Articulus 1

¶ Questio I. PRimo ergo ostendo quod charitas non sit aliquid creatum in anima. Aug. x. confessio. versus principium. Sicut anima est vita corporis: sic deus est vita anime: sed anima est vita corporis non per aliam formam mediam. ergo deus est forma anime non per aliam formam mediam. cum ergo charitas sit vita anime: secundum Hugo. dicentem in soliloquio de arra sponse circa principium. Scio anima mea: quia vita tua dilectio est. videtur quod charitas sit ipse deus.

¶ Item Aug. 83. q. q. 54. Nec quicquam melius est rationabili anima nisi deus. sed charitas est melior anima: quia per ipsam coniungitur summe bonitati. ergo charitas est ipse deus.

¶ Item charitas videtur equiualere vite eterne: quia a iusto iudice pro illa redditur vita eterna. Sed non est dare aliquod bonum creatum vnum quod equiualeat vite eterne. Cum secundum Boetium lib. 3. de consolatio. parum post principium: sit status omnium bonorum aggregatione perfectus. ergo charitas non est aliquid creatum in anima.

¶ Item spiritus sanctus aut per se sufficiens est ad eliciendum meritorios actus: aut non: si non. ergo esset insufficiens motor. quod non est dicendum. si sic est. ergo donum creatum superfluit.

¶ Item Ioan. 4. deus charitas est: et qui manet in charitate in deo manet: et deus in eo.

¶ Item Aug. 15 libro de trinita. capi. 17. ita dictum est. Deus charitas est: sicut dictum est: deus spiritus est: sed deus est spiritus per essentiam. ergo deus est charitas per essentiam.

Contra per charitatem fit anime reformatio: sed reformatio non fit nisi forma informante. ergo charitas est forma animam informans: quod de charitate increata dici non potest.

¶ Item per charitatem anima assimilatur deo. Unde Ioan. 3. Uidete qualem charitatem dedit nobis deus pater. et paucis interpositis sequitur. Scimus quoniam cum apparuerit similes ei erimus. in quo dat intelligere quod ad illam assimilationem venimus per charitatem: sed assimiliatio non sit sine forma inherente. ergo charitas est forma inherens: quod de charitate increata dici non potest.

¶ Item anima spirituali vita per aliquid viuit formaliter: quia omne viuens viuit per aliquam formam informantem: sed anima viuit non spiritualiter per charitatem increatam tanquam per formam informantem: ergo oportet ponere in anima charitatem creatam per quam formaliter viuat.

Respondeo quod Magister videtur fuisse huius opinionis quod non sit in anima aliqua charitas creata: nisi secundum quod charitas accipitur pro actu: sed vult quod spiritus sanctus sit ipsa charitas: per quam actum dilectionis elicimus. quia enim voluntas est nobilissima potentia in anima et alias mouens: ideo quamuis spiritus sanctus perficiat alias potentias per habitus creatos. tamen voluntatem perficit per seipsum: non sicut forma inhe¬ rens: sed sicut finis et exemplar et motor.

¶ Sed hec opinic modo a magistris communiter non tenetur: quia rationabilis non est: et videtur appropinquare errori Pelagii. Non enim Pelagius intendebat a meritorio actu voluntatis excludere generalem dei influentiam sine qua nulla creatura exire potest in suam operationem: sed praedicta opinio vltra praedictam influentiam nihil videtur ponere in voluntate nisi suam naturalem virtutem: vel dispositionem quam per illam potest acquirere quod sit necessarium ad meritorium velle.

¶ Sed forte dices quod ad eliciendum meritorium velle spiritus sanctus non tantum influit generaliter: sed voluntatem mouet speciali motione: quod sufficit ad eliciendum actum voluntatis meritorium: et ad hoc vt voluntas sit deo chara.

¶ Sed quod hec responsio sit insufficiens ostendo sic. Uoluntas enim iusti non tantum est deo charadum est in actu: sed etiam dum non est in actu: vt patet in somno. Cum ergo tunc non moueatur illa speciali motione a spiritu sancto. nihil est in ea quare sit deo chara nisi natura sua vel dispsitio ex naturalibus acquisita. Si autem dicas quod ex illa motione remanet in ea aliqua habitualis dispoitmo: per quam remanet deo chara illam voco ego hitum charitatis.

¶ Sed forte dicis quod nulla remanet talis dispositio in voluntate: et tamen remanet deo charaper gratiam que est in essentia anime: que necessaria est ad hoc: vt spiritus sanctus moueat voluntate illa speciali motione: que requiritur ad hoc quod in voluntate causetur meritorium velle.

¶ Sed contra hanc respensionem arguo sic. Aug. 5 de trinitate. c. 18 dicit de charitate quod sola est que diuidit inter filios regnieterni: et filios perditionis eterne. Ex quo sequitur quod pro nullo tempore est homo deo charus sine charitate: et quod gratia est realiter idem cum ea: aut saltem ab ea nunquam separatur: quorum contraria includis in tua respensione: cum in voluntate dum actu non agit: nullus sit charitatis actus: et tu neges charitatis habitum

¶ Si autem dicas quod positio tua non includit gratiam esse separatam a charitate pro quocumque tempore: quia per gratiam voluntas habet habitualiter spiritumsanctum: qui est charitas: sic dicendo: quamuis vocetenus neges habitum charitatis. tamen realiter ponis ipsum. quia habitus charitatis nihil aliud est quam habitus per quem a voluntate habetur spiritus sanctus vt ostendetur li. ii. in illa quaestione. Utrum gratia et charitas realiter idem sint.

¶ Propter praedicta et ea que ad secundam partem quaestionis sunt allegata. Dico quod charitas est aliquid creatum in anima. est enim habitus a spiritusancto voluntati infusus quo habilitatur ad diligendum deum propter se: et super omnia: et proximu propter deum. Sed hoc totum compositum ex voluntate et charitate: quod est vnum per accidens non potest per se sufficienter determinare ad ipsum charitatis actum et se mouere illo motu: quia nulla res per se potest sufficienter determinare et mouere ad consecutionem sui finis: quia finis vniuscuiusque rei nobilior est illa re. Unde Aug. 7. de trinitate. c. 3. Pluris penditur semper propter quod aliquid sit: quam illud propter quod aliud sit. Et infra. cap. X. dicit quod prima vincuntur a summis: summa vocans fines. Unde res naturaliter operantes ab in stitutore nature: ad suos fines determinate sunt: et ad operationes quibus consequuntur illos fines: quos non exequerentur nisi principaliter operante actore nature et alie virtutes a charitate per suos actus ordinantur in finem suum in virtute actus superioris: ergo est actus charitatis. Cum ergo compositum ex charitate et volutate moueatur actu charitatis ad consecutione sui sinis: immo ille actus est directa motio ad finis consecutionem: non potest per sesedeterminare sufficienter ad actum charitatis: nec se illo motu mouere: et quia voluntate charitate formata: non est aliquis motor superior: in cuius virtute possit se sufficienter determinare ad actu suum: et ipsum elicere nisi deus: Idono ad hoc requiritur motio spiritus sancti tanquam principaliter agentis. Et quia actus predictus est omnibus aliis actibus anime nobilior: et eorum et omnium anime habituum finis sub deo. ideo ad eliciendum illum actum non tantum reoritur generalis motio spiritus sancti sicut ad alios actus: sed requirimotio specialis. Ad tria tamen necessarius est in voluntate charus tatet hitus ad hoc scilicet vt per ipsum voluntas eta non actum agens hebeat spirtum sanctum: ita vt sibi hitualiter vnita remaneat. et ad hoc vt sit prom pta et digna suscipere eius motionem: et ad hoc vt im mouendo se ad bonum actum efficaciter cooperetur motioni principalius motort.

Ad primum in oppositum cum dicitur quod sic anima est vita corporis: ita deus est vita anime etc. Dico quod similitudo attenditur quantum ad rationem causae in generali non in speciali: quia deus est vita anime finalis et effectima et exemplarm: sed non foralis. Aima vero est foralis causa vite corporis. Et ideo non viuificat per formam aliam.

¶ Ad 2m cum dicitur quod charitas est melior quam ipsa anima etc. potest dici secundum aliquos quod non comperantur in bonitate: quia secundum philosophum. 7. phy. Aliqua non comperantur in re quae non dicievniuoce de illis. Unde vox et color non comperantur in albedine: bonitas autem non dicitur vniuoce de charitate et anima: quia anima dicitur bona inquantum apta nata est esse particeps summi boni per cognitionem et amorem. Charitas autem dicitur bona inquantum est ratio participandi summum bonum. Anima enim est capax summi boni per charitatem: et ideo sicut animal et dieta non comparantur in sanitate ita anima et charitas non comparantur in boni tate.

¶ Potest tamen aliter dici secundum aliquos: cum enim bonum sit de generalibus intentionibus ita vt conuertatur cum ente quecumque comparantur in entibus: comparantur in essentiali bonitate: sed charitas et anima in entitate comparantur. Cum enim anima sit substantia et charitas sit accidens: possumus dicem quod anima plus hebet de entitate quam charitas: et ex conseqenti pluls hebet de bonitate essentiali quam ipsa charitas. In bonitate tamen moris non comparantur: quia anima dicitur bona bonitate morali. Inquantum est subiectum huius bonitatis. Charitas autem non potest dici bomna ista bonitate: nisi inquantum est ratio qua anima est moraliter bonaUel dic quod sicut anima melior est bonitate essentiali quam charitas: sic charitas melior est bonitate moris quam anima: quia est forma bonitatis moralis. Unde bona est formaliter per seipsam. Aima autem per eam. cui concordat quod dicit philosophus. 3. thop. quod iustitia melior est iusto. Cum enim aliqua duo ita se habent ad aliquid vnum: quod vni illorum conuenit per centiam: alteri per participationem: comparabilia sunt aliquo modo in illo.

¶ Ad 3m cum dicitur quod charitas equalet vite eterne etc. Dico quod charitas creata per senon equalet vite eterne: cum sit pars eius: sed ex diuina liberalita te: que hoc statuit: sicut denarius: quamuis sit inferior secundum essentiam: quam panis: tamen ex statuto equalet vni pani: ita quod vnus panis hebetur pro vno denario.

¶ Uel potest dici quod vita eterna redditur habenti charitatem: et in ea perseueranti principaliter propter ipsius charitatis originem que est spiritus sanctus qui est principalis motor in actibus qui siunt ex charitate: et hebetur per charitatem: quia cum charitate eius persona datur.

¶ Ad 4m dico quod charitas creata requiritur in anima non propter insufficientiam motoris qui est spiritus sanctus: quia ipse efficit formam illam: sed propter insufficientiam anime quae sine charitate creata non posset se sufficienter in deum mouem per amorem: et si tantum moueretur ab alio: et non mouent se: non videtur quod in illo motu menretur

¶ Ad 5m cum dicitur quod deus charitas est. Dico quod verum est charitas increata: et per charitatem creatam dicitur homo mane in charitate increata quie est deus: per hoc quod anima charitate forata conuersari conatur in intimis dei per amorem.

¶ Ad 6m cum dicitur quod ita dictum est deus charitas est: sicut dicitur deus spiritus est: dico quod verum est de charitate increata.

¶ Questio. II. SEcundo queritur vtrum charitas creata sit ex charitate diligenda: et videtur quod non: quia Augustinus primo libro de doc. christi. circa mentem non narrat nisi quattuor diligenda ex charitatem scilicet deum: animam nostram: proximum: et corpus nostrm.

¶ Item nulla forma exceptis illis quae dicuntur primo intentionis denominat se. Unde albedo non dealbatur: sed dilectio non est de primis intentionibus. ergo dilectio non diligitur.

¶ Item fides non creditur. nec spes speratur: ergo a simili charitas non amatur.

¶ Item si dilectio diligeretur alia dilectione diligeretur: pari ratione et illa 2o dilectio 3m dilectione diligeretur. Et sic esset processus in infinitum: quod est inconueniens.

¶ Item visus non reflectitur ad videndum perfectionem propriam. ergo similiter nec affectus ad diligendam perfectionem suam que est charitas.

Contra Aug. libro 7 de tri. c. 8. Nemo dicat non noui quid diligam: diligat frem et diligat ipsam dilectionem.

¶ Item non est perfecta cognitio nisi cognoscens cognoscat se cognoscen. ergo a simili non est perfecta dilecus nisi diligens diligat se diligena.

Respondeo quod charitas diligenda est extra charitate: quia diligere est velle bonum. Unde et illum diligo siue me siue alium cui bonum volo: et etiam bonum diligo quod volo mihi vel proximo. Sed loquendo de dilectione primo modo charitas creata non est diligenda ex charitate: quia secundum philosophum. 8. ethic. 2. c. Amabile diuiditur in bonum id est honestum et delectabile et vtile: sed ex charitate non debeo velle charitati: cum vti non possit bonum vtile neque bonum delectabile: cum delectari non possit. Neque bonum honestum: cum per se tale bonum disponat res ad fruendum deo: vel sit obiectum quo fruendum est vel ipsa fruitio et ipsa charitas frui non possit.

¶ Sed loquendo de dilectione secundo modo sic charitas diligenda est ex charitate: quia ex charitate debeo mihi et proximo velle charitatis habitum et actum et augumentum et perfectionem.

Ad primum in oppositum dico quod cum Aug. nominat illa quattuor diligenda ex charitate sub nomine dei et proximi: debet intelligi etiam ratio qua diliguntur scilicet charitas: vel loquitur de diligibilibus ex charitate secundum quod illud diligo cui bonum volo.

¶ Ad 2m cum dicitur quod nulla forma exceptis primis intentionibus denominat se etc. Dico quod videtur hoc esse falsum secundum Aug. 7. de trinita. c. 2. qui dicit. quod absurdum est dicere candidum non esse candorem. Uel potest dici quod si illa propositio quam tum assumis vera est quod hoc est loquendo de reflexione que est ex natura forme: quia loquendo de reflexione que est ex natura sub iecti: sic etiam denominare se bene conuenit aliquibus aliis formis quam intentionibus primis: et quia homo per voluntatem reflectitur super se: et charitas est in voluntate: ideo homoex charitate potest diligere suam charitatem

¶ Ad 3m cum dicitur quod sides non creditur etc. Dico quod non est simile: quia fides et spes secundum quod accipiuntur pro actibus non distinctis ab actibus habituum infusorum non habet rationem obiecti actus credendi et actus sperandi: quia credere et sperare non sunt nisi respectu rerum absentium. Unde Apstulus ad Hebter. xi. Fides est substantia rerum sperandarum argumentum non apparentium. Sed actus fidei et spei presentes sunt ipsi anime. Unde secundum Aug. xiii. de trini. c. i. rerum absentium presens est fides. et rerum que foris sunt intus est fides: et rerum que non videntur videtur fides: et ideo fides non debet credi: nec spes sperari proprie loquendo de actu credendi et sperandi: sed in charitate saluatur ratio obiecti charitatiue dilectionis scilicet ratio boni. Et ideo charitas potest et debet ex charitate diligi.

¶ Ad 4m cum dicitur quod si charitas diligeretur alia dilectione diligeretur etc. Dico quod secundum quod charitas diligitur vt obiectum sic alia dilectione diligitur: quam proximus: et si illa dile ctio diligi debeat vt obiectum alia dilectione in numero diligeretur: et sic in infinitum secundum similitudinem qua dicimus quod numerus est augibilis in infinitum: hoc est quod semper potest procedi sine fine: et tamen totum acceptum semper est finitum: nec est hoc inconueniens in actibus voluntatis et intellectus. Unde et Auic. 3. metaphy. ca. de relatione. concedit quod relationes que sequntur actus anime possunt multiplicari in infinitum.

¶ Ad 5m dicitur quod visus non reflectitur ad videndum perfectionem propriam etc. Dico quod non est simile de potentiis organicis: et de intellectu et voluntate: que sunt potentie non organice: quia virtus apprehensiua alligata organo: mediante organo cognoscit: cum ergo organum non sit medium inter ipsam et actum suum: nec inter ipsum et organum suum: nec inter se et essentiam suam: non cognoscit actum nec organum suum: nec seipsam. et hanc rationem adducit Auic. 6 naturalium li. 5 c. 2. ad probandum quod intellectus non cognoscit per organum. Uoluntas autem non est virtus organica: et ideo velle potest actum suum.

¶ Preterea actus videndi non ita habet rationem visibilis: nec actus audiendi rationem audibilis: sicut dilectio rationem diligibilis: quia ratio diligibilitatis est bonum. Dilectio autem est bona.

Questio. III. ¬ TErtio queritur vtrum per charitatem creatam deus immediate diligatur in via. et videtur quod non: quia secundum Aug. x. de trini. ca. i. Firmissime nouimus amari nisi nota non posse. Sed deus limediate non cognoscitur in via: ergo nec immediate diligitur.

¶ Item beatitudo consistit in immediata dei cognitione: et dilectione. ergo si prima pars beatitudinis non habetur in via: ergo a simili nec alia.

¶ Item lib. lxxxiii. q. q. xxxv. nullum bonum perfecte noscitur: quod non perfecte amatur: ergo bonum quod non perfecte cognoscitur: non perfecte amatur. ergo a simili cum deus in via immediate non cognoscatur: deus in via immediate non diligitur.

Contra Aug. 8. de trinitate c. 8. Ecce iam potes notiorem habere deum quam fratrem: sed fratrem immediate cognoscimus: ergo et deum: ergo a simili et ipsum immediate diligimus.

¶ Item per lumen a sole corporali influxum immediate videtur sol corporalis: ergo similiter per lumen charitatis a deo influxum immediate videtur deus. ergo a simili et immediate diligitur.

Respondeo quod per charitatem creatam deus immediate diligitur etiam in via: quamuis de lege communi non cognoscatur a nobis in via nisi mediate: quia enim voluntas altior est potentia quam intellectus. vt inferius loco suo ostendetur. Et quia actio voluntatis incipit vbi intellectus actio terminatur: quia actiones eorum sunt per ordinemse habentes: ideo illud quod debiliter cognoscimus: quandoque fortiter diligimus: et quod cognoscimus mediate diligimus immediate: eo quod propter rationes praedictas magis ascendit actio voluntatis quam intellectus. Unde in commento super illud verbum calidum acutum et superferuidum: quod scriptum est. 7. c. ange. hier. dicitur dilectio supereminet scientie: et maior est intelligentia. plus enim diligitur quam intelligatur: et appropiquat dilecus et intrat: vbi intells forum esta

Ad primum in oppositum cum dicitur quod deus immediate non cognoscitur in via etc. Dico quod ex hoc conclusio non sequitur: quia propter rationes dictas in corpore quaestionis: altius ascendit actio volutatis quam intellectus.

¶ Ad 2m cum dicitur quod primo pars btitudinis non hebetur in via etc. Dico quod aliter iudicandum est de cognitione quam hebemus de lege communi de deo in via: et dilectione: quia illa cognitio est enigmatica: et dispoitio ad visionem que dispotmo cum visione non remanebit: et ideo non est aliquid de essentia beatitudinis: sed dilectio qua deum diligimus est dispsitmo quae perficietur. Unde dilectio charitatiua qua deum diligimus est aliue btitudinis inchoatio incompleta.

¶ Ad 3m cum dicitur quod nullum bonum perfecte noscitur quod non perfecte amatur. Dico quod ex hoc non sequitur quod bonum quod non est immediate cognitum non sit immediate amatum: quia non sequitur est immediate amatum: ergo perfecte amatum. Deum enim immediate amamus: nec tamen in via ipsum perfecte amamus.

¶ Argumenta ad partem aliam: quamuis ratione principalis conclusionis essent concedenda: tamen quia ad illam concludendum vnam falsam conclusionem apparenter concludunt et defectiue: ideo soluenda sunt.

¶ Ad principium cum dicitur quod notiorem potes habere deum quam frem etc. Dico quod hoc debet intelligi de certitudine cognitionis ex parte cogniti: non ex parte cognoscentis: quia deus quantum est ex parte sua certius est cognoscibilis quam aliqua creatura.

¶ Uel si hoc refertur ad certitudinem est ex parte cognoscentis: tunc intelligendum est quantum ad intentiones generalissimas que analogice dicuntur de creaturis et de deo: que sunt ens vnum verum bonum. Certius enim cognosco esse aliquid ens: et esse aliquid bonum: quam ego cognoscam frem meu.

¶ Ad 2m cum dicitur quod per lumen a sole corporali influxum immediate videtur sol corporalis etc. Dico quod non est simile: quia sol corporalis magis est proportionatus naturali virtuti oculi corporalis: quam ipse deus virtuti in tellectus nostri quam de lege communi hebet in via: quia sicut dicit apostoleus ist ad Thim. vltmo lucem hitat inaccessibilem: volens dicem quod ad ipsum non attingit intellectus noster immediate videndo: nec per solam virtutem nature: neque per communem gratiam vie.

Questio quarta. QUarto queritur vtrum non habens charitatem scire possit quid est charitas. Et videtur quod non. quia Aug. 12. super Gen. versus principium loquens de triplici visione dicit quod cognitio intellectualius est qua dilectio intel¬ lecta conspicit: et eas res continet que non habent imagines sui similes que non sint quod ipse. ergo vbi charitas non est per essentiam: non est per similitudinem. ergo non habens eam non potest scire quid est ipsa: quia omne quod cognoscitur per suam essentiam vel similitudinem cognoscitur.

¶ Item non habens charitatem non potest scire quid sit charitas per spem innatam: quia secundum philosophum. 3. de anima. Aima ante receptione specierum est sicut tabula rasa in qua nihil est actum et scriptum nec cognoscit eam per essentiam: cum non habeat eam: nec per speciem acquisitam: quia intelliltus non acquirit species nisi per ministerium sensuum: et charitas non cadit sub sensu. ergo non habens charitatem nullo modo cognoscit quid est ipsa.

¶ Item secundum philosophum. 2. de anima. Per cognitionem actuum deuenimus in cognitionem potentiarum. ergo similiter in cognitione habituum. sed non possumus scire quid est actus charitatis: quia tunen sciremus ipsum distinguere sub certitudine ab actu disectionis acquisite. ergo siue homo habeat charitatem siue non: non potest scire quid est charitas.

¶ Item sciens quid est aliqua res potest ipsam recognoscere sub certitudine vbi est: sed homo habens charitatem non recognoscit ipsam esse in se sub certitudine: quia vt dicitur Ecclsia. 9. Nescit homo vtrum odio vel amoredignus sit. ergo homo siue habeat charitatem siue non: non potest scire quid est charitas.

Contra desiderium sequitur cognitionem: sed contingit quandoque quod non habens charitatem desiderat eam habere. ergo non habens charitatem potest scire quid est charitas. Item Aug. 8 de tri. c. 7. Non potest diligere quem iustum esse credit ob hoc ipsum quod iustum esse credit si quid sit iustus ignorat. Sed aliquando non bebes charitatem diligit alium: quia credit ipsum habere charitatem. ergo scit quid est charus et quid est charitas.

¶ Item non habens iustitiam potest scire quid est iustitia. Multi enim iniusti sciunt quod iustitia est reddere vnicuique quod suum est. ergo a simili non habens charitatem potest scire quid est charitas.

Respondeo quod non habens charitatem potest scire quid e charitas. Ad cuius intelligentiam sciendum quod cognitio illius rei ad quam significandam imponitur hoc nome charitas: que est amor existens in voluntate habens sufficientem rectitudinem seu bonitatem quantum ad aliquid est nobis innata: et quantum ad aliquid acquisita. Sed complete a non habente charitate cognosci non potest nisi per reuelationem vel doctrinam. In generali enim scilicet inquantum est amor boni est nobis innata. Innata est enim in nobis cognitio boni in generali: et etiam amoris. Inquantum autem est habitus habilitans voluntatem ad diligendum deum propter se. et super omnia eius cognitio acquiri potest: per inuestigatione etiam a non habente charitatem que inuestigatio debet incipere ab obito. Cum enim innatum sit homoni scire quod non est amor habens sufficientem bonitatem nisi sit amor boni. Ex hoc potest inuestigando concludere quod non habet sufficientem bonitatem nisi sit amorsummum boni. et talis qui debetur summo bono. Sed inuestigando potest homo scire quod summe bonum debet amari a nobis propter se et super omnia. ergo per inuestigationem potest non habens charitatem cognoscere quod res quam significat hoc nomen charitas est amor summi boni propter se: et super omnia. Et quia per cognitionem actus cognosci potest habitus eius: sequitur quod non baebes charitatem inuestigando cognoscere potest quid est habitus praedicti amoris. Et quia habitus non habet sufficientem bonitatem: nisi reddat habentem dignum vita eterna quod habitui acquisito non conuenit. et hoc non habens charitatem cognoscere non potest per naturalem inuestigationem: sequitur quod complete non potest cognoscere quid est res: quam significat hoc nomen charitas nisi per reuelationem vel per doctrinam sine quorum altero etiam cognoscere non potest: quod ad talem rem significandam sit impositum hoc nomen charitas.

Ad primum in oppositum cum dicitur quod charitas non habet similitudinem aliam a se etc. Dico quod verum est loquendo de alia similitudine quam sit similitudo actus et obiecti: sed quia habitus relucet in actu: ideo per cognitionem actus potest intelltilus inuestigando concipere quid est habitus. Et quia etiam actus aliquo modo virtualiter est in obiecto et in pos: quia actus specifica¬ tur per obiectum: ideo per cognitionem obiecti potest homo inuestigando cognoscere quid est actus debitus respectu talis obiecti. Ad cognoscendum ergo quid est charitas non est necessaria alia similitudo quam cognitio obiecti et actus. Et ita mediate per illam similitudinem: qua cognoscimus obiectum concipere possumus quid est charitas.

¶ Ex praedictis patet raestonsio ad 2m

¶ Ad 3m cum dicitur quod non possumus scire: quid est actus charitatis etc. Dico quod falsum est. et cum dicis postea quod tunc sciremus ipsum distinguere sub certitudine ab actu dilectionis acquisite. Dico quod non oporet nisi quantum ad speciem suam. cum enim sciamus quid est actus charitatis et quid est actum dilectionis acquisite sub certitudine: scimus quod actum charitatis non est actus dilectionis acquisite. et tamen in actu singulari propter similitudinem actus dilectionis acquisite cum actu charitatis et debilitatem cognitionis nostre non possumus de lege communi distinguere sub certitudine inter actu charitatis et acquisite dilectionis: Sicut quamuis sub certitudine sciamus quod in mustella non est variolus: tamen propter nimiam similitudinem debilis cognitio in singulari non potest distinguere sub certitudine vnum ab alio. Hoc autem causa exempli dictum est.

¶ Per hoc patet responsio ad 4m: quia quamuis sciam certissime quid est mulus: tamen si esset animal multum simile mulo: vt gratia exempli. Ponatur vnus magnus asinus: homo debilis visus nesciret quando videret mulum vtrum esset mulus vel magnus asinus: ita quamuis homo sciat sub certitudine: quid est actus charitatis: tamen propter similitudinem eius cum actu acquisite dilectionis et debilitatem sue cognitionis: ne scit sub certitudine vtrum illa dilectio quam habet in se sit actus charitatis vel delectionis acquisite.

¶ Questio. V QUinto queritur. Utrum aliquis in hac mortali vita possit scire se charitatem habere certa scientia. Et vtrum quod sic: quia secundum Augustinum 13 de tri. ca. 2. Suam quisquam fidem apud seipsum videt. ergo a simili et suam charitatem.

¶ Item philosophus. 2. poster. Inconueniens est nos habere nobilissimos habitus et nos lateant. ergo cum charitas sit nobilissimus habitus non latet habentem.

¶ Item Aug. 8. de tri. c. 8. Magis quis nouit dilectionem qua diligit quam frem quem diligit. ergo cum frem nostrum certitudinaliter cognoscamus. videtur quod habens charitatem sciat se habere eam certitudinaliter.

¶ Item secundum Aug. x. de tri. c. 9. cum dicitur menti. Cognosce teipsam: eo ictu quo intelligit quod dictum est: teipsam: cognoscit seipsam: nec ob aliud quam eo quod sibi presens est: ergo similiter cum in habente charitatem: charitas sit anime presens: anima illa in se ipsa cognoscit charitatem.

¶ Item Io. in prima cano. sua. c. 2. Qui diligit fratrem suum in lumine manet. charitas ergo lux est. Unde videtur quod sic lux corporalis a visu corporali potest cognosci esse vbi est: ita videtur quod charitas possit cognosci esse in ipsa anima: ab ipsa anima in qua est.

¶ Item intellectus scit se habere sub certitudine speciem illius rei quamintelligit. ergo a simili homo potest scire sub certitudine se habere habitum charitatiue dilectionis qua amat.

Contra Eccls. 9. nescit homo vtrum odio vel amore dignus sit.

¶ Item Ioan. 15 Maiorem hac dilectionem nemo habet quam vt animam suam ponat quis pro amicis: sed per hoc maximum signum non potest homo esse certus se habere charitatem: cum heretici quandoque sustineant mortem intendentes mori propter deum. ergo non potest homo certus esse se charitatem habere nisi per reuelationem.

¶ Item carere remorsu conscientie maximum signum est habenti charitatem. et tamen per hoc non potest homo certus esse se charitatem habere cum dicat apostolus i. corinthi. 4. Nihil mihi conscius sum: sed non in hoc iustificatus sum. ergo etc.

Respondeo quod nullus homo in hac mortali vita potest scire certa scientia se charitatem habere nisi per reuelationem et ratio huius est: quia secundum philosophum primo physi. tex. comm. 2. Innata est nobis via ex nobis notioribus et certioribus incertiora nature et notiora: hec est incertiora et notiora simpliciter. Ea autem que nobis sunt notiora: sunt illa que magis appropinquant ad cognitionem insensibilem: quia intellectus noster secundum statum vieet de lege communi a cognitione sensibilium procedit ad intelligibilium cognitione. hinc est quod in hac mortali vita de lege communi non venimus in cognitionem habituum nisi per actus et obiecta: et ideo illum habitum qui habet actum quem sub certitudine possumus recognoscendo distinguere ab actu cuiuslibet alterius habitus: possumus scire nos habere certa scientia et illum habitum cuius actum non possumus sub certitudine recognoscendo distinguere ab actu cuiuslibet alterius habitus non possumus scire nos habere certa scientia de lege communi. Talis autem habitus est charitas: quia enim actus charitatis importat diuinam acceptationem: que nos latet: et quia magna est similitudo inter actum charitatis: et acquisite dilectionis: et nostra apprehensio intellectualis debilis est propter aggrauationem corporis corruptibilis: et lumine nature non potest in superna turalium cognitionem et lumen communis gratie ex diuinaordinatione non ordinatur ad nos certos faciendos de nostra iustitia: et hoc propter nostram humiliationem: ideo actum charitatis non possumus de lege communi recognoscendo distinguere sub certitudine ab actu dilectionis acquisite in singulari. Ex quo sequitur quod supra dictum est: quod in hac mortali vita non possumus cognoscere certa scietia nos charitatem habere nisi per reuelationem.

Ad primum in oppositum. Respondeo quod non est simile de fide et charitate: quia actus fidei non habet tantam similitudinem cum actibus aliorum habituum: sicut actus charitatis cum actu dilectionis acquisite. vel potest dici quod sicut propter similitudinem actus charitatis cum actu dilectionis acquisite non possumus de lege communi sub certitudine distinguere vnum ab altero in singulari. et ideo non possumus scitre nos habere charitatem: scimus tamen nos habere habitum dilectionis: ita propter magnam similitudinem actus fidei cum actu credulitatis acquisite non possumus scire vtrum ille habitus: quo credimus sit habitus fidei infuse vel credulitatis acquisi te. Scimus tamen nos habere habitum quo credimus.

¶ Ad 2m quod arguebetur per auctoritatem phlosophi. dico quod intelligenda est auctoritas de habitibus scientiarum non virtutum: quia actus earum distinctius representat suos habitus quam actus virtutum propter similitudinem eorum ad actus naturalium virtutum vel acquisitarum. Uel potest dici quod sicut non sumus certi vtrum habitus quo diligimus sit acquisitus: vel infusus: scimus tamen nos habere habitum dilectionis: ita non sumus certi vtrum habitus quo scimus sit acquisitus vel infusus: scimus tamen nos habere habitus scientie.

¶ Ad 3m cum dicitur quod magis quis nouit dilectionem qua diligit quam fratrem quem diligit etc. Dico quod verum est in generaliscilicet inquantum dilectio est: non inquantum est dilectio charitatiua.

¶ Ad 4m cum dicitur quod anima cognoscit seipsam quia sibi praesens est etc. Dico quod per semetipsam cognoscit seipsam in generali scilicet in ratione entis. secundum quod videtur sentire Auic. 6 naturalium lib. i. c. i. tamen in cognitione fuiipsius in speciali de lege cummuni non deuenit nisi per actum. Nec tamen propter hoc sequitur quod ipsa anima ipsos habitus cognoscat per ipsorum essentiam. etiam in generali: dum est in hoc corpore corruptibili. presentialitas enim qua anima presens est sibiipsi comnaturalior est quam praesentialitas qua habitus est ei presens. Et ideo non oportet quod si per sui essentiam seipsum cognoscit in generali quod propter hoc habitum presentem in ea cognoscat per suam essentiam in generali: immo omnem cognitionem quam habet de habitum de lege communi habet per actum. ostensumest autem supra quod per actum charitatis non possumus cognoscere sub certitudine nos habere habitum charitatis in speciali: quamuis per ipsum scia¬ mus nos habere habitum dilectionis.

¶ Ad 5m dicitur quod charitas est lux etc. Dico quod quamuis sit lux: et multum cognoscibilis quantum est ex parte sua. tamen debiliter est nobis cognoscibilis propter aggrauationem corporis corruptibilis ex parte nostra que est vna causa impediens reflexionem nostri intellectus immediate super habitus qui sunt presentes in anima.

¶ Ad 6m dico quod sicut per actum scimus nos habere speciem qua cognoscimus: ita et habitum quo ad diligendum prompti sumus: sed nescimus vtrum sit habitus acquisitus: vel ille habitus qui dicitur charitas.