TERTIO quaeritur, vtrum beatitudo principaliter consistat in actu intellectus vel voluntatis, & videtur quod in actu voluntatis, quia beatitudo consistit in nobilissimo actu: sed actus voluntatis est nobilior actu intellectus. ergo &c. Maior patet ex primo Ethi corum. Probatur minor, quia ille actus est nobilior in quo & secundum quem sumus liberi, quam ille secundum quem non habemus libertatem, sed secundum actum voluntatis sumus liberi, non autem secundum actum intellectus, qui necessitatur ab obiecto. ergo &c.

Contri, quia sicut se habet viuens ad non viuens: ita cognoscens ad non cognoscens: sed actus viuentis inquantum viuens est nobilior quocunque actu rei non vi uentis: ergo actus cognoscentis inquantum cognoscens est nobilior actu cuiuslibet rei non cognoscentis, sed intellectus est cognoscens, voluntas vero non: ergo actus intellectus nobilior est quocunque actu voluntatis. sed in nobilissimo actu consistit beatitudo vt dictum est. et go &c.

Respondeo, ad huius quaestionis euidentiam videnda sunt tria. Primo, quod actus intellectus nobilior est actu voluntatis. secundo, ex hoc quod beatitudo sanctorum speculatiua consistit in solo actu intellectus: sed beatitudo actiua in actu voluntatis totaliter vel principaliter. Tertio, quod vtraque consistit in actu recto non reflexo.

Quantum ad primum dicendum, quod intelle ctus est simpliciter nobilior voluntate, & actus intellectus nobilior est actu voluntatis: quod sic patet, quia illud ex cuius conformitate aliquid habet totam bonitatem suam est nobilius illo simpliciter, sicut mensura men surato, quia propter quod vnumquodque tale & illud ma gis: sed voluntas non habet aliquam bonitatem nisi ex con formitate ad intellectum nec naturalem, cum non possit exire in actum nisi praesentatione obiecti sibi facta per intellectum nec moralem, cum etiam agens contra rationem erroneam peccet. ergo &c.

sed contra hoc arguitur tripliciter. Primo, contra rationem quod. scilicet non ex hoc sufficienter probetur quod intellectus sit nobilior voluntate, quia est cius regula tripliciter.

Primo fic, quia sicut est voluntas regula respectu intellectus, sic econuerso, quia qualis est vnusquisque secundum affectum, talis finis videtur ei secundum intellectum, virtutes enim morales faciunt rectam aestimationem de fine, sed prudentia de his quae sunt ad finem.

Dicendum, quod non legulat necessario sicut econ uerso, sed libere. sed contra, quia voluntas per affectio- nem mouet phantasma ad repraesentandum aliquid secun dum suam affectionem, & illud mouet intellectum necessario, quia intellectus non potest iudicare bonum quod phantasma non repraesentat nisi vt malum.

sed dicendum, quod non est simile, quia intellectus est per se & primo & immediate necessaria regula voluntatis, & quod intellectus sit per se regula omnes concedunt, & primo, quia omnem actum voluntatis praecedit actus intellectus & immediate & necessario, quia ab vltimato iudicio intellectus non potest voluntas resilire. Econuerso autem volun i tas non regulat intellectum nisi per accidens: quia idem nont est per seregula & regulatum respectu eiusdem, & pari ratiol ne non regulat primo nec immediate, sed mediante phan tasmate nec necessario nisi prout intellectus ei praefixit. ideo &c.

secundo, quod phantasma regulat intellectum: vnde quando sunt bona phantasmata, & bene ordinata, tunc bene iudicat intellectus, quia molles carne dicimus aptos mente: quando distorta & perturbata vt in pueris, ebriis, dormientibus, & phreneticis, tunc male iudicat intellectus: sed phantasma non propter hoc est dignius intellectu. ergo &c.

Dicendum, quod phantasma regulat seruiliter & instrumentaliter, intellectus autem principaliter & dominatiue.

Contra, quia quod regulat coactiue & effectiue plus regulat principaliter & dominando, quam illud quod solum regulat ostendendo cum libertate eius cui ostendit sequendi vel fugiendi: primo autem modo phantasma mouet licet in virtute intellectus agentis. secundo autem modo intel lectus mouet voluntatem. ideo &c.

Ad hocautem dicunt quidam, quod libertas est nobilius in intellectu quam in vo luntate, quia ibi radicaliter hic formaliter.

Contra quod est, quia perfectio simpliciter ibi est nobilius vbi est formaliter, quia simpliciter melius est eam habere formaliter quam non habere. Praeterea licet tale esse virtualiter prin cipaliter sit nobilius, tamen instrumentaliter non, sicut sani tas nobilius est in animali vbi est formaliter & subiecti ue, quam in medicina in qua est instrumentaliter & effectiue: libertas autem in illo accidente in quo non est formaliter non potest virtualiter nisi instrumentaliter, quia perfectio simpliciter non potest esse ab illo in quo non est formaliter nisi instrumentaliter, aliter ageret vltra speciem in virtute propria.

Vnde dicendum, quod libertas ita est formaliter in intellectu sicut in voluntate, & cum hoc prius & cum causaliter & radicaliter est intellectu. Nunquam enim est aliquis actus liber in voluntate nisi sit actus liber in intellectu, & cum hoc libertas actus voluntatis est ex libertate actus intellectus concurrentis: vnde illa solum possumus non velle quae possu mus iudicare non volenda, vt quae ad finem: illa autem necesse habemus velle quae non possumus iudicare non volenda vt finem, imo plus, quia quando iudicamus aliquid vltimate eli gendum necesse habemus eligere pro tunc, & illi iudicio non inest necessitas nisi ex suppositione suiipsius, electio ni autem inest necessitas ex suppositione iudicij, quia ante iudicium non necesse erat eligere quocumque alio posito: sed ante electionem necesse erat eligere iudicio supposito vltimato: saluo tamen intellectu articuli ad istam materiam.

Tertio, quia intellectus non est regula nisi mouendo, sed intellectus non mouet, sed obiectum, quia omnis poten tia mouet ab obiectosuo. ergo &c.

solutio, obiectum si mouet, mouet mediante appraehensione, sed apprae hensio mouet immediate: imo vt videtur sola appraehensio mouet appetitum non obiectum, quia quando bonum apparens appetitur sola appraehensio mouet quae est verum ens: non bonum appraehensum, quod est non bonum, & per consequens non ens vt sic, sicut appetitu naturali aliquid appetitur vt terminatiuum, sicut centrum, quod tamen non est motiuum grauis deorsum: & sicut aliquid mouet ad intel ligendum quod non primo intelligitur, sicut intellectus agens vel phantasma aut spens, sic aliquid mouet ad appetendum quod non primo appetitur, sicut ipsa appraehen sio appetibilis.

secundo arguit directe, quod voluntas est nobilior in intellectu tripliciter. Primo sic, illud quo fimpliciter sumus boni & cuius malitia est peior est nobilius, huiusmodi autem est voluntas. Nam bonitas moralis quae est per virtutes in voluntate facit hominem bonum simplici ter: scire autem parum aut nihil facit ad virtutem, & odium Dei est grauius infidelitate.

solutio, voluntas est quid vtilius in genere moris, sed non est propter hoc no bilius in genere naturae, sicut visus est nobilior gustu, ille tamen magis necessarius: inhonestiora enim nostra quandoque maiorem necessitatem habent. 1. Cor. 12. & per hoc soluitur de merito & charitate & huiusmodi.

Item secundo, si cut se habet intellectus ad voluntatem, sic sensus ad appetitum sensitiuum: sed appetitus sensitiuus est nobilior vt pote finis: cuius signum est, quia in habentibus appetitum satiatum seu satiabilem ex rebus coniunctis non sunt sen sus cognitiui rerum distantium vt in ostreis, in aliis autem sic.

solutio, finis vltimus est nobilior omnibus quae sunt ad finem, sed non oportet de fine sub fine: quo rum omnes sunt proper vltimum: sicut finis intellectus pra ctici est opus exterius, & tamen nobilior est domus sine materia quam in materia, cum corpora habeant nobilius esse in anima quamextri, & medicina quae est perfectio hominis est quidem nobilius sanitate quae est perfectio corporis: quia medicina non est propter sanitatem nisi vt sanitas est perfe ctio hominis vel ordinabilis ad hominem, quia sanus equus melius portat hominem quam aeger: & similiter irascibilis est est propter concupiscibilem eo quod concupiscibilis immediate est necessariorum ad vitam, per quem modum animalia quae non mouentur non habent sensus visus & auditus: quia cum non habeantsensus propter cognoscere, sed propter viuere & non solum propter appetere, illa solum cognoscunt quibus viuunt.

Item tertio, plus est dare authoritatem & po testatem iudicandi quam iudicare, sicut patet in rege & balliuo, sed voluntas mouet intellectum ad iudicandum. ergo &c.

solutio, voluntas mouet ad iudicandum mota ab intellectu. si autem dicatur quod in mouentibus aequiuocis semper mouens principale est nobilius a tota specie quam mobile vel effectus, quod videtur impossibile si hae potentiae mutuo se mouent.

Dicendum, quod intellectio prima efficit volitionem principaliter: vnde est nobilior: volitio autem non mouet intellectum principaliter, sed instra mentaliler, quia mediante appetitu sensitiuo & phantasma te, quia phantasma mouet in virtute intellectus agentis. Et si dicatur, imo intellectus non mouet nisi per modum finis, & sic metaphorice, quia non mouet nisi vt praesentans finem. Dicendum quod secundum Philosophum. 2. metap. in essen tialiter ordinatis, sicut secundum est causa tertij & quarti, & sic deinceps: sic primum est causa secundi: vnde cum appetibile sit mouens non motum ipsum est primum mo uens, & quia non mouet appetitum nisi vt cognitum: ideo primo mouet ad cognitionem & hoc vtique effectiue per phantasma in virtute intellectus agentis, sicut mouet sensum effectiue. secundo, intellectus mouet voluntatem. Tertio, voluntas appetitum sensitiuum. Quarto, ille mem bra ad motum progressiuum: vnde cum prima tertia & quarta motio sit effectiua, non est ratio quare secunda non sit etiam effectiua: dico autem effectiua, quia sicut ignis imprimit calorem aquae, quia ad calere ignis sequitur calere aquae: est enim causa ad cuius esse sequitur aliud, ita quia ad actum vnius potentiae sequitur actus alterius: videtur quod prima potentia imprimat secundae actum suum.

Contra Philosophus dicit, quod appetibile mouet Metaphy. si cut finis.

solutio, efficiens & finis bene coincidunt in idem numero, sicut Deus est Alpha & Q. Aliquando enim mouet aliquid propter id quod est finis operis: & tunc dicit solum mouere per modum efficientis, sicut ignis cale facit aquam vbi calor vel ignitio est vltimum intentum a natura, aliquando autem mouens per impressionem suam trahit ad se passum & conuertit in seipsum, sic qui sola illa con uersio est principaliter intenta, & tunc dicitur mouere per modum finis, quia licet moueat efficienter illa tamen efficientia ordinatur ad hoc quod moueat per modum desiderati, & sic appetibile mouet, quia cum recepi speciem balnei non est ibi status, sed ipsum balneum desideratur in se: vnde effectiue mouet inquantum efficit volitionem finaliter inqua ntum est terminus eius. Ex quo etiam apparet, quod obie ctum non potest esse causa principalis scientiae in nobis, sed intellectus agens qui facit vniuersalitatem in rebus: vniuersale autem est principium artis & scientiae: quia causa prin cipalis aequiuoca semper est nobilior effectu, contingit autem scientiam esse nobiliorem scibili, sicut saltem omnis scientia de accidente corporali, quia scientia de colore est nobilior ipso colore, & scientiae Mathematicae sunt nobiliores ipsa quantitate: nam cum quantitas sit propria passio corporis & scientia propria animae, sicut anima est nobilior corpore sic scientia quantitate. Nec valet si dicatur, quod accidens in virtute substantiae mouet ad scientiam, quia sicut dicimus quod calor ex sua specie facit calorem, nec propter subiectum facit calorem intensiorem, nisi & ipse sit in tensior nec quantum ad hoc agit in vi subiecti nisi quia est, & per consequens agit per subiectum, sed carnem vel ignem generat in virtute subiecti: sic etiam inquantum accidens agit ad cognitionem sui, dicitur agere in virtute propria, quia sicut se habet ad esse ita ad veritatem: sed inquantum agit ad cognitionem substantiae bene agit in virtute substantiae: cuius signum est, quod accidens hominis non plus monet ad sui cognitionem quam accidens niuis quando est eiusdem rationis, nec aliam facit sui cognitionem propter diuersitatem subiectorum. Et iude est etiam quod accidens commune non ducit in cognitionem propriam subiecti, sed accidentia propria magnam partem conferunt ad cognoscendum quod quid est.

Tertio arguit, quod voluntas sit nobilior quam intellectus ex comparatione ad exteriora tripliciter. Primo, ex comparatione ad obiectum, sic illa potentia est nobilior cuius obiectum est spiritualius, sed obiectum appetitus est spiritualius quam obiectum cognitionis praecedentis, quia est obiectum cognitionis secundum esse materiale, & reale quod habet extra: sed est obiectum appetitus postquam iam induit spiritualitatem cognitionis, bonum enim est ob iectum cognitiuae: sed bonum cognitum est obiectum appeti tiuae, sicut perspectiua habet obiectum abstractius quam naturalis quo ad partem de colore visibili, & visu, quia color vt colos est obiectum visus: sed color visualis & vt visus est obiectum perspectiuae: & similiter sensus interior cuius obiectum est qualitas sensata actu habet obiectum spiritualius quam sensus exterior, cuius obiectum est qualitas in se: sed diceret aliquis, quod imo obiectum appetitus est compositius, quia habet in se duplicem compositionem, quia & illam realem quam prius, & cum hoc illam ratio nis substractam. Vel dicendum, quod si illa spiritualitas esset ratio formalis obiecti bonum esset argumentum, sicut contingit in perspectiua cuius formale obiectum est linea visualis, vel visio linealis & extensibilis, ita quod exten sio in comparatione ad naturalem sit sibi formalis: sed visio in comparatione ad alium mathematicum: vnde pos sit dici nobilior respectu aliarum mathematicarum, quan tum ad hoc quod habet nobilius formale obiectum. scilicet actum vitalem. sed in sensu communi non est formale esse sensa tum, quia tunc primum quod sentiret esset ipsum sentire exterius, quod non est verum, sed est aliquid commune omnibus: puta quantum, vel mobile, aut huiusmodi: sed sensatio est con- ditio exigita: sicut causa sine qua non, sicut in intellectu esse phantasitatum non est formale obiectum: & similiter esse appraehensum non est formale in obiecto appetitus eti am cognitiui: sed ipsum bonum, quia esse apphensum con currit ex parte voluntatis non obiecti, quod natum est de se mouere: vnde ex bono quod per se est formale obiectum voluntatis, & ente quod est secundum se obiectum intellectus debet sumi ratio & constat quod ratio entis est prior & simplicior.

sed adhuc contra illud quod di ctum est ex obiecto sumi nobilitatem potentiae, quia ab illo non habet potentia nobilita tem a quo non habet entitatem nec ab illo entitatem a quo non habet vnitatem & pluralitatem, sed impossibile est ab obiecto potentiam habere entitatem vnitatem vel distinctionem. ergo &c. duae primae propositio nes patent. Probatio vltimae, quia obiectum potentiae nunquam est vnum re sed ratione solum, sicut obiectum visus non est vnum re sed tantum ratione logica. scilicet genere, nec vnitas ge neris vel rationis potest esse causa essendi vel innotescendi vnitatem realem, sicut nec entitas rationis est causa entitatis realis, nec quo ad esse nec quo ad vnitatem, sed econuer so. Vnde differentiae quod distinctio obiectorum non est causa distinctionis potentiarum in essendo sed in cognoscen do, quia etiam aliqua possunt esse priora in essendo quae sunt posteriora in cognoscendo. Differentiae etiam quod potentialis distinctio obiectorum sufficit ad ducendum in notitiam: hoc non videt valere, quia distinctio potentialis nunquam est causa cognoscendi distinctionem actualem, sed magis vnumquodque cognoscitur secundum quod est in actu: & similiter distinctio rationis non est causa essendi nec cognoscendi distinctionem realem: sed magis econuerso entia rationis sunt per secundam operationem intellectus fundatam super primam de re ipsa, quamuis alicui videretur quod non distin gueremus inter albedinem & dulcedinem lactis, nisi eam diuersis sensibus appraehenderemus &c. Propter quod potest dici aliter, quod licet ens & bonum conuertantur & sunt idem re simpliciter, non tamen prout sunt obiecta intellectus & voluntatis. Est enim omne bonum appetibile ali quo appetitu, quia bonum est quod omnia appetunt, sed non omne omni, quia appetibile est vnicuique proprium bonum: est autem aliquid bonum secundum appetitum naturalem quod non secundum animalem: sicut aliquando natura appetit cibum quem gustus fastidit, & aliquid est bonum secundum sensum quod est malum secundum intellectum, & inuenitur ens quod mouet ad intelligendum: non tamen ad diligendum, sed quandoque ad fugiendum vel ad neutrum: vnde cum ob iectum voluntatis sit bonum cognitum non bonum absolute: & intellectui ens cognitum possit repraesentare sub ratione mali, apparet quod non est idem re obiectum intellectus & voluntatis: licet sit idem obiectum intellectus & appetitus in communi: & inde est quod appetitus in communi non distinguitur contra intellectum: imo quicquid intellectus intelligit: illud in se naturaliter appetit intelligere, quia malorum sunt scientiae bonae, & omnis veritas est perfectio naturalis intellectus: vnde sicut sensibile in communi est obiectum sensus communis: quod tamen nihil est praeter sensibilia particularia: nihilominus tamen quia alicubi inuenitur sine colore per hoc distingui a visu: alicubi sine sono per hoc ab auditu, & sic de aliis: ita etiam quod inuenitur ens quod non est bonum voluntati, licet sit bonum alicui, propter hoc distinguit intellectum a voluntate.

secundo arguitur ex parte subiecti, sic: quia bonum quanto communius tanto diuinius & per consequens melius, sicut esse quam viuere, & viuere quam cognoscere cum praecisione &c. secundum Dio. sed appetitus est quid communius quam cognoscere, cum competat etiam naturalibus. ergo diuinius.

solutio, verum est de vno & eodem & caete ris paribus quod tanto est melius quanto communius: sed illud quod est optimum simpliciter conuenit paucioribus &c. Item finis est melior his quae sunt ad finem: sed in poten tiis animae interiores sunt finis priorum, quia finis habes rationem vltimi, sicut vegetare proter sentire, & sensus exteriores propter interiores, & illi propter intellectum: ergo cum appetitiua per se sit posterior appraehensiua, per consequens est finis eius, sicut esse deorsum quod consequitur grauitatem est eius finis. Est enim corpus graue propter esse deorsum, non econuerso. Et similiter appeti tus est inclinatio consequens formam, quasi finis ad id quod est ad finem &c. Et dicendum quod intellectus practicus est propter actum voluntatis qui per ipsum sequit, sicut pro pter finem, sicut finis practicae est opus, sed finis specula tiuae est veritas. i. actus suus elicitus: quia intellectum speculatiuum non sequitur actus voluntatis: vnde speculari est ille actus praecipuus qui est omnium aliorum finis, & omnium bonarum voluntatum, & ab eo habet intellectus praeeminem tiam respectu voluntatis.

Tertio ex parte habitus sic, iudicium debet accipi de re secundum esse naturale non supernaturale & gratuitum, quia contingit intellectum huma num habere maiorem gloriam intellectu angelico, qui tamen est indignior: secundum naturalem autem cursum voluntas est perfectibilis nobiliori virtute. scilicet iustitia legali quae et iam prudentiae imperat: imo etiam omni virtuti intellectuali, quia ciuilis ordinat quae artes legantur etiam specula tiuae, & sic est architectonica, & si non dictet quomodo legatur, tamen dictat & imperat legendum, & per consequens stu dendum & speculandum, sine quibus non potest exterius be ne legi.

Dicendum, quod id ipsum quod iustitia legalis imperat prudentiae, dictat ei prudentia imperandum: vnde trahit volentem trahi, & si esset perfectior virtute mora li non tamen intellectuali simpliciter, quia foelicitas contempla tiua est melior simpliciter, licet actiua sit melior secundum quid, & secundum hoc imperat speculationi quod est secundum quid, quia & totum hoc ordinatur finaliter ad quietem & contemplationem, sicut morales ad intellectuales.

Quantum ad secundum arti. principalem de essentia bea titudinis. Primo ponent tres conclusiones probabiles. se cundo poneni rationes quorundum contra primam conclusio nem, & ostendet quod illae rationes non sunt contra prima conclusionem, sed confirmant secundam & tertiam conclusionem. Tertio, ar guetur contra secundam conclusionem. Quarto, contra tertiam.

Quantum ad primum dicendum, quod in pria sicut in via est duplex foelicitas, speculatiua & practica, cum quicquid perfectionis sit in via eminentibus sit in patria loquendo, ergo de foelicitate contemplatiua illa consistit in actu intellectus: non solum principaliter aut essentialiter imo totaliter: ad quam quicunque actus voluntatis, siue sit dilectio siue delectatio aut fruitio non se habet essentialiter, imo nec consequenter, nec accidentaliter, quia non potest actus aliquis voluntatis sequi intellectum pure speculatiuum: ille enim speculati uus qui non dicit de prosequibili & fugibili nunquam mouet. 3. de anima. & inde est quod habitibus speculatiuis in intellectu nullus habitus de mundo correspondet in voluntate, sed solum habitibus intellectus practici, sicut partibus prudentiae respondent habitus morales in appetitu.

secundo, possumus loqui de beatitudine supernaturali actiua & illa consistit in actu intellectus practici antecedenter, sicut & omnis actus voluntatis, & in actu dilectionis voluntatis essentialiter, & in actu delectationis consequenter: vel secundum rem si differunt re, vel secundum rationem si differunt ratione tantum. Ciuitas enim supernorum ciuium & eorum foelicitas, consistit in dilectione Dei & sui & proximi ordinata qualem illa requirit, & sic potest dici beatitudo, pax & regnum Dei, sed principalitas est penes voluntatem, ꝗa omnis cognitio practica ordinatur ad volitionem sicus ad finem, quia finis practicae est opus. 2. Meta.

Ter- tio, si loquamur de beatitudine prout dicit statum aggregatum ex ista duplici foelicitate, sic consistit quidem in actu vtriusque essentialiter, sed in actu intellectus principaliter: quia illud quod est melius in toto aggregato est prin cipalius: huiusmodi autem est foelicitas contemplatiua, non actina cum ista sit propter illam secundum Philosophum. Vnde cum beatitudo sit finis & non ad operationem ordinetur sicut ad finem: hoc est differenter, quia beatitudo contemplatiua est omnium actionum finis sui generis & aliorum: vnde est sim pliciter finis quo, licet non finis gratia cuius, quia hoc est ipsum obiectum: sed beatitudo actiua est finis actionum pra cticarum, sed non omnium simpliciter: imo ipsa ordinatur ad contemplationem quae sine illa posset turbari. Dilectio ergo Dei in patria licet non ordinet Deum in aliud: tamen ipsa met ordinatur in visione, sicut minus bonum eiusdem subiecti ad aliud maius bonum eius. sed in hac deductio ne dubium est quod beatitudo summa non habeat fruitionem annexam, sed beatitudo minor actiua, cum tamen dicat Philosophus, quod consideratio sapientiae habet mirabiles delectationes & purissimas: sed forte illud non est nisi mediante actu practico, qui dicit Deum esse summum bonum vel sum me amandum vel huiusmodi.

Quantum ad secundum probant aliqui contra primam conclusionem, quod actus voluntatis sit de essentia beatitudinis.

Primo sic, quia illa poten tia quae essentialiter pertinet ad imaginem habet actum qui est de essentia beatitudinis, quia haec beatitudo est De i immediata habitio: ideo autem anima ad imaginem Dei est quod eius capax est & particeps esse potest, sed voluntas est essentialiter pars imaginis. ergo &c. si dicatur quod maior habet instantiam in intellectu agente quae est pars lmaginis, nec tamen habet actum in beatitudine. Dicendum quod maior propositio intelligitur de potentia passiua cum beatifi tari sit pati & recipere.

secundo sic, Omnis actus per quem immediate & perfecte attingitur obiectum beatificum sub ratione qua beatificum est essentialiter beatificus, sed actus voluntatis est huiusmodi. ergo &c. Maior patet dupliciter. Primo, quia finis quo essentialiterest actus quo immediate habei finis gratia cuius: dicta autem immediate, quia pro pter hoc in actu reflexo non potest esse beatitudo: quia non attingit obiectum beatificum immediate sed mediante actu recto.

secundo, probatur etiam sic haec maior, quia sicut omnis actus qui immediate attingit visibile obiectum in quantum est visibile est essentialiter & formalis visio: sic omnis actus qui attingit immediate obiectum beatificum vt est beatificum obiectiue est essentialiter & formaliter beatitudo subiectiue. Et si adhuc dicatur ad hanc maiorem quod vera est qum attingit obiectum nondum habitum, sed hoc est iam habitum per actum intellectus. ideo &c. Dicendum quod non est habitum omnimodo quo haberi potest immediate, quod requiritur ad veram beatitudinem nec oportet addere primo, quia si visio interrumperetur & postea videretur, sicut nunc in Paulo, ita esset beatifica secunda visio sicut prima: vnde beatitudinem non habet visio, quia prima alias cognitio viae esset beatifica, sed quia immediata: & si dicatur quod illa primitas & posterioritas q fuit in Paulo accidit, accipiatur secundum illos qui dicunt, quod beatitudo augetur intensiue in resurrectione, & quod intentio fit per corruptionem & generationem: tunc enim per se visio post resurrectionem praesupponit visionem ante: nec est tamen minus beatifica secundum eosdem. Minor patet, scilicet, quod actus voluntatis in patria immediate fertur in Deum sub ratione qua obiectum beatificum, quia Deus est obiectum beatificum sub ratione qua est omnis boni bonum: voluntas autem in patria est perfectitissima, non est autem potentia perfectissima, nisi quando immedia te in suo subiecto inuenit omnem rationem omnis sui obiecti: cum autem obiectum eius sit bonum in communi: non est perfecta nisi attingat summum bonum in ratione omnis boni. Item actus intellectus nihil ponit circa obiectum: ergo sicut inuenit obiectum beatificum sic simplex & immediatum praesentat ipsum voluntati.

Tertio sic, potentia quae habet actum essentialem in merito, habet actum essentialem in praemio, sed voluntas est huiusmodi. ergo &c. Maior patet, quia si album inquantum album est per se disgregat hoc est per albedinem quae est album: sed merens inquantum merens vel saltem per se praemiatur ratione meriti, quia conuenit omni & per se licet non soli cum aliqui sint beati sine merito: sicut etiam ignis per se est calidus, quamuis aliquid non ignis sit calidum vel per se, vt aer: vel per accidens vt aqua: ideo merens debet praemiari secundum illud per quod & secundum quod meruit, & pari ratione potentia quae habuit essentialiter actum in merito, debet habe re essentiam in praemio: dico autem potentia, quia secus est de habitu. Est enim aliqs habitus qui habuit essentialiter actum in merito, sicut fides, quia sine fide impossibile est placere Deo: qui tamen non habet actum in patria, quia non manet, sed potentia ibi manet: dico autem quae habuit formaliter & subiectiue: non quae in alio efficit sicut intellectus agens, quia repugnat beatitudini essentiali quod efficiatur a potentia creata: sed debet recipi in ea. Minor patet, quia diligere per essentiam est actus meritorius, nec concludit ideo quin aliae potentiae possint beatificari vel accidentaliter vt organice, vel essentialiter vt intellectus, quia credere vel iudicare est de essentia meriti sicut eligere.

Quarto sic, potentia quae essentialiter libera est essentialiter beatificabilis est, sed voluntas est huiusmodi, ergo &c. maior patet, quia opposi ta nata sunt fieri circa idem non per accidens sed per se: vnde cum salus beatitudinis & damnatio miseriae sint opposita, per se est damnabile damnatione perfecta. scilicet quo ad poenam damni & sensus, nisi habens vsum liberi arbitrij: ergo nihil est per se praemiabile, nisi habens vsum liberi arbitrij. Quod autem paruuli beatificantur est per accidens: po tentia ergo per essentiam libera, per essentiam beatificabilis est, sed voluntas est huiusmodi secundum oens. ergo &c. si dicatur, quod intellectus agens est liber, quia immaterialis & tamen non beatificabilis: dicendum, quod non omne immateriale est liberum, nec omnis potentia immaterialis est libera essentialiter: sed illa quae est subiectum actus liberi, non per hoc quod ipsum patitur: sed per hoc quod actus suus elicitus, vel imperatus est in potestate sua, quod est verum de intelle ctu possibili & voluntate: non de intellectu agente qui penitus agit de necessitate naturae: tamen cum etiam potentiae organicae & pure actiuae & vegetatiuae beatificentur in patria, saltem accidentaliter toto corpore beatificato non est negandum, quin intellectus agens beatificetur per accidens, quia & actum naturalem in intellectu possibili multo nobilius eliciet in patria quam in via.

Ad istas autem rationes est dicendum, quod istae rationes bene concludunt, quod actus voluntatis est essentialiter de essentia beatitudinis actiuae, quae est in patria consistens in dilectione Dei & sui & proximi, quae est ciuitas ciuium supernorum & regnum Dei non carens foelicitate politica, quod est secunda conclusio: item quod si de essentia beatitudinis integrae & perfectae, quod est tertia conclusio: sed non concludit quod sit de essentia foelicitatis pure speculatiuae, quod est prima conclusio.

Quantum ad tertium argui tur contra secundam conclusionem quadrupliciter. Primo sic, Actus qui semper est debitus non est de essentia beatitudinis patriae, quia iste habet rationem meriti, ille praemij & promissi & mercedis, quae non est debita a me rente sed merenti, nullus enim respectu eiusdem est debi tor & creditor, sed dilectio Dei tam in via quam in patria est debita secundum illud, Nemihi quicquam debeatis nisi ve inuicem diligatis. Non enim potest homo tantum diligere Deum quod minus debeat

Praeterea actus qui cadit sub praecepto semper est debitus quia praeceptum obligat: illud autem praeceptum, diliges dominum Deum tuum ex toto corde, maxime impletur in patria, praecepti autem impletio est debi ti solutio. ergo. &c.

secundo sic. Ille actus qui semper sequitur intellectum practicum nunquam est de essentia beatitu dinis quae est pure speculatiua: sed omnis actus volunta tis est huiusmodi: ergo &c. probatio mi. dupliciter. Primo sic. Itellectus speculatiuus extensione fit practicus: intelligitur autem extensio ad apperitum per hoc quod mouet appetitum, quia proprium est intellectus practici mouere appe titum quem speculatiuus non mouet. Omnis ergo intelle ctio quam sequitur quicumque actus appetitus est practicus & non speculatiuus: tum quia extenditur vsque ad appetitum: tum quia mouet appetitum. Item sub eadem ratione bonum desideratur absens, amatur & delectatur praesens: sed ratio quare desideratur & speratur est practica: quia intellectus practicus est qui dicit aliquid de prosequibili & fugibili: ergo &c. si dicatur quod ille solus intellectus est practicus qui mouet appetitum intellectiuum in ordine ad opus, vel ad appetitum sensitiuum moderandum, a quo scientia moralis dicitur practica non valet: quia tunc vera esset opinio, quod theologia quae principaliter est quantum ad aliquam partem de dilectione Dei non esset practica, sed affectiua, quod tamen communiter negatur. si ergo verum est dicere, quod charitas est habitus practicus & quod dilectio omnis quantuncunque amicitiae est practica & ad praxim pertinet: ergo ipsa sequitur intellectu practicum. Item si dicatur ad secundum quod desiderium pertinet ad amorem concupiscentiae & similiter delectatio, & ista bene consequuntur intellectum practicum, & similiter diligere quod est medium: vel ratio istorum: sed aliquid est de amore amicitiae, non va, let: quiasicut delectatio non solum sequitur amorem concupiscentiae: sed etiam amicitiae respectu amati praesentis secundum communem opinionem, sic desiderium respectu absentis: ergo cum omne desiderium & omnis delectationis sequantur intellectum practicum, per consequens, & omnis amor etiam amicitiae qui natus est causare immediate vtrumq, non intercedente nouo actu intellectus medio.

Tertio sic. Operatio quae est propter aliam operationem non potest esse de ratione vltimi finis qui repugnat esse ad alium finem: sed volitio est huiusmodi: ergo &c. Probatio mino ris: quia actus intellectus videtur esse finis actus volunratis sicut finis quo, & sicut fiuis cuius, non tamen vltimus Et de fine quo apparet, quia cum sinis quo dicit operatio qua assequitur finis cuius, hoc est dupliciter: vel essentia liter, & sic potentia attingit finem propria operatione non aliena, nisi forte appetitus de quo post dicetur: vel instrumentaliter & dispositiue, sicut diceretur phantasiari finis quo intellectus sine quo non potest intelligere, sed ipsum met intelligere est finis quo essentialiter assequitur finem: & sic cum voluntas non possit amare nisi cognitum: videtur cognitio finis quo amoris illo modo. Item finis cu ius: quia licet non omne imperfectum sit propter quodlibet perfectius, quia non est homo propter angelum: nihilominus videtur quod in potentiis & operationibus animae perfectiores sunt propter perfectiores: & sicut corpus propter animam sic sensus propter intellectum, & per consequens voluntas propter intellectum: & pari ratione actus eius propter actum illius.

Quarto, quia sicut se ha bet appetitus sensitiuus ad sensum: sic intellectus ad intellectum: sed sensitiuus non assequitur finem suum per actum suum: sed per actum sensuum: si enim appetit delectari in gustu: non consequitur ipsum gusiabile per appetere: sed per gustare, nec appetit proptenappetere: sed propter alia: ergo similiteu voluntas non vult propter velle sed propter aliud: & sic non attingit finem suum nisi per in- tellectum.

Hae autem rationes prout concludunt, quia nullo modo actus voluntatis sit de essentia beatitu dinis, nec practicae, nec congregatae: sic concludunt falsum. Et dicendum ad primum, quod charitas meretur augeri: vt aucta mereatur, perficiet tamen quando augetur: elicit actum qui est debitus respectu charitatis quae nunc est: quia cum crescunt dona crescunt etiam rationes donorum: & cum hoc est merces, & praemium respectu actus charitatis qui ipsum promeruit. similiter dilectio Dei in patria: & est debita ab illa charitate perfecta: quia debet diligere quam tum potest: & tunc tantum potest: ergo &c. & est merces reddita respectu meriti quod praecessit: & idem posset di ci de illa visione: quia enquo potest tenetur Deum cogi tare quantum potest.

secundum argumentum in nullo est contra conclusionem secundam nec tertiam: sed solum est pro prima.

Ad tertium dicendum, quod operatio quae est essentia beatitudinis speculatiuae non est propter aliquam aliam vnam operationem: quia finis speculatiuae non est nisi veritas: sed operatio quae est essentia beatitudinis practicae, est propter speculationem, sicut foelicitas actiua est propter contemplatiuam, quali bet autem per se sumpta est propter aggregatum ex vtra quesicut quaelibet pars est propter totum: vt anima propter hominem & non solum corpus.

Ad quartum dicendum, quod non est simile de appetitu naturali & sensitiuo qui non immediate coniunguntur fini sicut obiecto, quia graue non assequitur centrum formaliter per grauitatem: sed per quantitatem, nec similiter appetitus sen sitiuus vt ibi dicitur: sed voluntas immediate fertur in summum bonum, & attingit ipsum non solum per intellectum, sed immediate per ipsam: supposita tamen appraehensione intellectus.

Quantum ad quartum arguitur contra tertiam conclusionem quadrupliciter. Primo sic. Beatitudo consistit in operatione, sed optima operatio non est nisi vna, quia differentia specie sunt magis & minus perfecta: ergo & caetera.

solutio est in optima operatione potentiae beatificabilis: sed illa est duplex: ergo in duplici: quia beatitudo non est aliquid vnum simpliciter nec pars sed aggre gatum: est enim status omnium bonorum aggregatione perfectus. Et similiter quod dicitur consistere in actu excellentissimae potentiae: verum est quae est hominis vt est homo, illa autem est duplex non tantum vna. secundo, sic, nihil accidentale cadit medium inter illa quae sunt essentialia, sicut nihil est medium inter materiam & for mam, sed inter diligere Deum amore amicitiae & videre eum speculatiue necessario cadit media cognitio Dei practica, quia ad illam solum sequitur actus voluntatis: quia intellectus pure speculatiuus non mouet: ergo ista duo extrema non integrant essentiam beatitudinis.

solutio, dicendum, quod maior est vera de his quae faciunt aliquod vere vnum per se & simpliciter. Nam essentia domus consistit in fundamento, tecto, & parietibus: inter quae cadunt multa media in fieri & in esse: vt claui, caementa & huiusmodi quae non dicuntur esse de essentia.

Tertio arguitur contra rationem quorundam probantium eandem conclusionem: sed male. Dicunt enim quidam, quod beatitudo non est in se aequaliter perfecta: quia includit duos actus qui sicut differunt specie & per consequens sunt inaequales in esse naturae, sic sunt inaequales in esse beatifico, quod non addit super actum pure naturalem nisi tantum respectu rationis propter absentiam obiecti, sicut actus meritorius super actum non meritorium.

Contra hoc est primo, quod consequentia est nulla: quod si actus sunt inaequales in genere naturae, ergo in genere beatifico etiam: quia secundum eos beatitudo angelica & humana in genere naturae sunt inaequales, sicut & eorum propria operatio in puris naturalibus est iuaequalis, & tamen beatitudo angelica & humana supernaturalis possunt esse aequales, quorum tamen naturales non possunt esse aequales, cum differant specie. Item si propter hoc volitio & intellectio beatifica sunt inaequales in beatitudine: quia sunt inaequalis in genere naturae: ergo pari ratione per oppositum quorum beatitudines naturales sunt aequales: per consequens & supernaturales: hoc autem est falsum: quia sic omnium hominum aequalis esset beatitudo, vel habentium meliora naturalia esset maior quod est falsum. Haec autem inconuenientia non sequuntur contra conem opinionem, quae ponit quod beatitudo supernaturalis differt specie, imo genere a natura li: vnde potest esscaequalis in homine & angelo in quibus naturalis est inaequalis, & econuerso in hominibus in quibus naturalis est aequalis potest esse supernaturalis inaequalis. vnde patet quod probatio illa est nulla: licet conclusio sit vera.

secundo arguitur aliter, sed contra eandem rationem quantum ad id quod dicit beatitudinem naturalem & supernaturalem eiusdem speciei, nec differre nisi secundum respectum rationis, quia illa quae sic se habent quod vnum est perfectius altero realiter & incomparabiliter: & quorum vnum est intelligibile quantum ad quidditatem suam, aliud non, differunt specie: quia omnia quae sunt vnius speciei sunt differentia in perfectione determinata & aequaliter sunt intelligibilia: & relatio non solum rationis imorealis etiam diuina nullam perfectionem dicit: sed beatitudo supernaturalis est perfectior realiter naturali: alioquin manifeste vana facta est spes nostra, & inanis est fides nostra si aeque realiter obtinent perfectam beatitudinem pagani vel saltem pueri non baptizati qui habent naturalem: sicut baptizati qui habent supernatoralem. Item naturalis est compraehensibilis & demonstrata a philosophis: supernaturalis autem in cor hominis non ascendit, nec quid est nec an est: nam si sciretur quid est, per consequens sciri posset an est vel esse possit: ergo ei quidditas & per consequens realiter nescitur, sed tantum creditur & speratur. Nam quod videt quis quid sperat. Item non solum realiter: sed etiam incomparabiliter est perfectior: quia non sunt condignae passiones &e. Erroneum ergo videtur quod non aliter differant: & sic non valet probatio sed stat conclusio probata per alia quae dicta sunt.

Quantum ad tertium articulum de actu reflexo sunt tres conclusiones. Prima de vnitate acturrecti & reflexi in via: quia quando non sunt simul: tunc realiter differunt, sicut quando intelligo me intellexisse & quando volo me voluisse, quia impossibile est quod illa duo quorum vnum totaliter em corruptum, aliud autem totaliter est saluum sint vna res: quia ens differt a non ente: & quae sunt vnum re simul generantur, & simul corrumpam tur: quarto meta. horum autem primus esse desijt. secundus est actu: ergo. &c. Item vnusest bonus, puta actus quo nunc poenitet, alius malus. C ille de quo poenitet. quando autem sunt simul, tunc sunt vnus actus numero vt quando intelligo me intelligere, & volo me velle ex vnitate principalis obiecti, sicut velle finem & aliquid propter finem: & sic sunt vnus actus numero. De hoc tamen dictum est plenius. lib. 1. di. 1. q. 1.

secunda conclusio est de vnitate actus recti & reflexi in patria, vbino tandum est quod beatus potest videre visionem suam dupliciter: vno modo in Deo & tunc est idem actus numero quo videt Deum & videt se videre, si cognitio matutina rerum in verbo est vnus actus cum visione ipsius verbi. Alio modo secundum quosdam potest habere experimentalem cognitionem de illa cognitione, & intueri eam in propria natura: quia licet habitum supernaturalem non cognoscat homo naturaliter: tamen omnem actum suum secundum potest per experientiam naturaliter cognoscere: & tunc iste actus reflexus differt ab actu primo, & ab actu reflexo primo modo dicto: sicut cognitio vespertina cognitio ne beatifica, & matutina. similiter amamre dilectionem pa- triae vel delectari in ipsa delectatione potest esse dupliciter: quia vel dilectione & complacentia supernaturali: quia consequens est vt qui diligit Deum diligat ipsammet dilectionem propter ipsummet Deum: & sicut quietatur in Deo, ita quiescat & sibi complaceat in ipsa delectatione pure propter Deum, & hic est vnus actus numero sicut & in via & dictum est, vel diligo ista vt complaceat mihi in istis inquam tum sunt bonum meum proprium & formale & dilectione naturali, & iste actus reflexus differt a recto & a primo reflexo, sicut dictum est de visione reflexa.

Tertia conclusio est, quomodocunque accipiatur actus reflexus in patria inquantum huius, in ipso non consistit beatitudo prout enim dicit actum naturalem distinctum realiter ab actu recto videndi & amandi Deum & fruendi: sic in ipso non consistit beatitudo, nec essentialiter, nec accidentaliter nisi per accidens: quia non consequitur primo & per se: sed quasi omnino per accidens. si autem loquamur de actu reflexo secundo modo qui est idem re cum actu recto tunc autem loquimur secundum rem, & tunc cum sint vnus actus simpli citer, illo modo consistit beatitudo in actu reflexo quo in actu recto cum quo est idem. si autem loquamur secundum rationem, tunc nullo modo potest consistere beatitudo in actu reflexo essentialiter: quia essentialis beatitudo habet Deum pro immediato obiecto & termino: actus autem reflexus vt sit habet pro immediato obiecto & termino actum rectum creatum: vnde &c. sed in tali actu consistit per se & accidentaliter: quia per se & non per accident debetur cuilibet actui beatifico quod sit super se reflexiuus: alias non esset perfectissimus.

Contra hoc tamen arguitur qua drupliciter. Primo, quia actus patriae quorum est idem obiectum formale sunt aequaliter beatifici: sic autem est de visione Dei, & de visione huius visionis in Deo: quia idem est obiectum formale vtriusque.

solutio, potest videns Deum videre hanc suam visionem in eo sic & caeteras creaturas se & alias: & tunc est idem obiectum formale & medium cognoscendi: sed non est idem materiale obiectum & cognitum: vnde est idem medium vtriusque cognitionis, sed non est idem terminus. Vnde non potest esse in taliactu beatitudo, non propter defectum medij quod est vere beatificans: sed propter defectum termini quod est creatum. Actus enim beatitudinis non solum debet esse immediate a Deo sed etiam terminari ad Deum. secundo potest videri in seipso: quia sicut beati vident in Deo etiam ea quae non sunt in ipsis, ita etiam sine visione Dei potest aliquis videre actum quemcumque habet apud se: & in tali actu non est beatitudo propter defectum medij & termini siue obiecti: vel potest dici, quod idem est obiectum formale principale: sed non imme diatum vt dictum est. secundo sic, quanto actus est perfectior, tanto essentialior beatificus: sed actus reflexus est perfeetior actu recto, sicutradius reflexus est perfectior quam rectus: ergo. &c. solutio, non propter se sed propter aggregationem radius reflexus est perfectior: & similiter perfectior est actus reflexus cum recto, quam rectus per se: sed si seorsum comparentur perfectior est rectus: sed illa perfectio quam addit reflexus accidit beatitudini secundum rationem licet sit idem secundum rem: vnde sic non fit vna beatitudo ex actu recto & reflexo: sicut ex actu intellectus & voluntatis: quia vterqueest vna solitaria beatitudo per se & essentialiter: vnde integrant vnam totalem essentialiter, sed actus reflexus vt sic: non est essentia alicuius beatitudinis. ideo &c.

Tertio sic. sicut dictum est in actu perfectiori consistis beatitudo: sed actus reflerus est perfectior: ergo &c. Probatio minoris: quia sentire se videre: & scire se opinari, & scire se scire sunt perfectiora: quia hoc est proprium intellectus in quo excedit alias potentias, quia scilicet cognoscit actum suum & non aliae. Ni cognoscere obiectum est omnibus potentiis commune.

solutio. Intelligere so intelligere & ea quae sunt intra animam est nobilius quam intelligere ea quae sunt extra animam & sub ea: sed intel hgere superiora nobilius est quam reflecti propter opposi tam rationem: quia nobilitas cognitionis simpliciter est ex obiecto & maxime quando concurrit maior certitudo. Excedit enim vna scientia aliam: aut quia nobiliorum & honorabiliorum, sicut metaphysica: aut per maiorem certitudinem, sicut mathematica: sed plus est homo certus de sua intellectione quam de re intellecta, & cum hoc quando intelligitur aliquid vilius quam intellectio, tunc concurrit nobilitas obiecti, ideo tunc actus reflexus est nobilior. secus autem in patria vbi Deus visus est obiectum nobilissimum. Et cum hoc secundum rationem est clarior cognitio Dei quam alicuius in Deo: licet prima non sit compraehensiua sed secunda.

Quarto probatur adhuc minor sic: includens est nobilius incluso non solum materaliter sed formaliter: sicut anima intellectiua non solum quia plures potentias, sed quia simplicior, formaliter est nobilior eis quae includit. solutio. Includens cum incluso semper est nobilius: quia omne totum est maius sua parte: sed si comparentur adinuicem prout distinguum tur re vel ratione, tunc includens est nobilius quando id quod addit est nobilius, sicut in exemplo de anima: quia intelligere est nobilior vita quam sentire vel vegetare: sed quando additum est de se ignobilius: tunc secus est, & ita est in proposito: quia videre creatorem solum est nobilius quam videre solum creaturam etiam actu recto.

Ad argumentum in oppositum dicendum est, quod per interemptionem minoris: quia actus voluntatis non est nobilior quam actus intellectus: imo econuerso vt probatum est. Et cum dicitur quod actus voluntatis est liber non actus intellectus. Dicendum quod libertas potest sumi dupliciter. Vno modo prout opponitur coactioni, & sic intellectus est liber in intelligendo sicut voluntas in volendo, quod patet quia illud solum est coactum quod est con tra inclinationem rei: sed nullum intelligere est contra inclinationem intellectus, imo est secundum inclinationem eius: naturaliter enim intellectus inclinatur ad intelligendum, cum intelligere sit sua perfectio: ergo impossi bile est quod intellectus in intelligendo cogatur, sicut nec vo luntas in volendo: imo breuiter nulla potentla nec cogitatiua nec appetitiua respectu proprij actus potest cogi: quia nec hoc inuenitur in potentiis naturalibus. Non enim cogitur ignis ad calefaciendum, nec graue ad descen dendum: nec visus ad videndum, semper enim coactio est contra naturam rei. Et quia potest contingere quod intellectus assentiat alicui cuius oppositum voluntas magis acceptasset: ideo voluntas hic cogitur in actu imperato, non tamen el icito, quatenus hoc fit contra cius inclinationem: non autem intellectus cuius inclinatio est ad omnia intelligendum & istud plenius declaratum est in secundo libro. Alio modo sumitur libertas prout opponitur necessitati: & sic non oportet quod actus sit nobilior qui est liberior, alioquin nobilius esset in Deo velle alia a se quam velle seipsum, & in nobis nobilior esset voluntas eorum quae sunt ad finem quae volumus libere: quam voluntas finis quem necessario volumus: quae omnia sunt falsa. Et iterum si propter libertatem poneretur foelicitas in actu voluntatis, deberet poni in actu libero & non in actu necessario: sed act voluntatis respectu Dei in patria est necessarius & non liber, siue in diligendo Deum amore beneuolentiae, siue fruendo Deo amore concupiscentiae, ergo in nullo actu voluntatis in patria consisteret beatitudo.

Item nec illud est verum quod intellectus non sit liber sicut voluntas: licet enim intellectus necessitetur quo ad prima principia quae de se continent claram veritatem: nihilominus tamen non necessitaturrespectu omnium quae de- ducuntur ex primis principlis: sed quibusdam libere assentit, exceptis his quae habent necessariam deductionem ex ipsis: similiter voluntas necessitatur respectu finis: sed libertatem habet respectu eorum quae sunt ad finem, nisi sint talia quae necessariam colligantiam habeant cum fine: ergo tot modis liber est intellectus tam speculatiuus quam practicus in iudicando, quot modis est vo luntas in eligendo. Quod autem consueuit dici, quod voluntas imperat intellectui & omnibus viribus animae: non est sic intelligendum quod imperet intellectui vt superius suo inferiori: imo potius est data inclinatio intellectul ad prosecutionem suae perfectionis, sicut dictum est de appetitu rerum naturalium qui datus est eis propter prosecutionem suae perfectionis naturalis: vnde sicut ibi ap petitus non imperat formae motus, sed est inclinatio consequens rem propter consequendam & conseruandam eius perfectionem: & ideo non propter hoc potest dici, quod sit aliquod nobilius forma rei vel cius operatione, sic voluntas est inclinatio data intellectui ad prosequendam perfectionem, quam intellectus iudicat conue nientem sibi, nec propter hoc potest dici quod ipsa sit nobilior intellectu: aut quod imperet intellectui, sicut super nus inferiori, sed solum quod est inclinatio data menti ad prosecutionem eius quod per intellectum iudicatum est.

PrevBack to TopNext

On this page

Quaestio 3