Articulus 2

PRimo ergo quero vtrum per creaturas possimus aliquo modo cognoscere de deo quid est. Uidetur quod non. Damascenus libro primo c. 4. Quecumque in deo dicimus affirmatiue non naturam sed ea que sunt circa eius naturam ostendunt. Et ponit exemplum de bonitate et iustitia et sapientia. Cum ergo non possimus alia cognoscere de deo per creaturas quam illa vel consimilia: videtur quod non possumus cognoscere per creaturas quid est deus.

¶ Item Diony. de ange. hierar. c. 2. dicit quod in diuinis negationes vere sunt affirmationes vero incompacte: ergo nihil vere possumus affirmare de deo quod non esset verum si per creaturas possemus aliquo modo cognoscere quid est deus.

¶ Item intelligere quid est res est ipsam videre intellectualiter. Sed per creaturas non possumus deum videre: cum in eius visione consistat vita beata. cum dicat Saluator Io. 17. ad patrem. Hec est vita eterna vt cognoscant te etc. ergo per creaturas non possumus aliquo modo intelligere quid est deus.

¶ Item Algazel. 3. c. metatur sue dicit sic. Si est aliquid cuius simile non est in te illud nullo modo poteris intelligere. Et hec est eius essentia quoniam ipse est ens absque eo quod respondetur ad quid est.

¶ Item intellectus cognoscit rem per sui assimilationem ad ipsam: sed omnis creatura magis est deo dissimilis quam similis: ergo magis

Contra facit nescire quid est deus quam scire. Clo. super illud verbum ad Ro.i. quod (notum est dei manifestum est illis.) Dicit quod in se habent vnde noscenpossent quod cognoscibile de deo est scilicet naturalem rationem. Et super illud verbum. (Deus enim illis manifestauit.) dicit glo. per opus suum per quod eos audiuit. hoc idem dicit ne sola natura sufficere videretur supple sine operibus exterioribus: et quod ita intelligatur patet per hoc quod statim sequitur vt enim deus qui natura inuisibilis est etiam a visibilibus posset sciri: opus fecit quod opificem visibilitatis sue manifestauit vt per certum incertum posset sciri: et ille deus omnium crederetur qui hoc fecit quod ab his impossibile est fieri.

Respondeo quod cognoscere per creaturas aliquo modo quid est deus potest intelligi dupliciter. Uno modo de cognitione que est in speciali clara et immediata: et ad talem cognitionem habendam de deo non potest intellectus attingere per creaturas. Alio modo potest intelligi de cognitione in generali obscura et discursiuia siue mediata: et sic per creaturas possumus inuestigando deuenire aliquo modo in cognitionem quid est deus cum adiutorio illius luminis: quod de lege communi nostro intellectui a sua creatione est impressum: et hoc declaro sic. Aug. 8. de trini. c. 6. Non potest diligere quod iustum esse credit ob hoc ipsum quod iustum esse credit. Si quid sit iustus ignorat: cum ergo per creaturas possimus excitari ad intelligendum deum cum ipsum diligere non possemus credendo ipsum esse deum. si quid sit de us omnino ignoraremus: videtur quod per creaturas aliquo modo cognoscere possimus quid est deus.

¶ Item Augustinus eodem libro in eodem. ca. vult quod non potest homocognoscere signa animi iusti nesciens omnino quid sit iustus: ergo similiter non possemus per creaturas cognoscere aliquam similitudinem dei esse in creaturis. Si per creaturas nullo modo possemus cognoscere quid est deus.

¶ Item Constabulus libro de differentia spiritus et anime. Impossibile est scire differentiam aliquarum rerum nisi sciatur quid sit vnaqueque earum. Unde et per hoc philosophus. 2. de anima probat esse sensum communem sub cuius apprehensione contineantur omnia sensibilia sensuum particularium vt iudicare possit differentiam inter illa. Sed per creaturas in uestigando possumus cognoscere quod deus non est creatura. ergo per creaturas inuestigando possumus cognoscere aliquo modo quid est deus et quid creatura.

¶ Siautem velles dicere ad omnia ista argumenta quod intelliguntur de quid est: quod dicitur per nomen: hoc non obstat: quia nomen imponitur ad significandum aliquid pertinens ad essentiam rei quam signti. quia secundum philosophum. 4. meta. ratio quam signt nomen est diffinitio: supple in habentibus diffinitionem. In his autem que non habent diffinitionem est aliquid pertinens ad essentiam signte rei: qui ergo cognoscit quid est quod dicitur per hoc nomen deus: aliquo modo cognoscit quid est deus.

¶ Item ad principale per creaturas inuestigando possumus cognoscere esse vnam veritatem vltra omnem veritatem creatam: et ex conseqenti eam non esse accidens alicuius creature: et quod non est accidens deo: et ex consequenti quod est aliquid in se existens: et sic est substantia: et ita per creaturam inuestigando possumus cognoscere quod veritas increata est substantia: et hoc est cognoscere quid est in generali.

¶ Item apostolus ad Ro. primi vult quod per ea que sacta sunt potest cognosci sempiterna dei virtus et diuinitas: et hoc cognoscere est aliquo modo cognoscere quid est deus in generali obscure et mediate.

Ad primum in oppositum cum arguitur per auctoritatem Damasceni: dico quod Damascenus ea que sunt circa naturam vocat attributa diuine essentie propter hoc quod quamuis idem sint realiter quod diuina essentia tamen differunt ratione: sicut diceremus qui affirmat sapientiam de deo non asfirmat iustitiam quamuis enim reali¬ ter sint idem in deo sapientia et iustitia: tamen ratione differunt: et tunc esset sensus: quod qui affirmat sapientiuam de deo affirmat sub alia ratione de deo quam ille qui affirmat iustitiam: quamuis eadem res affirmetur vtrobique.

¶ Ad 2m cum dicitur quod in deo affirmationes sunt incompacte etc. potest dici quod intelligit: quod quamuis affirmemus de deo mediante nota compositionis que importatur per hoc verbum est: tamen isti compositioni non respondet aliqua compotio realis in ipso deo. Cui concordat Commenta. super. 18 propositione de maximis theotur vbi dicitur sic. Incompacta vero siue incomposita dicitur affirmatio cum non signt compositionem quam signare videtur: vt cum dicitur deus est iustus: non enim ibi signatur compositio iustitie ad deum. non enim componitur vel inheret. Sed potius signatur esse iustitia quam iustus: quia tamen in transla. abba. habetur quod nihil de deo possumus affirmare. proprie dici potest quod intellectus Dionysii est quod illud quod affirmamus de deo improprie affirmamus propter hoc quod nec proprie nec sufficienter de deo loqui possumus.

¶ Ad 3m cum dicitur quod intelligere quid est res: est ipsam videre intellectualiter etc. Dico quod hoc non habet veritatem nisi cum intelligitur quid est in speciali clare et immediate.

¶ Ad 4m m arguebatur per auctoritatem Algazelis dico quod debet intelligi de cognitione quid est deus in speciali: aliter verbum suum non haberet veritatem.

¶ Ad 5m dicendum quod quia creatura magis est non similis deo quam similis: ideo per creaturas non possumus cognoscere perfecte quid deus est. Unde qui non habet aliam cognitionem de deo quam per creaturas: ita cognoscit de um quod tamen quid est deus magis latet ipsum quam sit cognitum ab eo.

¶ Questio. ii. Secundo queritur vtrum pex creaturae pomus etvnocere quod deus trinus et vnus est: et videtur quod sic. Richardus perili. de trinitate. c. 4. dicit quod de omnibus essentiis quecumque eterna sunt: eterna ratione carere non possunt: ergo trinitatis et vnitatis est ratio eterna: et ita necessa ria: sed veritas que habet rationem necessariam videtur posse inuestigari per creaturas. ergo etc.

¶ Item per creaturas possumus deuenire in cognitionem appropstia torum scilicet potentie: sapientie et bonitatis. Unde et philosophus priamoceli et mundi loquens de numero trinario: dicit per hunc numerum adhibuimus nosipsos magnificare deumvnum creatorem eminentem proprietatibus eorum que sunt creata: sed cognitio appropriatorum dependet ex cognitione propriorum: ergo per creaturas possumus cognoscere patrem cui attribuitur potentia et filium cui appropriatur sapientia: et spiritum sanctum cui appropriatur bonitatis affluentia.

¶ Item vt habetur Gen. ids nos sumus facti ad imaginem dei scilicet quantum ad animam. Sed res potest cognosci in sua imagine: ergo cum possimus cognoscere in nostra anima essentie vnitatem et potentiarum trinitatem: videtur quod per hoc possumus in deo cognoscere personarum trinitatem et essentie vnitatem.

¶ Item quia in creatura est vestigium dei: ideo per cognitionem creatu re secundum id quod est deuenire possumus in cognitionem eiusdem sub ratione qua in ea vestigium dei est: ergo a simili cum in anima nostra sit imago summe trinitatis et vnitatis: et per cognitionem anime nostre secundum id quod est de uenire possumus in cognitionem eiusdem sub ratione qua in ea est imago summe trinitatis et vnitatis. Sed sic cognoscendo animams nostram cognoscere possumus quod deus est trinus et vnus.

Contra er creaturas non postumus cognoscetret drs inliuutulussimie non inuenitur in creatura. Sed in creatura non inuenimus vnam essentiam in tribus suppositis: ergo per creaturas non possumus hoc cognoscere de deo.

¶ Itemad Heber. xi. Fi¬ des est argumentum non apparentium. Sed deum esse trinum et vnum est de articlis fidei: ergo per creaturas non apporet nobis. Respondeo quod per creaturas ductu rationis naturalis non possumus inuestigando cognoscere deum esse trinum et vnum: quod patet sic. secundum enim Diony. vlti. c. de di. no. In cognitione dei per inuestigationem tripliciter ascendimus a creaturis. Uno modo per ablationem conditionum imperfectarum et sic cognoscimus deum esse increatum et infinitum et sic de aliis. Alio modo per causalitatem creaturarum: et sic cognoscimus ipsum esse creaorem gubernatorem et sic de aliis.

¶ Tertio modo per supereminentiam conditionum perfectarum: et sic cognoscimus ipsum esse super lumen super vitam et sic de aliis. Sed neutro istorum modorum possumus ipsum cognoscere trinum et vnum: quia hoc non est cognoscere per ablationem: et ita non potest cognosci secundum primum modum: nec etiam per causalitatem creaturarum: quia omnia que dicuntur de deo per respectum ad creaturas pertinet ad essentiam et non distincte ad personas. Nec etiam hoc potest cognosci per tertium cognoscendi modum: quia sic cognoscitur deus quantum ad supereminentiam perfectionum quarum participationes sunt in creatura: in nulla autem creatura inuenitur in tribus suppositis vna essentia. deum ergo esse trinum et vnum non cognoscimus nisi per fidem vel doctrinam maxime per doctrinam sacre scripture. Unde si aliqui philosophi cognouerunt in diuinis plures personas. hoc fuit autm quia legerunt libros sacre scripture aut quia deus per aliquam gratiam gratis datam eis reuelauit: cui concordat verbum apostoli ad Ro. i. dicentis. Deus enim illis manifestauit. et sic cognouit ille platonicus qui in libro suo posuit euangelium Ioannis vsque ad illud verbum caro factum est secundum quod narrat Augustinus. 7. confess. quasi in medio. Et etiam sic cognouit Hermes qui alio nomine dicitur mercurius qui secit librum qui dicitur verbum perfectum in quo sic ait. Hic est filius bedicti dei etc. secundum quod narrat Augustinus li. contra quique here. longe post principium. et sic nouit etiam Sibyllaillud quod Augustinus 18 de ci. dei. c. 22. refert ipsam dixisse. et Auicen illud quod dixit de spiritusancto. X. metaphy. cap. 2.

Ad primum cum arguitur in oppositum per auctoritatem Rich. dico quod non quecumque necessaria potest inuestigari per creaturam: et ideo hoc in argumento supponendo peccabas.

¶ Ad 2m cum dicitur quod per creaturas possumus deuenire in cognitionem appropriatorum etc. dico quod verum est secundum id quod sunt in generali non tamen sub ratione qua personis sunt appropriata et sic cognitio appropriatorum non dependet ex cognitione propriorum.

¶ Ad 3m cum dicis quod res potest cognosci in sua imagine etc. Dico quod hoc verum est quando imago cognoscitur sub ratione qua illius rei imago est: quamuis autem possimus cognoscere in anima nostra id quod est imago: non tamen ipsam possumus cognoscere per creaturas sub ratione qua est imago summe trinitatis et vnitatis.

¶ Ad 4m dicendum quod non est simile quia ratio vestigii est ratio confusa: ratio imaginis est ratio distincta: ratio enim vesti gii est in creatura respectu dei quantum ad communia: ratio imaginis respicit propria. Et sicut dicit philosophus primo phy. sunt nobis primum manifesta confusa magis quamuis distincta vel minus confusa sint notiora simpliciter secundum quod ipse vult ibidem.

¶ Questio. iii. Tertio queritur vtrum intellectus beatus cognoscat deum per creaturam. Et videtur quod sic. quia multa scit concludere de deo arguendo a creaturis quod videtur idem quod cognoscere deum per creaturam: ergo etc.

¶ Item simul possumus aliquid videre mediate et immediate: vt patet cum videmus hominem in speculo per lineam reflexam et simul cum haec dirigendo aspectum in ipsum per¬ lineam non reflexam: ergo similiter non obstante quod intellectus beatus immediate cognoscat deum: similiter cum hoc potest ipsum cognoscem per creaturam.

Contra Bernardum libro 5 de considera ad Euge. c. primo. Quid opus est scale tenenti iam solium. creatura autem est quasi scala qua ad cognitionem dei ascendimus: ergo cum intellectus beatus deum immediate videat per creaturam non ascendit ad dei cognitionem.

Respondeo quod intellectus beatus deum non cognoscit per creaturam: sed tamen non obstante quod deum videt clare et immediate simul cum hipsum cognoscit in creatura: quia cognoscere deum per creaturam est per cognitionem creature discurrendo ascendere in cognitionem creatoris quantum ad aliquid quod alias non cognoscebatur de eo: sicut cognoscere conclusionem per principia est per cognitionem principiorum discurrendo acquirere conclusionis cognitionem: ita quod alia est cognitio qua cognoscitur principium et alia cognitio qua cognoscitur conclusio ex prima cognitione causata. Intellectus autem beatus a cognitione creature non discurrit ad inquerendum aliquam cognitionem creatoris quam ante de creatore non haberet: et ideo dicimus quod non cognoscit deum per creaturam. Cognoscere autem in creatura est ita perfecte cognoscere creaturam quod vna cognitione et sine discursu cognoscat deum: quantum ad illud quod de ipso refulget in creatura: sicut cognoscere conclusionem in principio est ita perfecte et clare cognoscere principium quod simul eodem actu cognoscatur conclusio virtualiter contenta in principio: quia ergo beati cum hoc quod vident deum immediate in quo creaturas vident: vident etiam creaturas in proprio genere ita perfecte quod eodem actu quo creaturas vident inprio genere vident etiam ipsum deum quantum ad illud quod de ipso refulget in creatura: ideo concedimus quod cum hoc quod deum vident in se que visio potest dici matutina vel diurna: cognoscunt etiam deum in creatura: que cognitio respectu prime potest dici vespertina. Sicut enim cognitio creature in deo: quia ibi cognoscitur perfectius et clarius quam in seipsa dicitur matutina vel diurna: et alia corgnitio que cognoscitur in seipsa dicitur vespertina a simili aliqualiter: dico quod cum cognitio qua deus cognoscitur in seipso sit perfectior et clarior quam illa qua cognoscitur in creatura etiam ab intellectu beato quod potest dici cognitiodei matutina vel diurna. et secunda respectu istius potest dici vespertina non propter rem cognitam que summa luxest: sed propter modum cognoscendi.

Ad primum in oppositum dico quod non est idem cognoscere discursum et cognoscere discurrendo. Unde quamuis intellectus beatus optime sciat quomodo intellectus viator discurrit a cognitione creaturarum ad acquirendum aliquam cognitionem de deo: non tamen per istum modum deum cognoscit.

¶ Ad 2m dicendum et non plus concludit nisi quod intellectus beatus deum videt in se et in creatura: et hoc concessum est. Sed non sequitur ex hoc quod cognoscat deum per creaturam: sicut in corpore questionis determinatum est.