Articulus 1

¶ Quaestio I. Rimo ostendo quod spiritus sancti non fue it aliqua missio visibilis: quia causa representatur in omni effectu suo: vt in signo. si ergo diceretur missus visibiliter spiritus sanctus propter sui manifestationem in aliquo sensibili signo: missus diceretur in quolibet suo effectu: quod falsum est.

¶ Item cum in sacramentis representetur gratia vt in signo: posset dici visibiliter missus in quolibet sacramento: quod tamen falsum videtur.

¶ Item nullus potest scire signo visibili se habere spiritum sanctum: cum ergo missio sit manifestatio persone emanantis et vt inhabitantis: videtur quod nulla fuerit visibilis missio spiritus scienti. Cotra manifestatio spiritus sancti in effectu inuisibiliest eius missio inuisibilis. ergo a simili manisestatio eius in effectu visibili est eius missio visibilis. Sed spiritus sanctus pluries fuit in effectu visibili manifestatus. ergo fuit pluries visibiliter missus.

¶ Item quando cumque angelus visibiliter apparet dicitur visibiliter mitti. ergo a simili quandocumque spiritus sanctus in aliquo signovisibili apparuit: visibiliter missus fuit.

Respondeo quod spiritus sanctus fuit visibiliter missus et pluries: quia eius visibilis missio est eius manifestatio actu vel habitu in aliquo sensibili signo sibi appropriato quo inhabitare vel dari ostenditur in persona vel illi persone ad quam mittitur: sed spiritus sanctus sic pluries fuit manifestatus: quia aliquando in specie ignis: vt habetur Acti. 2. aliquando in specie columbe: vt habetur Luc. 3 aliquando in flatu: vt habetur Ioan. 20. ergo spiritus sanctus pluries fuit visibiliter missus. Quod autem spiritus sancti visibilis missio sit eius manifestatio actu vel habitu in aliquo signo sensibili quo dari vel haberi actu vel habitu ostenditur: patet per Aug. dicentem 2. de trini. ca. 5. Decem diebus peractis post eius ascensionem die penthecostes factus est de celo sonus quasi ferre tur flatus vehemens: et vise sunt illis diuerse lingue sicut ignis qui et insedit super vnumquemque eorum. et postquam supradicta verba recitauit: que scripta sunt Actuum 2. statim immediate subiungit quod hec operatio visibiliter expressa et oculis mortalibus oblata missio spiritus sancti dicta est.

Ad primum in oppositum cum dicitur: quod causa representatur in omni suo effectu etc. Dico quod licet omnis creatura representet causam primam secundum esse nature in seipsa: non tamen secundum effectum gratie in alio.

¶ Ad 2m cum dicitur quod in sacramentis representatur gratia vt in signo etc. Dico quod sacramentum signum est gratie mediam te humano ministerio: non sic autem visibilis missio.

¶ Ad 3m cum dicitur quod nullus potest scire se habere spiritumsanctum signo visibili etc. Dico quod verum est secundum legemcommunem: sed per priuilegium gratie scire potest vel ille cui sit missio vel alius de illo.

¶ Questio. II. Ecundo queritur. Utrum illa missio fuerit vtilis. Et videtur quod non. quia missio visibilis sine inuisibili nihil prodest ei cui sit. Inuisibilis vero sine visibili sufficit. ergo visibilis superfluit.

¶ Item anima circa sensibilia occupata minus sufficit ad intelligibilia. Unde Auic. 6 naturalium lib. 4. c. 2. Aima et enim cum occupata fuerit circa interiora non solet curare de exterioribus: et cum occupata fuerit circa exteriora pretermittit gubernare virtutes interiores. ergo cum per missionem visibilem circa sensibilia occupetur: videtur quod huiusmodi missio plus ei noceat quam prosit.

¶ Item si missio visibilis vnquam vtilis fuisset: tunc fieret quando magis necessaria esset: sed modo magis esset necessaria quam vnquam fuerit: quia populus minus est deuotus. ergo cum modo spiritus sanctus visibiliter non mittatur: videtur quod eius visibilis missio non prodest.

Contra vtilior est manifestatio que est ad intellectum sensum simul quam que ad alterum tantum: sed in missione inuisibili sit manifestatio ad intellectum tantum: in missione visibili sit ad sensum. ergo missio visibilis aliquam vtilitatem addit super inuisibilem.

¶ Item intellectus noster in hoc corruptibili corpore nihil intelligit de lege communi sine fantasmate. Unde philosophus. 3. de anima. Nequaquam sine fantasmate intelligit anima. ergo cognitioni intellectuali prodest cognitio sensibilis. ergo similiter cum missione inuisibili prodest visibilis.

Respondeo quod missio visibilis spiriturssancti fuit vtilis: sicut concludunt rationes ad hanc partem: et potest etiam alia ratio addi: quia missio innuisibilis sit homini propter seipsum: missio visibilis propter alterum. Unde prima sit ad dandum illi et ostendendum plenitudinem sufficientie in illo ad quem sit missio secundum se. Secunda vero ad ostendendum plenitudinem redundantis in alios sicut cellarium sine circulo impletur ad sufficientiam proprie familie. Sed cum apponitur circulus ostenditur plenitudo redundantie per comparationem ad alios.

Ad primum in oppositu cum dicitur quod missio inuisibilis sine visibili sufficit etc. Dico quod verum est ei cui sit missio secundum se et absolute: sed non per comparationem ad alios propter quos sit missio in aliquo sensibili signo: que missio visibilis vocatur: quia hic accipitur visibile pro sensibili.

¶ Ad 2m cum arguis de occupatione anime circa sensibilia. dico quod occupatio ista absolutem scilicet vt sensibi lia sunt res quedam. sistendo reddit animam minus sufficientem circa intelligibilia. Sed occupatio anime circa sensibilia: vt sunt signa intelligibilium ascendendo ab illis ad intelligibilium eognitionem iuuat animam ad intelligendum: vnde et Diony. primo. c. de angelica hierarch. Neque aliter possibile est nobis superlucere diuinum radium nisi varietate sacrorum velaminum anagogice circumuelatum.

¶ Ad 3m cum dicitur quod magis necessaria est modo visibilis missio quam vnquam fuerit etc. Dico quod falsum est. Magis enim fuit necessaria inpeimitiua ecclesia: quia tunc pauci erant fideles: qui erant quasi seminaria plantatio totius ecclesie: nec ita erat veritas in aperto sicut modo est. Et ideo in primitiua ecclesia maxime fuit necessaria missio visibilis spiritus sanctiNunc vero multi sunt fideles: et euidentior est veritas: et est argumentorum sufficientia per ea que in primitiua ecclesia facta sunt. et ideo nunc missio spiritus sancti visibilis non (est ita necessaria.

¶ Questio. III. Tertio queritur. Utrum facta fuerit missio visibilis patribus veteris testamenti. Et videtur quod sic. quia illis apparuit sensibiliter filius. Unde Danielis 7. Aspiciebam in visione noctis: et ecce cum nubibus celi quasi filius hominis veniebat: sed sensibilis manifestatio persone emanantis est missio visibilis. ergo in veteri testamento fuit visibiliter missus filius.

¶ Item magis debuit ad ipsos visibiliter mitti spiritus sanctus quam ad christum: quia missio visibilis signum est inuisibilis: sed ad christum facta fuit missio visibilis spiritus sancti: cum sibi non fieret missio inuisibilis. ergo multo fortius fieri debebat patribus veteris testamenti quibus frequenter fiebat missio inuisibilis.

¶ Item Gen. 19 dicitur. venerunt duo angeli sodomam vespere sedente. Loth in foribus ciuitatis. et secundum Aug. 2. de trini. ca. xi. per illos duos angelos representabatur persona filii et spiritus sancti. ergo spiritus sanctus in veteri testio visibiliter missus fuit: cum eius visibilis manifestatio dicatur eius visibilis missio.

Contra Sicut colligi potest ex dictis Aug. 4 de trite. ca. 16. 17. et. 19. Et si filius et spiritus sanctus in veteri testamento sensibiliter apparuerunt nunquam tamen in veteri testamento fuerunt visibiliter missi.

Respondeo quod non fuit facta visibilis missio spiritus sancti patribus veteris testamenti quia quamuis in veteri testamento aliqui sancti haberent plenitudinem gratie ad sufficientiam: et ad redundantiam: non tamen erat status plenitudinis in se: et redundantie in alios. Talis enim status non fuit vsque ad aduentum iesu christi: quapropter dicitur tempus plenitudinis: vt patet ad Gals. 4. ca. Et quia missio visibilis spiritus sancti non tantum ostendit plenitudinem redundantie in persona ad quam sit: sed cum hoc ostendit esse tempus plenitudinis gratie ad redundantiam. ideo patribus veteris testamenti missio visibilis spiritus sancti¬

Ad primum. ffactanon fuit: nec etiam fili. tim dicitur quod illis apparuit filius sensibiliter etc. Dico quod illa apparitio non fuit visibilis missio: quia non fuit ad indicandum esse inhabitationem gratie: et plenitudinem ad redundantiam: sed ad indicandum talem plenitudinem esse futuram. Unde non fiebant apparitiones in veteri testamento: in aliquo signo apparente super hominem: sed ante vel iuxta.

¶ Ad 2m cum dicitur quod magis debuit eis fieri missio quam ad christum etc. Dico quo falsum est: immo christo maxime debuit fieri ad ostendendum plenitudinem gratie in seipso: et quantum ad redundantiam in alios: et quia sicut scribitur Ioan. i. de plenitudine eius nos omnes accepimus. Et cum dicis quod sibi non fuit facta missio inuisibilis. Dico quod verum est post suam conceptionem. et non opetet quod missio visibilis signum sit missionis inuisibilis que tunc de nouo fieret sed sufficit quod sit fignum vel missionis inuisibilis que simul sit cum ea: vel alterius que ante facta fuerat.

¶ Ad 3m soluendum est sicut suit solutum ad secundum.

¶ Questio. IIII. Uarto queritur. Utrum ille species in quibus fuit visibiliter missus spiritus sanctus facte fuerint ab angelis. Et videtur quod non. quia si angelus erat motor in appaAritionibus illis falsum est quod dicit scriptura diuina. apparuisse dominum et locutum fuisse.

¶ Item apparitionoui testamenti nobilior est quam apparitio veteris testamenti: ergo si in veteri testamento apparuit mediante ministerio angelico: videtur quod in nouo testamento apparuerit in es fectu formato immediate a seipso.

¶ Item apostolus ad hebreos id est Multifarie multisque modis olim deus loquens patribus in prophetis: nouissime diebus istis locutus est nobis in filio. ergo a simili: et si in veteri testamento forme in quibus deus apparuit facte fuerunt ministerio angelico. videtur quod in nouo testio immediate debuerit fieri a deo.

Contra Aug. 3 libro de trinitate ca. 8. Omnia que patribus visa sunt cum deus illis secundum suam dispensationem temporibus congruam presentaretur: per creaturam factam esse manifestum est: et si nos latet quomodo ea ministris angelis fecerit. Ergo similiter forme in quibus apparuerunt filius et spiritus sanctus facte fuerunt ministerio angelico.

¶ Item Augustinus 4 de trinitate. c. vltimo. Si queritur post incarnationem verbi quomodo sit facta vel vox patris: vel species corporalis: quo spiritus sanctus demonstratus est. per creaturam quidem facta ista non dubito. Sed si per creaturam fuerunt facta: rationabilius est ponem quod per creaturam angelicam quam par aliam.

Respondeo quod opinio quorudam fuit quod apparitiones veteris testamenti fiebant ministerio angelico: sed apparitiones que fiebant in nouo testamento immediate a deo pro quibus videtur facere quod dicit Aug. 3. de tri. ca. xi. Quod sermo noui testamenti non per angelos: sed per filium factus est.

¶ Sed contra hoc sunt auctoritates Aug. quarum vna est in opponendo allegata: nec multum videtur facere pro his illud verbum Aug. 3. de triat. quia Aug. ibi loquitu de sermonibus quos filius dei protulit per naturam humanam sibi vnitam. Ideo mihi videtur dicendum quod ille species in quibus visibiliter missus fuit spiritus sanctus formate fuerunt a deo mediante ministerio angelico quamuis deus eas per semetipsum immediate tantum potuisset si voluisset formare: sed ad ostendendum affluentiam bonitatis sue ita facere voluit mediantibus causis secundis: cui concordat verbum Diony. 4. c. de angelica hierarch. dicentis. Docet autem et haec sapienter theologia per angelos eam id est legem ad nos prouenire tanquam diuino legali ordine illud legaliter ponente: hoc est per prima secunda in diuinum reduci. et illud Greg. 28 moralis. versus principium dicens. Uerbis namque per angelum loquitur deus cum nihil in imagine ostenditur: sed superne verba locutionis adiunguntur: sicut dicente domino pater clarifica filium tuum: vt filius tuus clarificet te. protiuus respondetur. Clarificaui et ite rum clarificabo. et paucis interpositis subditur de celestibus loquens verba sua que audiri ab hominibus voluit rationabili creatura administrante formauit. Ecce quod vult Greg. illa verba patris ad filium que scripta sunt Ioan. 12 formata fuisse per angelum. ergo a simili et illas formas in quibus spiritus sanctus in nouo testamento apparuit.

Ad primum in oppositum cum dicitur quod si angelus erat motor: falsum est quod dicit scriptura dominum locutum fuisse: vel apparuisse etc. Dico quod non est verum: quia operabatur: et loquebatur tanquam vicarius scilicet representans ipsum deum: ideo ipsa actio attribuitur deo non angelo: sicut mandatum preconis attribuitur regi. Unde in gestis non scribitur: ita dicit preco: sed ita dicit rex.

¶ Ad 2m dico quod quamuis nobilior sit apparitio noui testamenti: quamveteris: non tamen propter hoc oportet quod omnis apparitio facta in nouo testamento. facta fuerit immediate a deo tantum. Sed nobilissima apparitio noui testamenti: que fuit illa in qua filius dei apparuit in natura humana sibi vni ta immediate facta fuit a deo. Species autem in quibus apparuit spiritus sanctus facte fuerunt mediante ministerio angelico: et tamen fuerunt apparitiones nobiliores quam in veteri testamento: quia expressius et nobiliori modo: et magis de propinquo representabant

¶ Ad 3m dico quod aposto lus loquitur de his que fuerunt a domino iesu christo immediate. Non oportet autem quod si illa apparitio fuit a deo immediate quod ille species in quibus apparuit spiritus sanctus fuerunt a deo immediate tantum. non enim spiritus sanctus assumpsit speciem ignis vel columbe in vnitate persone: sicut filius dei naturam assumpsit humanam.

¶ Questio. V. Uinto queritur. Utru queuibr iias ipecirum in quibus missus fuit spiri tus sanctus vere fuerit corporalis. Et videtur quod non. quia si vere corporales fuissent: vere post peractum officium remansissent. Sed sicut dicit beatus Aug. 2. de trinita. c. 6. Ille spiritus ad demonstrandum quod opus fuit ad tempus apparuerunt: et esse postea destiterunt. ergo vere corporales non fuerunt.

¶ Item secundum Aug. 12. super Gen. ad litteram longe ante medium: ibi tria sunt genera visionum: corporalis: imaginaria et intellectualis. ergo sicut spirituffanctus fuit missus intellectualiter in effectu intellectuali: et visibiliter in effectu corporali: ita debuit mitti imaginabiliter scilicet in effectu imaginabili.

¶ Item quod filius apparuit in re corporali dictus est minor patre. Sed spiritus sanctus nullo modo potest dici muinor patre. ergo in specie corporali numquam apparuit.

Contra Aug. 2. de trinita. c. 6 loquens de igne et colunba: in quibus spiritus sanctus apparuit dicit sic. Magis ista similia videntur mihi flamme illi que in rubo apparuit moysi: et illi columne quam populus in eremo sequebatur et fulgoribus et tonitruis que fiebant cum lex daretur in monte. Sed iste res vere fuerunt corporales. ergo ille ignis et illa columba in quibus spiritus sanctus sensibiliter fuit missus: res corporales fuerunt.

Respondeo quod quelibet species in qua legitur in scriptura spiritum sanctum fuisse visibiliter missum. vere fuit res corporalis que sensu particulari potuit apprehendi. Unde ille flatus: de quo legitur Ioan. 2o0. Uere fuit res corporalis. Et illa columba de qua legitur Matth. 2. et illa species ignis: de qua legitur Act. 2. vere res corporales fuerunt. Sed quamuis ille flatus fuerit vere res corporalis et verus flatus: tamen illa columba ita fuit res corporalis quod non fuit vera columba. et ille ignis ita corporalis quod non fuit verus ignis: quod videtur etiam sonare scriptura: quia Matth. 3. dicitur. Uidi spiritum dei descendentem sicut columbam. et Act. 2. dicitur. Apparuerunt illis dispartite lingue tanquam ignis. Ecce per no¬ tam similitudinis datur nobis intelligi quod vna illarum rerum corporalium appparuit in similitudine columbe: et alia in similitudine ignis. et sicut dicit beatus Augustinus 2. de trinita. ca. 6. ille species corporales ad demonstrandum quod opus fuit ad tempus apparuerunt et esse postea destiterunt. Et quia missio spiritus sancti visibilis facta fuit christo ad significandum in eo plenitudinem redundantie ad generis humani redemptionem. Ideo fuit missus in specie colunbe: que offertur pro redemptione praimogenitorum. Et quia missus fuit spiritus sanctus apostolis visibiliter post resurrectionem ad significandam plenitudinem redundantie in administratione sacramentorum: in quorum digna receptione recipitur a deo illuminatio intellectus et inflammatio affectus que sunt spiritualiter sensus et motus. ideo missus fuit in flatu. Et quia etiam missus fuit ad significandum plenitudinem redundantie quo ad doctrinam: ideo missus fuit die penthecostes in linguis igneis.

Ad primum in oppositum cum dicitur quod si ve re corporales fuissent vere post pereactum officium remansissent etc. Dico quod non oportet quia e illa stamma que in rubo apparuit Moysi: et illa coluna quampopulus in eremo sequebatur species corporales extiterunt: et post peractum officium preterierunt: quod vult Aug. 2. de trinita. cap. 6

¶ Ad 2m quod arguebatur de triplicigenere visionis. dico non esse inconueniens dicere donationem spiritus sancti alicui factam sibiipsi manifestatam fuisse in aliqua specie imaginabili: si forte talis visio imaginaria magis proprie debet dici reuelatio quam missio.

¶ Ad 3m solui potest per Aug. 2. libro de trinitae. c. 6 sic dicentem propter has corporales formas que ad eum significandum: et sicut humanis sensibus oportebat demonstrandum temporaliter extiterunt: dicitur missus spiritus sanctus: non tamen minor patre: deus est: sicut filius propter formam serui: quia serui forme inhesit ad vnitatem persone: in hoc dans intelligere quod spiritus sanctus illam speciem columbe: vel illam speciem ignis: vel illum flatum non assumpsit in vnitatem persone: immo sicut ipse dixit species corporales fuerunt ad demonstrandum quod opus fuit ad tempus: et postea esse destiterunt

¶ Questio. VI Exto queritur. Utrum christus fuit angelis minor pro illo statu quo erat passibilis. Et videtur quod sic. psalmus. Minuisti eum paulominus ab angelis.

¶ Item secundum philosophum. 3. thopi. Si optimus equus melior est optimo asino: tucequus asino simpliciter melior est. ergo si christus esset melior optimo angelo: homo simpliciter esset melior angeloquod falsum est.

¶ Item ad hebreos. 2. Qui modico quam angeli minoratus est: videmus iesum propter passionem mortis: gloria et honore coronatum.

Contra ad hebre primo dicit de christo quod tanto melior angelis effectus est: quanto differentius pre illis nomen hereditauit.

¶ Item glos. super illud ad hebre. 2. videmus iesum etc. Natura humane mentis qualem christus assumpsit: que nullo peccato potuit deprauari solus deus maior est. non fuit ergo angelis minor.

Respondeo quod christum fuisse minorem angelis pro statum passibilitatis potest intelligi quadrupliciter. Aut quantum ad gratiam: et sic non fuit minor: sed simpliciter maior. Aut quantum ad naturam anime: et sic secundum quosdam: etiam non fuit angelis minor: quia secundum gloriam. ad hebre. 2. minor fuit angelis corpore non mente: quia tamen natura angelica simpliciter nobilior est quam humana secundum quod sancti testantur. Ideo aliis videtur quod quantum ad naturalia: anima christi minor est natura angelica. Sed de comparatione anime christi ad angelum quantum ad naturalia nihil diffinio hic: quia magis habebit locum in secundo cum quere tur de operatione angelice nature ad humanam. Aut quan¬ tum ad excellentiam vnionis. et sic simpliciter fuit maior. Aut quantum ad naturam corporis passibilis: et sic fuit minor angelis: tamen in modico: quia statum passibilita tis in statum glorie et honoris paulopost erat conuertendus: christus ergo pro statu passibilitatis simpliciter fuit angelis maior: et minor secundum quid.

Ad primum in oppositum cum dicitur. Minuisti eum paulominus ab angelis. Dico quod hoc intelligitur propter statum passibilitatis. et hoc non dieit minoritatem nisi secundum quid.

¶ Ad 2m in oppositum. Dico quod quamuis natura humana minor sit quantum ad naturam quam natura angelica: tamen aliquod indiuiduum nature humane bene maius est quamaliquod indiuiduum nature angelicem scilicet per gratiam. vnde si natura humana ie su christi non esset vnita persone filii dei: adhuc esset maior per gratiam et gloriam quocumque angelo. Et de beata vergine canit ecclesia quod est exaltata super choros angelorum ad celestia regna.

¶ Ad 3m soluendum est sicut ad primum.