia qui non est mecum contra me est. Vnde nolendo fauere inquisitori fauet haereticis. de haere. Vt inquisit. Et continet nouem casus. Primus qui est septimus contra vniuersos saeculi potestates, & domino temporales ac prouinciarum, terrarum, ciuitatum, aliorumque loco rum rectores, quibuscumque dignitatibus vel officijs vel nominibus censeantur: & eorum balliuos seu officiales dicece. episcopis vel inquisitoribus haereticae prauitatis non paruerint, in haereticorum credentium receptatorum, fautorum, & defensorum ipsorum inuestigatione, captione, ac custodia diligenti, cum ab eis fuerint requisiti. secundus qui est octauus, si praefa tas personas pestiferas in potestatem, vel carcerem eporum seu inquisitorum, vel ad locum de quo ipsi mandauerint, vel aliquis ex eisdem infra eorundem dominorum potestatum, vel rectorum districtum non duxerint, vel duci fecerint sine mora, postquam fuerintrequisiti. Tertius qui est nonus, si de haeresi a diceces. epraeo, inquisitore seu inquisitoribus condemtiatos, prae fati domini temporales siue rectores, seu eorum officiales sibi relictos, statim quod receperint iodilate animaduersione debita non punierint. Quartus, qui est decimus, contra eosdem dius, potestates, rectores, ipsorumque officiales, si de crimine hoeresia: eum mere sit Ecelesiusticum: cognouerint vel indicaperint. Quintus qui est vndecimus, si captos pro- eodem crimine absque dictorum episcoporum seu inquisitorum, aut saltem alterius eorundem licentia, aut mandato a carce re liberauerint. sextus, qui est duodecimus, si executionem sibi pro huiusmodi crimine a diccesanis seu inquisitoribus, vel inquisitorum iniuncta prompte prout ad suum spectat officium non adimpleuerint. septimus qui est. 13. si diccesanorum aut inquisitorum iudicium, sententiam, seu processum directe vel indirecte impedierint. Octauus qui est. 14. si praefato fidei negotio dioecesano cpo vel inqui sitoribus incumbenti se opponere praesumpserint, vel ipsum aliquatenus impedire. Nonus qui est. 15. contra illos qui scienter dederint auxilium, consilium, vel fauorem. Praedicti enim ipso iure sunt excommunicati: vt habetur in nouella domini Bonifacij. e. ti. vt inquisitionis. Agar, saraceni qui a sara se nominant, cum tamen sint ab Agar, quia sunt Ismaelitae, q continet tres casus. Primus qui est decimussextus, qui con tra Christum & populum Christianum saracenis arma, ferrum, lignamina deferunt galearum.

secundus qui est decimus septimus, qui galeas eis vendunt vel naues.

Tertius qui est decimusoctauus, qui in piraticis saracenorum nauibus contra Christianos curam gubernationis exercent, vel machinis aut quibuscunque alijs aliquod eis impendut auxilium, vel consilium, in dispendium terrae sanctae. de Iudi. & sara. c. Ita quorundam. &. c. Ad liberandam.

Circa autem istos tres casus notandum est, quod quicumq,, quo cunque tempore, saracenis aliquid quod appellatione armorum continetur, & ad adiutorium guerrae pertinet quocunque titulo tradit, vel mittit. Item quicunque tempore guerrae cum eis habet commercium quodcunque, nisi pro redimendis captiuis: incidit, sed tempore treugae licet cum eis mercari de non pertinentibus ad arma: de Iudaeis ca. Ad liberandam. Item quorundam. Et est ibi vnum speciale quod nusquam inuenitur. sChristianos captos ab alijs Christianis fieri seruos capientium, sed solu de infidelibus: ibi autem sic: quia reputantur apostatae qui ad hostes iuuandos transfugiunt.

Quintus quoque studes implicat duos casus. Primus qui est decimusnonus, est contra religiosas personas exeuntes ad audiendas leges vel physicam nisi ad claustrum redie rint intra duorum mensium spatium. secundus qui est vigesimus, est contra archidiaconos, decanos, plebanos, praepofitos, cantores, & alios clericos perionatus habentes, nec non presbyteros, nisua legibus vel physica audiendis infra spatium destiterint supradictum, vt ne clerici: vel mon. sopra specula. Isti duo casus implicantimultas personas: quia omnes religiosos. i. professos. secundo, clericos in dignitate Ecelefiastica costitutos: etiam si non sint sacerdotes, nec curam animarum habeum: Tertio, omnes sacerdotes cuiuscunque statos. Quarto, plebanos qui habent curam animarum quasi in legiu, & si non sint sacerdotes qui exeunt ad audiendum leges, vel physicam, nisi intra duos menses resipiscat, sed ad simplices curatos non presbyteros includit. sed cum magis deberent audire theologiam, & iura canonica, quae legen aut physicam: non magna necessitas videtur, cum eit de sa cerdotio vsque ad septennium dispensari. de elec. Cum ex eo, si autem in camera sccreto audirent, quia contra mentem facerent inciderent. Vnde & qui sic audire volunt a Papa sic impetrant. Et idem est ac si perse principaliter ibi studerent. sexundo videndi sunt casus, qui per se respiciunt Exclesum Romanam: qui sunt. 20. qui continentur in isto versu. Papa, schifmaticus, falsans, cardoq́, senatus. Primu casus. Papa continer. 7. cnsus. Primus, si quis dicat Ecclesiam Romanam non esse caput, & ei tanquam capiti noluerit obedire: vel si dicat eam no posse condere canones. Talis tanquam haere ticus est ipso iure exthicatus: vt probatur & notaton 19. di. Nulli phas.

socundus, si quis in Papam electus a paucioribus quam a duabut partibus Cardinutium, praesumpserit consentire & gerare se pro Papa,

Dercit, foqois de tertiae partis nominatione confisus nomem sibi Papae praesumpserit vsurpare.

Quartus, qui talem in Papam receperint. de elec. Licet.

Quintus, qui papatu vacante alicui de Cardinalibus pro facienda Papae electione inclusis, vt iuris est, scripturam vel nuncium miserint, aut cum ipso secrete locuti fuerint.

sextus, contra dominos rectores officiales ciuitatis illius, in qua electio Romani pontificis imminet facienda & celebranda, si ea quae de inclusione & arctatione Cardinalium sunt per. d. Papam Gregorium decimum statuta, plene, inuiolabiliter, sine dolo, sine fraude non fecerint obseruari, vel si Cardinales vl tra quam statutum est praesumpserint arctare. vel si fraudem in praemissis, vel circa praemissa commiserint.

septim', si super taliter obseruandis statim audito summi pontificis obitu, coram clero & populo ciuitatis illius ad hoc spe cialiter conuocandis corporale non praestiterint iuramentum. sunt enim praedicti excommunicati: &. 6. &. 7. casibus ciuitas ipsa Ecclesiastico subiacet interdicto, vt in decretali prae dicti Greg. decimi. vbi periculi.

Circa quintum autem casum dicitur, quod si omnes cardinales simul reciperent nun cium vel epistolam, non incurreret in eis omnibus simul mittens: & non est ratio huius, nisi quia illi toti collegio non potest lex imponi, quod est falsum: quia ipsi includuntur. de elec. c. Vbi. lib. 6. Qui autem recipit ex eis, videtur participare in crimine criminoso, & sic excuicatus perdit vocem; quousq, a summo poenitentiario vel toto collegio absoluatur.

secundus est schismaticus, comprehendit qua tuor casus. Primus qui est octauus, qui facit schisma contra Ecclesiam Romanam. secundus qui est nonus, contra adhaerentes eisdem. sunt enim omnes excommunicati: vt probatur. 7. q. 1. Nouatianus. de hoc nota secundum Inno. & Host. de schis maticis. c. 1. Et facit ad hoc quod legitur in nouella domini Bonifacij. e. ti. de schismaticis. ad suscitandos. Tertius qui est decimus, contra illos qui vtuntur scienter ordinationibus, vel alienationibus a schismaticis factis: cum per hoc eis fauere & adhaerere videantur: vt sic intelligatur de schisma ticis. c. 1. Quartus, qui est vndecimus contra illos qui sponte & scienter participant cum excoicatis a Papa, recipiendo in diuinis. de hoc de sententia excommunicationis significat. sed hoc intelligitur de nominatim excommunicatis, & de clericis qui eos recipiunt in suis officijs. secus forte de laicis qui alias audirent missam cum eis.

Tertius falsans comprehendit duos casus: duodecim & decimum tertium. Primus qui est duodecimus, cum quis per se vel per alium falsat literas domini Papae cum fautoribus & defensoribus suis. secundus qui est decimus tertius, cum quis scienter vtitur literis Apostolicis etiam abalio falsatis: vt de falsarijs. Ad falsariorum. Item quando casu ad eum literae falsae peruenerunt, nisi infra viginti dies destruat vel resignet, non reddendo tradenti sed iustitiae. sed tutius est sibi destruere de crimine falsi. c. duram. Qui autem vtitur ignoranter falsis, nisi prlus apertis illis videri fecerit, pro sciente habetur: vt ibidem in glo. dicitur. Dicit autem bosti. sic. hodie praeceptum est, quod in literis domini Papae nec in magno nec in modico audeat quis manum apponere: etium literam vnicam vel punctum vnicu corrigendo, exceptis officialibus quibus hoc est commissum. Alioquin manum apponens ex canone lato in curia ipso facto sententiam exconscationis incurrit, quae non potest circa sedem Apostolitam relaxari. secus autem est, de literis alijs quibus cunque etiam legati aut summi poenitentiarij, & multo ma gis de literis praelatorum, nisi quod quidam in synodis excommunicant falsantes litetas suas. Et sic incurrunt falsantes iiffa diiccesim.

Quartus, Cardoquecompraehendit tres casus 1415. & decimu sextum. Primus qui est. 14. contra illum qui sanctae Romanae Ecclesiae Cardinalem hostiliter fuerit insecutus, vel percusserit aut ceperit aut mandauerit, vel se cius fuerit facientis. scuundus qui est. 13. contra illum qui tale factum ratum habuit, aut consilium dedit vel fauorem, aut postea recepta uerit, defensauerit scienter huiusmodi malefactorem. Tertius qui est decimussextus: cum princeps, senator, consul, vel alius dominus siue rector contra praesumptores de quibus supra dictum: & habetur in constitutionibus domini Bonifacij de poenis. Foelicis eiusdem constitutionibus tenorem non fecerint obseruare. Nam tam ipsi quam officiales eo rum infra mensem postquam ad notitiam eorum peruenerit: eo ipso sententiam excommunicationis incurrunt. Ciuitas vero quis alia praeter vrbem, quae talia facienti seu facientibus, seu prae sumentibus in his consilium vel auxilium dederit, aut fauorem, vel infra mensem taliter delinquentes, prout tanti faci noris enormitas exegerit, & facultas ei affuerit, non duxerit puniendos, pontificali & supra sit eo ipso dignitate priuata, & nihilominus remanet interdicta, vel in eadem decre. habetur. Hoc autem intelligitur de Cardinali siue ha beat capellam siue non, dum tamen iam sit nominatus in cardina lem & assenserit, quia ex tunc verus cardinalis est, etiam antequam sit consccratus in episcopum, si habet titulum episcopalem.

Quintusquesenatus includit quatuor casus, decimum septimum, decimumoctauum, decimumnonum, & vigesimum. Primus, qui est decimusseptimus, contra illos qui contra consti tutionem domini Bonifacij Papae octaui fundamenta, quae pro iure ac libertate Ecclesiae ac bono statu vrbis noscitur esse facta, in senatorem, capitaneum, patritium, aut rectorem, seu eiusdem vrbis regimem vel officium aliquem nominant, eligunt, vel assumunt. secundus, qui est decimusoctauus: contra huiu smodi nominatos, electos, vel assumptos, si tali nominatio ni, electioni, assumptioni consenserint, aut se de ipfis quo modolibet intromiserint. Tertius, qui est decimusnonus, contra obedientes & intendentes eisdem. Quartus, qui est vigesimus, contra dantes ipsis nominatoribus, electoribus, assum ptoribus, aut nominatis, electis, assumptis, auxilium, consilium vel fauorem publice vel occulte: vt in eadem decretali habe tur. Fundamenta. vbi dicitur quod qui potentem notabilis eminentiae de Roma vel districtu non existentem eligit, incidit, & qui quemcunque alium vltra annum, & fauentes. sed ꝗ- hoc anno elegerunt regem Franciae, supponitur quod de licentia Papae: aliter incidissent.

Tertio videndum est de casibus qui respiciunt Ecclesiae libertatem. Primus versus. Percutiens, censum, litigans: vendensque, statutum.

Primus, percutiens, continet sex casus. Primus si quis in clericum, vel in personam religiosam manus iniecerit violentas, vel temerarias. 17. q. 4. si quis suadente. de sententia excommunicationis parochianus &. c. contingit. secundus, cum quis potest defendere clericum a violenta manuum iniectione, & non defendit: quod qualiter intelligatur legitur & no. e. ti. quam te: Tertius, qui nec manum iniecit, nec in hoc consentit: ipsum tamen clericum capit, vel inuitum retinet ponendo ei custodes, vel eum intra domum aliquam recludendo vel includendo. e. ti. Nuper. Quartus, de illo qui per se non percutit, capit vel detinet, sed hoc mandat, vel per alium fieri facit. e. ti. mulieres. Quintus, de illo qui vt clericus verberetur, vel detineat causam praestat consilium vel iuuamem: vt probatur de homicidio. sicut dignum, & notatur. e. ti. c. Mulieres. sextus, de illo qui etsi non facit nec mandat iniectionem, tamen suo nomine factam & post factam ratam habet: vt in nouella Papae domini Bonifacij. e. ti. Cum quis, praedicti omnes sunt ipso iure excommunicati. Et dicit Hostien. quod cum donati templi vel alij con uersi, qui proprium habent, licet tonsuram & habitum deferunt: non habent hoc priuilegium: si autem proprium abdicarunt, se & sua deo dedicantes in loco regulari vel saeculari, dicunt Ecclesiastica libertate gaudere, & reputantur religiosi: de priuileg. vt priuilegia: quod non videtur. scilicet quod religiosus dicatur persona, quae non fecit professionem in religione approbata, quamuis fecerit alia tria vota, siue bigamia fiue aliter conuersa.

secundus casus intelligitur de illo, qui ex officio tenetur a violentijs defendere, & non facit cum pos it: vel illo qui non prohibet, qum propter se illud fit: vel eius nomine, vel qui solo verbo posset impedire & non vult, complacens sibi in illo malo: idem est de religionis approba tae nouitio, qui est clericus. extra. c. Religioso. 6. vlti. Idem est si spuit super clericum, vel aquam vel aliud proijcit super eum. Item si ipsum includit in domo claudendo super eum hostium, vel ponendo armatos ad caplendum si exierit: vel si accipit per habenas equi, vel si rumpit cingulum sellae vt clericus cadat, vel inuitus descendat, vel si minis & terro ribus non tangens cogit stare vel ire. Et hoc dicunt Ray. Hosti. & Inno. extra. c. Nuper. si autem arrestat clericum asportantem suas res, vel apud eum depositas, & ei aufere violenter antequam ad locum destinatum perueniret: non incidit. secus si ei ex interuallo, quia vim vi repellere lices incontinenti in rebus, sicut propulsare in persona. si au tem insequitur clericum illicite, & ille ex hoc cadens, vel in aquam saliens laedatur: iste excommunicatus est, licet eum non teti gerit. si quis autem pognum eleuet, aut gladium vibret, nec aliter tangat non incidit, nec si per metum cogit eum redime re, vel domum exire: dum tamen rem ei coherentem non per uim accipiat: si etiam vestem ad perticam accipiat. si autem furto corrigiam vel de bursa pecuniam surripiat, nec hic etiam inci dit, quia violentia non est. si autem post mandatum poenituit, nec re integra reuocauit, quis de reuocando posse suum fecerit, incidit. Nec obstat quod tempore verberationis est in charitate, quia tempore mandati erat extra, & ipse non ligatur, quia percussit, sed quia mandauit, nec est iniusta sententia quae fertur pro mortali: licet contra poenitentem quousque satisfecerit. Vnde extra. e. Quicunque. li. 6. nisi re integra reuocauerit non dicitur, vel de reuocando posse suum fecerit.

secundus, censum, compraehendit. 5. casus: septimum, octauum, nonum, decimum, & vndecimum. Primus qui est septimus, contra Ecclesiasticas personas qui tallias vel collectas decimam, vigesimam, seu centesimam, vel quamuis aliam quantitatem, portionem seo quotam suorum & Ecclesiarum prouentuum laicis soluerint, vel promiserint, vel soluturos consenserint, sub adiutorij vel subuentionis mutui, vel doni nomine, seu quouis alio titulo, vel modo vel quaesito colore, absque sedis Apostolicae auctoritate. secundus qui est octauus, contra Imperatores, reges, barones, potestates, capitaneos, officiales & consules, & rectores ciuitatum, vel castrorum, vel quorumcunque locorum, quibuscunque nominibus censeantur: qui Ecclesijs vel Ecclesiarum praelatis, seu personis Ecclesiasticis regularibus, vel saecularibus impo nut tallias vel collectas: vel ab ipsis suorum prouentuum seu bonorum dimidiam: decimam, vigesimam vel quamuis aliamportionem, vel quotam exigunt, vel extorquent, vel recipiunt ab eis: etiam si soluere volunt gratis. Tertius qui nonus, contra praedictos: apud aedes sacras deposita Ecclesiarum vel Ecclesiasticarum personarum vbilibet arresta uerint, saxiuerint, seu occupari mandauerint, aut occupata saxi ta vel arrestata receperint. Quartus qui decimus, contra illos qui scientor in praedictis dederint consilium, auxilium vel fauorem publice, vel occulte. Praedicti vero omnes excommunitati sunt. Vniuersitates vero quae in his culpabiles fuerint interdicti sententias co ipso incurrunt. Isti casus ha bentur de immu. Eccle. Non minus. &. c. aduersus & in nouella domini Bonifacij. e. ti. Clericis. Quintus qui est vndecimus, contra successores praedictorum qui praedictas tallias & exactiones imposuerunt, & extorserunt, nisi infra mensem errorem seu excessum praedecessorum suorum purgauerint, praedecessoribus etiam ipsis nihilominus remanentibus excommunicatiae vt in dicto. c. Aduersus. declaratur: nisi quod illam decretalem. Clericis hicos. declarauit idem Boni facius non habere locum in. 5. casibus. sed ad preces regis, Papa qui nunc est, ipsam funditus renocauit, sed adhuc stant iura antiqua: de his qui tallias indebitas imponunt: & eorum successoribus. Quod autem in decretali. clericis: di citur de illis qui apud aedes sacras deposita saxiunt, refertur ad principer & laicos: non autem ad praelatos Ecclesiae suae: iure vel iniuria in Ecclesijs & religionibus deposita saxiunt. Tertius litigans compraehendit duos casus. 12. &. 13. Primus qui est. 12. contra illos, qui literarum Apostolicarum impetratores, aut alios ad forum Ecclesiasticum recurrentes super causis, quae ad idem forum de iure vel de antiqua consuetudine pertinet, vel per se vel per alium ad desistendum: vel in foro saeculari de quaestionibus huiusmodi litigandum, in praeiudicium Ecclesiasticorum vel ipso rum impetrantium seu litigantium, aut volentium litigare, aut propinquorum illorum seu rerum illorum suarum etiam captionem modis vel alijs quibuscunque compulerint: vel compelli fece rint, seu procurauerint, seu per se vel per alios impedierint: quo minus coram iudicibus Ecclesiasticis seu delega tis, seu ordinarijs querelantes de causis praedictis possint libere iustitiam obtinere. secundus qui decimustertius, contra illos qui ad praedicta facienda dederint consilium, auxilium, vel fauorem, vt in nouella domini Bonifa. e. ti. de immm. d. Quoniam vt intelleximus: & in concilium Bituricen. ti. de immu. Ecclesiarum. c. Cum nonnulli.

Vbi sciendum est, quod si quis consulit amico suo potius conuenire laicum coram praeposito, vbi statim per passionem personae vel saisi nam bonorum habebit ius suum, quam coram officiali vbi tarde consequetur ius suum non incidit, licet ille prius vellet coram Ecclesia litigare. sed cuius consilio aliquis inuitus cogitur desistere in Ecclesia litigare, ille incidit.

Quartus vendensque continet nonum casum, qui decimusquartus est, contra illos qui suis subditis, ne praelatis, aut clericis, seu personis Ecclesiasticis aliquid vendant, aut emant ali quid ab eisdem, vel ne ipsis bladum molant, panem coquant, aut alia obsequia exhibeant interdicunt: vt in nouella domini Bonifacij. e. ti. Eos.

Quintus, statutum compraehendit octo fequentes casus, vsque ad vigesimum tertium. Primus quiest decimusquintus, contra illos qui statuta edita contra Ecclesiasticam libertatem de cartularijs vel libris suis intra duos menses non deleuerint. secundus, qui est decimus sextus, fi ipsa seruari fecerint quamuis deleuerint. Tertius, q est decimusseptimus, contra illos qui consuetudines contra llbertatem Ecclesiae introductas focerint obseruari. Quartus, qui est decimusoctauus, contra illos qui de caetero talia statuta fecerint. Quintus, qui est decimusnonus, con tra illos qui talia statuta scripserint. sextus, qui est vige simus, contra potestates, rectores, & consiliarios locorum ubi lis insmodi statuta & confuetudines de caetero editae: fuerint vel seruatae: qui cum scirent, talia fieri & possent pro hibere non prohibuerunt, qᷓnis etiam non statuerint vel fecerint obseruari. septimus, qui est vigesimusprimus, contra illos qui secundum ea praesumpferint iudicare. Octauus, q ost vigosimussecundus, contra illos qui scribere praesumpserint iudicata. Vbi videtur esse contra Ecclesiasticam libertatem, quod rustici statuerunt, quod nullus offerat nisi in magnis festis, aut nisi tantum, aut quod super mortuum non sit talis pannus, vel tot cerei, vel quod contra curatum omnes contribuant ad adiuuandum contra ipsum in casu turpiter, & huius modi, quia libertas Ecclefiae est habere liberas oblationes & liberas sepulturas. si autem illi de aliquo vno gene re ordinant quod sepeliantur alicubi, cum etiam hoc non sit statu tum ligans: & si est contra vniam Eoclesiam, est pro alia, non videntur incidere.

secundus versus de eodem. sacrileg, subtus, religans, pedagia, pignus. Primus sacrilegus habet duos casus: vigesimum tertium & vigesimum quartu. Primus, qui est vigesimustertius, est contra incendiarios Ecclesiarum: vt eode. c. de sententia excommunicationis secundus, qui est vigesimus quart, est contra effractores Ecclefiarum. vt eo. c. Conque- sti. Dicitur autem incendiarius: qui dolo malo hoc facit: non qui per culpam candela cadente iacens in Ecclesia ipsam incendit. Non autem alius incendiarius, nisi loci sacri incidit. Qui autem in guerris monasteria & Ecclesias succendunt non euadunt, nisi incastellate essent, & inde aduersarij iniustam guerram faciebant: quamuis hoc sit dubium, quia delictum personae non redundat in damnum Ecclesiae. Qui autem Ecclesias & monasteria demoliti sunt timore hostium, ne per illa sibi nocerent, non excusantur. similiter effractor si frangat aliquid quod sit Ecclesiae: vt altare, crucem, & hui usmodi. Nam si arcam plenam depositam ibi frangat: & si asportet, non incidit in istam sententiam: quia non frangit nec incendit Ecclesiam, sed in Ecclesia. secundus, subtus, continet quatuor casus. Primus, qui est vigesimusquintus, contra laicos qui praelatos seu alias Ecclesiasticas personas compulerint ad submittendas sibi Ecclesias, seu iura vel bona ipsorum immobilia absq, iuris forma, si post competentem monitionem remissa submissione: quam per vim vel per metum exegerant Ecclesias & bona Ecclesiastica, & taliter eis submissa in sua non dimiseriut libertate. secundus, qui est vigesimussextus, est contra laicos: qui contra illud quod permittitur ex natura contractuum super praemissum iuribus: forma seruata inhibitorum aliquid praesumpserint ipsorum contractuum vsurpare obtentu, nisi legitime moniti ab huiusmodi vsurpatione destiterint, restituendo ea quae taliter vsurparunt: vt in nouella domini Gregorij decimi. de rebus Ecclesiasticis non alienandis: hic consultissimo. Tertius, qui est vicesimusseptimus, est contra illos qui regalia, custodiam seu gardiam aduocationis suae seu defensionis titulum, in Ecclesijs monasterijs seu alijs pijs locis de nouo vsurpare conantes, bona earundem Ecclesiarum, monasteriorum, seu piorum locorum vacantium occupare praesumunt. Quartus, qui est vigesimusoctauus, est contra clericos Ecclesiarum, monachos monasteriorum, & per sonas Ecclesiasticas eorundem locorum qui fieri haec procurant: vt. e. ti. generali. Vbi sciendum quod ijs casibus fraudem facere videntur clerici, qui cum prius negassent multo tempore regalia, postea sic concordant. Permittimus regem vti iure suo si quod habet, si per hanc pactionem & dissimulationem rex de nouo sibi vsurpet.

Tertius, religans. Et habet vnum casum, qui est vigesimusnonus. Et est contra religiosos ordinis mendicantium adinuentorum post concilium generale. Inno. iij. quorum etiam religiones fuerint per se dem Apostolicam confirmatae, qui post concilium Lugd. domini Gregorij decimi: aliquem ad eorum professionem admiserine, aut de nouo domum aut aliquem locum acquisiuerint: vel domos seu loca quae habent alienauerint, absque sedis Apostolicae licentia speciali, vt in nouella domini Gregorij decimi. de religi. do. Religionum. Hic tamen est dubium de illis, qui contra hanc decretalem nouam religionem lnueniunt: aut habitum nouae religionis assumunt: vtrum incidant in excommunicationem: quia clausula poenalis non videtur referri ad illam prohibitionem secundum seriem textus. sed quia doli clausula refertur ad omnia superius enarrata: Ideo videtur idem quod dicitur. ff. de ver. ob. l. doli clausula. sed ibi di cit sic vna glo. super illo verbo. Habitum nouae religionis assumat: hoc intellige in pluribus simul in vno colle gio manentibus, & candem religionem profitentibus. Ali as singularis persona fectam non inueniens, & seorsum habitans nouum habitum induere potest. xli. di. viij. per simoniam.

Quartus, pedagia, cuntinet vnum casum, qui est vige simusoctauus, qui est contra illos qui ab Ecclesijs & perso nis Ecclesiasticis pro rebus fuis proprijs, quas non causa ne gociandi deferunt, vel deferri faciunt pedagia seu huiusmodi talia exigunt & extorquent, per se vel per alium, suo nomine vel etiam alieno, aut eos ad huiusmodi persoluenda compellunt. Nec excusatur qui a tempore a quo- non extus memoria clericos pedagiant: quia de antiquis pedagijs Papa intelligit, non de nouis.

Nec valet si dicatur quod ad refectionem pontium itinerumque clerici debent conferre: quia ita habent ipsi transire & sua per pontes & viam sicut alij. Et similiter quia exactos pedagia ita habet eos &sua seruare sicut alios laicos, & ideo pari ratione videntur te neri sicut laici.

Et dicendum quod non est verum: quia clerici & religiosi vbicumque sunt in toto mundo, sunt constituti vt pro omnibus orent: & ideo contribuunt quod melius est. scilicet spiritualia. Vnde ad praestationem carnalium non tenentur. Vnde terra sacerdotalis a canone praestatio nis quintae partis libera fuit. Gene. 44

Quintus pignus continet duos casus. scilicet vigesimumnonum in berenga. qui est, contra illos qui repressalias seu pignora tiones vbi vnus pro alio pignoratur contra personas Ecclesiasticas concesserint. secundus. scilicet trigesimus: est contra illos qui repressalias a consuetudine: quin potius ab vsu concessas ad illos prorogauerit, nisi praesumptionem huiusmodi reuocauerint infra mensem a concessionis seu extensionis tempore computandum. Tales enim si personae fue rint singulares excommunicationis sententiam incurrant. si vero vniuersitas Ecclesiastico subiaccat interdicto: vt in nouella Domini Greg. decimi de iniurijs. Et si pignorationes.

Tertius versus de eodem. Grauans, extrauagans, electio, turbine, locans.

Primus grauans continet duos casus. Primus qui berenga. est trigesimusprimus, est contra illos qui pro eo quod in reges, principes, & barones nobiles, baliuos vel quoscunque ministros aliosue quoscunque excommunicationis, suspensionis, seu interdicti sententia fuerit promulgata: licentiam alicui dederint occidendi, capiendi, seu alias in personis seu bonis suis vel suorum grauandi eos qui tales sententias pro tulerint, siue quorum sunt occasione prolatae, seu easdem sententias obseruantes siue taliter excommunicatis communicare volentes: nisi licentiam ipsam re integra reuocauerint: vel ipsa bona infra octo dies restituerint: vel satisfa ctionem impenderint pro eisdem: si ad bonorum captionem occasione licentiae ipsius sit processum.

secundus qui est trigesimussecundus, est contra illos qui ausi fuerint licentia data vti, vel aliquod praemissorum committere suo motu in nouella Domini Greg. decimi. de sententia excommunicat tum. Quicunque. Et sciendum quod per verbum grauandi intelligitur, no solum quo ad animum: sed quo ad factum: quia si non fecerint gratiam quam erant facturi: vel fecerint iustitiam quam non erant facturi: & non liuore vindictae faciunt vel omittunt: in nullo grauant: licet in grauamem faciantNemini enim iiuriam facit qui iure suo vtitur.

secundus extrauagans continet tres casus. Primus qui est trigesimusquartus. est contra religiosos qui in scholis seu alibi temere suae habitum religionis dimittunt. Et ex hoc patet apostatantes a religione forecommunicatos. Vbi tamen est aduertendum, quod non solum si dimittat apostatando: sed etiam si alias ex turpi· causa: vt de nocte ad eundum ad lupanar. incidit. secus autem si ipse habitum non dimittat: sed intus abscondit: & alio tegit ne agnoscatur. maxime si pro pter bonam causam hoc facit, vt puta quia equitat & non vult agnosci cuius sit religionis: dum tamen sit habitus religiosus. Qui autem metu latronum dimittit: non temere dimittit. Vnde versus. Vt tutius peterem laici sub imagine Romam. Fas fuit vt sinerem luxuriare comam. Nam qui sic habitum mutauit in scholis vtreligiosi non appareant: non excusantur. Est autem alius habitus religiosi in monasterio & extra. Vnde licet superpelliceum sit proprius habitus canonici regularis: si tamen iuxta consuetudinem sui monastarij illud dimittit vel abscondit, habens tabardum rotundum & honestum, non teme re dimittit: qui autem iocosa louitate ad horam: vt cur- rat: vel lapidem proijoiat: deponit: non incidit: quia non est verisimile hoc principem voluisse: & in quibuscunque minutis tantum laqueum posuisse.

secundus qui est trigesimusquintus. est contra religiosos: qui accedunt ad quaeuis studia literarum, nisi a suo praelato cum consilio sui conuentus vel maioris partis eiusdem consilij eundi ad studium licentia primitus sit concessa: quod intelligendum est quando vadit ad scholas extra patriam. Non enim si ad scholas eiusdem villae vult ire: & statim redire oportet quod abbas ad licentiandum eum conuocet conuentum. Item intelligitur de illis qui actu resident in conuentu. Nam priores qui sunt extra de licentia solius abbatis, possunt ire ad scholas: tatio autem primi est: quia sicut abbas sine assensu conuentus non posset rem nota bilem ad tempus non modicum alienare: sic nec personam.

Tertius. qui est trigesimussextus. est contra illos do ctores siue magistros: qui religiosos habitu suo dimisso, leges vel physicam audientes scienter docere: aut in scholis suis praesumpserint retinere: vt in nouella Domini Bo nifacij: ne clerici vel mo. ne periculosa. Circa quod est sciendum, quod audientes cum eo non sunt excommunicati sicut doctor: quia ille cooperando ei, participas ei in crimine. illi autem non: quia auditio dependet ex lectione: non autem auditio vnius ex auditione alterius: si cut non dicitur participare in crimine qui facit simile cri men: sed qui cooperantur illi ad illud: & maxime: quando id qd est crimem vni, non est crimem alteri: sicut hic.

Tertius. electio continetvnum casum: qui est trigesimusseptimus. contra illos qui clericos vel quallibet alias personas Ecclesiasticas: ad quos in aliquibus Ecclesijs monasterijs: seu alijs pijs locis spectat electio: vel consanguineos eorudent aut ipsorum Ecclesias, monasteria, siue loca bonis suis per se vel per alios spoliando, seu alias iniuste persequendo gratia uare praesumpserint: pro eo quod illi rogati seu alias inducti cum pro quo rogabantur seu inducebantur eligere noluerunt: vt in nouella Domini Grego. decimi. de elec. sciant cuncti · Quod intelligendum est de grauante iniuste de illo qui: quia rogatus: igitur. si non fuisset rogatua: secus esset: quamuis aliqui extendant ad omnem casum vbi esset eadem ratio.

Quartus. Turbine continet vnum casum: qui est quadragesimus. contra illos, quos ad dirigendas moniales in suis electionibus contingit euocari: nisi ab his abstineant: per quae inter eas sub faciendis ipsis electionibus oriri possit discordia. Et nota quod in huc ea sum incidit aduocatus, qui amore lucri persuadet appel lare contra canonice electam. secus si bono zelo consu luerit iustam appellationem.

Quintus. Locans est primus in berengarium. inter casus tangentes correctiones criminum. scilicet magister vel scholaris Bonoum. conducens domum ante tempus finitae locationis: qua inhabitat, vel ho spitem alloquens inquilino irrequisito. Et dicit glos. quod hoc non est extendendum ad scholares aliarum ciuitatum. Inno. dicit similiter quod localis est. Host. quod ge neralis: sed primam approbat consuetudo. Vnde Parisijs non reputatur talis excommunicatus.

sequitur de casibus qui respiciut correctionem criminum & continentur in his versibus: quorum primus. Est crimen, assistius, nauta, statuit, quoque praesul.

Primus crimen. est secundus in Berengar. cum quis participat in crimine cri minoso propter suum crimem excommunicato: vt de sententia exco. Nuper. &. c. si concubinae. Illa tamen sententia videtur esse non canonis: sed hominis secundum Beren. in. c. nuper. sed re ve ra est sententia iuris & non hominis: quia sententia hominis non transit in tertiam personam non compraehensam: sed ius extendit eam. Vnde si ipsemet qui sententiam tulit, vel superior eo: aut alius qui rartione etiam delicti non sortiretur foru: perticipates in crimine: ligaretur sententia iuris papalis: non autem ipe Papa qui nulli iuri subest. Vnde si contra clericos bibentet in tabernis est sententia lata: qui etiam eis ibi propi nat vinum ad bibendum: etiam si exemptusesset, senten tiam iuris incurreret. Non sic autem qui cum eo biberet: quia non propter hoc ei cooperaretur: sicut si excommunicatus est qui missam dicit in tali capella sine licentia episcopi: qui eum iuuat incidit: non autem qui sine adiutorio missam audit. Nec opportet di stinguere vtrum illud sit de se delictum vel vtrunque: quia licet iuuare ad missam vel propinare vinum, non sit de se malum: & per consequens videtur iniustum hoc ligari: nec sententia iuris potest esse iniusta: tamen sicut dare gladium furioso est malum: sic iuuare ad missam illum cul non licet celebrare, vel dare vinum quando non licet bibere, est peccatum: quia agentes & consentientes pari poena puniuntur. Ad Roma. 1. Qui talia agunt digni sunt morte: non solum qui faclunt ea: sed qui consentiunt facientibus. Vnde secus est de illo qui bibit in eadem taberna, cui displicet quod ille est ibi, & de illo qui audit missam, cui licet displiceat quod alius audit cum eo: uero tamen quod ille cantat. Et sic magis consentit illi cuius missam audit, quam cum quo audit. Et quidem cum vtroque participat: sed non in crimine quia non coopera tur. Item requiritur quod cooperetur illi crimini: propter quod est lata sententia.

scdo. Asaissius continet tres casus. Pri mus q est tertius. contra illos qui quempiam Christianorum per antichinosvel assassinos interfici fecerunt.

scds. qui est casus quartus: contra illos qui haec fieri mandauerunt: etiam si mors non sequatur inde.

Tertius. q'est quintus, contra illos qui antichinos vel assassinos receptant: de fendunt, vel occultant: vt decre. domini. Inno. 4 de homici. prohumani.

Tertius. nauta continet duos casus. Primus. qui est sertus, contra illos qui Christianos pro nego eiatione vel alijs honestis causis nauigantes capere: aut rebus suis spoliare praesumunt.

secundus. qui est septimus, contra illos qui Christianos naufragium patien tes spoliant rebus suls: vt de rap. excommunicamus.

Vbi seiendum, quod in hoc primo casu dicitur honestis causis, propter piratas & illos qui saracenis aliqua prohibita, portant: & qui alias iniuste in mari bellum ducunt. Alijvero praedones non sunt excommunicati. ergo priocipes qui accipiunt bona naufragorum excusari non possunt: cum hoc sit contra omnem aequitatem: quia afflicto non est danda afflictio: nisi accipiant intentione reddendi dominis: quandocumque compareant: quibus non comparentibus in pios vsus distribuant: vel de licentia episcopi fisco addere possunt, ad defer sionem portus. Nec valet excusatio calua: quod in naufragio merces proijciem habet eas pro derelictis, & sic nullius hominis sunt: & propter hoc occupanti conceduntur: quia ille nauquam habuisset eas pro derelictis: si sperasset se posse reinuenire eas. nec excusat consuetudo, quia est contra lus naturale.

Quartus statuit continet vnum casum: qui est octauus: cum quis incidit in factum damnatum per statutum homiuls factum sub illa forma: vt qui contra fecerit sit excommunicatus. vt de sententia excommunicationis a nobis.

Vbi est sciendum quod hic dicitur sententia iuris: non pa palis: sed episcopalis, aut synodalis: aut concilij. Vnde il le qui subest statuenti ratione sui vel delicti inciditinon alius: & in loco vbi statuens potuit statuere vel excommunicare, cum statutum concilij liget bene in dicec. susfraga neorum: quia inmititur non solum auctoritati archiepiscopi: qui in dicecesi suffraganeorum non potest fulminare: sed etiam omnium episcoporum quorum quilibet hoc in sua dicecesi poterat: sed statutum archiepiscopi vel synodi in sua tantum diccesi, sicut statutum legati in pro nincia sibi decreta. Vnde etiam extra territorium subditus non ligatur. de consti. c. 2. 6. statuto.

Item lotra territorium non ligantur probabiliter ignorantes: vt in o- ti. c. 2 Il. 6. quia statuta ciuium nos ligant ignorantes. f.de decre. ab ordi. faciendis. vlt. Archiepiscopus. igitur indios ce. suffraganei faciens contra eius statutum non ligatur quia licet sit sententia iuris: non tamen Papalis cui subest: sed episcopalis cui non subest. Durat autem haec sen tentia etiam post mortem: quando est per modum statu ti: sicut statutum legati, est perpetuum: nisi per successorem reuocetur. quae vero promulgatur per modum senten tiae durat tantum ad tempus regiminis. dico respectu futuro rum.

Quintus quoque praesul. continet vnum easum: qui est nonus: contra illum qui in ciuitate vel dicece. alterius vicariae siue praesulatus officium exequendo se lngerit contra formam decre. de offi. ord. qm̃ in plerisque. vt ibi dem hic autem casus raro contingit. Vnde si quis inuito Episcopo Episcopalia vellet ibi exercere, vel crucem ferre extra prouinciam videretur incidere.

secundus versus ad eandem materiam. Conseruans: cogens: fraus: foenerat: atque remittens. Primus. conseruans est decimus: qui est contra partem: quae procurauerit, quod conseruator sous se intromiserit de alijs quam de manifestis iniurijs & violentijs: vel ad ea quae iudicialem imaginem exigunt suam exegeris potestatem: vt in nouella domini Bonifacij. de offi. deleg. hac constitutione. Et huuc casum habent timere scholares Parisienses: qui saepe priuilegijs abutuntur. hoc non habet locum in illo qui non tantum est conseruator: sed etiam iudex in non manifestis. 6o secundus. cogens. est vndecimus: contra illos qui absolutionem ab excom municationis sententia vel quancunque reuocationem ipsius: aut suspensionis aut interdicti: vi, vel metu procurauerint. vt in. 6. li. de his quae vi metus ve causa fiunt. absolutionis. & in concil. Bituricensi. eo. ti. c. Cum parum. Et hic casus intelligendus est de metu cade ate in contem virum, stupri siue status, verberum atque necis: siue hoc sit pro se: siue pro alio: quia non distinguitur sed si praepositus vel balliuus saxiat omnia temporalia episcopi quoasque eum absoluerit, videtur iustus metus qui est sub pe riculo maioris partis bonorum. sed si non incidit in istam sententiam, quasi metus non cadat in constantem virum: ioci dit in illam. extra. c. Quicumque quia grauat ferentem seotentiam: quia facit eam teneri. cum non vult eam soluere.

Tertius Fraus. qui est duodecimus. est contra illos qui fictionem vel fraudem faciunt ad causam inueniendam, quod iudex vadat personaliter ad aliquam mulierem pro reciplendo testimo nio suo. vt in nouella domini Bonifacij. de iudi. mulieres. & hic casus raro contingit. sed posset contingere si quis hic fingeret vt ad mulieres sob clausula morantes intraret.

Quartus: foenerat. continet tres casus. Primus qui est terrlusdecimus. est contra personas ecclesiasticas: episcopis inferiores: quae alienigenas & alios non oriundos de terris eorum, publice pecuniam foenebrem exercentes vel exercere volentes ad hoc domos in terris suis con ducereevel conductas habere: aut alias habitare permitrunt.

secundus qui est quartusdecimus: est contra il los qui vsurarios manifestos de terris suis infra tres menses non expellunt.

Tertius. qui est quintusdecimus. est contra illos qui ad foenus exercendum: domos illis locant: vel sub alio titulo quocunque concedunt. personae enim singulares excommunicationis. si autem collegium vel vniuersitas in his deliquerit interdicti sententias: ipso sacto inturrunt. quod si per mensem aio sustinuerit indurato, terrae ipsorum quandiu ineis eidem vsurarij commorantur: extunt Ecclesiastico subiaceat interdicto, vt in sexto libro de vsurarijs. vsururum. Ex tertu autem illius decreta lis colligitur euidenter, quod aliud est interdictum vniuersitatis seu collegii. aliud interdictum ciuitatis vel alterlus loci. In primo casu, si vniuersitas alicuius loci interdicta: nihilominus clerici possunt alta voce pulsatis campanis &aperrtis ianuis celebrare. excommunica ils tamen & iterdictis aliquatenus non admissis. In secundo casu, cum ciuitas vel locus alius subiacent interdicto, non potest celebrari ibidem: nisi prout habetur in. 6. li. de sentem. ex. Alma. & probantur praedicta de sententia excommunicationis si sententia. eo. lib. Et sic. de. Papam nostrum vidimus sentientem, haec sunt verba berengarij. hic tamen intelligendum, quod soli clerici in feriores episcopis incidunt: Iaici vero sunt excommunicati. Item requiritur quod illi sint alienigenae & publici vsurarij.

Quitus. atq, remittens. continet duos casus. Primus qui est decimussextus. contra illos qui propter mortis periculum, aut aliud impedimentum legitimum, ab alio quam ab eo a quo absoluendi fuerant de iure absoluti cessante po stea periculo vel impedimento huiusmodi se illis a quo cessantibus his absolui debebant: quam cito commode poterunt se contempserint praesentare, mandatum ipsius super illis pro quibus excommunicati fuerant recepturi, & satii facturi pront iustitia suadebit.

secundus qui est de cimusseptimus. & est contra illos quibus cum a sede apo stolica vel legatis ipsius, absolutionis beneficium a quibuscunque sententus consequuntur iniungitur: vt ordina riorum suorum vel aliorum quorulibet suscepturi poenitentiam ab eisdem se conspectui repraesentent. & passis in iuriam seu his quibus propter haec obligati existunt: satisfactionem exhibeant competentem. si hoc cum primum conmode poterunt non curauerint adimplere, tam isti enim quam illi in pristinam excommunicationis sententiam ipso facto relabuntur. vt in decre. domini Bonifacij. de sententia exco. Eos in cuius principio patet: vt propter mortis periculum vel aliud impedimentum quodcunque, ab alio quam ab eo ad quem de iure absolutio pertinet: excommunicatus absolui non debet: si ad eu recursus haberi potest: vel ipsius copia po test haberi.

Vbi sciendum quod hic casus non extenditur ad aliorum remissiones: nisi quae hic exprimuntur: puta si alius praelatus quam Papa, aut legatus remittat, sicut poenitentiarij Papae saepe faciunt: vel forte idem in omnibus: quia eadem ratio.

Tertius versus circa hoc idem. Regula. sepulchra. munus. pedagia. pyra. Primus. regula. continet tres casus. Primus. qui est decimusoctauus. contra illos qui con stitutioni domini. Nicolai tertij. de ver. signi. Exijt: factam de intellectu & expositione regulae. b. Francisci: ac de ipsius regulae ordinisque fratrum minorum approbatione, aliter quae grammaticaliter exponendo glosare praese mpserint.

Secundus. qui est decimusnonus. contra doctores seu lecto res: qui docuerint in publico ex certa scientia & deliberatione intellectum deprauantes constitutiones ipsius.

Tertius. qui est vigesimus. est contra facientes commentum scripturas: siue libellos: ac ex certa scientia & deliberatione determinantes in scholis: seu praedicantes contra ea, quae in constitutione continentur praedicta. Omnes praedicti sunt excommunicati: vt in eadem decre. circa. fi.

secundus. sepulchra. est in extra. Bonifacij: quae incipit. Detestandae. vbi excommunicantur: qui propter sepulturam humana corpora diuidunt: exenterant: vel laniant.

Tertius munus. est casus eiusdem. Bo. vnde fecit aliam constitutionem extrauagantem: per quam sunt excommunicati quicunque alicui officiali curiae romanae aliquid dederint praetextu beneficij impetrandi: sed illa dicitur esse reuocata ab isto papa.

Quartus. pedagia. sicut dicitur in constitutioni bus simonis legati. de immuni. Eccle. c. 1. sedes apostolica excommunicationis sententiam in omnes noua constitnentes pedagia olim duxit promulgandam, ipsam annis singulis in certis festiuitatibus solemniter renouando: sed tunc est sententia hominis: non iuris.

Quintus. plura. dicit Hosti. quod piratae excommunicantur ab ore summi pontificis ter in anno. vnde nec ista est sententia iuris: sed hominis.

Alij sunt noni casus in constitutionibus nouis huius Papae Clementis. qui nunc est vnus illorum. est contra non obseruantes interdicta vel cessationes: quae mater Ecclo sia seruat. sequitur quartos versus. Hos quadraginta liga tos fert. id est dicit canonista.

Vltimo ponendi sunt decem casus simonis legati: qui continentur in istis tribus versibus. Eligit & citat: absoluit, lisque, voluntas. Peda gia: bannaq, trahens: famulus quoq, festa. simone damnatum computa decalogum. Hi autem casus solum ligant in regno Franciae.

Primus. eligit. continet quatuor casus. quorum primus est. quod quicunque per seditionem: conspirationem: conuentionem habitam, simul cum alijs qualibet firmitate vallatam, impedimentum latens vel patens praestiterit: quo minus Ecclefijs, vel dignitatibus, vel administrationibns quibuscunque per illos ad quos earundem per viam electionis, vel postulationis spectat prouisio. libere valcat prouideri.

secundus. quod illi etiam qui populum vel turbam potentesue quossibet concitauerint: vt in tanto facinore opem ferant: quorumue da: a opera, suggestione, vel consilio po pulus turbaue cum armis vel sine ad hocvenerint. Tertius. quod illi qui in loco vbi est electio vel postulatio facienda: tumultum fecerint in ipsos electores, vel eorum aliquos irruendo: seu eidem loco fracturam seu violentiam inferendo i seu personis electorum notabilem iniuriam irrogauerint. Quartus. quod ille etiam qui ad praedictum impedimentum praestandum opem, vel consilium dederit, ipso facto est excommunicatus: & eius fami lia interdicta i praeter alias poenas quas ibidem recitat. eo ti. c. de elec. in totius.

secundus. citat. contines duos casus. quorum primus est. quando delegatus legati, siue sit conseruator, vel iudex alius mandat sic citari: quos lator praesentium vobis nominauerit. secundus citat. continet duos casus. quorum primus est. quando delegatus legati, siue sit conseruator, vel iuder alius mandat sic citari. quos lator praesentium vobis nominauerit. secundus quando raptum suum extendit ad personas sibi non contentas, praetextu ferendi testimonij, vt fatiget laboribus & expensis. Vtroqueenim casu est excommunicatus. de offi. dele. c. 1. Tertius. absoloit quando delegatus legati qui pro absolutione a sententia tulit. vel relaxatione imponis poenas pecuniarias vel alterius rei, pro emenda excommunicationem incurrit: a qua non potest absolui, nisi per legatum. & tunc demum quando cum omni interesse restituerit sic extor ta. de offi. deleg. c. 2. Alias autem iure communi absoluen do pro culpa excommunicationis, potest imponi poena pecuniaria. de sententia excommu. c. Venerabilibus. Alias ca. Ceterum. & denique vbi est talis consuetudo.

Quartus. lisq,. qui compellit desistere actorem a litigando in foro Ecclesiae, & respondere clericum coram laico allegato fori priuilegio incurrit. de foro compe. c. vno. & de immuni. Eccle. c. vlti.

Quintus voluntas de testamentis. c. vno. qui testamenta fasta canonice: pro eo vult irritare quod scabinus non interfuit: vel aliquid huiusmodi.

sequitur secundus versus. pedagia. Qui pedagia clericos & personas Ecclesiasticas: & est sextus. septimus. bamna. Excommmunicatus est qui facit bannum, vel praecepta contra libertates Ecclesiae: vel consuetudines Ecclesiarum antiquas. eod. c. 6. Cum iure canonico.

Octauus. que trahens: Qui extrahunt de Ecclesia confugientes ad eam. eod. tit. ca. Quorundam vel est in. c. sanguisfuga. Et idem est si victualis negantes per samen exire cogunt.

Nonus famulus. qui famulos iudicum Ecclesiasticorum male retractauerint. de poenis. c. vno.

Decimus. quoque festa. est vna extrauagans eiusdem legati, quae intitulatur de festis secundum diuersas nationes Parisijs celebratis. vbi primo redarguis comessationibus: potationibus: atque alijs reprobandis dctibus intendentes: choreas & alia ludibria exercentes.

Et qui arma sumunt & armati incedunt nocturno tempore cateruatim, perturbantes tumultuosis ac inhonestis vocibus ciuitatem, aliaque vana committentes: Et finaliter concludit sic. Insolentias: enormitates, ludibria, & excessus praedictorum prohibentes, eos qui contra nostram prohibitionem venire praesumpserint: siue talia fieri pro curauerint: vel vt fiant opem, operam, vel consilium dederint, vel fauorem seu consensum, excommunicationis sententiam: quam in ipsos proferimus ipso facto volumus subiacere, sed ista est localis Parisiis tantum ligans: non in alio studio.

Ad argumentum dicendum: quod cum medicinalis sit excommunitatio: non mortalis ipsa non tollit mititatem legis.