Articulus 1

Quaestio I. PRimo ostendo quod spiritus sanctus non procedit per modum voluntatis. Non enim videtur diuina persona per eundem modum emanare: per quem procedunt creature a deo: sed creature procedunt a deo per modum voluntatis. ergo spiritus sanctus non procedit per modum voluntatis.

¶ Item quicquid procedit per modum voluntatis: videtur procedere per modum intellectus: quia intellectus dirigit voluntatem: sed spiritus sanctus non procedit per modum intellectus: quia sic verbum dei procedit. ergo spiritus sanctus non procedit per modum voluntatis.

¶ Item productio per modum voluntatis non terminatur ad simile in natura: sed spiritus sanctus procedit sicut similis in natura principio a quo procedit. ergo non procedit per modum voluntatis.

¶ Item sicut in diuinis intellectus est natura: ita voluntas est natura: sed persona que procedit per modum intellectus procedit etiam per modum nature. ergo videtur si spiritus sanctus otadeee de madiunt doluntntio dntedine di de¬ modum nature: sed non proceditper modum nature rego neque per modum voluntatis. Contra non inuenitur nisi duplex actus in diuinis: interius manens scilicet intelligere et velle: cum ergo actus essentialis interius manentes sint ratio actuum personalium. In diuinis non est nisi duplex motus emanandiilit per modum intellectus et per modum voluntatis: sed per sona verbi procedit per modum intellectus. ergo spiritus sanctus procedit per modum voluntatis.

¶ Item creatu re procedunt a deo per intellectum et voluntatem: sed per modum intellectus procedit verbum in quo deus omnia nouit. ergo per modum voluntatis procedit spiritus sanctus: in quo deus omnia creata esse voluit.

Respondeo quod spiritus sanctus procedit per modum voluntatis: quia sicut per naturam: vt modo ab alio habitam est fecunditas in persona ad producendum personam per modum nature: et de natura vt est patris: Ita per voluntatem vt non habitam per spiratione est fecunditas in persona ad producendum personam per modum voluntatis. De natura tamen vt est patris et filii. et ideo sicut in diuinis ponimus personam procedentem per modum nature que persona est filius: ita ibi ponimus personam procedentem per modum voluntatis: que persona est spiritus sanctus.

Ad primum in oppositum cum dicitur: quod creature procedunt per modum voluntatis etc. Dico quod verum est: et spiritus sanctus per modum voluntatis. Nec tamen est idem modus procedendi: quia creature emanant a deo per modum voluntatis: non tamen de necessitate et in diuersitate substantie et non sicut ratio volendi. Spiritus autem sanctus emanat a suo principio per modum voluntatis de necessitate immutabilitatis: et in identitate substantie. et sicut ratio volendi inquantum in eo: quamuis non per eum pater et filius volunt alia.

¶ Ad 2m cum dicitur quod quicquid procedit per modum volutatis: procedit per modum intellectus etc. Dico quod falsum est: si intelligatur per modum intellectus: vt elicientis: si tamen intelligatur per modum intellectus vt dirigentis sic pater et filius per voluntatem vt non habitam per spirationem eliciant spirationem spiritus sancti: tamen per intellectum inspirando diriguntur.

¶ Ad 3m cum dicitur quod productio per modum voluntatis non terminatur ad simile in natura etc. Dico quod verum est in creaturis: non tamen verum est in deo in quo voluntas ita potens est sicut natura.

¶ Ad 4m cum dicitur quod sicut intellectus est natura: ita et voluntas est natura etc. Dico quod verum est: sed quia eadem est natura: que est de ratione intellectus et voluntatis. Et vt est de ratione intellectus: est ratio productionis filii: que propter sui perfectionem equat totam virtutem nature. ideo impossibile est aliquam personam emanare per modum voluntatis: vt naturaliter agentis: sed liberaliter tantum: quia aliter eadem natura esset ratio actiua duarum productionum sub ratione qua natura quarum quelibet propter suam perfectionem equaret totam virtutem ipsius nature: nec ex hoc sequitur quod persona sicut emanans possit non produci: quamuis emanet per modum voluntatis liberaliter operantis: quia productio persone comprehenditur in perfectione existentie: quam requirit diuina essentia: quia propter summam eius perfectionem nata est esse in tribus suppositis relatiuis: ita quod perfecte in quolibet: emanatio autem creature non comprehenditur inter perfectionem existentie diuinel essentie.

¶ Questio. II. SEd queritur Utrum spiritus sanctus procedat per modum amoris. et videtur quod non: quia omnis amor procedit: vt in aliu tendens: sed spiritus sanctus procedit vt in se perfette ens. ergo non procedit vt amor.

¶ Item sicut in diuinis est amor: ita et gaudium. cum ergo in diuinis non dicatur esse persona procedens per modum gaudii. Uidetur quod in diuinis nulla sit persona procedens per modum amoris.

¶ Item illud quod procedit per modum amoris est per amorem productum: sed spiritus sanctus non est aliquid productum per amorem cum sit ipse amor. ergo non procedit per modum amoris.

¶ Item cum in natura intellectuli non tantum sit voluntas tendens in delectabile: sed etiam tendens in arduum: videtur quod si esset ibi processio amoris qui videtur esse respectu delectabilis: quod ibi esset processioper modum spei: que videtur esse respectu ardui. Sed in diuinis non ponitur aliqua persona procedens per modum spei. ergo nec aliqua procedens per modum amoris.

Contra in anima que est imago dei est aliqud procedens per modum intellectus scilicet natura intellectualis cognitio. et aliquid per modum amoris scilicet nostra rationalis affectio. ergo similiter cum in deo sit persona procedens per modum intellectum scilicet verbum est ibi persona procedens per modum amoris quem voco spiritum sanctum. Ita sicut declaratum est in questione precedenti spiritus sanctus procedit per modum voluntatis. ergo procedit per nobilissimum modum procedendi: qui est per modum voluntatis: quia que in deo sunt nobilissimo modo ibi sunt: sed nobilissimus modus procedem di per modum voluntatis est. procedere per modum amoris: quia amor est voluntatis nobilissimus actus. Unde secundum beatum Aug. 14. de ciui. dei. c. vlti. Omnes actus voluntatis radicantur in amore. Greg. in quadam omelis super illud Ioan. 15 Hoc est praeceptum meum. Dicit quod praecepta diuina multa sunt. et vnum: multa per diuersitatem operis vnum in radice dile ctionis. ergo spiritus sanctus procedit per modum amoris.

Respondeo quod spiritus sanctus procedit per motum: amoris: sicit ostendit ratio secunda facta ad partem istam. Ad cuius intelligentiam sciendum quod procedere per modum amoris dupliciter potest intelligi. Uno modo per hoc quod est procedere sicut amor. Alio modo per hoc quod est procedere sicut ex amore productum. Primo modo a nobis procedit per voluntatem nostram amor noster. Secundo modo procedunt a nobis actus quos producimus ex amore.

¶ Primo modo procedit spiritus sanctus per modum amoris: quia spiritus sanctus est amor procedens: et in aliquo modo ad similitudinem modi secundi potest dici procedere per modum amoris: quia cum actus essentiales sint ratio actuum personalium. et in diuinis sit amor essentialis: qui conuenit patri et filio: et spiritui sancto. Uidetur quod iste essentialis amor sit ratio actus spirandi: quo producitur amor personalis qui est spiritus sanctus.

Ad primum in oppositum cum dicitur quod omnis amor procedit vt in alium tendens etc. Dico quod verum est: sicut in obiectu: non sicut in subiectu. Hhoc autem non repugnat huic quod est existere in seipso. Dico ergo quod spiritus sanctus quamuis tendat in alium: sicut in obiectum. Uelvt melius dicam respiciat alium: sicut obiectum: eo quod verbum tendendi non proprie ibi recipitur: est tamen amor in se existens: quamuis non sic posset dici de amore in creaturis.

¶ Ad 2m cum dicitur quod sicut in diuinis est amor: ita est ibi gaudium. dico quod verum est. et cum dicis postea quod non est ibi persona procedens per modum gaudii: potest dici sine preiudicio: tamen quod amor comprehendit in se totam nobilitatem emanationis per modum voluntatis. ideo nulla persona debuit emanare per modum alterius actus cum talis modus emanandi non esset modus emanandi principalis. Uoluerunt tamen aliqui dicere quod et si sit in diuinis persona procedens per modum gaudii: quod tamen realiter non distinguitur a persona procedente per modum amoris: sicut nec verbum quod procedit per modum intellectus realiter distinguitur a filio qui procedit per modum nature tantum: tamen primus modus soluendi videtur communior et securior.

¶ Ad 3m cum dicitur quod spiritus sanctus non est aliquid productum per modum amoris cum sit ipse amor etc. Dico quod quamuis sit amor personalis. productus est tamen per modum amoris id est per modum: cuius ratio est essentialis amor. quia amor essentialis est ratio actus spirandi amorem personalem qui est spiritus sanctus. Et preterea procedere per modum amoris non tantummodo est procedere: sicut ex amore productum: sed etiam procedere sicut amor.

¶ Ad 4m cum dicitur quod in diuinis non est aliqua persona procedens per modum spei etc. Dico quod non oportet: quia in natura intellectuali voluntatis actus est respectu boni: non sub ratione qua delectabile: nec sub ratione qua arduum: sed sub aliqua ratione altiori: que comprehendit vtramque rationem: hoc est sub ratione qua bonum. Unde vltra delectabile sub ratione qua bonum: et arduum sub ratione qua bonum. et quia principalis actus voluntatis respectu boni sub ratione qua bonum est amor: et non debuit esse persona procedens in diuinis per modum voluntatis: nisi proceder. t per modum nobilissimi actus ipsius voluntatis: ideo non debuit esse in diuinis persona procedens per modum voluntatis: nisi illa que procedit per modum amoris que persona est spiritus sanctus.

¶ Questio. III. Tertio queritur. Utrum spiritus sanctus procedat per modum mutui amoris: et videtur quod non: quia tunc procederet a patre in filium: et a filio in patrem: quod falsum videtur: quia pater nihil recipit a filio.

¶ Item amor mutuus non videtur vnus amor: sed duo amores. Sed spiritus sanctus est vnus amor. ergo non est mutuus amor.

¶ Item in diuinis non est amor debitus: vt videtur: quia debere videtur importare quandam obligationem: sed amor mutuus est debitus: quia amor qui amanti rependitur debetur ei. ergo in diuinis non est mutuus amor.

¶ Item nihil est principium et terminus respectu eiusdem: sed si spiritus sanctus procederet per modum mutui amoris: hoc est a patre in filium: et econuerso. tunc pater esset principium et terminus respectu spiritus sancti: et similiter filius. Uidetur ergo quod spiritus sanctus non procedat per modum mutui amoris.

Contra glo. super illud personalis. Misit de summo et accepit me. dicit sic spiritus sanctus delectio est vtriusque scilicet patris in filium: et filii in patrem. sed talis amor est amor mutuus. ergo spiritus sanctus procedit per modum mutui amoris.

¶ Item qui non amat amantem se nimis est ingratus. ergo cum in filio nulla sit ingratitudo: ipse amat patrem amantem se. ergo sicut est amor procedens a patre in filium: ita est amor procedens a filio in patrem: sed talis amor est mutuus: et talis amor est spiritus sanctus. ergo spiritus sanctus procedit per modum mutui amoris.

Respondeo quod spiritus sanctus procedit per motum mutui amoris: quia est amor procedens a patre in filium sicut in obiectum non sicut in subiectum: et a filio in patrem sicut in obiectum non sicut in subiectum. Cum enim spiritus sanctus sit amor perfectus in delectatione: vnione: et rectitudine: et amor perfectum delectationis: vnionis et rectitudinis habeat ex mutuitate: sequitur de necessitate quod spiritus sanctus procedit per modum mutui amoris.

Ad primum in oppositum cum dicitur quod prater nihil recipit a filio etc. Dico quod verum est. nec propter hoc sequitur quin spiritus sanctus procedat a filio in patrem: sicut in obiectum: sed bene sequitur quod non procedit a filio inpatrem sicut in subiectum.

¶ Ad 2m cum dicitur quod amor mutuus non est vnus amor etc. Dico quod verum est in amantibus: qui amant per plures voluntates in numero: sed non est verum in amantibus qui amant per vnam voluntatem in numero cuiusmodi sunt pater et filius.

¶ Ad 3m cum dicitur quod amor mutuus est debitus etc. Dico quod ille amor debitus est: quia rectus: sed tamen ille amor non desiderat debitum. Unde quantumcumque debeatur: dum tamen debitum non attendatur: ratio liberalitatis non minuitur: sed ra¬ tio rectitudinis ostenditur.

¶ Ad 4um dicitur quod nihil est principium et terminus respectu eiusdem: tunc dico quod respectu actus amoris falsum est: quando ego amo meipsum. ego sum istius amoris principium: et terminus accipiendo terminum pro subiecto. Cum ergo spiritus sanctus sit vnus amor procedens a patre et filio inquantum sunt vnum in potentia spiratiua vt inferius ostendetur: non est inconueniens: sed magis conueniens: quod istius amoris pater sit principium et obiectum: et quod etiam eiusdem amoris filius sit principium et obiectum.