Table of Contents
Commentarius in libros sententiarum
Liber 4
Distinctio 1
Quaestio 1 : Utrum sacramenta nouae Legis causent gratiam.
Quaestio 2 : de diffinitione sacramenti
Quaestio 3 : de institutione sacramentorum
Quaestio 4 : Utrum constent ex rebus, et verbis
Quaestio 5 : Utrum convenienter fuerit instituta
Quaestio 6 : Utrum sacramenta legalia conferrent gratiam
Distinctio 2
Quaestio 1 : De institutione sacramentorum novae legis an sint a Christo instituta
Quaestio 2 : de baptismo Ioannis
Distinctio 3
Quaestio 1 : De forma baptismi, an possit mutari
Quaestio 2 : Utrum plures possint unum baptizare
Quaestio 3 : utrum baptismus debeat fieri in aqua
Distinctio 4
Quaestio 1 : utrum baptismus deleat omne culpam, et omnem poenam
Quaestio 2 : Utrum character in baptismo imprimatur
Quaestio 3 : de baptismo flaminis, et sanguinis
Quaestio 4 : De carentibus usu rationis, utrum sint baptizandi
Quaestio 5 : De ficte accedentibus, utrum baptismus, cessante fictione, habeat effectum suum
Distinctio 5
Quaestio 1 : Utrum Christus secundum quod homo potuerit dimittere peccata
Quaestio 2 : Utrum malus minister possit baptizare
Quaestio 3 : Utrum liceat petere, vel recipere baptismum a malo ministro
Distinctio 6
Quaestio 1 : Utrum ad baptismum requiratur nativitas ex utero
Quaestio 2 : Utrum intentio in baptismo requiratur
Quaestio 3 : An fides requiratur in baptismo
Distinctio 7
Quaestio 1 : De confirmatione secundum se
Quaestio 2 : Utrum confirmatio characterem imprimat
Quaestio 4 : Utrum episcopus sit proprius minister huius sacramenti
Distinctio 8
Quaestio 1 : Utrum eucharistia sit sacramentum
Quaestio 2 : Utrum eucharistia fit tantum sumenda a ieiunis
Quaestio 3 : De forma huius sacramenti, scilicet utrum una dependeat ab alia.
Distinctio 9
Quaestio 1 : utrum peccator sumat corpus Christi
Quaestio 2 : Utrum peccatori liceat sumere corpus Christi
Quaestio 3 : Utrum polluto liceat sumere corpus Christi
Quaestio 4 : Utrum peccatori sit deneganda communio?
Distinctio 10
Quaestio 1 : utrum corpus Christi sit in sacramento altaris, realiter, et essentialiter
Quaestio 2 : utrum Christus sit in altari totaliter
Quaestio 3 : utrum Christus sit in sacramento altaris localiter
Quaestio 4 : utrum Christus sit in altari visibiliter
Distinctio 11
Quaestio 1 : utrum panis, et vinum sit conueniens mateteri huius sacramenti
Quaestio 2 : Vtrum conuersio sit completa ratio essendi corpus Christi in altari realiter
Quaestio 4 : utrum Deus possit conuertere vnum corpus in plura corpora, sicut econuerso facit
Distinctio 12
Quaestio 1 : utrum liceat pluries in die communica re
Quaestio 2 : utrum Deus possit facere accidens sine subiecto
Quaestio 3 : utrum in sacramento altaris sint accidentia sine subiecto
Quaestio 4 : utrum species in sacramento altaris possint aliquid immutare
Distinctio 13
Quaestio 1 : Utrum non sacerdos possit conficere
Quaestio 2 : utrum sacerdos teneatur celebrare
Quaestio 3 : de haereticis, utrum sint exterminandi
Quaestio 4 : utrum plures sacerdotes possint eandem hostiam consecrare
Distinctio 14
Quaestio 1 : utrum poenitentia sit sacramentum
Quaestio 2 : utrum poenitentia sit virtus
Quaestio 3 : de poenitentia in comparatione ad alias virtutes
Quaestio 4 : de subiecto poenitentiae
Quaestio 5 : de continuatio ne poenitentiae
Quaestio 6 : de solenni poenitentia
Quaestio 7 : de effectu poenitentiae, utrum sit necessaria ad salutem
Distinctio 15
Quaestio 1 : utrum peccatum impediat satisfactionem
Quaestio 2 : utrum restitutio sit pars satisfactionis
Quaestio 3 : utrum eleemosyna sit satisfactionis pars
Quaestio 4 : utrum ieiunium sit pars satisfactionis
Quaestio 5 : de oratione, utrum sit satisfactionis pars
Distinctio 16
Quaestio 1 : de remissione venialium, utrum possint remitti sine mortalibus
Quaestio 2 : Vtrum poenitentia possit per aliquid impediri
Quaestio 3 : de circunstantiis, an sint confitendae
Quaestio 4 : utrum poenitentia habeat partes
Distinctio 17
Quaestio 1 : de contritione, utrum deleat peccatum
Quaestio 2 : utrum sit necesse confiteri sacerdoti statim de omnibus
Quaestio 3 : utrum confessio sit facienda proprio sacerdoti
Quaestio 4 : an confessio possit fieri alieno sacerdoti, de licentia proprii sacerdotis
Quaestio 5 : utrum confessio dimidiata iterari debeat
Quaestio 7 : confitens et non poenitens impleat praeceptum de semel confitendo in anno
Quaestio 8 : utrum confessio facta ab illo qui non est contritus valeat
Distinctio 18
Quaestio 1 : utrum excommunicatio debeat esse in Ecclesia
Quaestio 2 : quis possit excommunicare: vtrum scilicet excommunicatum possit excommunicare
Quaestio 3 : utrum in iure debeat esse aliqua excommunicatio lata
Quaestio 4 : de effectu excommunicationis
Quaestio 5 : de absolutione ab excommunicatione
Quaestio 6 : utrum minor excommunicatio, repellat a sacramentis
Quaestio 7 : de suspensione: utrum impediat absolutionem
Quaestio 8 : de inter dicto: utrum violans interdictum sit irregularis
Distinctio 19
Quaestio 1 : utrum claues sint in Ecclesia
Quaestio 3 : de correctione fraterna. utrum cadat sub praecepto
Quaestio 4 : de denunciatione, utrum debeat eam praecedere fraterna correctio
Distinctio 20
Quaestio 1 : utrum aliquis in morte possit vere poenitere
Quaestio 3 : utrum vnos pro alio possit satisfacere
Quaestio 4 : de indulgentiis, utrum tantum valeant, quantum sonant
Distinctio 21
Quaestio 1 : de Purgatorio quaeritur, utrum ibi culpa remittatur
Quaestio 2 : de generali confessione utrum deleat omnem culpam
Distinctio 22
Quaestio 1 : utrum peccata semel dimissa redeant
Quaestio 2 : utrum damnato ad mortem, petenti confessionem debeat negari
Quaestio 3 : de forma huius sacramenti, utrum haec sit conueniens forma huius. Ego absoluo te etc.
Distinctio 23
Quaestio 1 : de extrema vnctione, quo ad essentiam, utrum habeat determinatam materiam
Quaestio 2 : de ministro: utrum sacerdos possit hoc sacramentum ministrare
Quaestio 3 : de subiecto, utrum solus infirmus debeat inungi
Quaestio 4 : De effectu extremae vnctionis.
Distinctio 24
Quaestio 1 : utrum ordo sit sacramentum
Quaestio 2 : de charactere, utrum in quolibet ordine imprimatur character
Quaestio 3 : de annexis ordinum: an corona sit ordo
Quaestio 4 : utrum distincti ordines habeant distinctos actus
Quaestio 5 : utrum ministri debeant habere vestes speciales
Quaestio 6 : utrum in ecclesia sit aliqua maior potestas sacerdotali
Quaestio 7 : de episcopatu utrum sit ordo
Distinctio 25
Quaestio 1 : utrum omnes episcopi possint conferre ordinet
Quaestio 3 : de impedimento ordinis
Quaestio 4 : utrum Papa possit committere symoniam
Quaestio 5 : utrum symonis mentalis obliget ad resignationem beneficii per eam obtenti
Distinctio 26
Quaestio 1 : quid est matrimonium, et utrum sit coniunctio maris, et foeminae
Quaestio 2 : an matrimonium sit licitum
Quaestio 3 : utrum matrimonium sit in praecepto
Quaestio 4 : utrum matrimonium sit sacramentum
Distinctio 27
Quaestio 1 : utrum rite contracta possint dissolui
Quaestio 2 : utrum consensus sit causa effectiua matrimonij
Quaestio 3 : utrum matrimonium soluatur per ingressum religionis
Quaestio 4 : utrum cum bigamo liceat dispensare
Distinctio 28
Quaestio 1 : an sponsalia iurata faciant matrimonium
Distinctio 29
Quaestio 1 : an metus matrimonium impediat
Quaestio 2 : an conditio impossibilis apposita sponsalibus, vel matrimonio vitiet, aut vitietur
Distinctio 30
Quaestio 1 : de errore, an impediat, et dirimat matrimonium
Quaestio 2 : de matrimonio beatae Virginis, utrum fuerit verum matrimonium
Distinctio 31
Quaestio 1 : an matrimonium habeat bona excusantia
Quaestio 2 : utrum propter bona matrimonij excusentur coniuges a peccato
Quaestio 3 : utrum fine praedictis bonis possit actus matrimonij excusari
Distinctio 32
Quaestio 1 : utrum coniunx teneatur reddere debitum petenti
Quaestio 2 : utrum vnus coniunx sine licentia alterius possit vouere continentiam
Distinctio 33
Quaestio 1 : utrum vnquam licuerit habere plures vxores
Quaestio 2 : de virginitate utrum fit dignissima virtutum
Distinctio 34
Quaestio 1 : utrum matrimonio sint assignanda aliqua impedimenta
Quaestio 2 : utrum impotentia ad actum matrimonij impediat matrimonium
Distinctio 35
Quaestio 1 : utrum ex causa fornicationis liceat coniugem dimittere
Quaestio 2 : utrum dimittens vxorem ob fornicationem possit alteri nubere
Distinctio 36
Quaestio 1 : utrum seruitus impediat matrimonium
Quaestio 2 : utrum seruus possit contrahere matrimonium sine consensu domini sui
Distinctio 37
Quaestio 1 : utrum sacer ordo impediat matrimonium
Quaestio 2 : utrum vxoricidium impediat matrimonium
Distinctio 38
Quaestio 1 : utrum bene definiatur votum a Magistro in litera dicente, quod votum est etc
Quaestio 2 : de diuisione voti
Quaestio 5 : De vtilitate voti, et virginum consecratione.
Distinctio 39
Quaestio 1 : de dispari cultu, utrum impediat matrimonium
Distinctio 40
Quaestio 1 : de consanguinitate, utrum impediat matrimonium
Distinctio 41
Quaestio 1 : de affinitate, utrum impediat matrimonium
Quaestio 3 : de illegitimitate, utrum scilicet aliqua prolessit illegitima
Distinctio 42
Quaestio 2 : utrum scilicet liceat agere vel accusare ad diuortium celebrandum
Distinctio 43
Quaestio 1 : utrum resurrectio omnium hominum sit futura
Quaestio 2 : utrum aliquid corruptum possit per naturam idem numero reparari
Quaestio 4 : utrum resurrectio mortuorum fiat in instanti vel in tempore
Distinctio 44
Quaestio 2 : utrum corpora gloriosa futura sint impassibilia per aliquam formam sibi iuhperrentem
Quaestio 3 : utrum virtute diuina corpus gloriosum possit esse cum alio corpore glorioso
Quaestio 4 : an corpus gloriosum moueatur in instanti ratione suae agilitatis de loco ad locum
Quaestio 5 : Vtrum corpora gloriosa habeant claritatem
Quaestio 6 : utrum corpora damnatorum post resurrectionem patiantur ab igne passione proprie dicta
Quaestio 7 : utrum animae damnatorum ante resumptionem corporum patiantur ab igne corporeo
Distinctio 45
Quaestio 1 : utrum suffragia viuorum prosint defunctis
Quaestio 2 : vtrum suffragia facta pro aliquo, sibi soli valeant, et non aliis pro quibus non fiunt
Quaestio 3 : de receptaculis animarum post mortem
Distinctio 46
Quaestio 1 : Utrum scilicet iustitia sit in Deo
Distinctio 47
Quaestio 1 : utrum generale iudicium sit futurum
Distinctio 48
Quaestio 1 : utrum Christus iudicaturus sit in forma humana
Quaestio 2 : utrum motus coeli cessabit
Distinctio 49
Quaestio 1 : utrum intellectus creatus possit videre Deum clare et immediate
Quaestio 2 : utrum videntes deum videant omnia in eo
Quaestio 3 : utrum beatitudo principaliter consistat in actu intellectus vel voluntatis
Quaestio 4 : de obiecto fruitionis, utrum scilicet Deus sit immediatum obiectum fruitionis
Quaestio 5 : utrum viatori possit communicari visio Dei intuitiua quae non sit beatifica
Quaestio 6 : utrum beatitudo sanctorum post resurrectionem sit fatura maior quam sit modo
Quaestio 7 : Vtrum omnes homines summe et de necessitate appetant beatitudinem
Quaestio 8 : utrum beatitudo educatur de potentia creaturae
Distinctio 50
Quaestio 2
utrum videntes deum videant omnia in eoSECVNDO quaeritur, vtrum videntes deum videant omnia in eo, & videtur quod sic, quia dicit Greg. Quid est quod non videant qui vi dentem omnia vident. ergo &c.
Respondeo, tria sunt hic vident da. Primo, quid possibile est videre videntem deum, & quid impossibile. secundo, quid est necesse & quid nonTertio, quid est congruum & quid non.
Quantum ad primum de his que sunt extra deum, dicendum, quod possibile est ibi videri infinita secciudum numerum & infinitas spens numerorum & figurarum, & si quae sunt similes spens non rea lem perfectionem addentes. non autem infinitas perfectioaes specificas reales: quod sic peratet, quia guicquid potest videri in creatura, totum potest videri in deoper claram visionem sine compraehensione: quod autem non potest videri per creaturam productam vel producibilem, non potest videri per deum non compraehensum, sed prima possunt videri per creaturam non autem secunda: deus autem potest appraehendi non compraehendi: ergo prima possunt videri in deo non secunda. Maior patet, primo quantum ad primam partem quia omnis creatu ra finita est: vnde sicut quicquid potest videri in speculo fi nito quantocunque potest videri in speculo infinito secun dum partem suam finitam sine hoc quod totum speculum videatur: dum tamen de eo tantum videatur quantum est illud totum speculum finitum quod prius videbatur: sic quicquid potest videri per creaturam compraehensam, potest videri per deum appraehen sum licet non compraehensum: secundum illud enim quod finitum adaequatur infinito, ipsum infinitum finitum est & non in finitum. Probatio secundae partis maioris, quia deus non excedit creatum vel creabile nisi ratione suae infinitatis, cum omnis perfectio finita possit creaturae communicari: vnde quod non potest videri per creabile si potest videri per deum: hoc est quia videi vt differt a creabili, & per consequens vt infinitus, quod est ipsum compraehendere, sicut si non cognoscerem solem vt excedit Lunam, non plura cognoscerem per eum quam per Lunam: haec autem pars maioris est intelligenda de aliis a deo, quia seipsum deus clare in seipso ostendit, qui in aliquo creabili clare videri non pont: sed quicquid aliud in seipso ostendit in aliquo alio creabili ostendere potest, saltem quo ad quidditatem, quia dubium est de futuris contingentibus. Probatio pri mae partis minoris. scilicet quod haec cia quae supradicta sunt: possunt per creaturam compraehensam videri, quia quicquid est in potentia passiua & actiua creaturae potest videri compraehensa illa creatura in cuius potentia est vtroque modo: sed infinita sa cundum numerum sunt in potentia actiua coeli & passiua materiae primae, vt infiniti afini: item per consequens infinitae spe cies numerorum, quia semper vnitas addita vnitati mutat speciem numeri: vnde si natura potest producere successiue infini tos asinos, per consequens potest producere successiue infini tos numeros specie numerali differentes, sicut producto ter tio homine fecitaliam speciem numeri quam prius, cum biuarius differat specie a ternario, & sicsemper similiter potest producere infinitas spens figurarum successiue, quia ad diuisionem continui in infinitum, sequit in infinitum diuersitas figurarum: vt si quadratum diuidatur, partes erunt quadrangulae oblongae non quadratae, & sic semper salte variando latera, cum corpus secundum omnem diuisionem sit diuisibile in infi nitum: huius autem diuisionis in infinitum potentia passiua est in creatura, sicut in continuo: actiua vero est vel esse potest in creatura. si enim diuideretur continuum in tam minutas partes quod creatura vltra non posset ipsum diuidere, cum adhuc maneat continuum; adhuc diuidere ipsum non requirit virtutem infinitam, & sic posset communicari creaturae, & sic sequitur conclusio quo ad istam partem. s quod quia haec possunt videri per creaturam compraehensam, po terunt videri per deum appraehensum, vt si anima Chri sti compraehendit coelum & materiam primam in proprio genere, & per hanc compraehensionem videt infinitos asinos numeros & figuras, pari ratione quando appraehendit virtutem dei per quam produxit coelum & materiam primam indicendo eis hanc potentiam: per consequens vi deret eosdem & totidem effectus, quia non minus clare & perfecte videtur coelum & materia prima in deo quam in seipsis: imo clarius, cum cognitio matutina sit clarior & perfectiorvespertina: cum igitur tanto plura videantur per principium quanto principium clarius videtur: per coelum visum in deo appraehenso plura vel saltem tot vi debuntur: sicut per coelum in se compraehensum: cum appraehensio coeli in deo sit clarior quam compraehensio coe li in seipso: & ideo quicquid angeli vel sancti vident in aliqua creatura sic cognita, totum vident in Deo si in Deo videant illam creaturam primo cognitam, quia quic quid vident in Deo & creatura, perfectius vident in Deo. Probatio minoris quantum ad aliam partem quia supposi to quod species sunt in infinitum creabiles: si ergo haec infi nitas cognosceretur per aliquid creabile, aut sicut per causam, aut sicut per effectum, aut sicut per species, non sicut pereffectum, quia non est aliquis effectus actu eius quod non est ens in actu, quia vnumquodque agit secundum quod est in actu: nec sicut per speciem, quia proprium est speciei infinitae repraesentare infinita specie realiter distincta vel distinguibilia: sicut proprium est essentiae diuinae habere infinitas ideas: item nec sicut per causam perfectam, quia perfectiones reales specifice infinitae non sunt in potentia creaturae saltem actiua: licet sint in potentia passiua secundum illos qui dicunt, quod ex materia corruptibilium posset Deus facere species infinitas: non autem coelum vel quaecunque creatura, quia nihil potest producere perfectiones infinitas, nisi habeat apud se totidem vel vnam aequipollentem. Msi enim sol haberet virtutem productiuam vermis non produceret vermem: & si non haberet nisi virtutem vermi proportionabilem: non posset producere equum: sed oportet quod habeat duas virtutes perquarum quamlibet producat vnam non minus perfectam quam quamlibetearum, vel unam virtutem aeque perfectam sicut si essent duae, & sic de tertio effectu & deincept: vnde nihil potest producere effectus reales specie differentes infinitas nisi habeat infinitas perfectiones, vel vnam infinitam aequipollentem infinitis, quae non potest esse nisi infinita: vnde cum creatura non pos sit habere perfectiones infinitas nec vnam infinitam, non potest ipsa producere infinitas species reales, sed infinita indiuidua sic: vel infinitas species figuratum vel nume rorum, quia non requiritur plus de virtute ad producen dum soccessiue plura talia quam vnum tale, nec infinita quam fi nita, licet plus requiratur de duratione virtutis, sicut an gelus supposita perpetuitate virtutis non augmentata virtute potest in iufinitum coelum reuoluere, & infinita in diuidua generare & corrumpere. sed bene verum est quod ad producenda plura talia simul requirerer plus de virtute quam ad producendum vnum, sicut ad producendum duos asmos simul requiruntur duo asini generantes mares & totidem asinae, cum ad generandu vnum sufficiat vnum par: & similiter ad producendum quaecunque infinita simul requireretur virtus infinita: cum tamen ad producendum finita sufficeret virtus finita: sicut si esset possibile produci infinitos lapides simul, non esset hoc possibi Ie nisi virtuti infinitae: sed ad producendum plures species etiam succesiiue requiritur maior virtus quam ad producendum vnam: vnde virtus vniuersalis quae est ad i ultos effectus specie, est maiorquam particularis quae est determinata ad vnum: & inter vniuersales illa est perfestior quae est ad plures: vnde illa quae est ad infinitos effectus oportet quod sit infinita, cum talis sit proportio virtutis ad virtutem, sicut effectus ad effectum: cum autem effectus non sit ita perfecte in potentia materiae sicut est in potentia agentis: nunquam potest perfecte cognosci effectus cognita causa materiali tantum quantumcunque compraehensa, sed cognita causa perfecta sic: vnde cum anima Christi compraehendat materiam primam: non propter hoc cognoscit infinitas formas numero, quae non perfecte repraesentantur peream sicut nec perfecte sont in ea: sed cognoscendo perfecte & compraehen siueformam coeli per quam perfecte ropraesentantur, vt pote per eam id qua sunt nobilius, possunt perfecte cognosci. Vnde etiam compraehendendo coelum & mate- riam primam, licet cognoscat omne compositum irratio nale, cuius perfecta causa sunt illa duo: non tamen homines infinitos nec etiam finitos nisi secundum corpora, quia secundum animam non sunt in his perfecte. sequitur ergo conclusio quo ad istam partem, quia cum cognoscere infinitas perfectiones specificas non possuns esse per creaturam, per con sequens nec per essentiam di uinam: & sicut non possem cognoscere per solem distin cte omnes effectus solis: nisi cognoscerem distincte solem vt est effectiuus huius & illius, sic non possem cognoscere per Deum in speciali sapientiam creatam, nisi cognoscerem sapientiam Dei, vt creatrix est sapientiae: nec bonitatem nec potentiam, & sic in infinitum: non quod ipsa habitudo prius cognoscatur quam extrema: sed quia ipsa habitudoprius est ad extremum quam vnum per alterum cognoscatur, & pari ratione non cognoscam infinitas perfectiones creabiles distincte, nisi cognoscam infinitas per fectiones creatrices distincte: inter quas tamen non est nisi distinctio rationis: cognoscere autem in Deo infini tas perfectiones attributales, distincte est Deum compraehendere. Nec dico quod sic distincte cognoscantur quod ipsa distinctio sit cognita, sed ipsa res distincta, sicut ad hoc quod cognoscam sapientiam, potentiam, bonitatem creatam per essentiam diuinam perfecte, non oportet quod cognoscam haec tria esse in Deo distincta secundum rationem: sed fic intelligendo quod si non cognoscerem de Deo nisi quod esset sa piens: nunquam per hoc fcirem qualem bonitatem Deus posset caufare: sed per bonitatem clare visam scio qualem bonitatam potest creare, & per sapientiam qualem sapientiam, & sic de aliis, & sic oporteret scire infinitas perfectiones esse in Deo, & qualis quaelibet illarum ad hoc quod infinitae perfectiones creabiles per illam essentiam possent videri. sed videtur quod hoc non esset compraehendere Deum, quia non videret secundum omnem modum quo est visibilis, quia per hoc non videretur ipsa distinctio attributorum, licet vi derentur ipsa attributa distincta. Et dico quod imo, quia lices secundum naturam prius videant extrema quam habitudo: tum si mul tempore & eodem actu viderer vtrunque, sicut visio qua Deus videt se, est compraehensiua, quamuis in Deo sit aliud visibile quam ipsemet, puta creatura, quia visio Dei reali ter includit vtrumque litet vnum aliud praecedat ratione-
Quantum ad secundum, quid necesse est videri & quid non, esttriplex opinio ad praesens. Vna dicentium, quod quid ditates entes & possibiles videntur ibi necessario: non au tem aliqua existentia, quia primum necessario diuias essen tia repraesentat, secundum vero libere. sed istud debet intelligi de necessitate absoluta non conditionata: sic enim existentia omnis praefentis, praeteriti, & futuriest in Deo determinata ab aeterno, & per consequens eius repraesentatio: sed sicut potuit non produciita potuit eius produ ctio futura non determinari: nihilominus aliam habet instantiam, quia licet vrina de necessitate naturae repraesentet signa & conditiones infirmitatis mortis & vitae, & similiter omnis effectus conditiones suae causae, non tamen quicique clare cognoscit ista propter hoc cognoscit omnia repraesentata nisi compraehendat, sed secundu quod magis vel minus illa cognoscit: ergo similiter in proposito.
sed susttinen do opinionem potest dici, quod non est simile de Deo ex cu ius parte non estquod magis vel minus repraesentet vnum quam aliud: & de vrina, & de aliis in quibus vna similitudo vel repraesentatio est patens alia lateos, & vtraque magis & minus etiam ex natura vrinae.
secunda opinio ponitur, quod non omnes quidditates cegnoscunt, sed plus & minus seeu neu ndum disparitatem luminis: haec autem opinio habes difficultatem, quia cum diuina essentia aequaliter reprae sentetur per omnia non apparet chusa, quare eam plus ista quam illa, aut plus quaedam quam omnia, nisi quis dicas causam diuersitatis esse ex parte intellectus causati, qui magis est natus cognoscere quaedam quam omnia, & ista quam illa, sicut magis entia quam possibilia, & praesentia, quam futura vel aliquid huiusmodi.
Tertia opinio est dicentium, quod videntem Deum necesse estxidere omnia, quibus non visis non videtur Deus, non dico sine quibus non videtur Deus: nam videntem parietem non est necesse videro speciem porietis sine qua non videi paries sed colorem sine quo os set quidemparies, sed ex non viso non videretur pariei. sed ista non sunt nisi quae in Deo sunt. Nam in via non potest Deus videri sine creatura vifa cum videatur per speculum creatum prius visum, sed in patria videtur nullo alio prius viso nec per aliud a sa differens. Vnde de necessitate visionis diuinae vtvisio est, non est necesse vide re nisi Deum, quia nullo alio viss nec se nec allo a Deo bideretur Deus. secundo, vldentem Deum necesse est viilete illa qui bus non visis non esseerisio perferta: cum visio Dei sit perfectifiima visionum, non esset autem perfecta nifa reflecteret super se & videntem potentiam, habitum, & omnia super ouore lectuntur vifiones porsecto etiam in via. Tertio illa side quilius non esset beatitudo, cum visio sit essentia liter beatiaudo. Non esset omem boatus nisi haberet quicquid vult, vult autem videre Redemptorem suum etiam secundam humanitatem, alias esset ingratus: vnde de necessitte beatitudi pis hominis nedempti est videre Christi humanitatem, licet hoc sepumtp maueret essentia beatituditnis.
sed contra pridicta obi ici tripliciter. Primo, quodsit possibile in Deo omnia videri quae ipse videt :ina qui intalligit maius intelligi bile, potest intelligere minur sed Deus est maius intelligibilo quam possibilia Deioogo intellinens Deum potest intelligero omnia possibilia esse: sed intectus beati intelligit v aicquidd intelligoie porest eraeo videns Deum vided actu damit possibiliar
hb iso lelio, vuisquis intelligit maius intelligibile magis est noturad intelligendum minps, non tamen propter hoc statim intelli git minus, sine quia illud minos non: iofer tur ex magno; sed est disparatum sicut Geumotria nonsa tim intelligit musitalia, siue quia non perfecte tognoscit illud maius sicut Arithmeticus, nisi sciat distincto oinnes coclufionet arithmeticu, nomprobat domoosstraeiue conclusiones Musion, quarum illa sunt pripia & vna vnios, cum demoustratio potisuimaa nolt fitvna vdi un onde o uunto scitpluros eius propositiones, tanto cit plu res vlicere comlusionemtdm common illud scibila soit ma iuasci bile,vvtpore simplicius, & sic est in proposnos quia omnis videns Deum estuptior ad uldendu alla, sed illa solum videt in Deo distiacte quor& primipianiuas por fectiones distincte videt in Deo: & est plus cognoscere Deuu &xreaturas in Doo, q Deumitamom, licednon sit perfectior Deus cum cremtra quod Deus taatuma ssicest plus appetere modicinn mmatamatam xtm sanitato, quae solam sanitatem licur ambo appetantani propterynum, quic ali quls appotit sunitatem eeoeequiias non appotiteam qum amara potione: licet ergo cognoseatur conclusio propter principium tantitan plusest cognostaere principi Å«cum conclusione q phincipin tantum, cum posit aliquis cogdoscere princioio snorcontlusono: nuo vote comelosionam perpriacipium hon cognito principio, quia perfectius eo grioscie principium q ognosett spsum & conclusioham, quae qui ipsum soli.
secundo, quia videre in Deo osaiaiquae ipse videt non argueret visio non lnfieitum, con anima Chreni ab visione finita videat omnia.
solutio, si visoto innnedtatsim est infiuitum & videti infinitum, oportet vitem & se infinitū: cum veritas si adequatio rei & intellectas, & mensura sit eq ulls mmensurato. Nam si superficies infimi tvvdetur ub oculo tota, oportet oculum videntem esse itifimnum: alias non reciperet angelum infinitum quem opor tet esse infinitum, vtpote improportionatum angulo ba sis fin itae, sicut & basis infinita est improportionata finitae, quia quanto maiorest basis in re visa, eanto est maior angulus in oculo: sed quando infinitas est in viso mediate vel immediate non sicus visum est, non oportet esse in finitatem in videntet & sic anima Christi potest videre infinita,vel per creburam finitum vel per Deum visum modo finito, quod est videro infinita numero non autem specie, vt dictum est, & tumen eius vifio est infinita.
Tertio, quod non oportet Deum compraehendi ad hoc quod per eum videantur infinita possibilia, quia quando effectus non adlquant causum, possont cognosci perieam appraehenfam & non compraehensam.
solutio, quando effectus non adaequant causam, net secudum illud quod est, nec secundum illud quod causa esttsApore quia ln se nobilior ost, & ad alios effectus potest, cunonon oportet compraehendere causum vt per eum cognoscatus effectos, nec vt est, neo vtcaesa, est, sicut possum cognoscere vermem in sole cognoscendovireoto elus per quam producit vermem, non tognoscondo illum per quam produ ciemurem, nec substamia ciun sed quando effectus adaequat causam secundum ossentiam mon potest perfeste cognosci por eam nisrcomprahensam, sicut in domon stratione potisui ma quae est per causam vniuocam, & fimiliter qum ndaequas cum secundum quod causaest, a si non secondum quod substantia esti adaquatdico non socundum nobilitatem sed secundum propura nonem, quia sicausi non potest im plura litessis uobilior, ficup in causa aequi uocu partica lari aut fiotit vniuorsalico numoratis omnibus effectibus. Vnde athot que oēt effectus solis cognoscantus perfecte & determ inate in sole, oportet copruhendere solem & si non vosobeitis vt cam fati uu cors quod oppetoc ipsum epgobscere & quoad riratem qqae producis vormem & quae meducic inorem, & ficde incepi, licet non oporteat ipsum cognoscero secundum qsoliest vol topenhoodere, quamuis etiamon pofuit bene conprahondi istuvirtus rei, nisi compraihendatur ussentia requae est et proportionata Et sic est inproposuo, quinnesse ctua Dosiposcibilos ldeo non adaequent suum causim nec quo ad essentiam, nec quo ad nobi litatum viromi dicet sineiu finiti: tum adaequam quo ad proportionem agendi, qula:s. non potost Deus plora producore quodᷓ posim pre-- duci: a iee ooepossunt cognosci omuia producibilia a Deo distii. cto, nisi petfecto cognoscatur virtus productiuas & quia secu ndum diuersa attributa est productina diuersorum: & secundum infinita infinitorum nonpossunt cognosci infinita produtibilia distincte, nisi co gnoscantur infinitu uetributa distincte, ad quud opericut Deum compraehondi, tum in Deo non sint plures per fectiones infinitutis, & vmmDei substantia sis idem qiovirius?
Quantum ud tertium, quid videruin Deu sit verum & congrunim Etuuidem ommiirfequeuibme beatitado non erpeistctu: putae omnia quae naturaliteP Pult videre, vt quid dicares spocierum vniuerfi: Existentias vero partscolero non curat homo nisi quantūl sus interest. Item orma quae videre ost ad detorem & per fectlonem & meritum beatitadinis, & secundum hoc qui ilub ineruit plura videt, & va osquisque om̃ea specles vnipersi quas nacuruliter dofiderat, licetsine his visis esseo seatus. Item quod portines ad vnumq uemo spexialiter & sic inferior potest aliquid scire quod noscit soperior, vesi bratur sanctus inferior, non pertinet hoc sicad supe rlorem sicut ud iaferiorem? Vnde non est necesse illum fcite nifihoc sibiruuoletot secum oret.
sed contra praedicta arguitur quinq, medili Primo, quiae oculus vi dens speculum videt omnia quu in ipso repraesentantur licet non comprae hendat, quia nullus sensuc compraebendit suum obiectum, quia nec quidditatem appraehendit:
solutio, qui compraehenilit Deum necessario videt omnia in eo, na licet. Deus non nosset esse praeseos intellestui in ratione obiecti immediate quin videatur: cum hoc sic cum videre formaliter, quod eam habere praesentem ia iatione obiecti, quod tum non habent necesse ponere illi qui donunt eum videri per speciem, tunc enim aliud est ipsum habere praeseotem & aliud vidori: vnde potest manere prius, s, praesentia sine posteriore, quod eit vilio, & econt crso, de potentia absaluta tames: cum yisio Dei habeat aradus & perfectior sit illa qua videtur in se & omnia in eo, quam illa qua ipse videtur, & nihil in eo potest lose se praesentara per visionem sui tantum sine visione aliorum in. illo, vel cum visione istorum & non illocum sicts sibi places secus aatem est de spoculonon voluntario.
secundo, angelus inferior non potest eleua ri aduqualitmem superioris in essendo: & tamen cleua tur ad aequalitatem in cornoscendo, quia compraehendis eum is anitoa beatae Virginis porfectius cognoscit ange lum quam ipse seipsum, cum coge ltio matutina excedat coenitionem vespertinam in cloritate & perfoctione.
solutio, quod non aequatur alteri inesse naturali, nunquam potest ee aequari in cognitione naturali: sed quod nonatur in esse supernaturali vel excedit potest aequari vel extedere in cognoscendo supernaturalite.: vnde quia Deus compoaehendit se cognit ione, naturali: nullus a utem potelenari ad hoc quod aequetut ei in esse naturali: ideo quamuis aei mniatur anima Chaisti in existere, non to oum conipraebandis. Angelus autem inferionnon compraehendis sooeciorem vel conorehetid ieminos limnidoncoprae honsio enlat eiusdem rei odiicensis intesiooclice non ertesiue vel obiecti ue: sed anima beatae Vlegi uis est. eleunta ad altius esse superaturale quolibet ongelo non nacur aleeuidob cognitiono uo urali sed supernaturoliaucodit.
Terii, qqui emondus fu isset ab ptor no anpelui per speciem hominis cognescerer infioiten hoinos, ca simul lotelligit per unam spem omnia indiuidua quae suntnceluo fueruque ergo multo magis per speciem ins e-- tam nont connostere fututa & ooiibilia, licet infinita.
scibatio, siaut nuut per vnam speciem nognoscit iofini. ta successiue sicut spceessiue fiunt, itp tunc cognoscaret? sor uero esste defectus ex parte cbgnoscibalium, scdeoius qui est virtutis firita: & ideo non potest oius iotentio ferri in inftuita: nec forte modo vno actu cognoscit distincta co giitiouo oinnes hominea qua fuerint a priocipis mundi: sed qui isto anno, postta oui alio, & sic do aliis: vol secundum aliquam aliam finitam determinationem: secun dum quem modum forto cognosceret infinitoa si i nfini ti fo issentz on ao esset dare primamcius cognitionem, sicus nec orimum coguitum.
Qudrto, na si mundus fuisles abaeterno cim aeneratione hominum & corruptione & feparitie ani maro, sicutmunt est vnus lapis simulterminaret intellectiones infinisotum intelicetuum intmnigarum animarum inseparatarum: & siu iohutu esont in eo sicuttermino:ergd non est inconuenlens infinita esse in finito fitut esse in cognito.
solutiemon est sun ile, qa per hioc quod reaa plutihuaecoodscituri non oportat ,que osse perfectioramquam si ab. vno tantum: & Adeo non sequitur q si eefeettionis. infiuitie si ab infinisis intelligis. sed coaitici munutoo est plurium simul anto est perfectiore etiam i illa non differant nisi numoro, & multo magls si diffe rantspecie: & itleo si cognitioesset octu, simul ipfinitorum nuniero vel soecio esset iofinitae perfecttionis, sicut nullus calor posset infinita simul calesaceronissi essea infinituu nec imago simul actu infinita ropruscntare, nisi, baberet in sa infinitas partea distinctas correspondentes. sigillatim.
Quinto, quia anima Christi est finita, & tamen citlet infinita, quia communicata est sibi scientia visio- nis quae est infnitorum. Probatio, si Deusper sclentiam visionis cognoscit finita, illa quandoque erunt exhausta post quae erunt aliqua aliae ergo non cognoscebant omnia quae erant fotura, & licet. non sint futura infinita in facto esse in actu: sed tantum in fieri: illa tamen sont infinita actu in esse cognito, alias scietitia visionis quandoque deficeret. Et quando dicitur, scientia visionis non est infinitorum in actu sed in potentia, xel in fieri non in facto esse, illa possibilitas non tenet se ex parte fcientiae nec rerum secumdum esse cognitum: sed solum setundum esse in rerum natu 1a: sicut etiam dicitur Deum scire infinitos numeros alctu: licet illi non sint possibilesis actu nisi in fieris & similiter videtur de partibus illis continui & figuris.
solutio, anima Christi habet scientiam visionis in ha bita non in actu, quia. scilicet sine noua reuelatione potest co gnescere de futuris quot & quae vult nomtamen simul infiuita sed tunc istud erit non per vifionem verbi quae est astit in inuatia bilis: sedper aliam cognitionem in qua ost successio & rariatio. Alij verndicunt, quod imo simul acta vedictum est in aliis substantiis. Ad argumonta principalia. Ad primum dicendum c videntos Deuii videm omnin quae ad vorim beatiediiee sne nccs-- saria, vel conferentia de conaeruitate.
Ad aliud in oppositum dicendum, quodreuelationes funt magiode illis quis hespiciant statum vniuersalia eochesiae, quam denillis quae sibgulos tespiciunt, & sunt dopamioulaci bua& contingenribus, quorum cognitio non ita estide perfestione intelle &us, siqut cognisio quidditatum & partium vniderf.
so les etiam. quaeri, vtrum aliquid de Deoxognoscat aliqs magio meritus vt. Petrus, quod non cognoseat aliqs minuum meritin et Linus luribus videtur, puumia de Deo ad bemitudinem spectantia omnes communiter electi cognescant sed differenter. Nihil enim. in Deo noscibile maius digo iusqqru idetus quam euro intelligere trimum & remencHoc autem orp tunc per speciem cognoscene. Vodessequ si vt non sit aliquid beatit aditi perpinens incognitum alicui bemorum. Dones ergo enocta illa videbunt quorum cognitio soruis beat itudini, sed modo videndi differēt. Alius enim alio magit, aliua alio minm fulgebis.
solet etiam quieri, aminngaudio dispares sint, sientin aelaritate cogni tionia differunt. Dd hoc ctugait, Moltae mansioneaiitvna domo erunt, sciliaec vaniae prumionum dignitates, sod vbi Dous erit omnia in omoibus, crit etium in di spari claxito repac gondium, vt quod habis buntesinguli, commune sic omnia etiiam glocia capitia punio orit por rinculum ebaritatia. Et, his damis intelligiq par gaudium: oenhobebunt & sidisporomrccogaietot in daritate, quia pechatitatum quae in singulis: erit perfectataantim qoi sot gandabit de bonae altatiua quas to gaudoret si in sci pso habaret. sed sa puraerit cuocterum gandiunem videtur pot sit vrnium beatitudos quod coostet omnino non isse Ad quoddici potest, quod beatitudo por esset si itu essau pu gondiuu aetiam potaesset cognitice sad quis hoc non orit, non faciet paritas gaudij parisatem beatitudinis. Potest eciam sic acqipi g um, re non referetur paritas adiisssotionem afectionia gaudūtium: sod ad vniuersicasem rotum dsquihoagaudebitus,tia de omni re vmde gs dehii nuuggaudobunt emones.
Post hoc queri solea si heiitudo sanctorum maior sit futura posti-- dicium quam interim, siue omni scropulo credendum est cohabinorum gloosam post iudicium quam ante, quia & maius erit gaudi um corum, vt supra testatus est Augustinur, & amplios eris eorum cognitio, Vnde Hieronym. Peracto iudinio ampliorem gloriam suae clarieetis Deus demonstrabit electia, ar.
si quem mouet quid opus sie spiritibus defunctorum corpora sua in resurrectione reciperotsi ais potest fine corporibus summa beatitu do pra- beri, difficilis quaestio est, nec potest a nobis perfecte defi niri, sed tamen dubium non est & raptam a carnis sensibus hominis mentem, & post mortem ipsa carne deposita sic non videre posse incommutabilem substantiam, id est, Deum sicut sancti angeli vident, siue alia latentiori cau sa, siue ideo quia inest ei naturalis quidam appetitus corpus administrandi, quo retardatur quodammodo ne tota intentione pergant in illud summum coelum, donec ille appetitus conquiescat. Porro si tale sit corpus cuius sit dif ficilis & grauis administratio, sicut haec caro quae corrumpit, multo magis auertitur mens ab illa visione summi coeli, proinde cum hoc corpus iam non animale, sed spirituale receperit, aequata angelis habebit perfectum naturae suae modum obediens & imperans viuificata, & viuificans tam ineffabili facultate, vt sit ei gloriae, quod fuit sarcinae.
On this page