Articulus 2

Quaestio I. PRimo ostendo quod non sit vere verbum in diuinis: quia verbum non est necessarium nisi propter cognitionem: sed pater sufficienter omnia cognoscit in seipso: ergo ibi superflueret verbum. sed nihil superfluum in diuinis est.

¶ Item si est ibi verbum: hoc non est nisi ratione actus intelligendi: ergo cum qualibet persona intelligat: quelibet persona produceret verbum: quod falsum est.

¶ Item verbum in creaturis est quid vanum et transitorium: sed nihil vanum: et transitorium in divinis esse potest: ergo in divinis non est vere verbum.

Contra Io. es In principioerat verbum.

¶ Item apocalip. 19. dicitur de illo qui erat vestitus veste aspersasanguine quod nomen eius vocabatur verbum dei. Rndeo quod in dininis est vere verbum.

¶ Ad cuis intelligentiam est sciendum quod secundum Dama. lib. i. c. penul. et secundum Ansel. monolis. ca. 9. et etia ex dictis Aug. libro 9. de trini. c. 10. Accipi potest: in nobis triplex est verbum scilicet in telligibile: imaginabile: et sensibile. Uerbum intelligibile est vel species intelligibilis per quam intellectus intelligit vel ipsa cogitatio intelligit. dicente Augustino in quodam sermone de natiuitate Ioan. baptiste. Quod vox est sonus et iudex cogitationis: verbum vero ipsa cogitatio. Dicit etiam Ansel. monolis ca. 3 3. Quod cum mens rationalis seipsam cogitando intelligit: ipsa sui cogitatio est sua imago: et accipit ibi imago pro verbo. Accipitur etiam verbum intelligibile pro diffinitione in telligibili alicuius rei dicente Augu. 9. de trinitate. c. 10. Diffinio quid sit intempaorantia et hoc est verbum eius: et sic verbum est formatus conceptus quem intellectus format: et sic magis propriedicitur verbum: quia verbum dicit rem emanantem a dicente. Intelligere vero dicit quid vt manens intelligibile: et etiam ipsa species.

¶ Uerbum autem imaginabile est cum imaginamur sonum proferendum: que nostrum verbum intelligibile aliis sigo mus.

¶ Uerbum autem sensibile est ipsa vox que exterius profertur.

¶ Inter ista verba verbum intelligibile magis assimilatur verbo eternaliter genito. Uerbum imaginabile assimilatur verbo eterno vt incarnari prius preuiso. verbum vero sensibile assimilatur verbo eterno vt iam incarnato. Uerbum vero intelligibile tunc est perfectum: quando concordat rei et voluntati et facultati: quia tunc est sine fallacia et displicentia: et potentie concordans. Unde tale verbum intelligibile maxime repraesentat verbum eternum. Secundum vero quod deficit abeis conditionibus minus perfecte repraesentat. Sic ergo concedo quod in diuinis est vere verbum intelligibile procedens a mente paterna ad similitudinem secundum quem verbum nostrum intelligibile procedit a mente nostra.

Ad primum in oppositum cum dicitur quod verbum non est necessrium nisi propter cognitionem etc. dico quod et siita concedatur non propter hoc sequitur quod verbum sit superfluum in diuinis: quia in productione verbi divina bonitas communicatur: non est autem superfluum diuinam bonitatem per distinctos modos communicari.

¶ Ad 2m cum dicitur quod non esset ibi verbum nisi ratione actus intelligendi etc. dico quod hoc sequitur quod quilibet persona producat verbum intelligendo: et rationem huius inuenietur expressam superius Di. 2. in quaestione qua quaeritur vtrum in diuinis sint tres persone tantum: et in corpore quaestionis et etiam. Di. 7. in illa quaestione vtrum potentia generandi sit in filio ad posse generare in corpore quaestionis.

¶ Ad 3m dico quod quamuis verbum in creatura sit transitorium: non tamen est transitorium in divinis. Conditiones enim imperfectionis quae sunt in verbo creato excluduntur a verbo increato.

Quaeod ii. SEcundo queritur vtrum verbum in diuinis dicatur essentialiter vel personali ter: et ostendo quod essentialiter. Augu. 9. de trinitate. c. 10. Uerbum quod nunc discernere et insinuare volumus est cumamore notitia: sed notitia: et amor in diuinis dicuntur essentialiter: ergo et verbum.

¶ Item Anseli. monolis 63 c. nihil aliud est summo spiritui huius docere quam quasi cogitando intueri: sed intueri dicitur essentialiter in diuinis: ergo et verbun

¶ Item eodem libo et eodem. c. parum ante auctoritatem prius allegatam dicit Ansel. quod in diuinis quilibet est dicens: sed secundum Boe. 2 de trini. Que substantialiter dicuntur in diuinis conueniunt tribus: ergo a simili et econuerso: ergo dicere in divinis accipitur essentialiter: sed verbum videtur terminus actus dicendi: ergo verbum in diuinis dicitur substantialiter.

¶ Item Trimegistus de divinitate ad Asclepium. Quod non est probabile credidisse aliquam distinctionem in divinis cum vnitate substantiae ponit in deo mentem et artem. Unde dicit quod cognoscens naturas rerum miretur: adoret: atque collaudet artem divinamque mentem: sed ars verbum est. Secundum enim Augu. in. vi. de trini. c. x. et Ansel. monolis c. 34. verbum est ars: ergo videtur quod intelligebat diuinam essentiam esse: et verbum et mentem preter omnem realem distinctionem: et si sic verbum dicitur essentialiter.

Contra Augu. 15 de triti non dicitur verbum dei nisi nlius.

¶ Item Ansel. monolis. c. 63. Dicit quod in divinis non sunt plura verba: sed vnum et ipsum non singlutiorum aut omnium simul: sed vnius tantum: quod non esset verum si substantialiter dicentur.

Respondeo quod aliquando dixerunt aliqui quod non tatummo do accipiebatur verbum personaliter: sed etiam essentialiter: cum enim nostrum verbum intelligibile sit vel ipsa species que est ratio intelligendi: vel ipsum intelligere vel quidam conceptus formatus de re intellecta sic dicebant quod in diuinis potest dici verbum: vel illud quod est patri ratio intelligendi: et hec est diuina essentia vel ipsum intelligere: et hoc etiam realiter accipitur in diuinis: vel conceptus quem procedit pater de seipso: se et omnia alia perfecte repraesentantem: qui conceptus est vnus: eo quod pater vno actu intelligendi se et omnia alia intelligit: et hoc modo verbum accipitur tantum personaliter: et ideo videbatur eis dicendum quod verbum in divinis poterat accipiet essentialiter: et personaliter.

¶ Sed contra hanc opinionem est auctoritas beati Augusti. et Ansel. que fuerunt allegate in opponendo. dicit enim Augu. vi. de trini. c. ii quod verbum accipitur solus filius non simul pater et filius tamque ambo vnum verbum.

¶ Ideo videtur mihi dicendum sicut communiter tenetur a sanctis et a doctoribus quod proprie loquendo de verbo: verbum in diuinis dicitur personaliter tantum. Dicere enim proprie loquendo est producere verbum: verbum ergo importat quandam emanationem a dicente: sed nihil essentiale in divinis emanat. Restat ergo quod verbum non est nomen essentiale. Accipitur ergo personaliter tantum: et quia verbum non importat quancunque emanationem: sed emanationem per modum nature que est intellectus: seu per modum nature intellectualis: ideo non conuenit spiritui sancto: qui emanat per modum voluntatis: et quia verbum emanat naturaliter a patre: et est de substantia patris patri simile in nature: ideo sibi competit ratio filii: et sic patet quod verbum accipitur personaliter tantum: et quod solus filius est verbum.

Ad praimum in oppositum cum dicitur quod verbum est cum amore notitia etc. dico quod notitia in nobis potest accipi quattuor modis viel quinque secundum aliquos.

¶ Uno modo pro hitu cognitiuo.

¶ Alio modo pro actu intelligendi.

¶ Tertio modo pro specie que est ratio intelligendi.

¶ Quartomodo pro conceptu mentis de quo dictum est superius.

¶ Quinto modo improprie scilicet pro ipsa re cognita. Dico ergo quod cum dicitur verbum notitia: ibi accipitur notitia pro conccptu: et quia conceptus semper importat emanationem a concipiente: ideo: notitia secundum quod dicitur de verbo accipitur personaliter tantum.

¶ Ad 2m cum dicitur quod dicere est cogitando intueri etc. Dico quod dicere si accipiatur proprie est verbum producem: improprie tamen quandoque accipitur pro disponere: et pro gignere et facere et promittere: vt dicit quedam glo. super illud psalmi. Postula a me. Improprie igitur accipitur pro intelligere sicut accepit Ansel. in auctoritate praeallegata. Unde ibi non loqutur de dicere propriedicto. et hoc patet quia non posuit dicere simpliciter: sed huiusmodi dicere.

¶ Ad 3m cum dicitur quod quilibet est dicens etc. Dico quod si dicere accipiatur proprie scilicet inquantum idem est quod produ¬ cere verbum: sic solus pater dicit. Si autem accipiatur improprie scilicet pro hoc quod est intelligere in verbo: sic quelibet persona dicit: quia quelibet persona se et diuinam essentiam et alias personas: et omnes creaturas intelligit in verbo. Unde Ansel. in auctoritate illa accepit dicere improprie.

¶ Ad 4m dicendum quod forte Trimegistus aliquid inuenit in libris prophetarum de emanatione personarum: vel fuit ab aliquo edoctus: vel forte deus sibi reuelauit paer aliquam gratiam gratis datam. Deus enim aliqua manifestauit philosophis que in lumine pure naturali inueniri non potuissent secundum quod videtur consentire apostolus ad Romanos. primo

Quaestio III. TErtio queritur vtrum verbum importet respectum ad creaturam: et videtur quod non: quia omne nomen connotans effectum in creatura: commune est tribus personis: quia sicut dicit Au gu. i. de trinitate. c. 4. Sicut pater et filius et spiritus sanctum sunt inseparabiles: ita inseparabilter operantur: sed nomen verbi non est commune tribus personis ergo non importat respectum ad creaturam.

¶ Item ea que important respectum ad creaturam dicuntur de deo ex tempore: sed verbum est in diuinis ab eterno: ergo non importat respectum ad creaturam.

¶ Item quia importat respectu ad patrem dicentem dicitur verbum patris: ergo si importaret respectum ad creaturas diceretur verbum creature: sed hoc est falsum secundum Anseli. monolo. c. 33.

¶ Item sicut dicit Augu. 5 de triniate. c. 9. filius patris est: et non videtur: volens dicere quod filius non importat respectum ad nos sicut donum: sed in divinis idem est verbum et filius ergo verbum non importat respectu ad creaturam vt videtur.

Contra Ansel. monolus 34 c. cum summus spiritus dicit seipsum dicit omnia que facta sunt: ergo importat respectum ad ea que facta sunt.

¶ Item Aug. 83.q. quaestione 63 exponens illud Ioannis In principio erat verbum dicit sic: hoc loco melius verbum interpretamur: vt non solum significetur ad patrem respectus: sed ad illa que per verbum facta sunt operatiua potentia.

¶ Item in psal. dicit et facta sunt: ergo verbum dei importat respectum ad facta.

Respondeo quod verbum diuinum importat respectumad creaturam: quia cum pater vno actu intelligendi se et omnes creaturas intelligat: vno verbo se et ominia alia dicit: sed illud verbum patris est expressiuum non operatiuum. Creaturarum vero est expressiuum: et operatiuum. Artifex enim in verbo suo disponit agenda. Unde Aug. xi. libro comfessi. prope medium inter principium et medium loquens ad deum dicit. Uerbo tibi coeterno simul et sempiterno dicis omnia que dicis: et sic quicquid dicis: vt fiat: nec aliter quam dicendo facis. Inquantum vero est expressiuum creaturarum importat respectum ad eas inquantum sunt cognite: et quia ab eterno actu fuerunt cognite quamuis in re actu non essent: ideo dico quod ille respectus actualis est non realis: sed secundum rationem tam ex parte verbi ad creaturas cognitas quam ex parte creaturarum inquantum sunt cognite ad ipsum verbum: quia ille respectus est secundum rationem: qui non consequitur rem nisi secundum suum esse intellectum: hoc est nisi inquantum intellecta est. Inquantum vero verbum est creaturarum potentia operatiua connotat in creaturis respectum realem ad ipsum: non in actu: sed in potentia: hoc est dictu quod connotat in creaturam respectum realem possibilem esse: non per potentiam creature que nulla fuit ab eterno: sed per potentiam verbi: nullo tamen modo importat respectum realem existentem in verbo ad creaturam.

Ad primum in oppositum dico quod verbum non tammo do importat respectum secundum rationem sui ad creaturam: sed etiam principalius importat realem respectum sui ipsius ad patrem dicentem: qui respectus personalis est Maior autem argumenti intelligenda est de his que non important respectum nisi ad creaturam.

¶ Ad 2m cum dicitur quod ea que important respectum ad creaturam dicuntur de deo ex tempore etc. Dico quod verum est de his que connotant in creatura respectum realem et actualem ad ipsum deum: sicut sunt ista nomina dominus et creator.

¶ Nomine autem verbi non connotatur rea lis respectus in creatura in actu ad ipsum deum: sed in proc¬ tentia.

¶ Ad 3m cum dicitur quod si importaret respectum ad creaturam diceretur verbum creature etc. dico quod verum esset siimportaret respectum ad creaturas vt ad dicentes ipsum sicut importat respectum ad patrem vt ad dicentem. Sed non est ita: vnde sicut scientia dei non potest dici scientia creaturarum: quia non est ab eis: quamuis ille creature scite sint. Sic nec verbum potest dici verbum creaturarum quamuis illo verbo dicte sint.

¶ Ad 4m dicitur quod idem est verbum: et filius etc. Dico quod realiter verum est: tamen differnt secundum rationem. Unde et verbum aliquem respectum importat ad creaturam: et connotat in creatura: qui nomine filii nec importatur nec connotatur.

Quaestio IIII. QUarto queritur vtrum illa persona que est filius et verbum expressius nominetur nomine verbi quam nomine filii: et videtur quod non. Aug. 7. de trinitate. c. 2. eo filius quo verbum: et eo verbum quo filius: ergo videtur quod non nominetur expressius vno nomine quam alio.

¶ Item Christus frequentius se nominat filium quam verbum: sed probabile videtur quod se nominabat frequentius nomine expressius suam proprietatem significante: ergo expressius nominatur nomine filii quam verbi.

Contra communter a Beato Ioan. nomine verbi: vt patet Io. I. et apocalis 19 in canonica sua. c. vltimo.

Respondeo quod illam personam expressius nominari oupliciter potest intelligi: aut habendo respectum ad eternam eius emanationem tantum: autem ad eius emanationem et incarnationem. Primo modo expressius nominatur nomine verbi: quia quamuis realiter idem sint natura et intellectus: et differnt secundum rationem: tamen ratio nature includitur in ratione intellectus: sed tota ratio intellectus non includitur in ratione nature. Unde secundum nostram rationem intelligendi formalior videtur ratio intellectus quam ratio nature: verbum autem procedit per modum intellectus: et filius per modum nature. Illa autem nominatio est expressior que sumitur a formaliori ratione.

¶ Preterea illa persona ex suo modo procedendi importat rationem declaratiuam et operatiuam: quam nominauit apostolus ad hebre. i. Qui postquam dixit quod deus per filium fecit secula: subiungit: qui cum sit splendor in quo notat rationem eius declaratiuam: et postea dicit: portansque omnia verbo virtutis sue: in quo notat rationem eius operatiuam propter quam de ipso dicitur per appropsia tionem Ioan. ids. Quod omnia per ipsum facta sunt. Unde et aliqui dicunt. Quod quamuis esse prius secundum rationem intelligendi habeat rationem idee quam sit productio verbi a dicente extendendo nomen idee ad rationem cognoscitiuam tantum: tamen accipiendo ideam proprie secundum quod nominat rationem cognoscitiuam: et operatiuam prius secundum rationem intelligendi: est emanatio verbi: quam essentia habeat rationem idee: verbum autem expressius nominat proprietatem declaratiuam et operatiuam quam filius. Uerbum enim emanans per intellectum ab artifice: emanat vt declaratiuum et operatiuum: et secundum hunc modum procedit argumentum ad pertem secundam

¶ Secundo modo expressius nominatur nomine filii: quia sic in eo consideratur ratio filiationis eterna et temporalis. Est enim filius patris ab eterno: et filius matris ex tempore ad que significanda expressius vtimur nomine filii: quam nomine verbi: et sic procedunt argumenta ad partem primam.