Articulus 2

Quoodo primo PRimo autem ostendo quod in deo non sit eternitas quia dicitur in commento super secundam propositionem de causa: quod esse quod est ante eternitatem est causa prima quoniam est ca ei. ergo in deo non est eternitas sed aliquid effectum ab eo.

¶ Item boetius. i. lib. de trinitate. c. viii. Niaterum nuc quod currens tempus facit et sempiternitatem divinum vero nunc permanens: neque mouens sese atque consistens eternitatem facit: sed nihil factum est in deo. ergo eternitas non est in deo.

¶ Item Exo. dominus regnabit in eternum et vltra: sed in deo nulla est duratio vltra quam sit alia. ergo in deo non est eternitas.

¶ Item eternitas est mensura eius in quo est: sed diuinum esse non mensuratur: ergo eternitas in deo non est.

Contra omne quod caret prino et fine est eternum: sed deus caret initio et fine. ergo est eternus. Item Aug. i. libro de doctrina christiana: non multum ante medium. Res quibus fruendum est: quas eternas atque incommutabiles commemorauimus etc. sed vt ipse dicit in eodem libro versus principium. Res quibus fruendum est sunt pater et filius et spiritus sanctus ergo: in illis est eternitas.

¶ Item in symbo. Atha. Eternus pater: eternus filius: eternus scilicet

Respondeo quod eternitas in deo est: quia actus existendi est illud quod primo a duratione aliqua mensuratur. quia vnumquodque tandiu est in actu quamdiu durare dicitur. vnde ex parte diuersitatis eius oporet quod durationum siue mensurarum diuersitas assignetur. Res enim diuersorum generum eadem mensura non mensurantur. Non enim dicitur tempus tricubitum aut linea diurna. Actus vero existendi triplex est: quidam summe perfectus vt esse diuinum et mensura ho esse est eternitas: que realiter est idem cum illo esse propter summam simplicitatem. Diuini esse et sue durationis difenunt tamen secundum rationem.

¶ Est alius actus existendi maxime imperfactus existens in variatione: et tale est esse rerum temporalium generabilium et corruptibilium: et huiusmodi mensu ra est tempus. Est alius actus existendi medio modo se habens: qui non est summe simplex sed est permixtu postinquantum est ab alio et imquatum non posset conseruari nisi diuina virtute manuteneretur. tamen est vniformiter se habes vt esse angelicum et omnim euiternorum: quamuis enim sit alternatio in cogitationibus et affectionibus eorum: tamen substantiale esse eorum est inuariabile et vniformiter se habens et homen sure est euum. Eternitatem autem esse in deo concludit summa eius actu alitas et eius summa simplicitas: et eius summa immutabilitas. Sienm esset in posus ad non esseaut initium hunisset essendi: non esset actus purus: immo compositus ex actuali et possibili et ita nec esset summe simplex nec immutabitu: cum ergo superius probaueri summam dei actualita tem: et summam eius simplicitatem: et summam eius immutabilitatem probaui ea que de necessitate concludunt in deo esse eternitatem.

Ad primum in oppositum cum dicitur quod prima causa est causa eternitatis etc. Dico quod ibi accipitur eternitas pro euo.

¶ Ad 2m cum dicitur quod dinum nunc permanens facit eternitatem etc. dico quod divinum nunc permanens dicitur facere eternitatem secundum nostram apprehensionem: sicut enim in nostro intellectum causatur apprehensio temporis: quia apprehendimus fluxum ipsius nunc: ita causatur in nobis aliqualiter apprehensio eter¬ plicitatem illius nunc quod est in esse diuino.

¶ Ad 3m cum dicitur quod dominus eot regnabit in eternum et vltra etc. Dico quod ibi accipitur eternitas pro seculo: quod est periodus cuiuscumque durationis finite: quasi dicat quam deus durabit vitra quancumquam driurationem finitam volens dicere quod durante quacumque re alia deus durat: et vltra quancumque aliam quie finem habet: l posset dici durare vltra eternum quia quanfuturum est cuicumqu: ali durationi iam propter immensitatem prientis eternitatis deo proaesens est. Et ita iam attingit ad quod nulla alia attingit duratio. Prima tamen solutio magis videtur esse de intellectum textius.

¶ Ad aicum dicitur quom dinums esse non mensuretur etc. Dicunt aliqui quod verum est loquendo de mensecuna que est alia ab ipso secundum rem: in bene mensuratur mensura que est rea¬ ie liter idem cum eo secundum rationem drominus: quia dicunt ipsi mensura alicuius rei est illud quo intellectus natus est certificari et potest certificari de re illa. Bti autem videntes dei eternitatem per ipsam vet lperfectionem diuini esse simplici intuitu sine cellatione. et illam videndo certificatur de perfectione cuisset alterius esse: quia secundum quod videtur aliquod esse creatum magis participare de perfectione diniesse secundum hoc certi sunt quod illudem esse perfectius. Sic ergo volunt quod ipse deus inquantum eternitas est mensura suupsius sub ratio ne quie actus essendi et mediante ratione actus essendi ratio eternitatis est prima mensura cuiuslet alterius esse. Nec est inconueniens dicunt ipsi: quamuis divinum esse sit infinitum ipsum mensura ri ratione infinita. Ulu potest dici secundum aliquos quod mensura videtur dici in divinis: non quia dinum esse realiter mensuretur: sed magis quia mensu rat aliqua. Unde Augu. iiii. super genesem longe post principium secundum id quod mensura omni rei modum praesigit: et numerus omni rei speciem praebet: pondus omnem rem ad quetem ac stabilitatem trahit.

¶ Ille permitus et veraciter et singulariter. ista est quie teriat omnia et format omnia et ordinat omnia. Dicunt ergo quod eternitas: quamuis sit in deo: ea tamen non mensuratur dinum esse realiter. sed accipitur ibi ratio mensure secundum nostram apprehensionem tantum: est tamen secundum rei veritatem prima mensura cuiuslibet alterius esse.

Quaestio II. SEcundo quaeritur vtrum in deo sit magnitudo: et videtur quod non. quia magnitudo est quantitas continua. sed talis quantitas non est in deo.

¶ Item magnitudo est in rebus per naturam materie: sed in deo nulla est materialis conditio.

¶ Item saltem ostendo quod non est ibi magnitudo: que debeat distingui contra potestatem: quia in deo non est nisi quantitas virtutis. Quantitas autem virtutis est magnitudo potestatis.

Contra in psalmo. Magnus dominus et laudabit nimis et magnitudinis eius non est finis.

¶ Item pro solutione. c. ii. dicit Anselmus. Quod deus est quo nihilmaius cogitari potest. ergo magnitudo est in deo.

Respondeo quod in diuina essentia non est quantitas molis: sed virtutis. Uirtus autem est vltimum omni quod res potest. Diuina autem essentia comparatur comparatione secundum rationem ad sui esse durationem: et secundum huc respectum maximum in quod potest est duratio sine initio: et sine fine tota simul: et secundum hoc quantitas virtutiin deo est eternitas. Comparatur est ad exteriorem operationem: et secundum hunc respectum maxium in quod potest: est quod possit esse illud quod non includit contradictionem. Et sic quantitas virtutis in deo est eius omnipotentia: quam magister in littera nominat nomine potestatis. Comparatur est ad suam perfinctionem intrinsecasa et sic maximunm in quod potest est perfectionis immensitas: et sic quantitas virtutis in deo sub ratione qua est esse: est essentie infinitas: quie a magistro inlittera vocatur magnitudo. Cui concordat Aug. vi. de trinitate. c. viii. dicens. In his quae non mole magna sunt: hoc est maius esse quod est melius esse. In diuinis ergo essentia eius bonitas est magnitudo. Ratio autem boni consistit in ratione perfectionis. vnde tantum res habet de bonitate: quantum habet de perfectione. Sequitur ergo quod in comparatione essentie diuine ad suam perfectionem attenditur eius magnitudo: et quia illa perfectio est infinita. Ideo omnis essentie magnitudo est infinita. Potest tamen assignari aliqua differentia secundum ratione inter bonitatem diuine essentie et eius magnitudinem: quia bona dicitur propter rationem perfectionis. Magna autem in¬ quantum per illam perfectionem potens est spatio quanto simul se facere praesentem: et infinita magnitudo: inquentum infinitum spacium si esset simul attingeret tota. sic ergo patet quod in deo est magnitudo.

Ad primum in oppositum cum dicitur quod in deo non est quantitas continua etc. Dico quod verum est magnitudo autem spiritualis: quam in deo ponimus: quantitas continua non est. Unde cum dicitur quod magnitudo est quantitas continuaverum est de magnitudine molis

¶ Ad secundum cum dicitur quod magnitudo est in rebus per naturam materie etc. dico quod hoc intelligendum est de magnitudine molis. Talem autem magnitudinem in deo non ponimus.

¶ Ad tertium. cum dicitur quod quantitas virtutis est magnitudo potestatis etc. Dico quod sicut visum est in corpore quaestionis. Quantitas virtutis est que vocatur magnitudo: et sicut operatio diuini esse ad suam durationem: et comparatio divine essentie ad potentiam operantem et comperatio eius ad suam perfectio nem idem sunt secundum rem: sed dicierunt secundum rationem: ita eternitas potestas: et magnitudo eedem sunt secundum remet differunt secundum rationem.

Quaestio III. Tertio queritur vtrum qualet persona sit in alia et videtur quod non quia si pater est in filio. quicquid est in patre est in filio: ergo si filius est in patre filius est in filio quod falsum videtur.

¶ Item si vnum simplum est in alio simplo non distinguntur adinuicem. Unde si duo puncta simul sunt adinuicem non distinguntur. Cum ergo quelibet persona sit summe simplex. si vna esset in alia non distingueretur ab illa quod falsum est.

¶ Item si pater est in filio: cum paternitas sit in patre: paternitas esset in filio quod falsum videtur.

¶ Item Dama. lib. i. c. v. probans deum non posse esse pluries deos inter alias rationes ponit istam: quia vbi esset vnus nequaquam ibi esset alter ergo a simili vna persona non est in alia: sicut vnus deus non posset esse in alio.

Contra. Io. i. dicit saluator. Non credis quia ego in parte: et pater in me est.

¶ Item omne quod cognoscitur est in cognoscente per seipsum vel per similitudinem. ergo cum quelibet persona cognoscat aliam: et non sit in alia per similitudi nem differentem a se: quilibet est in alia per seipsam.

¶ Item vbicumque est tota essentia alicuius ibi est ipse: sed tota essentia cuiusset persone est in alia quia eadem est trium personarum essentia ergo quilet permos est in alia.

Respondeo quod quaelibet persona diuina est in alia et essentia in quaelibet persona. et quilibet persona est in essentia. sed modo differenti. quia essentia est in qualibet persona secundum quod natura est in supposito quilibet persona in essentia secundum quod suppositum est in natura. quelibet autem persona in alia per hoc quod essentia cuiusset persone est in alia: quia eadem est. Unde Aug. in libo de fide ad petrum. c. ii. Propter vnitatem naturalem totus pater in filio et in spiritusancto est. totus quoque spiritus sanctus in patre et filio est. Nullus horum extra quemlibet ipsorum est propter nature diuine vnitatem et hoc satis potest videri hoc firmissimo fundamto credito scilicet quod in tribus personis vna essentia est. ex quo enim quelibet persona est in essentia sicut suppositum in natura: et essenus in qualibet persona sicut natura in supposito. sequitur quamlibet personam per suam essentiam esse in aliam. Alio tamen modo quam natura sit in supposito et suppositis in natura. Quia tamen nihil dicitur esse in seipso nisi per accidens si in eo modo consideratur aliqua differentia secundum rationem quod ideo dixi: quia sapientia dei est in essentia: quamuis idem sint secundum rem: ideo aliquam differentia requiritur. Uel distincto ad hoc quod vnum sit in alio: et ideo vnam personam esse in alia est pro essentia vnitatem et ipsarum distnitionem:

Ad primum in oppositum cum dicitur quod si pater est in filio: quicquid est in patre: est in filio etc. Dicunt aliqui quod in processu argumnest fallacia figure dictionis: quia hoc quod est quicquid est notat substantiam: filius rem relatiuam: et ita cum dicis in miniori: filius est in patre tu mutas quid in aliquid.

¶ Sed hec solutio non sufficit: quia ego formabo argumentum per hunc modum si pater est in filio omnis res quae est in patre siue absoluta: siue re latiua est in filio: et tunc possit assignari in argumento fallacie figure dictionis.

¶ Dico ergo quod omnis res que est in patre: est in filio: vel per se sicut natura divina: vel ad similitudi nem illiusmoni qui est per accidens. et sic patruitas est in filio inquan¬ tum est in patre: qui est in filio et filius in seipso inquantum est in patre qui est in filio. Alio tamen modo: filius est in filio: et patrmitas in filio: sicut alio modo filius est in patre et paternitas in patre. In creaturis autem bene est idem in se ipso per accidens. vnde secundum philosophum. 4. physi. Quia totum est in partibus et partes. sunt in toto: ideo totum per accidens est in seipso. In diuinis autem: quia ibi non est accidens non pono aliquem modum essendi per accidens sed modum ad similitudinem illius secundum quandam longinquam similitu dinem: quam reperire possumus in creatura.

¶ Ad secundum cum dicitur quod si vnum simplum est in alio simplo non distinguntur ad in uicem etc. dico quod non est verum. nisi de illis simplicibus quae non distiguntur nisi per solum situm: sicut sunt puncta mathematica. Unde in punctis existentibus in corpore naturali non heberet veritatem. Unde si crearetur aliquid caelum: ita quod conuexum illius tangeret conuexum istius non tangerent se nisi in puncto: sic si corpus perfecte sphericum poneretur super corpus perfecte planum: non tangeret nisi in puncto. et hec demtratione probantur. Ecce quod punctus signatus in vno corpore: et punctus signatus in alio simul esset et manerent distincti per distinctionem. corpus in quibus essent. Diuina autem suppms non sunt talia simpla vel vt melius dicam non sunt tale simplum quod distinguantur per situm: sed per raatiuas proprietates.

¶ Ad 3m cum dicitur quod ex dictis sequeretur paterni tatem esse in filio etc. Dico quod non est inconueniens paternitatem esse in filio ad similitudinem illius modi qui est per accidens. quia ex hoc non sequaeretur quod paternitas sit proprietas ipsius filii quia non est per se in filio: sicut filiatio est in filio.

¶ Ad 4m dicendum quod non est simile de pluribus diis et pluribus personis diuinis: quia pslules dii non heberet eandem essentiam sicut habent divine persone. Quod autem vna persona sit in alia hoc est per essentie vnitatem cum ipsarum distinctione.