Articulus 2

¶ Questio primo PRimo ergo queritur vtrum in deo sint plures persone. Et videtur quod non: quia de nobilitate diuine essentie est quod non plurificatur: sed eque nobilis est persona sicut essentia. ergo in deo persone non plurificantur.

¶ Item que sunt omnino idem re plurificato vno: plurificatur aliud. ergo cum persona et essentia realiter sint idem: si essent plures persone in deo: essent et plures essentie: quod falsum est.

¶ Item pluralitas est superflua quando non est plus de bonitate in pluribus quam in vno. Unde philosophus primo physi aliquid eque bene potest fieri per vnum sicut per. plura: magis ponendum est vnum quam plura: sed in pluribus diuinis personis non plus potest esse de bonitate quam in vna: ergo superfluum est ponere in diuinis plures per sonas.

¶ Item vbicumque est pluralitas sunt plures vni tates. sed in deo non sunt plures vnitates cum in deo non sint plures entitates. Et secundum philosophum. 4. meta. ens et vnum non differunt nisi ratione: ergo in deo non sunt persone plures.

¶ Item de ratione persone diuine est et sentia et proprietas distinctiua que est proprietas relatiua. sicut videmus quod de ratione sortis est homo cum ratione distinctiua quecumque sit illa: cum ergo essentia indiuinis non plurificetur: non plurificatur quicquid est de ratione diuine persone. sed non possunt dici simpliciter plurles persone: quando non plurificatur quicquid est de earum ratione. ergo in deo non sunt simpliciter plures persone.

Contra Augustinum de fide ad Petrum non multum post principium: si in illa natura patris. et filii et spiritus sancti vna esset tantum persona non diceretur faciamus hominem ad imaginem et similitudinem nostram.

¶ Item Trimegistus de diuinitate ad Asclepium dicit. Omnium effectus naturamque cognoscens miretur adoret atque collaudet artem diuinamque mentem. Sed Augustinus 6 libro de trinitate. c. X. dicit quod filius dei est ars quedam omnipotentis atque sapientis dei: nominando filium nomine verbi. ergo in diuinis est ponere mentem paternam et verbum eius et sic personas plures.

Respondeo quod in deo sunt plures persone: et hoc potest declarari ex suppositionibus manifestis. Quarum prima est quod in deo est summa bonitas. Secunda quod in deo est summa perfectio. Tertia quod in deo est summa simplicitas. et hoc probatur dis. 8. Quarta quod in deo est summa primitas. Quinta quod omnes emanationes necesse est reduci in vnam primam: sicut omnes vnitates in vnam vnitatem primam. Ex prima sup positione argumentatur sic: In deo est summa bonitas: ad summam bonitatem pertinet se summe communicare. quia secundum Diony. de angelica hierar. ca. 4. Bonum est sui communicatiuum: sed diuina bonitas non potest se summe communicare alicui creature: nec omnibus simul: quia non sunt capaces bonitatis in summo: ergo in diuinis oportet esse personam increatam cui summe communicetur: sed nullus potest eam summe communicare nisi persona increata: ergo oportet esse in diuinis personam summe comunicantem diuinam bonitatem et aliam cui summe colotur. Ex secunda suppositione arguo sic. In deo est summa perfectio: sed perfectionis est producere similem sibi in naturaergo summe perfectionis est producere summe sibi similem: sed nulla persona creata potest esse deo summe similis. ergo ad perfectionem diuinam spectat quod ibi sit emanatio alicuius persone increate. Nec simili modo posses arguere de essentia: quia hoc poneret limitationem in producta et in producente: non sic autem posset dici de persona producente et producta: quia suam infinitatem habent ratione essentie. Ex tertia suppositione arguo sic: In deo est summa simplicitas: sed quanto aliquid simplicius tanto inpluribus suppositis inuenitur: vt patet in vniuersali: quod simplicius est singulari. Ex defectu autem simplicitatis est quod numeretur in pluribus suppositis: ergo cum in diuina essentia sit simplicitas in nullo deficiens: opoertet quod sit in pluribus suppositis non plurificata. Ex quarta suppositione arguo sic: In deo est summa primitas: et quamto aliquid prius tanto fecundius: ergo sicut essentia diuina propter sui primitatem principium est aliarum essentiarum: ita oportet ponere quod persona in diuinis que non est producta est alterius persone productiua in eadem essentia propter sui primitatem. Ex quinta suppositione arguo sic: Omnes emanationes necesse est reduci in vnam primam: sicut omnes vnitates in vnam primam vnitatem. Non possunt autem omnes reduci in vnam emanationem alicuius creature: quia mualte creature a deo immediate tantum emanauerunt: ergo oportet omnes emanationes reduci ad emanationem alicuius increate persone: sed eadem persona non potest emanare a semetipsa. Unde Augustinus primo de trini. c. primo Nulla omnino res est que seipsam gignat vt sit: validius autem argumentum ad principalem conclusionem est argumentum lumis fidei hoc dictantis anime fideli et validissimum testimo nium sacre scripture quibus magis innitendum est quam rationi.

Ad primum in oppositum cum dicis quod eque nobilis est persona sicut esentiam etc. Dico quod verum est: tamen non posse diuinam essentiam multiplicari spectat ad eius nobilitatem: quia talis plurificatio non posset fieri nisi per proprietates absolutas et realiter distinctas: et ita plus esset de bonitate in pluribus quam in vna: et sequeretur quamlibet illarum esse limitatam: quod esset contra diuine essentie nobilitatem. Distinctio autem personarum est per proprietates relatiuas: dicente Boeus in libro de trinitate. c. x. quod relatio multiplicat trinitatem: ad talem autem distinctionem non sequitur in diuina essentia: nec argumentum: nec multiplicatio bonitatis.

¶ Ad 2m cum dicis quod que sunt omnino idem re: plurificato vno plurificatur aliud etc. Dico quod verum est si est idemptitas secundum rem et secundum modum se habendi: quamuis autem essentia et persona sint idem re: tamen essentia habet modum essendi absolu tum: persona vero habet modum se habendi in relatione ad aliam.

¶ Ad 3m cum dicis quod pluralitas est superflua: quando plus non est de bonitate in pluribus quam in vno etc. Dico quod falsum est: quando plenitudo bonitatis est ratio pluralitatis: sic autem est in deo. Plenitudo enim bonitatis est eius ratio quod in deo sint plures persone.

¶ Ad 4m dicitur quod in deo non sunt plures vnitates etc. Dico quod verum est loquendo de vnitate essentia li: quia tunc essent in deo plures actualitates: quia tale vnum et ens conuertuntur: Non est autem verum loquendo de vnitate personali. Unde concedo quod in deo sunt plures vnitates personales.

¶ Ad 5m cum dicis quod non plurificatur quicquid est de ratione diuine persone etc. Dico quod immo secundum quod vna nata est distingui ab alia: in essentia autem non sunt nate distingui: quapropter pluralitas personarum non debet dici simpliciter pluralitas vel numerus: nisi dicatur personarum et quia hoc ponendo non ponis totam numeri rationem.

Respondeo quod in diuinis sunt tres persone tantum: secue paContra priescano Io caper vltimo. Tres sunt quite

¶ Questio. ii Secundo queritur vtrum in deo sint tres persone tantum. Et videtur quod non quia sicut in deo est sapientia et voluntas: ita est libi potentia: ergo sicut est ibi persona procedens per modum intellectus et per modum voluntatis videtur quod sit etiam ibi persona procedens per modum potentie: ergo sunt plures quam tres: secued tres procedentes et vna que non procedit.

¶ Item sicut est ibi persona procedens per modum voluntatis et persona procedens per modum intellectus: ita videtur quod sit ibi persona procedens per modum nature et persona procedens per modum artis cum in deo sit natura et ars.

¶ Item ad nobilitatem persone spectat producere personam: aliter enim nulli persone conueniret: sed tres persone sunt equalis nobilitatis. ergo spiritus sanctus producit personam: et ita plures sunt quam tres.

¶ Item si perfectionis est in patre generare filium: maioris perfectionis est in eo generare duos filios: et maxime perfectionis generare multos filios. per illam regulamphlosophi. 2. thop. quod si simpliciter ad simpliciter: ita magis ad magina. Unde videtur quod si voluptas bona et magis voluptas magis bona. Uidetur ergo quod pater omnipotens multos filios genuerit: et sic sunt plures persone quam tres.

¶ Item quia filius non accepit voluntatem per spirationem: ideo potest spirare. ergo a simili cum spritus sanctus non habeat naturam per generationem videtur quod potest generare: et ex consequenti quod generat. Contra primo Cano. Io. capitulo vltimo. Tres sunt qui testimouium dant in celo: pater: verbum: et spiritus sanctus: et hi tres vnum sunt. ergo etc. Respondeo quod in diuinis sunt tres persone tantum: scilicet pater: filius: et spiritus sanctus. et hoc testatur sanctissima fides christiana: cui falsum subesse non potest. Hoc etiam declaratur ratione cum essentia sit de ratione persone: quia persona comprehendit essentiam et relationem persone constitutiuam. oportet quod actiones personales radicentur: vt ita loquar in actibus essentialibus: cum autem actio personalis sit actio ad aliquam intra: oportet quod radicetur in actuessentiali non tendente ad extra sed intra manente. Indeo autem cum sit natura pure intellectualis: non sunt nisi duo tales actus: secuet intelligere et velle. ergo in diuinis persona non producit personam nisi per modum intelligendi scilicet de deo. et sic producit verbum: et per modum volendi: secuet spirando: et sic producunt pater et filius spiritum sanctum. Unus autem actus essentialis non potest esse ratio nisi vni us actus personalis in diuinis: quia vnus actus essentialis non potest esse ratio duorum actuum personalium simul quia tota virtus actus essentialis in vno actu personali exprimitur propter summam perfectionem personalis actus: nec etiam successiue: quia in deo non preterit aliquis actus: ergo in diuinis non est nisi vnus actus dicendi: nec nisi vnus actus spirandi cum in diuina essentia non sit nisi vnus actus intelligendi: nec nisi vnus volendi propter essentie vnitatem et ipsorum actuum perfectionem: quia quilibet equat totam virtutem potentie cuius est actus: sed vnus actus dicendi non terminatur nisi ad vnum verbum: nec vnus actus spirandi nisi ad vnum spiritum sanctum: ergo in deo non sunt nisi due persone productem scilicet vnum verbum: quod idenest re quod filius: vnus spiritus sanctus: et persona patris que non est producta et est producens: ergo in diuinis sunt tres persone tantum. Huius aut exemplum in creaturis expressum reperire non possumus. sed post exemplum de imagine et vestigio: de quibus agetur dis. sequenti potest poni exemplum de triangulo: quamuis in infinitum sit magis dissimile quam simile. Intriangulo tres sunt anguli et vnus non est alius: et tamen qui libet totam superficiem trianguli comprehendit: ita quod illi tres anguli in essentia superficiei non distinguuntur: secunum per relationes distinctas: cum quilibet angulus totam superficiem¬ trianguli comprehendit: sed sub respectu alio et alio. Multe alie rationes congruitatis quarum vna posset sumi ex parte summe germanitatis: et alia ex parte sunme charitatis que requiritur dilectum a se diligi ab altero et diligere alterum: possent adduci: que causa breuitatis possunt dimitti.

Ad primum in oppositum cum dicis quod in deo est persona procedens per modum potentie etc. dico quod non oportet: quia quia cum productio persone sit actio manens intra: non accipitur secundum principium agendi in aliud extra. potentia autem in diuinis est habmi principium: bene secundum ipsam consideratur actio ad extra: et ita secundum ipsam non est aliqua emanatio nisi extrinseca que est emanatio creaturarum.

¶ Ad 2m cum dicis quod est ibi persona procedens et per modum nature et per modum artis etc. Dico quod processio per modum nature qua procedit filius et processio per modum intellectus qua procedit verbum non distinguuntur in diuinis realiter: nec etiam filius et verbum. Unde sola ratione differunt: et ad hoc assignatur duplex ratio. Una quia non sunt relationes opposite: nec etiam disparate: quia in diuinis: vna est de alterius ratione. Filius enim procedit per modum nature: verbum autem per modum nature que est intellectus seuratione modi procedendi procedit per modum similitudinatura intellectualis: et non est distinctio in diuinis nisi secundum oppositas relationes vel saltim disperatas: alia quia id quod procedit per modum intellectus: vt verbum ex nis: sicut et filius qui procedit per modum nature. productio autem per modum artis reducitur ad productionem. per modum intellectus: vel ad productionem per modum voluntatis.

¶ Ad 3m cum dicis quod cum spitus sanctus sit eque nobilis sicut alie persone producit personam etc. dico quod non opetet: immo ex hoc quod est equalis nobilitas: sicut alie persone non producit aliquam personam: quia cum probatum sit in corpore quaestionis quod in diuinis non potest esse nisi vnus actus spirandi nec nisi vnus actus generandi: eo quod vnus actus essentialis in diuinis non potest esse radix: vt ita loquar nisi vnius actus personalis: si spiritus sanctus spiraret: spiraret eodem actu spirandi quo spiratus est: et ita non spiraret nisi se supra ipsum: et si generaret: generaret eodem actu quo filius genitus est a quo procedit ipsemet spiritus sanctus: et ideo produceret illum eundem filium a quo productus est. Ex hoc videre potest quod si filius generaret cum non posset generare nisi eodem actu quo genitus est non generaret nisi seipsum: quod ergo spiritus sanctus non potest generare nec spirare: non est propter hoc quod sit minus nobilis quam pater vel filius: quia ex eadem nobilitate diuine essentie est quod pater generatet spirat: et et filius spirat et non generat et spiritus sanctus: non quod generat neque spirat.

¶ Ad 4m cum dicis quod si perfectionis est generare vnum filium maioris perfectionis est generare plures si lios. Dico quod non sequitur in diuinis: quia ex summa perfeetione que est in patre generat tam perfecto actu generandi et filium tam perfectum: quod equatur vt ita loquar totus conatus potentie generatiue. et ideo cum ille actus generandi semper maneat: altero actu non potest generare: quia cum potentia exit in actum ita perfectum quod ille actus equat totam intentionem potentie: illa potentia non potest in alium actum similem illo durante. Unde si ponatur aer in summa dispositione ad suscipiendum lumen: quia sol illuminat ipsum ex toto conatu sue virtutis et aer recipit quantum potest recipere: dico quod manente illo lumine sol non posset in aere lumen aliud generare. Unico autem actu generandi non potest generari nisi vnicus filius perfectus totam accipiens substantiam patris.

¶ Ad 5dicendum secundum aliquos: quod ratio quare filius spirat: non est tantum: quia non est spiratus: sed quia non est spiratus neque a spirato. Quamuis autem spiritus sanctus non sit genitus tamen est a genito: sed quod spiritus sanctus generare non posset: etiam si non procederet a filio: ideo adhuc dicendum aliter ad argumentum scilicet quod non est simile: quia spirari personam a filio non in cludit in diuinis esse plures actus spirandi: sed si spiritus sanctus generaret cum non posset generare actu illo quo filius genitus est essent in diuinis plures actus generandi: quod ostensum est esse impossibile.

¶ Questio. iii. Tertio queritur vtrum primo secundum rationem intelligendi diuina essentia perfecte existat: quam sit in deo pluralitas personarum. Et videtur quod sic. quia actus notionales per quos est in diuinis personarum pluralitas presupponunt perfectam existentiam persone cuius sunt actus: sed perfecta existentia essentie est de ratione perfecte existentie persone cum essentia sit de ratione persone: ergo personarum pluralitas presupponit perfectam existentiam diuine essentie.

¶ Item dicere presupponit hypostasim patris perfecte sapientem: secundum Augutentum 7o de trinit. cap. primo In deo hoc est esse quod sapere: ergo dicere presupponit hypostasim patris perfecte existentem. sed de ratione perfecte existentie persone est perfecta existentia essentie. ergo dicere presupponit perfectam existentiam essentie: et ex consequenti personarum pluralitas. Contra Si personarum pluralitas presupponeret perfectam essentie existentiam: presupponeret perfectam existentiam sue sapientie: voluntatis et potentie. Cum ergo hec sufficiant ad productionem creaturarum: emanatio creaturarum non dependeret ab emanatione personarum: quod falsum est: cum dicat Augustinus. xi. libro confessi. longe post principium ad deum loquens. Uerbo tibi coeterno simul et sempiterno dicis omnia que dicis: et sic quicquid dicis nec est aliter quam dicendo facis.

¶ Item si diuina essentia in vna hypostasi perfecte existeret pluralitas hypostasum esset superflua: quod falsum est.

Ad istam questionem dicunt quidam quod diuinam essentiam perfecte existere dupliciter potest intelligi: scilicet aut de perfecta eius existentia simpliciter: aut de perfecta eius existentia quam requirit constitutio persone. Primo modo pluralitas personarum non presupponit secundum rationem intelligendi perfectam essentie existentiam. sed econuerso: quia natura eius est existere in tribus suppositis. Aliter enim emanatio personarum non comprehenderetur infra perfectionem diuini esse: seu non includeretur imperfectione eius. Secundo modo pluralitas personarum presupponit perfectam essentie existentiam cum actus notionales presupponant perfectam existentiam hypostasis cuius sunt actus. Nec ex hoc sequitur quod presupponant perfectam existentiam essentie modo primo. Potest enim aliquid intelligi esse de ratione perfecti suppositi: quod tamen simpliciter non intelligitur esse perfectum habere. Et per hoc vt dicunt patet responsio ad primum ad partem primam et etiam ad secundum. Mihi autem videtur dicendum quod diuinam essentiam per fecte existere potest dupliciter intelligi. Uno modo oexistere omnibus modis quibus existere apta nata est. Alio modo pro existere tali existentia in qua nulla penitus est existendi imperfectio. Primo modo non existit perfecte prius secundum rationem intelligendi quam sit in ea pluralitas personarum: quia nata est existere vt non habita ab alio: et sic existit in patre: et vt habita ab alio per generationem non essentie: sed habentis eam: et sic est in filio et vt habita ab alio per spirationem: et sic est in spiritu sancto. Secundo modo dico quod prius secundum rationem intelligendi existit perfecte quam sit in ea pluralitas personarum: quia in hypostasi patris est absque omni imperfectione existendi. sed hec est difficultas: cum pater non sit nisi sit filius: quia sic loquendo de perfecte existere non existit perfectius tribus predictis modis simul quam vno modo: sicut nec plus de perfectione existendi in tribus personis simul quam in vna. Et sic procedunt argumenta ad partem primam.

Ad primum ad partem secundam patebit quid dicendum: cum infra queretur distinctio xiii. Utrum creaturarum emanatio de necessitate presupponat generationem filii et spirationem spiritus sancti.

¶ Ad 2m dicendum quod non propter hoc est in diuinis superflua pluralitas personarum: quia huius pluralitatis ratio est super perfecta diuine essentie existentia in hypostasi non habente eam ab alio.

¶ Questio. iiii. QUarto queritur sine argumentis quot modis insinuat trinitas in sacra scriptura. Respondeo quod octo modis ad minus. Uno modo per significationem principalem: ibi. Mat. vltimo. In nomine patris et filii et spiritus sancti.

¶ 2o per numeri consignificationem. Gen. primo faciamus hominem etc.

¶ 3o modo per terminorum suppositionem. Ecci. 24. Ego ex ore altissimi prodii.

¶ 4o per comnotationem nomine imaginis. quia secundum Hylarium: imago connotat respectu personarum adinuicem.

¶ 5per verborum ordinenin psalmum. Bstendicat nos deus deus noster: bedicat nos deus.

¶ 6o per trinam replicationem. Esa. 6. Sanctus sanctus sanctus etc.

¶ 7o per operum appropriationem. Genem primo In principio creauit deus etc.

¶ 8o per constitutionis habitudininem differentem Ro. xi. Ex ipo et per ipsum et in ipso etc.