Articulus 2

¶ Questio I. PRimo ostendo quod charitas augeri non potest: quia secundum philosophum. 3. physi. Motus augumenti est in quantitate: sed charitas non est quid quantum: immo forma simplex. ergo videtur quod augeri non potest

¶ Item si charitas augeretur non posset augeri nisi secundum quantitatem virtutis: sed sic augeri non potest: quia quantitas virtutis attenditur secundum obiecta in que potest virtus: sed quecumque charitas diligit omnia diligibilia. ergo nulla charitas augeri potest

¶ Item secundum philosophum. 7. physi. altera tio non inuenitur nisi secundum formas sensibiles: sed augumentum charitatis: si augeretur: videretur esse alteratio cum esset mutatio secundum qualitatem. ergo cum charitas non sit qualitas sensibilis: videtur quod augeri non potest

¶ Item quod per essentiam augetur essentialiter mutatur: sed quod essentialiter mutatur non manet idem. ergo si charitas per essentiam augeretur non maneret eadem in essentia: quod falsum est.

Contra Aug. in libr. Enchiri. quasi in fine. Minuitur cupiditas charitate crescente.

¶ Item Aug. 6. de trinitate. c. 8. In his que non mole magna sunt. hoc est maius esse: quod est melius: sed charitas in nobis potest meliorari. ergo et augeri.

¶ Item experimnto didicimus quod actus charitati augetur in nobis: sed actus proportionatur habitibus. ergo habitus charitati augetur.

Respondeo quod charitas potest augeri: quia quantitas si non est perfecta augeri potest. Duplex autem est quantitas scilicet molis et virtutis: et secundum hoc duplex augumentum scilicet secundum quantitatem molis et secundum quantitates virtutis. Cum ergo charitas sit quanta: quantitate virtutis potest augeri secundum virtutem: si non sit i suo termino. Et quia charitas est virtus per essentiam: ita quod essentia charitatis et sua virtus non differunt nisi secundum rationem. concedendum est quod charitas per essentiam augeatur. Ex predictis patet responsio ad primum argumentum in oppositum: quia et si charitas non sit quanta mole: tamen est quanta virtute.

¶ Ad 2m dico quod quantitas virtutis non tantummodo mensuratur quo ad numerum obiectorum. hoc est quasiextensiue secundum similitudine quantitatis discrete: sed est quantum ad intensionem actus super idem obiectum. Et hoc magis est secundum similitudinem quantitatis continue. et sic augetur charitas non primo modo.

¶ Ad 3m cum dicitur quod alteratio non inuenitur nisi secundum formas sensibi les etc. Dico quod ibi philosophus loquitur de alteratione stricte scilicet de illa que consistit in abiciendo aliquid actualitatis per actionem forme contrarie: et sic per se et primo non est nisi circa formas sensibiles et partes sensitiue tantum: quamuis per accidens sit circa partem intellectiuam et formas intelligibiles aliquas inquantum generantur vel conseruantur per adiutorium formarum sensibilium: et partis sensitiue large: tamen loquendo de alteratione secundum quod se extemdit ad receptionem rei prius non habite: sic bene est per se circa spirituales substantias et qualitates. et sic bene homo alteratur secundum charitatem cum charitas augetur.

¶ Ad 4m cum dicitur quod illud quod essentialiter augetur essentialiter mutatur etc. Dico quod essentialiter mutari dupliciter potest intelligi. Uno modo ita quod essentia que mutatur desinat esse in parte vel in toto: et sic aliquid essentialiter augetur quod essentialiter non mutatur. Alio modo ita quod manente prima essentia tota recipiat ipsa aliquod essentiale complementum: et sic quod essentialiter augetur: essent ialiter mutatur. et sic mutatur charitas cum augetur. Sed quod sic mutatur: non desinit esse illud idem in essentia quod ante erat: sed per essentiale complementum aliqua imperfectio que non erat remouetur.

¶ Questio. II. SEcundo queritur. Utrum charitas augetur per additionem noue charitatis. Et videtur quod non: quia secundum philosophum 6 physico. Simplex additum simplici non facit maius: vt si punctus addatur puncto. ergo cum charitas sit simplex per additionem charitatis non augetur.

¶ Item quato charitas simplicior: tanto virtuosior: quia vt dicitur 17. propositione de causis. Omnis virtus vnita plus est infinita seipsa multiplicata. sed quanto plus ei additur: tanto plus a simplicitate recedit. Ergo si augeretur charitas per additionem noue charitatis cum essentia charitatis augeretur: virtus eius diminueretur: quod falsum est.

¶ Item secundum philosophum. 7. metaphy. ex duobus existentibus in actu non sit vnum per essentiam. ergo ex prima charitate et alia que adderetur non posset fieri vnum per essentiam: sed aliter non posset augeri charitas per additionem noue charitatis. ergo per illum modum charitas non augetur.

¶ Item auctor 6 principiorum. Forma est simplici essentia consistens: sed si charitas augeretur per additionem noue charitatis iam forma constituta ex prima charitate: et secunda non esset simplex cum haberet partem et partem. ergo per additionem noue charitatis charitas non augetur.

¶ Item quod est diuisibile in partes inquantum quelibet saluatur ratio totius est diuisibile in infinitum. Unde quia quelibet pars linee est linea: ideo linea est diuisibilis in infinitum. Sed si charitas augeretur per additionem noue charitatis forma constituta ex illis duabus charitatibus esset diuisibilis in duas partes quarum quelibet esset charitas. ergo esset diuisibilis in infinitum: quod videtur absurdum.

Contra philosophus I de generatione. Augmentum est preexistenti magnitudini additamentum. si ergo charitas augeretur per additionem noue charitatis augeretur.

¶ Item charitas est lumen in anima: sicut lumen corporale in aere. Unde id st Ioan. ii. Qui diligit fratrem suum in lumine manet: sed lumen in aere augetur per additionem alterius luminis. ergo et charitas in anima per additionem alterius charitatis.

¶ Item phlosophus. 2. de generatione. videtur velle quod ex eisdem res generetur: augeatur et nutriatur. Sed per diuinam influentiam charitas generatur. ergo per aliquam nouam influentiam a deo charitas augetur. Huius autem influentia non videtur esse nisi aliquis nouus charitatis gradus.

Respondeo quidam dicunt quod charitas non augetur per additionem alterius charitatis: quia vt dicunt episcopi. Nulla forma alia a quantitate habet partes per se. Unde si aliqua qualitas est partibilis: hoc est per accidens scilicet per partibilitatem materie sub quantitate. Dicunt ergo quod sicut secundum philosophum. 7. metaphy. qualitas proprie non generatur: sed quale: ita charitas non augetur: sed charus sit magis charus. fit autem magis charus per hoc quod forma qua sit charus perfectius inest ei: quia quanto forma et subiectum magis accedunt ad vnitatem tanto subiectum perfectius operatur per illam: et ideo quanto charitas perfectius inest anime: tanto anima per ipsam potest in perfectiorem dilectionem et ex consequenti est magis chara.

¶ Sed contra hanc opinionem aliqui sic conantur arguere: quia secundum eam charitas non videretur augerinisi quantum ad esse: quia suum esse est in esse: et ita charitas per essentiam non augetur.

¶ Preterea forma non dicitur perfectius inesse subiecto quam ante: nisi quia plus est in essentia forme quam ante erat: vel quia minus est in subiecto de disposi tione repugnante illi forme quam ante erat: vel quia in subiecto plus est de dispositione concordante illi forme: quam ante erat: si primo modo ponunt charitatem perfectius inesse anime cum augetur: sequitur quod concordant plus sibi esse de essentia charitatis quam antea: quod contraria opinio negat. Si secundo modo aperte dicunt contra veritatem: quia in angelis beatis et animabus nihil est de dispositione repugnante charitati: et tamen anima vna perfectius habet charitatem quam alia: et vnus angelus quam alius. Si tertiomodo videntur incidere in idem quod volunt vitare: quia dispositio in anima concordans charitati de qua dicunt plus esse in anima quam antea aliqua qualitas est: et sic illa qualitas augetur per hoc quod ibi est plus de essentia qualitatis quam antea. Et si dicunt quod illa qualitas perfectius inest absque hoc quod ibi sit plus de essentia qualitatis quam antea: tunc quero quo perfectius inest et procedam secundum priorem modum: quia si inest perfectius per hoc quod illa dispositio sibi concordans perfectius inest. quarum etiam de illa quomodo perfectius: et sic esset procedere in infinitum. Unde relinqui videtur quod nullum subiectum dicitur magis secundum aliquam formam: nisi per hoc quod plus est in illo subiecto de essentia illius forme. Et ita non dicitur anima magis chara nisi per hoc quod ibi plus est de essentia charitatis.

¶ Alii dicunt charitatem aliter non augeri: nisi quia prima euacuatur: et succedit maior.

¶ Sed contra hoc est: quia per charitatem prime charitas vie non euacuatur. Unde apostolus prima ad corinthi. 13. Charitas nunquam excidit.

¶ Preterea cum prima et secunda sint eiusdem speciei. Prima est imperfecta respectu secunde: sed res imperfecta in sua specie nata est eadem in numero recipere perfectionem que competit speciei sue: quia perfectibile sue perfectioni non opponitur. Ideo videtur aliis dicendum quod anima efficitur magis chara per hoc quod charitati praeexistenti in anima additur per diuinam virtutem aliquis. nouus gradus essentie charitatis: ex quo et gradu charitatis preexistente constituitur vna perfectior charitatis essentia: quia primus gradus erat in potentia ad receptionem gradus alterius: sicut res incompleta ad completiorem gradum. Nec contra hanc opinionem videntur esse illa inconuenientia que a multis contra hanc opinionem adducuntur: sicut melius patebit in solutione argumentorum.

Ad primum in oppositu cum dicitur. Simplex additum simplici non facit maius etc. Dico quod charitas et si sit simplex per carentiam quantitatis molis: habet tamen quantitatem virtutis: immo vt verius loquar est quedam quantitas virtualis. Unde sicut quantum mole additum simili quanto efficit maius in mole: sic gradus quantitatis virtualis additus alii gradui efficit maius in virtute. Uel potest dici quod secundum sententiam phlosophi. 3. metaphy. Et si indiuisibile additu indiuisibili non faciat maius: tamen facit plus. Unde additio in charitate quamuis tanillud quod additur: et illud cui additur sit simplex: ex hoc tamen efficitur plus in essentia: et ex consequenti melius: et ita maius: quia secundum Aug. 6. de trinit. c. 8. In his que mole magna sunt: hoc est maius esse quod est melius esse.

¶ Ad 2m cum dicitur quod quanto charitas simplicior tanto virtuosior etc. Dico quod verum est loquendo de simplicitate que excludit compositionem ex actuali et potentiali: et loquendo de tali simplicitate: tanto charitas est simplicior quantoin ea plus est de essentia charitatis: quia semper per additionem alicuius gradus essentie excluditur aliquis gradus possibilitatis: qui erat in preexistenti charitate: sed loquendo de simplicitate que excludit compositionem ex pluribus gradibus actualitatis: sic quanto charitas est simplicior tanto minus est virtuosa: quia tanto minus habet de actualitate

¶ Ad 3m cum dicitur quod ex duobus existentibus inactu non sit vnum per essentiam etc. Dico quod verum est de duobus existentibus in actu completo: sed charitas quamdiu est augibilis non habet actualitatem completam: sed incompletan.

¶ Ad 4m cum dicitur quod forma est simplici essentia consistens etc. Dico quod ibi loquitur auctor ille de simplicitate secundum quod excludit compositionem ex materia et forma non de simplicitate que excludit compositionem ex pluribus gradibus actualitatis: quia sic omnis forma que potest extendi et remitti conposita est: quamuis illi plures gradus actualitatis in illa forma non habent actualem distinctionem: sed secundum potentiam.

¶ Ad 5m dicitur quod illud quod est in partes diuisibile: in quarum quilibet saluatur: ideo totius est diuisibile in infinitum etc. potest dici quod habet veritatem quando in qualibet parte illius totius saluatur ratio totius eque complete: sicut in qualibet parte linee eque complete saluatur diffinitio linee non sic aut est in partibus charitatis quia gradus sequens plus videtur habere de ratione forme chartatis quam gradus cui additur: maxime supposito quod non plus sit de essentia in gradu cui sit additio quam in gradu addito Et videtur primus gradus plus habere de ratione possibilitatis: vel saltem hoc certum est quod in charitate constituta ex praecedente. et gradu addito non tanummodo ibi est plus de essentia charitatis quam antea: sed imperfectius saluatur ibi diffinitio charitatis quam antea: quod non posset dici de linea: ita enim perfecte saluatur diffinitio linee in linea bipedali: sicut tripedali.

¶ Alii tamen non habent pro inconuenienti dicere quod charitas sit diuisibilis in infinitum quantum est ex parte sua.

¶ Unde dicunt quod deus posset eam diminuere sine fine si vel let per subtractionem influentie primo respectu vnius gradus: secundo respectu alterius. Et sic sine fine quantum est de absoluta potestate.

¶ Questio. III. Tertio queritur. Utrum charitas augeatur in quo libet motu. Et videtur quod sic: quia homo chaUrus deo: non efficitur charior nisi per augumentum Cocharitatis: sed per quemlibet actum charitatis homo charior deo efficitur: cum quilibet actus charitatis deo sit acceptus. ergo per quemlibet actum charitatis charitas augetur.

¶ Item quandocumque charitas perfectius inest anime ipsa augetur: sed per quemlibet actum charitatis charitas inest perfectius: quia per actus significatur habitus. ergo per quemlibet actum charitatis charitas augetur.

¶ Item non minus potest actus charitatis: quam actus acquisite dilectionis: sed per quemlibet actum dilectionis acquisite habitus illius dilectionis augetur. ergo per quemlibet actum charitatis charitas augetur.

¶ Item omnes actus charitatis sunt similes in hoc quod eiusdem speciei sunt: quamuis vnus sit fortior: alter debilior. ergo qua ratione charitas augetur in vno actu: eadem ratione inquolibet: quamuis in vno plus et in alio minus. Sed certum est quod in aliquo actu augetur: ergo videtur quod in quolibet actu augeatur. Contra secundum philosophum. 2. libro ethi. c. primo Uirtus non vno actu acquiritur: sed ex consuetudine: dicitur etiam primo libro ethi. c. ix. Quod vna hirundo non facit ver: neque vna dies hominembeatum: sed ex eisdem virtus augetur ex quibus acquiritur. ergo videtur quod per vnum actum virtus non augeatur.

¶ Item paruum calidum superueniens magno calido: non auget in eo calorem: sed minuit. ergo a simili paruus actus charitatis superueniens magne charitati: non auget eam: sed minuit.

Respondeo quod charitas non augumentatur in quolibet actu: secundum quod tenet communior opinio Ad cuius intelligentiam sciendum quod in quolibet actu: quem voluntas elicit ex charitate: ita intensum et perfectum quod voluntas per charitatem habitam non potest elicere intensiorem et perfectiorem: augetur in nobis charitas a deo. Sed loquendo de actibus quos voluntas elicit ex charitate: non secundum totum conatum: que potest habere per illum habitum. sic non est verum quod charitas augeatur in nobis in quolibet actu: quamuis quilibet talis actus aliquo modo nos disponat ad hoc: vt deus augeat charitatem in nobis. et cum voluntas tot actus multiplicauerit tales quod omnes simul equiualeant vni actui quem voluntas eliceret ex toto conatu: quem habere posset per habitam charitatem probabile est: quod tunc deus in nobis augeat charitatem. et d inco quod deus est qui auget eam: quia sicut charitas non acqguuiritur per exercitiu nostrum: sed deus eam nobis infundit per creationem: quamuis ad eam suscipiendam disponamus nos per bonorum operum exercitium: ita dico quod charitas non auaetur in nobis per actuum nostrorum exercitium: sed deus in nogis augumentum charitatis infundit: quamuis per exercitium axtuum nostrorum aliquo modo disponamus nos ad recipiendum a deo charitatis augumentum.

Ad primum in oppositum cum dicitur quod per quemlibet actum charitatis: homo charior deo efficitur etc. Dico quod non est verum secundum quod magis charus dicitur a pluribus speribus elicitis ex charitate. Pro quibus operibus: homo etiam guo ad praemium essentiale remunerabitur. Premium enim essentiale cdorrespondebit non tantummodo habitui charitatis vie: sed etam habitibus et actibus simul.

¶ Ad 2m cum diquod per qualibet actum charitatis charitas inest anime perfectius etc. Dico quod inesse perfectius potest intelligi dupliciter. Unomodo vt idem sit quod firmius inesse: et sic per quemlibet actum chrritatis charitas inest anime perfectius. Sed sic accipiendo inesse perfectius non est verum: quod quandocumque charitas inest perfactius quod augeatur. Alio modo vt idem sit quod inesse intensius. et sic non est verum quod per quemlibet actum charitatis charitas insit perfectius: sic enim oporteret quod in actu quoibet augeretur.

¶ Ad tertium cum dicitur quod per quemlibet actum dilectionis acquisite habitus illius dilections augetur etc. Dicunt aliqui quod falsum est: nisi loquendo de illo actu correspondente habitui quantum ad intensionem. dicunt enim quod per actus debiliores ille habitus non augetur quamuis per tales actus non prohibeantur corruptibilia ipsius habitus: et fiat dispositio: vt tandem per aliquem actuum illorum in virtute precedentium habitus augeatur. Uel potest dici quod quamuis actus charitatis simpliciter sit potentior quam actus dilectionis acquisite: non est tamen potentior quantum ad habitum augendum: quia sicut habitus dilectionis acquisite acquiritur per exercitium actuum nostrorum: ita et augetur: non sic autem habitus charitatis.

¶ Ad 4m cum dicitur quod qua ratione charitas augetur in vno actu eadem ratione in quolibet etc. Dico quod non est verum. Maior est enim ratio quod deus in nobis eam augeat in actu quem voluntas elicit ex toto conatu quem habere potest per charitatem. iam habitan quam in actu remissiori.

¶ Et preterea si sunt multiactus non ita intensi: maior tamen ratio est quod deus in nobis augeat charitatem in vltimo illorum quam in primo vel secundo: eo quod vltimus nos disponit non tantummodo in sua virtute. sed etiam in virtute praecedentium. Sicut potest aliqualiter poni exemplum de multis guttis: quarum nulla preter vltimam facit aliquam cauationem: et vltima non tantummodo in sua vireute: sed etiam in virtute omnium aliarum que praecesserunt. Argumenta ad partem aliam: quamuis insufficientem habeant processum: tamen gratia conclusionis principalis possunt concedi.

¶ Questio. IIII. QUarto queritur. Utrum charitas possit augeri sine fine. Et videtur quod sic: res spirituales non augumentant se. Unde videmus quod intellectus potest recipere species intelligibiles magis atque magis sine sine: sed partes charitatis sunt res spirituales. ergo non coaugumentant se. ergo anima potest recipere partes charitatis magis atque magis sine sine.

¶ Item anima habens charitatem magis est apta ad susceptionem amplioris charitatis: quam quando nihil habebat de charitate. ergo charitas facit animam charitate capaciorem. Et sic quanto plus de charitate recipit: tanto est capacior. ergo nunquam tantum potest augeri charitas quod repleatur anime capacitas charitate.

¶ Item obiectum charitatis est diligibile in infinitum. ergo cum quantitas virtutis mensuretur penes obictum charitas potest crescere in infinitum.

¶ Item omnis res potest augeri quamdiu est circa suam perfectionem: sed charitas in veria non potest perfici: quia sicut dicit beatus Aug. lib. 83. q. q. 36. Perfectio charitatis est nulla cupiditas: sed cupiditas in via de lege communi totaliter remoueri non potest. ergo charitas in via semper plus et plus potest augeri.

¶ Ite non est maioris capacitatis intellectus quam affectus: sed scientia sine fine potest augeri in intellectu. Unde videmus homines in scientia semper proficere. ergo et charitas sine fine augeri potest in affectu.

¶ Item charitas est ignis spiritualis: sed ignis corporalis si sine sine inueniret mam sine fine posset augeri. ergo similiter ignis spiritualis qui est charitas sine fine potest augeri cum obiectum habeat: quod sine fine quantum est ex parte sua plus et plus debet diligi.

Contra capacitas anime finita est: cum eius essentia sit finita: sed perfectio non excedit capacitatem perfectibilis. ergo charitas que est voluntatis secundaria perfectio terminum habet vltra quem augeri non potest

¶ Item secundum philosophum 6o physico. Nullus motus ordinatus et rectus est ad illud quod consequi non potest. ergo non esset motus augumenti in charitate: si terminum istius augumenti anima consequi non posset.

¶ Item Ansels. in libo de conceptu virginali. c. 18 de beata virgine dicit: quod decens erat vt ea puritate niteret qua maior sub deo nequit intelligi: sed puritas est per charitatem. ergo tantam habet charitatem quod nullo modo posset augeri.

Respondeo dixerunt aliqui quod charitas in nobis augeri potest sine fine quamuis semper totum acceptum sit finitum. et hoc patet: et ex parte dei qui semper plus et plus potest infundere. Et etiam ex parte charitatis que est quedam similitudo charitatis diuine: que charitas cum infinita sit quantumcumque charitas nostra augeretur nunquanposset illi charitati assimilari perfecte. Patet etiam hoc ex parte ipsius anime: que quanto plus capit de charitate: tanto capacior efficitur. Et ideo quanto plus recipit: tanto plus potest recipere: quia non est simile de capacitate rerum spiritualiu: et rerum materialium: quia capacitas rerum materialium limitatur ex materia. et ideo uon possunt recipere nisi secundum exigentiam materie: sed substantie spirituales non limitantur ex materia: sed magis secundum quantitatem diuine bonitatis in eis percepte. Et ideo quanto plus additur de bonitate: tanto magis est de potentia ad capacita tem.

¶ Contra hanc opinionem sic potest argui. Capacitas anime aut nominat ipsam potentiam anime: aut aliquid superadditum potentie. Si primo modo planum est. quod capacitas anime habet limites determinatos: quia cuius essentia habet determinatos limites et eius potentia. Si autem capacitas dicit aliquid superadditum potentie planum est quod illud in potentia anime recipitur. ergo si illud superadditum posset crescere sine sine: sequeretur quod ipsa potentia anime posset capere sine fine: et ita determinatos limites non haberet: quod falsum est.

¶ Preterea secundum illam opinionem sequeretur quod ipse deus in anima aliqua posset perfectiorem ponere charitatem: quam sit illa que est in anima iesu christi. quod falsum est. Unde sine preiudicio videtur mihi dicendum quod si detur quod charitas possit augeri sine fine quantum est ex parte sua: eo quod est virtus respectu infiniti obiecti. et ideo eius species determinatum limitem non habeat: quia si semper fieret voluntas alia voluntate nobilior: semper quelibet voluntas posset a deo recipere habitum charitatis sibi proportionatum: quod non esset verum: si species charitatis determinatos haberet limites vltra quos augeri non posset: tamen ex parte capacitatis creature rationalis vel intellectualis que finitaest: et determinatos habet limites augeri non posset sine fine. Tantum enim posset voluntas creature rationalis vel intellectualis habilitari per charitatem ad diligendum deum: quod amplius habilitari non posset. Unde et voluntas anime iesu christi intantum habilitata est per charitatem ad diligendum deum: quod maioris habilitationis capax non est.

¶ Unde secure dicendum: quod capacitas voluntatis sue totoliter charitate repleta est.

Ad primum in oppositum cum dicitur quod res spirituales non coaugustant se etc. Dico quod sicut spatium corporale finitum posset capere maiorem et maiorem numerum sine fine rerum indiuidualium que sunt puncta: non tamen posset capere quantitatem continuam maiorem et maiore sine fine. Ita dico quod finita capacitas ipsius anime capax est specierum secundum maiore et maiorem numerum sine fine: nec propter hoc sequitur quod sit capex vnius habitus secundum maiorem et maiorem perfectionem sine fine. Uel potest dici quod et si res spirituales non coaugustent se more rerum corporalium: tamen quia maior virtus requiritur in intellectu ad retinendum plures species intelligibiles simul quam paucas: ideo negandum est secundum aliquos posse in intellectu recipi species intelligibiles plus et plus sine fine illis speciebus remanentibus que primo fuerunt recepte.

¶ Ad 2m cum dicitur quod anima habens charitatem magis est apta ad susceptionem amplioris charitatis quam quando nihil habebat de charitate etc. Dico quod non tantum potest capere quantum posset: si nihil de ea haberet: tamen magis apta est et digna vt sibi detur illud quod potest cape re quam antequam nihil haberet sicut res calefacta non tantum potest adhuc capere de caliditate quantum si nihil haberet: quia antequam nihil haberet: poterat capere caliditatem: quam modo habet: et illud quod residuum est: tamen cum est calefacta semiplene aptior est ad illud recipiendum quod restat de caliditate quam si frigida esset

¶ Ad 3m cum dicitur quod quantitas virtutis memnsuratur penes obiectum etc. Dico quod non tantum mensuratur ex parte obiecti: sed etiam ex parte potentie in qua recipitur. Unde de et si detur quod charitas potest augeri sine sine quantum est ex parte obiecti: non tamen potest augeri sine fine hoc prohibente limitata capacitate subiecti.

¶ Ad 4m cum dicitur quod charitas in via non potest perfici. Dico quod verum est loquendo de perfe ctione simpliciter et de lege communi hoc prohibentibus inordinatis motibus sensualitatis et breuitate temporis quo viuunt homines de lege communi. Nec propter hoc sequitur quod posset sine fine augeri. tantum enim posset quis homo viuere: et tantum in habitu charitatis proficere quod ille habitus amplius in eo non posset augeri: quamuis propter defectum clare cognitionis in via non possit attingere ad terminum vltimum perfectionis actus ipsius habitus. Nec mirum. Si enim videmus quod habens habitum quandoque propter aliquod impedimentum prohibetur ab actu. Possibile etiam esset quod habens habitum perfectum propter defectum clare cognitionis non attingeret ad perfectionem ipsius actus.

¶ Ad 5m dicitur quod scientia sine fine potest augeri in intellectu etc. Dico quod vnus habitus scientie non posset augeri in nostro intellectu sine fine. Unde quod dicunt homines semper in habitum alicuius scientie posse proficere: hoc est propter breuitatem huius vite. et quia est tot obscuritatibus inuoluta quod homo in ea de lege communi non potest ad completum et vltimum terminum habitus scientie attingere.

¶ Ad 6m dico quod illud argumentu non plus concludit nisi quod charitas quantum est ex parte sua et per comparationem ad obiectum sine fine posset augeri. Uel potest dici quod ignis posset augeri in infinitum extensiue non intensiue. Et ego etiam dico quod charitas posset augeri in infinitum extensiue: si essent infinita que ex charitate deberent diligi: sed non propter hoc sequitur quod perfectio in essentia ipsius habitus posset crescere sine fine.

¶ Questio. V QUinto queritur. Utrum charitas posset diminui. Et videtur quod sic. peccatum veniale magis opponitur bono gratie quam bono nature. Sed quodlibet peccatum veniale aliquid diminuit de naturali humilitate. ergo multo fortius aliquid diminuit de charitate.

¶ Item secundum philosophum libro 2. thopi. Contra ria nata sunt fieri circa idem. ergo cum augumentum et diminutio sunt contraria: videtur quod sicut charitas potest augeri quod ita etiam possit diminui.

¶ Item certum est quod per peccatu veniale seruor charitatis minuitur. ergo si charitas minui¬ non posset tot possent venialia multiplicari quod remanente toto charitatis habitu totus feruor eius tolleretur: quod inconueriens videtur.

¶ Item Aug. lib. 83. q. q. 36. Perfectio charitatis est nulla cupiditas. ergo imperfectio charitatis aliqua cupiditas. ergo quandoncumque cupiditas augetur que totaliter charitatem non destruit: ipsa charitas minuitur.

¶ Item forme naturales que possunt intendi possunt remitti. habitus etiam acquisiti sicut possunt augeri: ita possunt minui. et o a simili sicut charitas potest augeri: ita potest minui.

Contra si charitas posset minui: hoc non esset nisi per veniale peccatum: quia per mortale non minuitur: sed destruitur. Sed per peccatum veniale minui non potest quia cum secundum philosophum primo physi. Omne finitum per ablationem alicuius ab eo multotiens secundum eandem quantitatem non secundum eandem proportionem ad vltimum totaliter destruatur: charitas per sola venialia posset destrui. quod falsum est.

¶ Item illud per quod aliud minuitur: videtur ei contrariari: sed peccatum veniale cum sit deordinatio citra deum: non contrariatur charitati cum per illam sit coniunctio cum eo. ergo per peccatu veniale charitas non potest minui.

¶ Item veniale nihil diminuit de premio substantiali: quia tunc homo propter veniale posset puniri eternaliter pena damni quod rationabile non videtur. Sed illud per quod charitas minueretur: aliquid diminueret de praemio substantiali. ergo charitas per peccatum veniale non potest minui.

¶ Item forma simplex non potest minui: quia si aliquid de ea remoueretur: totum remoueretur: sed charitas est forma simplex. ergo non potest minui.

Respondeo charitas cum possit augeri: quantum est ex parte sua posset diminui: sed quia causam diminuentem non habet secundum quod tenet opinio communior: ideo concedo quod nunquam minuitur quantum ad eius essentiam: quamuis frequenter minuatur quantum ad feruorem: et quantum ad suam in anima radicationem. Quod autem causam diminuentem non habeat: patet: quia deus eam non diminuit: quia enim pronior est ad miserandum quam ad condemnandum: hinc est quod charitatem tribuit cum homo de congruo per liberum arbitrium se disponit: sed charitatem datam: seu aliquid de eius essentia conseruare non desinit: nisi quando homo se totaliter per auersionem indignum charitate reddit. Et tunc deus totancharitatem illorum conseruare desinit. et sic non minuitur: sed destruitur. Ex quo patet consequenter quod per peccatum mortale non minuitur: sed destruitur. Patet etiam vlterius quod per peccatum veniale essentia charitatis non minuitur: quia cum peccatu veniale sit quedam deordinatio citra deum: eo quod deordinatio in qua ex plena deliberatione creatura preponitur creatori: non est peccatum veniale: sed mortale. hinc est quod per peccatum veniale homo non se reddit simpliciter indignum charitate. Et ideo propter peccatum veniale deus non desinit conseruare aliquid de essentia charitatis.

¶ Preterea cum charitas non augeatur ex operibus nostris: vt supra visum est: quamuis per actus nostros disponamur ad hoc vt deus augeat charitatem in nobis: non potest dici quod per nostras veniales deordinationes possit diminui: quamuis per eas disponant se homines non ad charitatis diminutionem: sed ad destructionem inquantum veniale dispositio est ad mortale: ex quo patet vlterius: quod per peccatu veniale diminuitur radicatio charitatis in anima. Quia etiam per veniale minuitur in anima habitus acquisitus concordans charitati. Ideo habens charitatem minus feruens efficitur per peccata venialia: et sic patet quomodo charitas nunquam minuitur quantum ad essentiam: et tamen minuitur quantum ad feruorem et suam in anima radicationem.

Ad primum cum dicitur quod quodlibet peccatum veniale aliquid diminuit de naturali humilitate etc. Dico quod nihil diminuit de natura anime peccantis absolutum: corrupit tamen aliquem respectum: vtpote aliquem gradum propinquitatis illius nature ad bonum gratie. Et ego bene concedo quod quamuis per peccatum veniale nihil diminue tur de essentia charitatis: minuitur tamen per ipsum eius radi¬ catio in anima: et sic corrumpitur aliquis respectus charitatis ad subiectum. minuitur etiam eius feruor: et sic corrumpitur aliquis gradus promptitudinis ad actum charitatis.

¶ Ad 2m cum dicitur quod contraria nata sunt fieri circa idem etc. Dico quod instantiam habet quando alterum determinate inest. Ignis enim vt dicit Aug. 3. super Genesus. versus principiu. frigescere non potest. Uel potest dici quod sicut charitas est augumentabilis: ita est diminuibilis quantum est ex parte sua: sed causam diminuentem non habet

¶ Ad 3m cum dicitur quod tot possent venialia multiplicari quod remanente tota qualitate totus eius feruor tolleretur etc. Dicunt aliqui quod non opoe: quia semper nouus feruor generatur: quamdiu manet ipse habitus: qui est radix feruori illius: sicut cum herba abscinditur de radice remanente pusulat alia. Potest et aliter dici secundum alios quod feruor charitatis aut nominat frequentationem actus aut intensionem actus: aut promptitudinem ad actum. Intensio autem in actu diligendi et promptitudo non tantum est ex charitatis habitu: sed etiam ex hitum acquisito charitati consono. Dicunt ergo quod illud quod ibi est de promptitudine vel de intensione vel de actus frequentia ex parte habitus charitatis. per. peccatum veniale non minuitur nisi per accidens in quantum per ipsum minuitur habitus acquisitus charitati consonus: quia per eius diminutionem habens charitatem minus intense diligit: et minus promptus est ad dilectionis actum: et minus exercitat se in diligendo. Nec mirandum sicharitas in essentia maior potest esse secundum modum predictum in feruore minor: cum etiam dicat Galien. et referat Auicena. lib. x. de animalibus. c. de etatibus. Quod in pueris maior est calor secundum quantitatem: in iuuenibus vero secundum qualitatem. hoc est dictu quod in iuuenibus magis est acutus secundum quod exponit cito post. et huius signum est: quia magis sunt dispositi ad infumitates que veniut ex calida et sicca causa.

¶ Ad 4m cum dicitur quod perfectio charitatis est nulla cupiditas etc. Dico quod intelligenda est quantum ad actus intensionem et frequentationem. Et quantum ad ista ego concedo charitatem diminui per venialem cupiditatem.

¶ Ad 5m cum dicitur quod forme naturales que possunt augeri possunt minui etc. Dico quod non est simile: quia forme naturales que habent causam augentem habent et causam diminuentem: et similiter habitus acquisiti: charitas autem causam habet agentem et non habet causam diminuentem: vt in corpore questionis declaratum est. Quiaautem sunt aliqui qui tenent charitatem diminui per peccata venialia. Ideo ad videndum quomodo causa disputationis eorum opinio possit defendi soluendum est aliqualiter ad artus que contra eam sunt

Ad primum cum dicitur quod omne finitum per ablationem alicuius multotiens ab eo consumitur etc. Dicunt aliqui quod non est verum in diminutione charitatis: sicut videmus quod per subtractionem angulicontingentie ab angulo rectilineo: angulus rectilineus minor efficitur: et tamen si infinities subtraheretur ab eo: nunquam tota liter consumeretur cum certa demonstratione possit ostendi angulum rectilineum quantumcumque paruum esse maiorem angulo contingentie. Uel potest dici quod supposita veritate propositionis philosophi generaliter quod adhuc secundum istam opiionem non sequeretur charitatem posse destrui nisi interueniente peccato mortali: quia per quodlibet peccatum veniale non diminuitur aliquid de essentia charitatis: sed postquam praecesserunt multa venialia: posteaper paruum veniale in virtute precedentium que disposuerunt aliquid de essentia charitatis minuitur per hoc quod aliquid de essentia habitus contrarii causatur. exemplum potest poni de cauatione lapidis per guttam. Non posset autem homo in tantum contrarium augere: quod cum ipso nihil posset stare de essentia charitatis: quin homo mortaliter peccaret peccato omissionis. Tenetur enim augumentum habitus contrarii prohibere quod secum nihil compatitur de essentia charitatis.

¶ Ad 2mdico quod peccatum veniale et si non contrarietur charitati directe: contrariatur tamen indirecte inquantum causat et auget ha¬ bitum: cuius perfectio est contraria charitati.

¶ Ad 3m dico quod non est inconueniens secundum illos quod per veniale diminuatur aliquid de praemio essentiali. Non enim dicitur veniale: quia nihil de illo diminuat: sed quia per venialia totum non tollitur.

¶ Ad 4m dicitur quod charitas est forma simplex etc. Dico quod verum est per exclusionem compositionis ex materia et forma. tamen sunt in ea plures gradus actualitatis in posmus. et ita diminuibilis esta