Articulus 1

¶ Questio pritmo. PRimo ergo quero vtrum deus sit cognoscibilis a creatura. Et videtur quod non. secundum enim philosophum primo physicorum. Infinitum secundum quod infinitum est ignotum: sed deus inquantum deus est infinitus: ergo deus inquantum deus est ignotum a creatura.

¶ Item Diony. de diui. no. 5 cap. de deo loquens dicit. quia ineffabile hoc et incognoscibile.

¶ Item plus distat intelligibile increatum ab intellectu creato: quam intelligibile creatum a sensu. sed intelligibile creatum non potest cognosci a sensu: ergo intelligibile increatum non potest cognosci a creato intellectu.

¶ Item philosophus 3o de anima. vult quod intellectus noster nihilcognoscit sine fantasmate: sed deus cum sit natura pure intellectualis: nullum habet fantasma: ergo deus non potest a nostro intellectu cognosci.

Contra Augustinum 14 de trinitate capitulo 9. sic dicit. Nunc vero ad eam perueniamus disputationem vbi principale mentis humane quo nouit deum. Uel potest cognoscere considerando suscepimus: erg oprincipale mentis humane potest deum cognoscere.

¶ Item Trimegistus de diuinitate ad Asclepium loquens ad deum sic dicit. Gratias tibi agimus summe et exuperantissime: tua enim gratia tantum sumus cognitionis tue lumine consecuti.

Respondeo quod deus est cognoscibilis a creatura etiam per naturam. Dicit enim beatus Diony. 2. c. de diui. no. quod causatiua habent causalium receptas imagines: et vocat causatiua ipsa creata: causa lia vocat causas. similitudines hic vocat imagines. Unde in translatione abbatis habetur sic: creata sunt qualescumque ipsius scilicet cause imagines contingentes. Omnes autem creature effectus dei sunt: quedam que a deo processerunt mediate et immediate: eo quod sicut scribitur super primam propositionem de causis. Omnem operationem quam efficit causa secunda: efficit etiam causa prima. Ueruntamen per modum altiorem et sublimiorem: et multe adeo processerunt immediate tantum. ergo omnes creature habent aliquam similitudinem dei: et ita aliquo modo deum representant. cum ergo per naturam possimus acquirere cognitionem de multis creaturis: per naturam possumus deuenire in cognitionem ipsius dei aliqualiter sub ratione qua creature effectus eius sunt. Unde scribitur in libro sapientie. ca. xiii. A magnitudine speciei et creature cognoscibiliter poterat creator horum videri. Et apostulus ad Ro. i. Inuisibilia ipsius a creatura mundi per ea que facta sunt intellecta conspiciuntur: sempiterna quoque virtus eius et diuinitas: quia tamen sicut dicit Dious. 2. c. de diui. no. non est diligens similitudo causatiuis et animalibus. pro quo habetur in transla. abbatis. Non diligens autem proportionalis est comparatio cause proprie ad causata: quia vt parum postea dicit Diony. Causalia a causatiuis remouentur et supercollocantur: iuxta proprii principii rationem: pro quo habetur in transla. abbatis. Ipse cause a causatis segregantur et supercollocantur per naturam sue caufalitatis. Ideo cognitio quam per naturam possumus habere de deo manuducendo nos ad cognitionem ipsius per creaturas est valde debilis maxime propter dei sublimitatem et nostri intellectus naturalem debilitatem. secundum enim quod ait Auicenna 6 naturalium lib. 5. c. 5. subtilissimas non potest aliquando intellectus apprehendere: quia excedunt eum.

Ad primum in oppositum cum dicitur quod infnitum secundum quid infinitum ignotum est etc. dico quod verum est de infinito illa infinitate que conuenit possibilitati non finite per actum: quia possibilitas non cognoscitur a nobis nisi per actum. talem autem infinitatem in deo non ponimus: loquendo autem de infinitate que conuenit actui non finito nec finibili per aliquam possibilitatem sic propoitio non habet veritatem. Actus enim nullo modo finitus per potentiam nec finibilis: cuiusmodi actus deus est maxime cognoscibilis est: quantum est ex parte sua: et tale infinitum et eius infinitatem potest cognoscere rationa lis creatura: quamuis non ita perfecte sicut ex parte sua cognoscibile est: quia non potest ipsum cognoscere nisi actu finitoet intensiue

¶ Ad 2m cum arguitur per auctoritatem Dionysii dico quod illa auctoritas intelligenda est de cognitione qua cognoscitur quantum ex parte sua cognoscibilis est. sicut enim deussolus cognoscit seipsum

¶ Ad 3m cum dicitur quod magis distat intelligibile increatum ab intellectu creato quam intelligibile creatum a sensu etc. dico quod verum est in ratione entis: sed non ratione cognoscentis et cogniti: quia in tellectus cum sit immateralis per negationem materie sensibilis: et ad imaginem dei factus. Ad cognoscendum deum ordinatur vt sic ipsum cum eius adiutorio capiat per cognitionem et amorem. Unde Augustinus 14 de trinitate ca. 8. dicit de anima. Eo quippe ipso est imago eius quo capax eius est: eiusque esse particeps potest. virtus autem sensitiua cum per organum materiale et sensibile cognoscat. nullo modo ordinatur ad hoc vt cognoscere possit intellectuales creaturas.

¶ Ad 4m dico quod quamuis non habeat deus fantas. ma: tamen sui effectus per quorum cognitionem aliqualiter ascendimus ad aliquam dei cognitionem: fantasma habent: et cum dico in hac quaestione nos deum posse cognoscere per naturam aliqualiter vt amoueatur omnis controuersia sub nomine nature comprehendo omnia que de lege communi dantur in tellectui a sua creatione.

¶ Questio. ii. Secundo queritur vtrum deum esse sit nobis per se notum. Et videtur quod sic secundum Anselis prosoluis. c. ii. Deus est quo magis cogitari non potest. sed illud quo magis cogitari non potest: non potest putari non esse: quia maius est id quod non potest putari non esse: quam illud quod potest putari non esse. ergo cum tale sit nobis per se notum deum esse est nobis per se notum.

¶ Item Dam. libro primo c. primo dicit quod cognitio existendi deum omnibus ab ipso naturaliter inserta est.

¶ Item Hug. libro primo de sac. parte 3 c. primo dicit quod deus ab initio sic in homine cognitionem suam temperauit: vt sicut nunquam quid esset poterat comprehendi sic nunquam quia esset poterat ignorari.

¶ Item philosophus primo poste. vult illud esse principium per se notum quod cognoscimus inquantum terminos cognoscimus: sed scito quid dicitur per istum terminum deus: et per hunc terminum esse: statim videtur veritas istius: deus est: quia deus est purum esse: ergo deum esse est nobis principium per se notum.

Contra Damascenum libro primo capitulo 3. Intantum inuanuit perniciosa hominum malicia: vt dicant deus non noesse: sed intellectus non potest condicere rei per se note. ergo deum esse non est per se notum.

¶ Item secundum philosophum. 3. de anima. Intellectus compositus presupponit simplicem: sed non est nobis per se notum quid est deus: ergo deum esse non est nobis per se notum.

¶ Item secundum Auic. primo metaphy. c. primo deum esse non est manifestu per se. Respondeo Deum esse nobis esse per se notum dupliciter potest intelligi scilicet aut quantum ad conditiones sibi et creature communes: non communitate vniuocationis: sed analogie que sunt ens: vnum bonum et verum. Aut quantum ad conditiones: a quibus hoc nomen deuimponitur. Ad significandum que sunt fouere: vniuersaposse consumere omnem maliciam: considerare omnia: sicut enim dicit Dam. libro primo c. xx. theos id est deus: dicitur ab eo quod est thei id est fouere vniuersa: vel ab ethera id est ardens. Deus enim consumens omnem maliciam est. vel a theaste id estconsiderando omnia: nulla enim eum latent. Primo modo deum esse nobis est per se notum: quia aliquod ens esse et aliquod vnum esse: et aliquod verum esse: et aliquod bonum esse vltro se offerunt cognitioni nostre. Secundo modo quamuis deum esse sit per se cognoscibile: tamen proprie loquendo de nobis per se noto: ipsum esse non est nobis per se notum. quia quamuis esse aliquod ens fonens omnia et potens consumereomnem malitiam: et omnia considerans sit per se cognoscibile: quantum est ex parte sua: et quamuis nature nostre insertum sit: vnde possumus inuestigando deuenire in cognitionem: quia est aliquid ens tale: tamen intellectus noster non denecessitate statim assentit: quod sit aliquid ens tale sicut de necessitate statim assentit quod de quolibet affirmatio vel negatio. et quod omne totum maius est sua parte: quando ista proponuntur vel occurrunt cogitationi: sic procedunt argumenta ad partem secundam.

Ad primum in oppositum cum dicitur: quod maius est illud quod non potest putari non esse quem illud quod potest putari non esse etc. Dico quod non est verum quando rei que a nobis non potest putari non esse: hoc conuenit propter maximam et connaturalem sui ad nostrm intellectum proportionem: et rei que potest a nobis putari non esse: hoc conuenit: non propter eius in essendo debilitatem: sed propter suam in essendo sublimitatem: quia intantum transcendit intellectus nostri debilitatem: quod ex suis naturalibus non potest nisi debiliter et de difficili attingere ad existentie illius entis cognitionem.

¶ Ad 2m dicendum quod illud verbum Dam. intelligendum est de cognitione quantum ad generales conditiones supradictas: aut ideo hoc dicit quia nature nostre insertum est: vnde inuestigando deuenire possumus in cognitionem quia deus est quantum ad conditiones a quibus hoc nomen deus imponitur ad significandum.

¶ Simili modo potest dici adem.

¶ Ad 4m dicendum quod illud principaliter est per se nobis notum: quod cognoscimus inquantum terminos cognoscimus: quatum ad illud quod de significato termini vltro offert se nostre cognitioni: sed cognito significato huius termini deus quantum ad illud quod de ipso vltro offert se cognitioni nostre: non propter hoc statim cognoscimus ipsum esse: loquendo de cognoscendo ipsum esse modo secundo.

¶ Questio. iii. Tertio queritur vtrum deum esse possit de monstrari. Et videtur quod non: quia secundum philosophum priamo poste. Demonstratio est per priora: sed nihil est prius diuino esse: ergo esse de deo demonstrari non potest.

¶ Item principium de monstrationis non est demonstrabile: quia aliter procederent demonstrationes in infinitum. Sed secundum Auic. 8. meta. ca. 2. Deus est demonstratio de omni quod est: ergo ipse deus demonstrari non potest: nec suum esse cum esse dei idem sit quod deus.

¶ Item medium in demonstratione: debet esse medium inter subiectum et predicatum vel diffinitio subiecti. sed nihil potest esse medium inter deum et esse suum: nec deus habet diffinitionem: vt dicit Auic. 8. meta. c. 2. ergo non potest demonstrari esse de deo.

¶ Item Augustinus. xi de ciui. dei. c. 4. Deum esse credimus: sed creditum de monstrari non potest. ergo deum esse demonstrari non potest.

Contra Auic de meta sue c. 2 dicit quod de deo sunt signa manifesta: sed omne tale demonstrabile est: ergo deum esse demonstrari a nobis potest

¶ Item videmus vnam rem magis esse quam aliam. hoc aut non potest esse nisi per maiorem et minore approximationem ac illud quod summe est: ergo demonstratum videtur esse aliquod ens quod summe est: et tale ens deus est. Respondeo secundum philosophum primo poste est quedam demonstratio propter quid qua demonstrat passio de subiecto per causam et est quedam demonstratio quia in qua demonstratur causa per effectum: loquendo de prima demonstratione dico quod non possumus demonstrare deum esse: quia esse dei causam non habet per quam possimus ipsum demonstra re de deo: loquendo autem de demonstratione que est per effectum: sic dico quod possumus demonstrare deum esse multipliciter. Primo sic in nobis experimur legem naturalem que immutabilis est: nobis autem per se notum est legem immutabilem non posse nobis imprimi nisi ab aliquo qui simpliciter immutabilis est: ergo ex his per se notis concluditur aliquem esse qui simpliciter immutabilis est: et hic est deus.

¶ Item experimur appetitum nostrum non posse plenarie quietari in quocunque bono creato: sed nobis per se notum est omnem naturalem appetitum rationalis creature quieta ri posse ab aliquo: nisi impedimentum apponatur accidentale. Ergo ex his tanquam ex per se notis concluditur esse aliquod increatum bonum: quod nostrum appetitum potest plenarie quietare: et hoc deus est.

¶ Item scimus tanquam per se notum quod omne quod mouetur ab aliquo mouetur: sed per se notum est: quod in mouentibus et motis non est procedere in infinitum. Ex quo sequitur esse vnum primum motorem simpliciter immobilem: et hoc est deus.

¶ Item difsonantia non veniunt ad concordantiam semper vel frequenter nisi per aliquem concordantem: hec est per se nota: sed in mundo multe sunt res naturarum dissonantium in vnum ordinem concordantes semper vel frequenter. et hec est per se nota: ergo sequitur naturarum omnium dissonantium in ipso mundo esse aliquem concordantem: et hic est deus.

¶ Item omnia entia tam sensibilia quam intellectualia tendunt in finem. hec est per se nota. sed si esset finis vltra finem in infinitum appetitus naturalis voluntatis nostre non tenderet ad quiescedum in sine: quia hic appetitus vanus esset cum esset ad aliquid quod nullo modo heri posset: ergo restat quod omnium entium est finis vltimus: et hic est deus.

Ad primum in oppositum cum dicitur quod demonstratio est per priora: dico quod verum est de demonstratione propter quid: non de demonstratione quia.

¶ Ad 2m cum arguitur quod deum esse est principium demonstrationis etc. Dico quod sic debet intelligi: quia nobis impressit lumen quo scimus de subiecto demonstrare passionem: non quod hec propositio deus est: sit principium per se notum quo ad nos ad demonstrandum de subiecto passionem: vocando per se notum: sicut dicimus per se notum esse quo ad nos: hoc principium de quolibet affirmatiovel negatio: et istud omne totum est maius sua parte: preterea principia aliquo modo probari possunt a posteriori. Unde et philosophus. 4. meta. disputat contra negantem principia.

¶ Ad 3m dicendum quod maior non est vera: nisi de demonstratione qua demonstratur predicatum de subiecto per causam.

¶ Ad illud quod arguitur 4o per auctoritatem Augustinus Dico quod deum esse per demonstrationem scimus: et tamen habemus fidem qua hoc credimus: quamuis demonstrare nesciremus: et per quam cum ipsis demonstrationibus: per quas demonstramus deum esse: illi veritati firmius assentimus.