QVARTO quaeritur de obiecto fruitionis, vtrum scilicet Deus sit immediatum obiectum fruitionis: Et videtur quod non: quia actus ille quo attingitur finis extra, videt esse immediatum obiectum fruitionis vel delectationis: sicut enim finis est obiectum fruitionis, sic finis extra, qui est finis mediatus, est obiectum mediatum, finis vero intra qui est nobis immediatus est obiectum immediatum, talis autem finis est actus quo finis extra attingitur: ergo ipse est immediatum obiectum frui tionis seu delectationis: sed visio Dei est actus quo attin gitur finis extra. scilicet Deus: ergo visio est immediatum obie ctum delectationis & non ipse Deus.

Contra, quia fruitio est aurea & non aureola, sed in hoc differunt illa: quia aurea est gaudium de creatore: aureola vero de creatura: ergo fruitio non est de visione creata, sed de ipso Deo in se.

Respondeo, primo ponetur vna opinio subtilis & probabilis cum suis rationibus, impugnationibus, & defensionibus: secundo ponetur opinio communis cum rationibus factis in primo di. 1. & impugnationibus quorundam & responsionibus ad ipsas. Tertio ostendetur quod solutiones datae ad rationem contra primam opinionem non sufficiunt.

Quantum ad primum dicunt quidam, quod immediatum obiectum delectationis quam habent beati de Deo viso: non est ipse Deus secundum se, sed est visio & vniuersaliter immedlatum obiectum delectationis est operatio aliqua vel perfectio formalis, per operationem acquisitam: & loquor de delectatione quae est de re actualiter habita: quamuis etiam proportionaliter sit verum de delectatione quae sequitur speciem vel memoriam: & quamuis illud alias fuerit probatum: tamen adhuc potest probari allis rationibus. Ex quarum prima talis est.

Ad delectationem duo requiruntur, scilicet consecutio proprij boni & cognitio boni assecuti: ex hoc sic arguitur: Illud solum potest esse proprium & immediatum obiectum delectationis, quod est vel esse potest proprium bonum illius qui delectatur: sed Deus & quaecunque res, supposito distincta ab homine, non potest esse proprium bonum eius, imo non potest esse aliquod bonum eius nisi ratione operationis per quam attingi tur, ergo nec Deus nec aliqua res, subiecto vel supposito distincta ab homine potest esse immediatum subiectum dele ctationis humanae. Maior patet, quia nullus delectatur in quocunque bono, nisi quatenus aestimat ipsum aliquo mo do esse suum. Minor probatur, quia dum aliquid dicitur tale per denominationem extrinsecam, & aliquid dicitur tale per denominationem formalem: illud quod dicitur per denominationem extrinsecam nullo modo potest conuenire alicui nisi ratione formalis denuntiationis: verbi gratia, sanum dicitur esse de medicina, diaeta, & animali: sed de me dicina & dieta, per denominationem extrinsecam, de anima li vero per praedicationem formalem: & ideo nec medici na nec diaeta potest dici sana homini, nisi ratione sanita tis quae in ipso est formaliter. similiter aliquid potest di ci bonum homini per denominationem extrinsecam: quia est causa aliculus bonitatis in homine, sicut sol est bonus fri gescenti: quia causat in eo calorem qui formaliter est bo nus, nec vnquam posset dici sol bonus frigescenti, nisi ratione caloris qui est ei bonus formaliter: nec autem est ita quod Deus non potest dici esse bonum hominis formaliter, nec quaecunque res ab homine subiecto distincta, sed solum per denominationem extrinsecam qualiscumque sit illa: ergo esse bonum hominis non potest competere Deo nisi ratione bo nitatis formalis quae est in homine formaliter, imo plus: quod sicut non est alia sanitas numero, sanitas quae est in homine formaliter: & sanitas a qua denominatur medicina sana: sed est vna & eadem, sic non est alia bonitas qua Deus dicitur bonus homini, vel ignis bonus frigescenti, quam bonitas per quam beatus est bonus formaliter, & bonitas qua frigescens dicitur bene habere formaliter, & sic patet minor. sequitur ergo conclusio principalis, quod deus secundum se non est immediatum obiectum delectationis, & in hoc confirmatur prima ratio posita ad hoc primo lib. di. 1. quae erat ꝗiimmediatum obiectum amoris concupiscentiae ad quam pertinet delectatio: non potest esse res subiecto distincta a concupiscente.

Contra hoc tamen aliqui obijciunt dupliciter.

Primo contra maio rem illius. scilicet quod amor coucupiscentiae potest pro immedia to obiecto habere rem subiecto distinctam ab ipso concupiscente: quia laus & honor & fama sunt res subiecto distinctae ab eo qui laudatur, honoratur vel famatur: & tamen cadunt sub concupiscentia, concupiscunt enim etiam multi famari, laudari & honorari: & quidam posueruntfoellcitatem in honoribus: vt patet ex primo Ethi.

secundo instatur contra minorem probando, quod delectatio essentialiter non pertineat ad amorem concupiscentiae: quia illud quod principaliter concupiscitur non est amor con cupiscentiae: sed est obiectum ipsius, sed fruitio & delectatio est principaliter concupita: omnes enim appetunt de lectari: quare &c.

Item amor concupiscentiae est pro prie de futuro, sed delectatio est de praesenti: ergo delectatio non est amor concupiscentiae.

Ad horum primum sic respondent dicentes, quod operatio vnius potest esse delectatio alterius tripliciter. Vno modo inquantum per operationem alicuius consequitur aliquod bonum: & secundum hoc operationes illorum qui nobis aliqua bona fa ciunt sunt nobis delectabiles: quia bene pati ab alio est delectabile. Alio modo secundum quod per operationes aliorum efficitur in nobis aliqua cognitio vel aestimatio pro prij boni: & propter hoc homines delectantur in hoc quod honorantur & laudantur ab alijs: quia per hoc accipiunt estimationem quod in seipsis est aliquod bonum: & quia illa estimatio fortius aestimatur ex testimonio bonorum & sapientum, ideo in horum laudibus & honoribus magis homines delectantur, & quia adulator est apparens lauda- tor, propter hoc adulatores sunt delectabiles. Tertio modo operationes aliorum sunt nobis delectabiles, inquantum aestimantur vt proprium bonum propter vim amoris quae facit aestimare amicum quasi eundem sibi: ex quibus apparet quod nihil extrinsecum est immediatum obiectum delectationis, extrinsecum dico secundum tem & secundum aestimationem. Quod autem dicitur quod quidam posuerunt foelicitatem in honoribus: bonum quidem esset argumentum si opinio esset vera, sed falsa est propter rationem quam subdit philosophus, quod scilicet honor est in honorante magis quam in honorato, & ideo aestimans honorem esse bonum suum decipitur: & sic deceptus delectatur in illo quod aestimat bonum esse sibi: quia voluntas per nullum actum potest in aliquod bonum nisi mediante cognitione, & ideo si ma lum aestimetur bonum & extrinsecum aestimetur intrinsecum potest de illo esse delectatio sequens falsam aestimationem.

Ad secundum dicunt, quod omnis delectatio pertinet ad amorem concupiscentiae, sicut prius probatum fuit: tum quia propter delectationem volumus nobis bonum in quo delectamur: tum quia delectatio de Deo habito respondet desiderio de Deo habendo, sed desiderium de Deo habendo est desiderium concupiscentiae: ergo delectatio de Deo habito pertinet ad amorem concupiscentiae. Quod autem dicitur in contrarium, quod illud quod principaliter concupiscitur non est amor concupiscentiae: dicendum quod si ly principaliter, dicat summam & potissimam conditionem ahiecti concupiscentiae: verum est: quia potissimum obieehm non potest esse aliquis actus concupiscentiae: & hoc modo delectatio non est principaliterconcupita: quia non est potissima perfectio nostra, sed potius visio vt declara tum fuit in praecedenti quaestione: si autem ly principaliter, dicat conditionem obiecti non potissimam: sed in comparatione ad quaedam alia obiecta: sic maior est falsa, quia nihil prohibet aliquem amorem concupiscentiae, puta delectationem illam de qua loquimur esse obiectum alterius actus, puta desiderij, & principalius quam sint mul ti alij actus, sicut non magis desidero delectari quam desiderem desiderare: & tamen vtrumque concupiscitur: delectatio vt de se patet: & desiderare, secundum illud psal. Concupiuit anima sua desiderare.

Ad tertium cum dicitur, quod amor concupiscentiae est solum de futuro: dicendum quod falsum est: licet enim concupiscere secundum vsum communius accipiatur pro desiderio non habiti: tamen secundum rei verita tem conuenit etiam complacentiae, seu delectationi quae habe tur de bono habito: & hoc omnes concedunt. Delectatio enim quae habetur de cibo & potu gustatis, constat quod pertinet ad amorem concupiscentiae, nullus enim sanae mentis di ceret quod pertinet ad amorem amicitiae: qui non potest esse ad creaturas irrationales: & sic patet quod istae instantiae non va lent.

Praeter probationes autem tactas quod delectatio pertineat ad amorem concupiscentiae: est alia talis, amor habens pro formali ratione obiecti bonum delectabile vel vtile est amor concupiscentiae: sed delectatio est huiusmodi. ergo. &c.

Contra hoc instatur, quia non solum delectatio habet pro obiecto bonum vtile vel delectabile: imo etiam bonum honestum.

sed haec instantia nulla est: quia sufficit ad propositum nostrum quod ille amor qui habet bonum vtile vel delecta bile pro obiecto, sit amor con cupiscentiae. Et voco bonum delectabile non quod delectat formaliter: quia haec est delectatio, sed illud quod delectat vt immediatum obiectum de quo habetur delectatio, siue ipsa efficiatur ab obiecto siue non. Itendato quod obiectum delectationis esset bonum honestum adhuc habetur proposi tum: quia bonum honestum non est allquod bonum per se sub sistens: sed est bonum & perfectio alteri inhaerens, sicut vir tus vel aliquid tale: & sic redibit qui res subiecto distincta a concupiscente, & maxime subsistens, non potest esse im- medlatum obiestum delectationis: bonum aenim, vtile, delectabi le, & honestum fant obiectum concupiscentiae secundum vnam communem rationem repertam in eis: quae est ratio commodi: & quia nihil extrinsecum & maxime perse subsistens potestesse commodum alterius nisi ratione ali cuius actus perquem attingitur qui est commoeium uostrum formaliter: ideo nihil extrinsceum & maxime per so subfistens potest esse immediatum obiectuur nostrum vtile, delectabile: vel honestum.

secunda ratio peie cipalis est ista: sicut se habet desiderium & delectatio ad bonum, sic se habent timor & tristitia ad malum, sed summa tristitia quam damnati habent, non est de Deo secundum se & immediate, sed est de ulelore quem sentiūt velmagirde carentia visionis diuinae: ergo summa delocta tio vel fruitio quam habent beati non est de Deo spcundum se &oimmediate: sed est de diuina visione.

sed diceret aliquis quod non est fimile, quia Beus secundum se non potest habere rationem mali, ideo de Deo vt sic non potest esse tristitia: sed quia Deuisecundum se potest habe re rationem boni: ideo de Deo secpudum sa potes habe ri delestatio.

sed istud non valet, quin sicut Dens secundum se non habet rationem mali per comparationem ad dominatum, sed solum ratione poenae quam infert: ita ileus sacunda se no est bonue beatis aifirone praemij quod confert: quis sicut probaturfuit nihil extrinsecam est honum alieuius nisi ratione alici ius intrinseci boni.

Tertia ratio. telis est secundum ohilosorhum. 10. Ethi. Delectationes distinenuntur secundum operationes quas consequ untum & secundūmas imlicamtur bonae vel malae rhoc erga intelligitus vel deoperationibus quae sunt praeuiae delesta ticibus & non sant obiectum: delectationu:sicut sunt cognitionos obiectorum, tales ehim semper praecedunt delectationes quae don possunt esse nisi de cognitia: nec tum semu sunt obiecta, vel intelligitur de operationibux quae phaecedunt ta nquam obiecta, homo potost intelli gi primo modo: quia secundum cognitionem quae praecedit dom delectationem nulla delectatio potest iuticari: malae: quia omdis cognitio ost bona: cognitiones enim malorum bonae sunt: oportet ergo. quod intelligatur secundo modo: s de oporationibus quae praecedunt ta nquam obiecta cognita: quare manifostuest rp obiectu. i mberlistum cuiu llibet delectationis est aliqu a operatio quae est, rel aestimatur bodo formale ipsi operantis & hoc est quod dicit philosophus. &. 10. Ethi. quod ilelectatio est operatio commaruralis non id pedita, & est diffinitio net cansam uia oporatio est: causa delectationis non alitor quam per modum immedlati obiecti. Et dicunt o hos tenent communiter doctores & frater Tho. dicons fic: quod abiecta operasionul non funt delectabilia nisi inquotu coniunguutur nobis, vel per folam cognitionem: vt cum delectamur in consideratione vel speculatiumt aliqdorum,al quocumque alio modo simul cixognitiune: ficot aum aliquis dolectabus in hoc quod cognoscit so habere aliqd bumum: puta diuitias vel aliquid huiusmodi.:

Praetur rationenista ad dustae fuorunt prius duaealiae, quarum vna talis estaldem est obiectum desiderij praeoeditis: & delectationis soqueimis, sa cut idem est terminus mothe &ii quo st xtiies: sers im mo dlatum obiestum desulprij non est deus secundu fe, sed aliquis acturouiattingis eraed &c. Minonprobatur: quia obiectudefideri i est aliemon foturum: sedideu sebundum so non est faturus, sednius visio veli nii estotio ost nobis fum: ot ro obiectum illiu fruitionis est illa vissti vel mauifestatio, & hum Deus ferundum se.

Contia hoc instatus negando maioremm quia si idem esset obiectum desiderij & delectatiomixscouentinidem esset obioctum suiipsiuu: quia dele ctatio potest osse obiectum dofiderij.

sed istud non valet: quia non assumitpr vtfioersulitor quod semper sit idprae obiectum desiderij & deldctatibnis sequentis, cum desiderium possit esse obiestum defiderij non idem numero sed oliuds & delectatio similiter: sed assumitur quantom pertinet ad propositum: sic: scilicet quod vbi est idam obiectum extrinsocum, in quo tedit & quiescit voluntas per desideriu a delectatio nem: ibi est. idem obiectum immediatum & intrinfecum vtrlusque, & istud non habet aliquam instantiam. sicot enim desidero vinum non habitum & delectur in eo habito: ita que idem est obiocto extrinsecum dofiderij & delectationis scilidet Ninum: sic idem, estobiectum immediatum vtriusoscilicet gustaro v inotmeodem modo est in pooposuo de desiderio & delect ione respectu Doi: quia sicut idem Deus est obiectum extrinsocum vtrlusque: ita oportet quod fu idem actus circo Deum obiectum immediatum & iutrinseeum vtriusque soilicet desiderij & delectationis.

Alia ratio talixast, omnit a mor habet aliquid complexum proobiecto: sed Dem vt sit est aliquid incompleeera & por modum incomplexi appraehensum: sed vidore Deum vel Deum manifestari mobis est asiquid complexuimi etgo: De is secondum: se nun potesbesse obieotum amocie del siderij vel delectationis: sed solum eius visio vel manifestatio.

Comiru hano instatur sio: quia amore charitatis uel amicitiae diligimus Deum secundoso se: & tumen Deua vt sic non est aliquid tomplexum sed incom. plexum: dato etiam que obiecrum amoris esset quid complei xum: illa tamen comolexio hon osset Deum. uidere. veb Deum mauifestari nobis sed osset illa bua intollectus di ceret quod Deus est amatidus, vel Deus est summe bonur:

sed istud non valet: quia cum amare sit: uelle bonum alicui sibi vel alij, vodicitur. 2. shetoricorideo amamfertur. per amorem in duo. s in illum cui vult bon umo &i in bonum quod ei vult, & respectu primi est amor amiciri, ad fedumdum autem vel tespectu secundi est amor oontupiscentia: & illud dupleae obiectum potest vocari: quaedam complexio inquant romam vult hoc huic: praeter illam autem complexionem est alia quae est circae illudꝶ volumus nobisrel alij, quae consistit in hoc quod intellectus iudi cat esse bonn illud oi cum illud velumus, fiue ille fit nos ipse, siue amicus:iudidi ūonim/ intellocttus do aliquo qindicat esse bonum mihi vel alij, nocessario est complexum: cum ergo dicitur, quod Deum secundum se amamasamore amicinae vol chanitmis: verum est sicuo illud cui volumns bonum. ꝗ- ipsehabet: sed ipsum bonūhabitum a Deo amam? ei, sicun quoddam amatum propter Depsec andum modi nostrum loquendi: quia proprie hoquendo Dous. non habot aliquod. bonum quod fit aliud realiter qu iripse, appraehenditur tamen vealiud secundum rationem: & se estibi quaedam complexio in quantum illud apprichendi mus esse bodum Deo. sed do hoc nihil ad propositum: sed. solum de defiderio: & deleetatione. Ibi enim circa bonum quod desideramus & in quo dele ctamur oportet intulligero compositionem hano: soilicetqubd illud est bonum nobis: & ista compofitio non potest esse considerando Deum fec undum se, quia. sio non est bonus nobis, sed oportet: quod. considerotur. cirea aliquidiquod est in nobis, & per quod Deum aetingi mis, & illid nod est aliud nisi videm Denm. Ila enim complexioqua dicitur, quod Deus estamandus supponit ali ama scilicet quod Deus dst bonos, & illa non suffidit ad desidorium vel delestat lonemt misi addatur quod sit honus nobiicequtol. non compotit Deo secundo se sed solum ratione actus per quem aetioamit.

Quantum ad secundum dicendum setubidum communem opioionem docutum, quod non fulum prinoppale, sod immedi atuii ob iectum truitionis quae iponitus esse vha de dotibus animaei anrda essometialiter est Dous secuddam quod in se est summum honum supciomdis amatum, atorert amici tiae & non visio ipsuri Doi: qubd patet quadrupliciter. Primo fic, quia si immediatum obiectum fruitionis non esset Detis sed visio Dei, sequeretur quod inter visionem & delectationem caderet actus medius reflexus: hoc est falsum vt probabit: ergo. &c. Maior patet, quia delectatio, non potest esse nisi de obiecto. cognito: si ergo visio Dei esset immediatum obiectum delectationis sequeretur quod ipsa esset cognita: sed visio Dei non potest esse cognita nisi ner actum reflexum ouo videmus nos videre. ergo. &c. Minor probatur. quia bonitas Dei summa & infinita visa est prius a beato quam bonitas xisionis quaeest finita: sed voluntas non potest non ferri actu defiderij in summum bonum sibi praesentatum per modum absentis im via: ergo similiter ipsa non potest non ferri actu delectationis in summum bomum sibi praesans in patria, prius ergo voluntas delectatur in Deo quam cognoscar ipsa vifio: eraeo cognitio vifionis non cadit media inter visionem Dei & delectationem fequentem & haec fuit minor.

secundo sic. In omni dilectiond & delectatione alicuim & habitationis. vel assecutiois eius, quando habitum est magis dilectum quam eius habitioruno insum habitum esobiectum immeditatum tam dil lectionis quam delestationis, & non habitio eiussed in dile ctione & delectatione patriae quae sunt de Deo habito ipfum: habitum. L Deus est maeis dilestum otiam habitio eius. s visio: erun immediatum obiectum dilectionis co delectationis ost Deus, & non visio, per quam habetur. Maior probatur dupliciter. scilicet ratione & exemplo. Ratidno sic: illud quod madis amatur immediatius amatur, sicuti fmis: magis amatur uuam ea que sum ad finem, & similiter immediati amatur quammu is i naffecutione finis sis oppositum. Idem pates perexemplum: quid enim magis diligo gustum vini quim ipsum rin: quia non diligo vinum nisi vt gustem. iden im: mediati obiectum huius dilectionis est gustus vini & non vinum. Eco iuerso quando habeo amicum praefentem ipse amicus est magis dilectusouam eius habitio vel praesentia, ideo est immediati urobiectum diloctiois & delectatio nit, & sicpatet maior. Minor etiam pater, quia nisi De habitus magit amaretur. quam hubitio eius esset peruersus amor ooi in patria locum non habet ideo &c.

Tertio, onia illud quod est immediatum obiectum sum mae cognitio nis & summe dilectionis est immediatum obiectum summae delectationis: sed Deus est hulusmodi & non aliquid cretum. ideo &. Maior patet, quia voluntas & omnis appetitos defectatur imeo quod amat & summe ir eo quodi summe amat. Minor fimiliter patet. sque Do sic im media tum obiostum summae cognitiodis & dilectionis. ideo &ci

Quarto sic: illod est immediatum obiectum feuitionip quod est. immediatum obiestum charitatis a qua fruitio eli oitur. cum idem sit obiectum modiatum vel immediatum hafit? & actus, sed immediat um obiectum chacitatis est solus Deus & non alinuld creatum tat in via quam in patriat ergo imi medi atu obiectum fruitionis & delectationis est folos Deus. nor: sd istascantem rati ontorrespondent aliqui per ordinem

Ad primam dicunt per interemptionem minoris i& xum probatur quod boniths Dpi ost priut quam bonitas visionis, concedatur: sed non est prius visa vt bona nobis in patria quam bonitaoe isionis: ratione cu lus Deus est primo onus, beatii, & quia bonitas Dei absolute nec desidetatur dnobisnad in eudem delestafiur nec in via, nec. in. putriacideo vosio bonitatis dtusumi bsolutae in patria, vobcognitio eius in via no fufficit ad desiderium veldeloctationem.

Ad secinel u dicuurꝗ maior ost fulsaequia quando bonum es magis dilectum quam eius habitio illud quidem bonum potest esse immdiatum obiectum omori amicitia, sicut de Deo habitu vel de amiro cui bona volumos: sed eius habitio: & ad ipsum habito eso immedimtum obiectum amoris concupistenilae siut quantum ad defi derium, siud quantum ad delostationem: verbi gratia in exem plo eorum, Amicus praesens est immediatum obiectum amicii tiae: sed eius praesentia quam desideraui dum esset abstus & in qua delector dum est praesens est immediatum obiectum: concupiscentiae, & non ipse amicus qui est amicus siue fit praesens, siue fit absens: & quia quod amatur amore amicitiae ulagis amatur quam illud quod: amatur amore concupiscentiae: ideo tale amatum quamuis sio simpliciter illud quod magis amatur quameius habitio, tamen non est immediatius amatum amore concupiscentiae sed eius habitio. si tamen tam habitum quam habitio pertineant solum ad amorem concu piscentiae tunc est vniuersaliter verum quod dicunt: quia illud quod est plus amatum, est immediatius amatum vt patet in cibo & potu, nom autem quando alterum pertinet adamorem amicitiae. scilicet bonum habitum: alterum vero ad amorem con cupiscentiae. si habitio eius.

Ad tertium dicunt, quod illud quod est obiectum summae cognitionis & summae dilectionis, non est immediatum obiectum summae deloctationis: quia obiectum fummae cognitionis & summae dilectionis, quae est dilectio amicitiae, est summum bonum secundum sersed obiestum sumiuae delectationis est illud quod est in summe bonum enqui deleatatur, illud autem non est Deos serundum se vt probatum fuit, sed visio eius quae est summe bona interea: quae nobis formaliter sunt bona.

Ad quartum dicunt, quod maior est falsa: quia cum charitas pertineat ad amorem amicitiae, obiostum eius est Deus socundum se inquantum Deum dil igamus propter se, fruitio autum non pertinet ad amorem amicitiae sed concupiscentiae cuius Deus non potest esse immediatum obiectum, cuin non fit immediatum ponum nostrum, & tamen fruitio beati dicitur elici mediante habitu charitatis: quia visibuo Der quae erit immediatum obiectum fruitionis que nosipsos refere mu ii. Deum tanquam in finem vltimum.

sed istae solutiones non videntur valere. Primo non valut solutio quae datur ad primam rationem, quia licet bonitas Dei in spde absolute non desideretur nec in via nec in patria, quia defideriqᷓ non esonisi fucuri: Deo autem in se nihil est futurum, nisi diceretur quod fansti defideraueruut Deum in se suscipere haman itatem, hoc tamen respicit aliudd Deo, tamem diuinae bonitas secundum · in fe & absolute est sum ma bonitas in via, & in patria summe amar amore amici tiae naturalis & supernaturalis. Es quia amore boni habiti vt su sequitur delectmtio: iden in via & in patria cognitio bon itatis diuiriae absoluta sufficit ad delectationem, nullo alio cognito: quod sic patet: quiafi quis cogno sceret solom Deum & mollam oreura ipse esset vere & essonti aliter beatus: secundum Aum sed vera & essentialis beatitudo non potest esse secuntsum legem communem quin ipsam immed iate consoquatur delectatiocorgo se beutus non videret si videre Deum sed solum videret Deum, vere delectatetur.

Itum non valet solutio ad fecundam: quia licethabitio & non habitum sit immediatum obiectum amoris concupi scentiae, genera literta men deloctatio conse quitur magishmorum amicitiae quam conq piscent ioeelices dnima Aelectatio neurfit obiectum amoris concupiscentiae, os tamien codsequons amoreti amicitiae, sicut econuerso distitia & contristati osstcoosequent ad odio inimicitiae. Cum enim cogitat homo de re odiosa displicentiū& tristitiam in nen inpropter eam non propter cognitionem de ipsa tquia antequam perqipiat se de illa cogitare dolete trisatos, consimilitex ebhoc ipso quod percipiurem amotum bmo re amicitia, antequam perci am ipsam percoptionem delostaturtquis fecundum istos boatitudo consistis in actu recto nbum refleno, sed secundum omnes bentitudinem immedia te consequitur delectatiotergo cum visio non videatur nisi actu refloxo antequam ipsa sit obiectum cognitionis est beatise ca delectatio.

Itemi non valet solutio ad tertiam: quia obiectum summa delectatiohis est summe amatum quocunque amore summe habitum: quia si simpliciter ad simpliciter, & magis ad magis, & maxime ad maxime: vnde cum nihil delectet simpliciter nisi quod apprehenditur vt bonum & quod amatur: ergo quod appraehenditur vt magis bonum & quod magis amatur, hoc magisdelectat: & quod appraehenditur vt summum bonum & summe amatur hoc summe delectat. si dicatur quod illud est delectatiuum quod appraehenditur & amatur vt bonum proprium & non aliud, non valetpropter duo. Primo, quia cum delectatio voluntatis non sit aliud quam quaedam boneuolentia & delecta bilis complacentia: experitur homo quod bonum amici complacet sibi, & in eo delectatur per hoc solum quod apprehendit illud vt bonum amici antequam appraehendat esse bonum suum: & similiter vnicuique est amabile bonum proprium sicut & delectabile: hoc tamen non obstante dicimus quod bo num diuinum est magis vnicuique amabile quam bonum suum formale: ergo & magis delectabile.

Item solutio ad quartam non valet secundum eos qui dicunt, quod primus & immediatus actus charitatis in patria est fruitio & delectatio, quia constat quod idem est obiectum immediatum habitus & immediati actus eius & primi, ipsi autem dicunt quod actus voluntatis in patria non est nisi fruitio & delectatio. sed supposito secundum veritatem quod actus charita tis in patria sit principalior diligere Deum ex toto corde: quia maxime tunc implebitur illud preceptum: ad hoc sequitur idem quod prius, quia plus diliget Deum quam visionem Dei: illa autem dilectio non potest esse non delecta bilis, cum sit ex omni mente, & ex toto corde, & ex omni conatu: imo est summe delectabilis cum sit summa dilectio: sicut enim summam dilectionem simpliciter sequitur summa delectatio simpliciter et in Deo, sic summam dilectionem creaturae sequitur summa delectatio creatu rae. Est autem summa dilectio. Dei non visionis Deit ergo illam non istam sequitur summa delectatio. Item cum delectatio iudicetur secundum dilectionem: ergo si dilectio est vituperabilis & delectatio consequens viturabilis: & econuerso si dilectio laudabilis & delectatio laudabilis: ergo quanto dilectio laudabilior & delectatio laud abilior, sed constat quod dilectio boni diuini est laudabilior quam boni proprij: ergo & delectatio. si dicatur quod ista comparatio tenet in dilectionibus concupiscentiae non amicitiae, & quod delectatio sequitur solum amorem concupiscentiae, hoc est contra experientiam charitatis: quia gaudet homo si mala sibi eueniant propter Deum: etiam si nihil boni vel praemij vel virtutis sibi accideret, sed si solum propter Deum pure & immediate, alias esset gaudium mercenarium.

Quantum ad tertium videtur, quod impugnationes solutionum & instantiarum ad primam opinionem & ad rationes eius non valeant. Primo, quia videtur adhuc quod maior illius rationis sit falsa & instantia bona, quod. scilicet aliquid possit concupisci quod nec est nec appraehenditur vt formalis perfectio cocupiscentis tripliciter in exemplis positis. s de fama, honore & laude: quia aliquis non errans sed sciens ista bona non esse suam formalem perfectionem nihilominus appetit ista: puta laudari, famari, honorari, etiam si non appraehendat aliquid in se ex hoc sibi formaliter perdenire: item aliquis appetit ea propter se, dato etiam quodde fama, honore, vel laude nihil aliud penitus sequeretur nec in seipso nec in alio:& dato quod homo cognosee ret hoc esse subiectiue extra se adhuc aliquis potest appetere ista: puta quod sit bonae famae & opinionis, & quod non diffametur, & honoretur, & non dehonestetur, & quod laudetur & non vituperetur: vnde illa possunt per se appeti & opposita eorum fugient si nihil aliud sequatur.

Item respectu proximi, quia praedicta bona exteriora & interiora bona vinutum concupiscimus amicis etiam si nihil ex hoc debe: st prouenire nobis: ergo potest homo concupiscere aliquid aliter quam prout est sua perfectio formalis: & si hoc negaretur de proximo, quia amicabilia quae sunt ad alterum veniunt ex amicabilibus quae sunt ad ipsum: tamen de Deo negare non possumus: quia concupiscimus Dei laudem & honorem, & quod a nobis ameturrimo quod ab omnibus, & hoc non propter perfectionem nostram formaliter. Primo, quia propter illud concupiscimus bonum alicui, propter quod amamus ipsum amore amicitiae, cum ergo amemus Deum amore amici tiae propter seipsum primo, non propter nos nec propter aliquam nostram perfectionem: ergo quod illud volumus ipsi Deo volumus propter ipsummet Deum primo, & non propter nostram perfectionem formalem, & sic concupiscim aliquid quod non est formalis perfectio nec concupiscentis, nec cui concupiscitur, existimantes quod ita est: imo etiam respestu proxim i est idem sentiendum: quia enim debeo diligere proxi mum propter Deum non propter meipsum: inde est quod bonum quod ei concupisco: debeo ei concupiscere propter Deum prius & plus quam propter meipsum: quando autem dicitur quod amicabilia quae sunt ad alterum veniunt &c. Dicendum quod verum est in via generationis & genere causae efficientis non finalis: prius enim diligit homo bo num suum quam alterius: & ex dilestione sui boni mouetur effectiue ad bonum alterius, sed non oportet quod omne bonum quod diligitur diligat propter perfectionem suam formalem vel bonum suum.

Item quod dicitur, quod bonum vnicuique proprium ipsum est ei ama bile, si intelligatur sic quod oihil amatur nisi in quantum est bonum amanti proprium formale vel intrinsecum essentiale vel acidentale: falsum est quia sic creatura non amaret bonum increatum nec econuerso: nec aliquid amaret nisi seipsum: sed si intelligatur bonum proprium large, potest esse verum, quia aliquid dicitur esse alicui non solum formaliter sed aliter multis modis, sic enim Deus diligat creaturas quae sunt suum bonum, id est, a se. factum & sui repraesentatiuum: & creatura bonum diuinum quod est bonum suum effectiue, conseruatinum & finale: & licet in Deo bonum proprium formale sit ratio diligendi bonum alionum inquantum est aliquo modo suum: & similiter in amore concupiscentiae: quia nullum bonum concupiscit alterum nisi propter bonum suum proprium: tamen in creatura est econuerso, quia sicut prima ratio diligendi bonum proprium amo re amicitiae est sibi bonum alienum, quod est Deus: ita in amore concopiscentiae ordinatae non concupiscit homo propter bonum suum proprium formale, sed propter bonum diuinum prout est extra se & in Deo pure: vnde prima ratio concupiscentiae creaturae rationalis vel intellectua lis & recta est perfectio diuina & non aliqua formalis crea turae: quem enim prius & plus diligo amore amicitiae: illi prius & plus opto & concupisco bonum amore concupiscentiae, sicut prius & plus mihi quam proximo: vnde sicut prius amatum est Deus vt persona subsistens, sicut prius concupitum est bonum diuinum: vt intelligitur quasi ipsum perficiens & informans, sic prius & plus volo Deum habere esse quam me habere esse, falsa est ergo maior: quia amor concupiscentiae potest habere pro primo & immediato rem a concupiscente subiecto distiuctam.

Item minor pro positio est falsa: & instantiae hoc probantes concludunt esse hoc. Vbi sciendum quod illa delectatio quae consequitur amo rem concupiscentiae, vel habitionem siue consecutionem rei concupitae illa potest dici pertinere ad amorem concupiscentiae consequenter, sicut delectatio gustus vel tactus quae consequitur delectabilium concupitorum consecu tionem: & dico consequenter non essentialiter secundum rationem nominiaequia delectari non est concupiscere: sicut quiescere non est moueri, sed consequens ad motum: sed delectatioquae consequitur immediate consecutionem amati amore amicitiae vel pertinet ad amorem amicitiae: & talis est fruitio quae consequitur Deum visum & amatum propter se ex toto corde: nec valet eorum probatio prima quod propter delectationem volumus nobis bonum in quo delectamur: quia totum oppositum est verum in delectatione quae habetur de Deo viso & amato, quia ibi plus diligitur delectans effectiue quam delectatum & quam delectatio: nec diligitur quia delectat, sicut vinum quia dulce: sed propter hoc summe delectat quod summe amatur. Nec valet secunda probatio: quia delectatio respondet desiderio: quia dele ctatio quae respondet desiderio quo desideramus visionem Dei in via non est fruitio summa, non enim summe dele ctatur beat' quia habet visionem quam summe desiderauit, sed quia habet Deum quem summe amauit vel amat: quia anima nunquam desiderauit visionem, & tamen habet & habuit summam delectationem. Probationes autem & instantiae licet non sint demonstrationes, sunt tamen probabiles & pos sunt sustineri.

Et quando dicitur quod delectatio non principaliter concupiscitur simpliciter: sed respectu alio rum, verum est: quia visio Dei simpliciter plus desideratur & amatur quam delectatio. Et si accipiatur amor concupi scentiae large omnis amor eius quod alteri optatur sicut perfectio perfectibili, sic bene dicunt, quod principale concupitum est visio non fruitio: sed si acciplatur amor concupiscentiae proprie: sic non habet pro obiecto, nisi bonum delectabile materialiter: ipsam autem delectationem pro formali obiecto: vnde sicut concupiscibilis distincta contra irascibilem non fertur in aliquod bonum, nisi prout est delectabile sensui & refugit omne contristatiuum, sic concupiscere intellectuale proprie sumptum non est nisi delectationis intellectualis: secundum ergo istam acceptionem ratio secunda adhuc stat, sed secundum primam acceptionem quae est magis communis adhuc stat instantia: quia licet visio concupiscatur principaliuslquam fruitio: tamen eodem amore quo concupiscitur beatitudo. concupiscitur vtrunque, ita quod ambo habent rationem vnius obiecti non plurius quia enim beatitudinem immediate & necessario sequitur dele ctatio sine qua non esset perfecta saltem accidentaliter: quia id quod principaliter & simpliciter desideratur est perfe cta & integra beatitudo prout indocit vtrumque & non alterum tantum. Magis enim desideratur tota & integra loquen do de perfectione accidentali, quam parreius vel sola essen tia: inde est quod adhuc fruitio vt integra: beat itudinem & perficit est obiectum principale, vel pars obiecti primi & principalis amoris concupiscentiae. Oens enim hoc conce dunt, quod sicut beatitudo obiectina est principale obiectum amoris amicitiae, sic beatitudo subiectiua est principale obiectum amoris concupiscentiae. Item concedunt, quod beatitudo prout includit delectationem voluntatis essentialiter vel accidentaliter est maius bonum & perfectior beatitudo quam prout excludit: & per consequens aggregatum est magis summum bonum quam alterum tantum, & sic magis & prin cipalius concupitum, & isto modo verum est quod fruitio est prin cipaliter concupita: & per consequens quod est aliqua concupiscentia essentialiter.

Tertia instantia quod delectatio est de presenti, non ergo est amor concupiscentiae: hanc impediunt dicentes quod amor concupiscentiae est de praefen ti, ad quod dicendum quod aliquid potest pertinere ad amorem concupiscentiae dupliciter. Vno modo essentialiter sic. scilicet quod ipsum sit ipsummet concupiscere: & sic nulla delectatio pertinet ad amorem concupiscentiae: quia nulla dolectatio est concupiscere, quia delectari est quiescere concupiscore, sicut appetere & desiderare est moueri. Vnde sicut gratia ne non diceretur appetere centrum quando ibi est, sed quie scere in eo: sic appetitus animalis non concupiscit quod habet, sed quiescit in concupito: ita quod delectari non est con cupiscere: imo nec est cum ipso concupiscere de eodem respectu eiusdem, quia non est concupiscere iam habiti, sicut nec sperare: aut desiderare: & isto modo probat ratio quod fruitio non pertinet ad amorem concupiscentiae essen tialiter. Alio modo pertinet aliquid ad amorem concupiscentiae consequenter: & sic est delectari quod consequitur consecutionem amati amore concupiscentiae, vt sic pertinet ad amorem concupiscentiae: quod vero consequitur assecutionem amati amore amicitiae vt sic pertinet ad amorem amicitiae, & neutro modo ad amorem concupiscentiae: & sic est de fruitione in patria vt dictum est. sed delectatio gustus & tactus pertinet ad amorem concupiscentiae conse quenter non essentialiter: nec etiam concomitatiue: quia nec est ipsum concupiscere nec res quae concupiscitur: sed rei quae concupita fuit: nunc autem non plus concupiscitur: sed amatur amore consequente ad concupiscentiam, lices forte hoc sit in vtraquedelectatione: quia est idem re cum amore concomitante: vno enim actu amo gustum vini & de lector in eo: & vno actu Deus in patria amatur & fruitur, sed differunt ratione quando sunt simul, sicut differunt re quando suntscorsum.

Quarta instantia ad ean dem conclusionem, quod delectatio habet aliquando pro obiecto bonum honestum adhuc stat. Nec valet prima solutio: quia licet delectatio quae consequitur bonum vtile vel de lectabile pertineat ad amorem concupiscentiae consequem ter: non tamen essentialiter & formaliter: ita vt sit amor concupiscentiae quod solum illa instantia volebat concla dere. Nec valet secunda solutio de honesto & inhaerentet quia saltem hoc habetur quod non solum bonum vtile & delectabile est obiectum delectationis, sed etiam bonum honestum cuius contrarium solum probat instantia illa.

Praeterea propter aliud non valet ista euasio, quia licet aliquod bonum honestum concupitum vt virtua possis delectare: tamen etiam quoddam bonum honestum amatum amore amicitiae potest immediate in ratione obiecti delectare plus quam amatum amore concupiscentiae. Nam si volunt dicere quod nihil amatur in ratione honesti nisi prout habet rationem commodi amantis, & sibi inhaerentis, manifeste falsum est: quia Deus amatur vt bonum honorabilissimum quod est subiecto distinctum.

Item quinta instantia contra secundam rationem adhuc stat non obstanteeuasione dato: quia licet Deus non sit bonus beatis formaliter nisi ratione praemij quod infert, nihilominus est ab eis amabilis magis ratione boni subiecto distincti quam ratione boni impressi: & plus placet eis bonum diuinum in Deo quam in seipsis. Vnde cum complacentia sit ipsamet delectatio, vel essentialiter, vel causaliter, plus delectantur de Deo quam de visione Dei: & sic Deus est immediatum obiectum maximae delectationis in eis & non visio Dei.

sexto potest responderi ad tertiam rationem principalem: quia ope rationes praecedentes secundum quas iudicantur delectationes bonae vel malae aliquando sunt obiecta ipsarum dele ctationum: vt quando plus amatur assecutio rei quam ipsa res assecuta, aliquando autem non vt quando plus amatur res assecuta, quam eim assecutio: tunc enim delectatio quae mox consequitur obiectum est non assecutio sed res asse xuta, sicut in patria, sicut dictum fuit lib. 1. di. 1. Et ad pro bandum in contrarium quia malorum cognitiones sunt bo nae, dicendum quod delectatio nunquam sequitur cognitionem malorum speculatiuam quae potest esse bona: sed cognitionem practicam quae semper est mala. Iudicare enim fornicationem esse bonam & prosequendam est peccatum. Et praeteeaddelectatio immediatius sequitur dilectionem quam cognitionem. Cum enim quis iudicat fornicandum, nisi amaret hoc non sequeretur delectatio: constat autem quod dilectio mali mala est: dato ergo quod operationes ad quaconsequuntur delectationes essent ipsarum obiecta, adhuc ipsae essent malae quando dilectiones sunt malae, & malitia eorum est causa malitiae delectationum consequentium. Et licet in exemplo posito forte prima radix malitiae sit ipsa operatio quae est obiectum: quia iudicare & velle fu rari non est malum, nisi quia ipsa operatio furti est mala quae est obiectum eius: tamen sufficienter impeditur ratio quantum ad hoc quod probabat quod delectatio non posset dici mala: quia consequeretur operationem malam quae non esset obiectum: hoc enim falsum est de cognitione practica & dilectione mali, quae sunt malae antequam fiat reflexio super illas, & per consequens antequam sint obiectum: dicunt etiam multi quod quando aliquis iudicat & eligit fornicari, non ideo sunt mali actus inte riores: quia sunt mali exteriores, sed econuerso malitia inest exteriori actui propter malitiam interioris. Quod quidem manifestum est si actus exterior accipiatur vt effectus interioris: sed si accipiatur in ratione finis: tunc differunt quaedam quod sic actus interior habet bonitatem ab exteriori sicut a fine & obiecto:sed hoc est extra propositum.

septima instantia contra quartam rationem adhuc stat, nec valet prima euasio: quia illa concedit pro positum: scilicet quod maior non sit vera vniuersaliter, sicut vniuersaliter accipiebat. Nec valet alia euasio: quia non est idem obiectum in quod tendit voluntas per desiderium viae & quiescit in patria: quia in patria non solum quiescit in visione Dei propter visionem quam desiderabat: sed quiescit in ipsomet Deo secund um quod in se est summum bonum: & complacet sibi in Deo non solum in visione Dei: nec est simile de vino quod non amatur propter se: sed propter gustum: vnde non quiescit nec con placet gustans vinum in gustato, sed in ipso gustu tantum.

Et ad id quod sequitur deidentitate obiecti, dicendum, quod dato quod Deus non esset obiectum desiderij viae secundum se: tamen est obiectum amoris charitatis secundum se: delectatio autem quae est in patria magis essentialiter consequitur amorem sine quo esse non potest, quam Dei desiderium, sine quo esse potest, & sic eius obiectum non est Dei visio sed ipse Deus: & istud demonstrari potest secundum illos qui dicunt, quod Deus potest facere actum voluntatis sine actu intellectus: cum tamen non possit facere actum potentiae sine obiecto: si ergo potest face re delectationem sine visione, quam tamen non potest facere sine suo obiecto immediato: ergo oblectum imme diatum delectationis non est ipsa cognitio.

Octaua instantia, ad hoc quod Deus sit obiectum amoris non conplectitur aliquid extra Deum nec quantum ad amorem amicitiae quo Deus diligitur, nec quantum ad amorem concupiscentiae quo ei summum bonum optatur: & illud sufficit ad delectationem consequentem, nec requiritur vt ipsi dicunt complexio qua Deus sit nobis formaliter bonus. Illo enim modo in aliquo delectamur quo ipsum diligimus: sed Deum diligimus non solum vt est bonus nobis sed etiam vt est bonus in se, imo plus vt bonus in se quam vt bonus nobis formaliter: ergo vtroque modo delectamur in Deo: scilicet vt est bonus in se & nobis, & plus vt est bonus in se: Cum enim homo diligat Deum plus quam se, si homo non delectatur in perfectione sua nisi quia amat illam sibi: ergo cum plus amet perfectionem Dei ipsi Deo quam suam sibi: plus delectatur ex hoc quod amat sibi bonum diuinum: & sic immediata ratio summae delectationis est Deus in se: non Deus in nobis.

Ad ar gumen. principale est dicendum per interpretationem maioris: & ad probationem dicendum, quod consequen tia nulla est, sicut patet in simili: quia finis est obiectum charitaris sicut fruitionis: non tamen propter hoc sequi- tur quod finis extra sit obiectum mediatum: & finis intra immediatum, imo finis extra qui est Deus est eius imme diatum obiectum: & confirmatur, quia immediatum ob iectum spei est Deus secundum se: cum sit virtus Theolo gica, sed fruitio succedit spei: ergo eius immediatum ob iectum est Deus secundum se.

PrevBack to TopNext

On this page

Quaestio 4