Articulus 3

PRimo igitur ostendo quod in deo sit totum integrale. quia natura totius integralis est priori de omnibus partibus suis simul et de nulla per se: sed sic se habet trininitas ad personas ergo est totum integrale.

¶ Item in qualet colectione quilibet de illa collectione est pars integrale illius: vt homo integralus Popistoli: sed trinitas est nomen collectiuum persionarum: ergo qualet perms est pars integralis trinitatis.

¶ Item de ratione perms est substantia et rlulio: et tamen ista duo vere manent in dis. ergo per videtur esse integrata ex duobous scilicet ex substantia et ratione.

¶ Item ternarius vnitatum integratur ex binario et vnitate: sed in diuinis videtur esse ternarius vnitatum: cum ibi sint vnitates personales ergo in diuinis est totum integratum ex binario et vnitate.

Contra. Ubi est totum integrale minus aliquid est patet quam totum sed secundum magistrum in littera tres persone sunt maius aliquid quam due. ergo ibi neque est pars integralis neque totum integrale.

¶ Item totum integrale dependet ex partibus. et nulla pars per se est ipsum totum. ergo si in deo esset totum integrale: ipse deus dependeret ex aliquo quod non est ipse.

Respondeo quod in dis non est totum integrale: nec pars integralis: quia totum integrale importat compositum: pars importat imperfectionem: inter partem et totum operum esse inequalitatem: sed in deo nulla est compositio: cum superius probatum sit quod in eo sit summa simplicitas nec imperfecto cum in eo sit sumus actualitas nec in disconti git trperire inequalitatem: cum vt supra ostensum est: ibi sit summa equalitas.

Ad primum in oppositum cum dicitur quod natura totius integralis est pari de omnibus partibus suis simul: et de nulla per se. etc. dico quod verum est: quando hoc prouenit non tantum propter distitionem aliquorum interse: sed est ratione inequalitatis totius ad singulas partes. Quod autem trinitas non praedicetur de qualet personarum per se: hoc est tantum propter distinctionem personarum inter se: non propter aliquam inequalitatem trinitatis ad singiltuias personas.

¶ Ad 2m cum dicitur quod quilibet de collectione est pars integratur illius etc. dico quod verum est vbi est collectio secundum rem: hoc est constitutio vnius rei ex rebus diuersis in essentia. In trinitate autem non est constituto vnius ex trbusi essentia diuersis: et ideo non oret quod hebeat rationem totius inreglis

¶ Ad 3m dicitur: quod de ratione persone est substantia et relatio etc. dico quod verum est: sed quia relatio comparata ad essentiam realiter: est idem quod ipsa essentia: ideo nulla est realis compositio impsonis.

¶ Ad 4m cum dicitur quod in diuinis est ternarius vnitatum etc. dico quod insta recipi non debet: sicut nec ista debet recipi: ibi est ternarius personarum: quammis enim in diuinis nec sit numerus personarum: tamen ille numerus non habet plenam rationem numeri: quia estia si persone sunt distincte per suas personales proprieiates tamen conueniunt in vna essentia in numero: numerus vero secundum plenam sui rationem importat numeratorum distinctionem in essentia. Et quia nomine ternarii signatur numerus secundum plenam sui rationem: ideo tres vnitates personales non debent dici constituere ternarium. Sed quia nomine trinitatis signatur numerus quantum ad diffinitionem numeratorum per suas personales proprietates: non quantum ad distinctionem in essentia: quia significat distinctionem cum vnitate ideo vere est in diuinis trinitas personarum. Et si dicis vltra tres vnitates personales plures sunt quam vna: dico quod verum est: sed tamen non sunt plures in essentiam. Totum autem integrale plus est in essentia quam aliqui eius pars: et omnio tres vnitates personales non sunt totum integrale. Uides ergo ex praedictis: quod quuis in diuinis vere sit numerus personarum: tamen ille numerus de plenaratione numeri dinuit: et ideo simpliciter ista non est concedenda quod in divinis sit totum numerale: sed numerus nisi cum hac additione personarum. Et expredictis patet solutio ad illam questionem qua quaeri posset vtrum in divinis sit totum numerale.

Quaestio II. SEcundo queritur: vtrum in diuinis sit totum vniuersale: et videtur quod sic: quia vniuersale est illud quod praedicatur de pluribus: sed deus praedicatur de pluribus personis: ergo deus est quid vniuersale.

¶ Item philosophus. vii. metaphy. Non dicitur vniversale nisi quod naturaliter est plurium rerum: sed diuina essentia est plurium rerum scilicet personalium: ergo diuinaessentia est aliquid vniversale.

¶ Item quando aliqua forma simplitior: tanto vniversalior: sed diuina essenius est simplicissima: ergo vniuersalissima.

¶ Item vniuersale et particulare differunt sicut commune et proprium: sed in diuis est commne scilicet essentia et proprium scilicet proprietas personalis. Ergo in diuis est vniversale et particulare.

¶ Item Dama. li. iii. c. vi. communia et vniuersalia praedicantur de subiecntis sibuipsis perticularibus: commune igitur substantia est particulare hypostaseon id est persona ecce quod videtur velle quod substantia diuina est quid vniversale: et persona quid particulare.

¶ Contra omnis natura in quae est vniversale et particlare est in genere determinato: sed supertus ostensum est quod deus non est in genere: ergo in deo non est vniversale: nec particlalare.

¶ Item magister dic in littera nomine essentia non significat genus nec nomine persone speciem. Dicit est postea in eadem. Di. quod tres persone non sunt indiuidua: et essentia species: ergo ipsa essetia vniversale non est.

¶ Item hoc idem vult Augu. vii. libro de trini. c. vi.

Respondeo quod quamuis in diuinis sit aliquid communicatum scilicet essentia: quia vna est in tribus personis: et aliquid in communicabile scilicet persona: tamen non est ibi neque vniuersale: neque particulare: quod pluribus rationibus declaratur. quarum vna est quia essentia sub ratione qua conuenit sibi hec intentio secunda que nominatur nomine vniversalitatis non est actu in aliquo esse reali extra intellectum: neque est in intellectu realiter informans: quamuis eius similitudine informetur intellectus. Unde suum esse subratione qua sibi conuenit intentio supraedicta est diminutum esse quia sub ratione praedicta suum esse est apprehendi ab intellectu: vel repesentari intellectui non sub ratione vnitatis: neque sub ratione multitudinis: et ideo vt sic intellectam noni repugnat sibi de pluribus praedicari: neque totam saluari in vnorque multitudo est quae impedit aliquam essentiam totam saluari in vno: et vnitas numeralis est quae prohibet essentiam communicatam de pluribus praedicari. Quod autem essentia sub ratione: qua sibi competit hec in tentio secunda quae est vniuersalitas non sit actu in re extra patet:quia quicquid est in re extra singulare est. Unde philosophus. 4. metaphysi. idem vnus homo: et homo et ens homo et homo: et non diuersum aliud ostendit secundum dictionem repetitam: homo et ens homo: et vnus homo. Item Boetius. 5 de consolatione versus finem. Omne quod sensibus patet si ad rationem referas vniuersale est: si ad semetipsum respicias singulare. Et Auice. 3. metaphy. 2. de relatione di¬ cit. Cum res intelliguntur aduenit eis aliquid in intellectu quod non erat eis ex: fiunt enim vniuersale: et fiunt genus et difitera etc. nec est ipsa essentia: vt vniuersalis est informat intellectum: sed eius similitudo qui representat ipsam essentiam nonsub ratione qua vna numero vel plures numero. Unde essentia vt vniuersalis est non est in intellectu subacntiectiue nisi sicut obiectum. Aliter enim non praedicaretur de pluribus habentibus esse reale extra animam. Nihil enim informans intellectum de talibus pluribus praedicatur. Uides ergo quod essentia quae vniuersalis est: non conuenit de pluribus praedicari nisi per actionem intellectus: quia sua vniversalitas est per operationem intellectus: sed diuina essentia existens in esse reali pluribus est communis non per aliquam abstra ctionem intellectus: ergo diuina essentia non est vniuer salis.

¶ Secunda ratio hec est: essentia cui secundum esse intellectum accidit. Hec secunda intentio que est vniuersalitas secundum suum esse reale multiplicatur in indiuiduis: quapropter Abraam: Isaac: et Iacob non possunt vere dici vnus homo: sed tres homines. diuinaautem essentia secundum suum esse reale non multiplicatur in personis. Unde pater et filius et spiritus sanctus non dicutur tres dii sed vnus deus: ergo diuina essentia non est aliquid vniuersale.

¶ Tertia ratio hoc est. Natura vniversalis in abstractione non praedicatur de seipsa in concretione: nec de aliquo eius supposito. Unde ista non recipitur: homo est humanitas: nec ista Socrates est humanitas: quia humanitas importat printia essentialia hominis cum praecisione accidentium omnium. homo autem significat printia essentialia non cum praecisione accidentium: quie necessa ria sunt ad esse hominis naturale: essentia autem diuina in abstractione praedicatur de deo et de qualibet persona hec enim est vera. deus est deitas: pater est deitas: filius est deitas: et spiritus sanctus est deitas: ergo deus non est aliquid vniuersale: nec persona est aliquid particulare.

Ad primum in oppositum cum dicitur quod vniversale est illud quod praedicatur de pluribus etc. dico quod verum est de pluribus draespentibus numero: secundum plenamrationem numeri quae includit numeratorum distinctionem: ita vt nullam essentiam secundum esse reale hebeant communem. Tres autem persone et si inter se habeant distinctionem non tamen sunt quantum ad essentiam separate: quia vna essentia realiter est ens communis: ita quod est in qualibet tota: et ideo vt supra visum est: quamuis in diuinis sit vere numerus personarum: ille tamen numerus plenam rationem numeri non habet

¶ Ad 2m cum dicitur quod non dicitur vniversale nisi quod naturaliter est plurium rerumetc. dico quod hoc sic intelligidebet non quod natura faciat aliquid quod realiter sit in pluribus differentibus numero: sed quia facit aliquid quod per operationem intellectum sic intelligitur: vt rei sic intellecte conueniat praedicaride pluribus differentibus numero. Essentia vero diuina naturaliter est in pluribus suppositis: nec ad suam communitatem requiritur aliqua intellectualis abstractio.

¶ Ad 3m cum dicitur quod quanto aliqua forma est simplicior: tanto est vniversalior etc. dico quod loquendo de vniuersali: quod dicitur vniuersale: quia predicabile de pluribus numero differentibus secundum plenam rationem numeri: de quo vniversali modo est sermo propotio habet veritatem de illa forus que in suppositis nata est multiplicari. essentia vero diuina non est huiusmodni.

¶ Ad 4m cum dicitur pro auctoritate Dama quod substantia commune est: particulare vero hypostason etc. Dico quod substantia quid commune est tribus personis: non tamen per illum modum per quem vniversale commune est suis suppositis: vt patere potest ex dictis in corpore quaestionis. Et cum dicit vlterius quod particulare est hypostaseon: dico quod ibi accipit particulare in proprie. Accipit enim particulare pro incommunicabili.

¶ Ad 5m dicitur quod vniversale et particulare differunt sicut commune et proprium etc. dico quod vniversale est quid commune: sed non quodcumque commune est vniversale. sed illud commune quod realiter multiplicatur in suppositis: particulare est est quid proprium: sed non quodcumque proprium est particulare: sed illud proprium est quod est suppositum talis nature: quae in suppositis nata est multiplicari: et quia diuina essentia non est nata multiplicari in suppositis ideo ita est aliquid commune quod non est aliquid vniversale. Et proprietas personalis ita est res propositia: quod non est aliquid particulare.

Tertio quaeritur: Utrum ab eterno fuerit veritatum aliquid totum numerale: et videtur quod sic: quia ab eterno verum fuit hominem esse futurum et asinum esse futurum: sed hec veritas non est illa: sicut homo non est asinus: cum ergo ab eterno esse non potuerit nisi in deo ab eterno fuit in deo numerus veritatum.

¶ Item verum et ens et res conuertuntur: sed ab eterno fuerunt in deo plures res scilicet tres persone: ergo ab eterno fuerunt in deo plures veritates.

¶ Item ab eternofuit in deo vnitas essentialis et personalis: ergo a simili veritas essentialis et personalis: ergo sicut ab eterno fuerunt in deo tres vnitates personales: ita tres veritates personales.

¶ Item Aug. libro 2o soliloquii longe vltra medium probat animam esse immortalem propter hoc quod est subiectum veritatis que est eterna. Unde sic concludit: semper veritas manet: semper igitur animus manet: sed constat quod veritas que est in anima nostra: sicut in subiecto: non est veritas diuina: ergo ab eterno fuerunt plures veritates.

¶ Item si non esset deus adhuc veritas fuisset ab eterno: vt ostendam: ergo ab eterno fuerunt plures veritates scilicet illa que deus est: et illa que fuisset: et si deus non esset: probatio assumpta: si deus non fuisset: aut aliqua alia veritas fuisset ab eterno aut non: si sic habeo propositum: si non: tunc falsum fuisset esse aliquam veritatem: ergo verum fuisset non esse aliquam: veritatem.

¶ Item ab eterno fuit verum materiam esse materiam: quia sua contradictoria semper fuit falsa: hec scilicet materia non est materia: sed hec veritas non fuit illa veritas: quae deus est: cum in deo non sit materia: ergo ab eterno fuerunt plures veritates.

Contra ab aeterno non fuit nisi deus: in deo autem non est nisi vna veritas: quia deus est quicquid in eo est: ergo ab aeterno non fuit numerus veritatum.

¶ Item verum et ens conuertuntur: sed ab eterno non fuit nisi vnum ens: quia ab eterno non fuit nisi vna essentia: ergo ab eterno non fuit numerus veritatum.

Ad istam quaestionem dixerunt aliquid quod plura fuerunt ab eterno vera: nec tamen ab eterno fuit numerus veritatum quia vt ipsi dicebant: deus ab eterno intellexit istam propositionem: reprobi damnabuntur: et istam electi saluabuntur. Et hec propositio non est illa: vnde ab eterno fuerunt plures propositiones intellecte: quarum quilibet vera vna tamen veritate scilicet illa quae deus est. Sed contra hoc sic potest argui: reprobi damnabuntur: et electi saluabuntur praeter illud esse quod humerunt in deo ab eterno per suas rationes non habuerunt esse nisi esse intellecte. Certum est autem quod rationes eorum idem sunt re in deo sola ratione differentes: quia realiter idem sunt: quod ipse deus: vnde vere sunt vna veritate quae est veritas diuina. In rebus autem non habentibus esse nisi intellectum: non est aliqua veritas in essentia reali. Unde essentie creaturarum ab eterno fuerunt intellecte a deo nec tamen in illis fuit aliqua veritas ab eterno in essentia reali: sed sicut creature ab eterno fuerunt intellecte: ita earum veritates intellecte: et non existentes in esse reali. Dico ergo quod enumerationes praedicte ab eterno non fuerunt vere formaliter aliqua veritate habente esse reale: cum ergo diuine veritates ab eterno habuerint realissimum esse: non fuerunt ab eterno formaliter vere diuina veritate.

Respondeo ergo ad quaestionem quod ab aeterno fuit veritatum aliquod totum numerale: quia ab eterno numquam fuit pluralitas veritatum secundum rem: quia omnis veritas consideratur aut vt est in intellectu: aut vt est in re: sed loquendo de veritate secundum quod est in intellectu non fuit ab eterno nisi vna veritas: quia ab eterno non fuit nisi diuinus intellectus. Ueritas autem existens in intellectu diuino non potest plurificari nisi secundum rationem: quia quicquid est in diuino intellectu realiter idem est cum eo. Si autem loquamur de veritate secundum quod est in re: qua dicimus: ista essentia est vera vt lapis verus vel homo verus et diuina essentia vera. Sic etiam dico quod ab eterno non fuit nisi vna veritas secundum rem scilicet veritas diuine essentie: quia ab eterno non fuit aliqua essentia nisi diuina: et ideo ab eteno non fuit aliqua veritas: prout attenditur in ipsa re nisi illa veritas qui est in diuina essentia: et illa non est nisi vna: quia realiter est idem quod ipsa essentia diuina quamuis autem ab eterno non fuerit pluralitas veritatum: tamen ab eterno plures veritates fuerut intellecte: siue loquamur de veritate secundum quod est in intellectu per comparationem ad rem: siue in re per comparationem ad intellectu. Sicut enim essentie omnium creaturarum ab eterno fuerunt intellecte a diuino intellectu: quamuis ab eterno non fuerunt: ita veritates earum quamuis ab eterno non fuerunt: tamen ab eterno fuerunt intellecte. Similiter iste enuntiationes reprobi damnabuntur et electi saluabuntur: quas enunciationes format intellectus creatus ex tempore. quamuis ab eterno formate non fuerunt: tamen ab eterno fuerunt intellecte: et earum veritates quae sunt ex tempore in intellectibus formantibus ex tempore tales enunciationes. intelligas tamen quod deus ab eterno dixit reprobos damnandos et electos saluandos: sed non formando enunciationem complexam sicut facit intellectus noster: sed suo verbo simplicissimo hoc dixit. Unde Augu. xi. confessio. prope medium locum inter principium et medium li. Non quicquam verbo tuo cedit atque succedit: quoniam vere immortale atque eternum est: et ideo verbo tibi coeterno simul et sempiterno dicis omnia quae dicis: et hoc verbum verum est vna veritate qui realiter idem est quod ipsum verbum: quia et ipsum verbum deus est: et illa veritas deus est.

Ad primum in oppositum cum dicitur quod ab eterno fuit verum hominem esse futurum et asinum esse futurum etc. dico quod verum est: sed illa veritas non fuit nisi in diuino intellectu: et ideo eadem veritate secundum rem fuit ab eterno verum hominem esse futurum: et asinum esse futurum.

¶ Ad 2m cum dicitur quod verum: et ens et res conuertuntur etc. Dico quod hoc intelligi debet de re essentiali. Ab eterno autem non fuit nisi vna essentia: et ideo ab eterno non fuit nisi vna veritas. Unde tres persone quamuis sint tres res notionales: tamen vera sunt vna veritate. Unde sicut in illis est vna essentia: ita vna veritas.

¶ Ad 3m cum dicitur quod in deo fuit ab eterno vnitas essentialis et personalis etc. dico quod verum est: sed et hoc non sequitur conclusio: quia in diuinis est distinctio in personis: et vnitas in essentia: res autem qua aliquis distinguitur ab alio est sua vnitas: et ideo in diuinis. est vnitas personalis. De ratione autem veritatis rei est eius essentia vt ostensum est supra in illa quaestione: vtrum veritas sit solius dei proprietas: et ideo cum in diuinis non possimus ponere deitatem nisi essentialem: ita nec veritatem nisi essentialem

¶ Ad 4m cum dicitur quod veritas quae est in anima nostra sicut in subiecto eterna est etc: dico quod hoc non intelligitur nisi aperte post hec enim sunt verba Augu. Omne quod in subiecto est: et si semper maneat ipsum: et subiectum semper maneat necesse est: et omnis in subiecto est animi disciplina: necesse est igitur vt semper animus maneat: si semper manet disciplina. Est autem disciplina veritas: et semper vt in initio libri huius ratio persuadet. veritas manet semper: igitur animus manet. Ex his patet quod non intendebat Aug. dicere veritatem: qui est in anima vt in subiecto esse eternam aperte ante: cum non intendebat concludere animi perpetuitatem aperte ante: sed tantum aperte post.

¶ Ad 5m dicitur quod si deus non fuisset: autem aliqua veritas fuisset ab eterno aut non etc. Dico quod si deus non esset ab eterno: non fuisset neque veritas neque falsitas: nec loquendo de veritate secundum quod est in re: nec secundum quod est in intellectu: quia tunc nullus fuisset intellectus neque essentia: in qua veritas vel falsitas esse potuisset:

¶ Ad 6m cum dicitur quod ab eterno fuit verum materiam esse materiam etc. dico si detur quod ab eterno fuit verum secundum materiam esse materiam: hoc fuit veritate existente in intellectu per comparationem ad rem intellectam: loquendo de comparatione secundum rationem: et quia ab eterno non fuit intellectus nisi diuinus: ideo materiam esse materiam non potuit esse secundum ab eterno: nisi veritate existente in intellectu diuino. Aliqui tamen dicunt quod veritas non est in intellectu nisi per comparationem ad rem habentem esse reale. Unde diceret istam esse falsam: Cesar est Cesar: vel nullo asino existente asinus est asinus: et ideo dicunt quod ab eterno non fuit verum materiam esse materiam: eo quod materia non fuit ab eterno sed de simili materia inferius inquiretur li. iii. Di. xxii.