Articulus 1

¶ Quaestio I. Rimo ostendo quod futura non sunt realiter presentia eternitati: quia illa non coexistunt: qua non existunt sed futura non existunt: ergo eternitati non coexistunt: ergo non sunt realiter ei praesentia.

¶ Item si futura sunt realiter praesentia eternitati pari ratione ab eterno fuerunt ei proaesen tia: sed hoc videtur includere futura fuisse realiter praesentia ab eterno: quod est erroneum.

¶ Item nihil non est proaesenus alicui rei nec create: nec increate: sed anima antichristi que futura est ad hoc nihil est: ergo non est realiter proaesens eternitati.

¶ Item quod est verum deo simpliciter verum est: ergo similiter quod est presens deo: simpliciter proesenus est: ergo si futura realiter sunt eternitatipraesentia: futura sunt simpliciter praesentia: quod falsum est.

¶ Item quamuis diuina essentia sit immensa: et cuiuscunque loco praesens: tamen essentie que non sunt: non coexistunt sibi in loco: ergo similiter quamuis eternitas sit immensa videtur quod res que non sunt sibi indurando non coexistunt: sed futura non sunt: ergo durationi eternitatis realiter non coexistunt

¶ Item glo. super illud ad Ro. x. uo vocat ea quae non sunt: tanquam ea que sunt: sic dicit: elegit et habet electos quos creaturus est eligendos: quos habet aptde semet¬ ipsum non in natura sua: sed in praesentia sua: ergo videtur quod res future non sunt praesentes in natura sua eternitati: et si sic: non sunt realiter presentes eternitati.

Contra a duratione immensa non distat aliqua duratio. quantum cunque sit a nostro praesenti remota: sed eternitas est duratio immensa: ergo futura quantuncumque a: modo praesenti remota: sunt realiter eternitati praesentia.

¶ Item Aug. li.o 83. q. q. 18 apstmd deum nihil deest nec pteritum igitur: nec futurum: sed omne praesenus est aptod deum.

¶ Item Anselie prosoluis. ex. c. loquens ad deum sic dicit hoc quoque modo transis omnial et eterna quia tua et illorum eternitas tota tibi proaesens est cum illa nondu hebeant de sua eternitate: quod venturum est: sicut iam non habent quod praeteritum est: sic quappe speres vltra illa cum semper tibi sis praesens siue cum illud semper sit tibi proaesenus ad quod illa nondum peruenerunt: ecce expresse habes quod aliqua sutura duratio iam deo praesens est.

¶ Ite Ricar. 20 libro de trinitate. c. antepenul. dicit de deo quod sicut eorum que nudum nihil est ei futurum: sicut eorum omnium quae iam non sunt nihil est ei praete ritum: sic eorum omnium que iam praesentialiter sunt nihiul est ei transitorium.

Ad istam quaestionem dicuent aliquid quod futura non sunt realt preisientia eternitati: sed idee ipsorum quae sunt realiter idem quod ipse deus: per quas ideas ita perspicue deus cognoscit futura ac si essent sibi realiter praesentia.

¶ Contra quam opinionem dicunt aliqui ese prloes auctoritates. Dicit. n Aqnlelin in de concor parescientie: et libero arbitrio longe post poeniteoa quod quamuis ibi nihil sit nisi poenientus: non est tamen illud temporale: sicut nostrm: sed eternu: in quo cucta tempora continentur: siudem quemadmodum prenenus chmpsous continet omnem locunet que in quolibet loco sunt: ita eterno praesti simui clauditur omne tempus et que sunt in quolibet tempore. Pretuo Ansel. in eodem libro dicit sic sciendum est quoque quia sicut praescientia non dicitur in deo proprie: ita nec praedestinatio: quia illi nec ante nec post aliquid est sed omnia sunt illi simul praesentia. Presitus Boe. 5 libro de consola. de dina loquens scientia dicit omina que iam generantur in sua simplicicognitione considerat: itaque si prescientiam pensare velis qua cumcta dignoscit non esse prescientiam quasi futuri: sed scientiam numquam deficientis instantis: rectius estimabis. Ideo isti moti praedictis auctoritatibus et ratione et aliis auctoritatibus in opponendo allegatis dicunt futura esse realiter praesentia eternitati: quia proesens eternitatis est simplicissimum et immensum: et ideo totu coexistit nostro praesenti vel si proprium dictum est nosterum proestens coexistit ei toti: et cum hoc quod ipsum poenitus eternitatis totum coexistit. nostro poeniteti: simui totum excedit nostrm praesenus: ita quod est totum ante nrm presens in infinitum et vltra nm praesens in infinitum. Dicunt ergo quod proesenus eternitatis potest considerari inquantum totum coexistit nostro praesenti: vel imquantum in infinitum est vltra nostrm proesens vt ita loquarsi consideretur imquantu totum coexistit nostro praesenti: vel inquantu nostrm proesenus ei: sic dicunt quod futura non sunt realiter praesentia eternitati: quia ex hoc sequaretur quod essent realiter praesentia in nostro praesenti: quod contradictionem includit: et si dicunt debere intelligi sententiam quorudam magnorum quae negare videntur futura esse realiter eternitati praesentia. Si aut consideretur proesens eternitatis inquantu totum est vltra nostrm proesenus in infinitum per summam eius simplicitatem et immensitatem: sic dicunt quod ea que per comparationem ad nosterum proesenus futura sunt realiter praesentia sunt toti eternitati: et ita patet quod ex hoc non sequitur illa esse realiter praesentia in nostro praesenti: tamen non concedunt esse praesentia eternitati nisi inquantum eternitas transcendit nostrum proesens. Et potest ad hoc aliqualiter poni ex itum: quamuis non per omnia similiter. Divina essentia tota proesenus est huic loco: et tota transcendit hunc locum: quia tota praespenus est cuiliet alii loco: et cum ego dico de al iqua re quod praesens est dine essentie inquantum proesenus est huic loco: sequitur est illam rem esse possen tem huic loco: sed si dico de aliqua re quod proesenus est divinae essentie non inquantum ipsa est praesenus huic loco: sed imquantum transcendit hunc locum: ex hoc non sequitur illam rem esse praesentem huic loco: et satis: perex dicttu quomodo hoc exsitum ad propsium valeat applicari. Qui volunt sustinere hanc opinionem secundam possunt respondem ad arius quae sunt contra eam.

Ad primum cum dicitur quod illa non coexistut que non existunt etc. dico quod verum est quod non coexistunt rei limitate non transcendenti nrm proesenus: nec etiam rei illimitate imquantum sibi coexisistit nostrum proesens: eternitas autem est duro illimitata: et ideo futura: quamuis non sint: tamen bene coexistunt eternitati non inquantum eternitas coexistit nostro praesenti: sed inquantum ratione sue immensitatis est vt ita loquer. vltra nosterum proesens in infinitum.

¶ Ad 2m dicendum quod sicut dicimus quod futura sunt realiter praesentia eternitati non imquantum coexistit nostro praesenti: nec imquam tum transcendit esse proesens creatum in infinitum a parte ante: sed imquantum transcendit proesens creatum in insinitum a parte post: sic dico aliqualie a simili quod omnia futura fuerunt eternitati realiter praesentia ab eterno: nec ex hoc sequitur quod ab eterno fuerunt: quia non ponuntur fuisse realiter praesentia eternitati ante mundum constitutionem: inquantum eternitas fuit ante principium instans temporis in infinitum: sed inquantum complectebatur omnia futura tempora quia sicut dicit Anselis prosolus 20. c. Deus est ante omnia et vltra omnia.

¶ Ad 3m cum dicitur quod nihil non est praesens alicui rei etc. dico quod si vocas nihil illud quod non fuit nec est nec erit sic proportio habet veritatem. Si autem vocas nihil rem que modo non est: et tamen erit: sic dico quod talis res durationi increate bene proesens est inquantum durto increata est vltra nosterum proesenus a parte post in infinitum.

¶ Ad 4m cum dicitur quod illud quod e verum deo simpliciter verum est: dico quod sicut illud simpliciter verum e quod secundum iudicium dei verum est ita dico quod illud simpliciter proesenus est quod est praesenus secundum iudicium dei sed futura et si secundum iudicium dei sint eternitati praesentia inquantum transcendit nostrum proaesens in infinitum a parte post: non tamen propter hoc deus iudicat illa esse praesentia: sed iudicat quod illa aliquando erunt.

¶ Ad 5m dicendum quod sic divina essentia compeohendit omina loca: ita eternitas omnia tempora. vnde quamuis ea quae non sunt non coesistant divine essentie in loco: ex hoc non poterit inferri quod ea que non sunt non coesistant eternitati: sed debes inferre quod ea que nec fuerunt nec sunt: nec erunt eternitati realiter non coexistant.

¶ Ad 6m quod arguebatur per illam glosam ad Ro. X. dicendum quod eligendos apod se habunit non in natura sui ipeius: quia non erant in deo per modum rei intrinsece: nec etiam in natura electorum inquantum sua eternitas est ante ominia: sed inquantum sua eternitas complectebatur omnia futura: et quanuis uatura electo rum ab eterno non fuerit: tamen ab eterno omnino futura fuit.

¶ Qui voluerit sustiuere primam opinionem potest dicere ad rationem in oppositum quod quamuis eternitas sit immensa: tamen futura non ei realiter existunt non propter defectum ex parte immen sitatis: que quantum ex parte sua potest simul comprehendere omnia praeterita praesentia et futura: sed propter defectum non existentie ex parte rerum futurarum.

¶ Ad auctoritatem est potest dicere eas posse intelligi de praesentialitate que est per ideas quantum ad bona futura: et de poestetialitate quantum ad esse in cognitione obiectiue quantum ad bona et mala. Omnia enim futura sunt a deo cognita et sunt secunda rium obiectum cognitionis: et hic raesponsio concordare videtur sententie magistre supra. 36. Di. c. i. vbi dicitque praesentia dei in qua sunt omnia ipsius cognitio est.

¶ Quaestio II. Eciundo queritur vtrum posite sit deum ne praescire vel puen presciuisse illud quod praescit: et videtur quod non quia maior est immutabilitas praescientie dei quam nostre: sed si homopraeuidet aliquid non potest hoc non praeuidisse: ergo si deus praescit aliquid non est possibile hoc ipsum non praesciuisse.

¶ Item de eo quod est non potest deus facere quin sit vel fuerit. Deum autem prescire illud quod praescit est in praesenti eternitatis: ergo deus non potest facere quin illud praescire sit vel fuerit.

¶ Item omne praescire dei eternum est: sed nullum eternum potest non esse: vel non fuisse: ergo prescire dei non potest non esse: vel non fuisse.

¶ Item postquam deus creauit mundum: non est possibile deum mundum non creasse: ergo a simili cum deus aliquid presciuit non est possibile ipsum hoc non prescire vel non presciuisse.

Contra Deus operabitur omne bonum quod prescit ad opandum: sed deus potest non operari aliqua bona que operabitur: ergo potest non prescire aliquid quod prescit.

¶ Item scire vltra scire non dicit in deo nisi respectum secundum dici: sed sublato respectu secundum dici: non propter hoc sit aliqua mutatio in re: ergo posito. quod deus non praesciat illud quod prescit: non propter hoc sequitur quod sit aliqua mutatio in divino scire. Sed non propter aliud negatur deum posse non praescire illud quod prescit: nisi aduitandum mutabilita tem in diuino scire ergo non est negandum deum posse non prescire illud quod prescit.

Ad istam quaestionem dit aliqui quod deum posse non praescire venon praesciuisse illud quod praescit simpliciter falsum est. Prescire enim duo dicit scilicet actum divinae scientie tanquam pncipale signotum: et aliquid esse futurum tanquam connotatum. Actus autem divinae scientie non potest non esse: vel non fuisse.

¶ Iterum ipsum futurum et si sit in se contingens relatum tamen ad divinam scientiam est necessarium Sed contraho ptest argui sic. Opositum necestrii est impossibile: ergo si omne futurum est lecesarium percomperationem ad divinam scientiam. Opositum cuiusset futuri est impossibile: et ita nulla res quae est futura: potest non esse futura sed quia dicit: etiam quod sicut esse futurum relatum ad divinam scientiam necessarium est: ita oppsium cuilibet futuri relati ad divinam scietiam est impossibile quia sicut animam anticprsi esse futuram necessarium est per comperationem ad divinam scientiam: quanuis non sit necessarium absolute: ita animam antexprisi non esse futuram impossibile est per comparationem ad divinam scientiam quae immutabiliter scit animam atixprsi esse futuram: tamen animam anticprisi non esse futuram possibile est absolute. Sic tamen respondentes non euadent quin omnibus computatis omnes res future eueniant de necessitate: quod suum est.

¶ Ideo mihi videtur dicendum quod et si non sit possibile quod deus presciat quod nunquae praesciuit: vel quod illud quod prescit postea non presciat: ita vt non prescire sit post praescire nisi inquantum res praescita praesens efficitur: tamen deum non praesciuisse illud quod prescit disim accipiendo possibile est. Sicut enim deus ab eterno potuit non praescire animam antichristi esse futuram: ita nunc potest nunquam praesciuisse eam esse futuram: quia in eternitate nihil transit.

¶ In praescire enim 3 considero scilicet actu divine scientie: et aliquam rem quae futura est et illius rei futurationem: quia praescire est scire aliquam rem esse futuram. Actus divine scientie non potest non fuisse.

¶ Item circunscripta futuraitione hitudo ipsius reriinquantum scita est ad divinum scire: necessaria est. Necesarium est enim deum scire omnia notitia simplicis intelligentie. Futuratio tamen ipsius rei scire contingens est inquantum illa res non euenire potest et ideo ipsum praescire ratione illius futuronis sine quae scire dei non esset prescire contingens est. Dico ergo quod possibile est deum numquam praesciuisse animam antixprsi esse futuram sicut futurtio eius est contingens. Ad piecntum in oppositum cum dicitur quod si homo praeuidit aliquid non potest hoc non praeuidisse etc. dico quod non est simile de prescientia dei et praeuisione hominis: quia in praeuisione hominis: ipse actus praeuisionis transit in preteritum. Actus autem divinae prouidentie: non transit in preteritum: quia est in praesenti eternitatis. Uel potest dici quod quamuis hominem aliquid praeuidisse esset necessarium ratione actus videndi quae transit in praeteritum: tamen ipsum praeuidisse contingens est ex parte rei praeuise.

¶ Ad 2m cum dicitur quod de eo quod est non potest deus facere quin sit vel fuerit etc. dico quod hoc intelligendum est de prosesen ti: quod est pure praesens non includens de suo intellectu futurum: quamuis autem praescire dei sit potentie proesenus: tamen praescire eius includit de suo intellectu futurum.

¶ Ad 3m cum dicitur quod nullum eternum potest non esse vel non fuisse etc. dico quod hoc verum est de pure et absolute eterno: sed non de eterno quod includit in se temporale contingenter futurum. Tale autem eternum est praescire divinum quamuis autem ipsum scire non possit non esse: vel non fuisse: tamen futurationem rei scire possibile est nunquam fuisse: quia illa futuratio nec in deo sciente: nec in re futura ponit aliquid reale in actu¬

¶ Ad 4m dicitur quod postquam deus creauit mundum non est possibile deum mundum non creasse etc. dico quod verum est: sed ex hoc non sequitur conclusio: quia deum creasse mundum non includit de suo intellectu futurationem alicuius contingentis: sicut deum praesciuisse animam anticpristi futuram de suo intellectu includit futurationem anime antexpristi que est contingens: et ideo primum est dictum de preterito pro preterito. Secundum vero est dictum de preterito pro futuro.

¶ Quaestio III. Tertio queritur vtrum possibile sit deum plira prescire quam prescit: et videtur quod non quia in deo non possunt esse plures idee quam sint. Sed omnia que deus prescit: prescit per ideas proprias: vel per ideas suorum oppositorum: ergo deus non potest praescire plura quam prescit.

¶ Item non est possibile esse plura infi¬ nitis: sed deus prescit infinita: quia omnia que sunt futura in potentia permixta actui: deus in actu puro prescit. Infinitaautem sunt futura in potentia permixta actui: ergo deus non potest prescire plura quam prescit.

¶ Item qui potest scire plura quam prescit: prescientia eius potest augeri: sed quod potest augeri potest variari: sed prescientia dei inuariabilis est: ergo deus non potest plura prescire quam prescit.

Contra. Deus potest facere quod non faciet: sed presciadei est respectu omnium futurorum: ergo deus potest scire plura quam presciat.

¶ Item aliquis potest peccare mortaliter qui non peccauit: ergo deus potest scire aliquem mortaliter peccaturum. Potest ergo priscire plura quam prescit.

Respondeo viletur differre dicere deum posse prescire aliquid quod non prescit et deum posse prescire plura quam prescit: quamuis enim deumposse prescire aliquid quod non prescit non sit possibile comsunctim accipiendo prescire: et non prescire quia deum prescire aliquid: et illud non prescire siue simul: siue successiue non est possibile: tamen possibile est accipiendo disim. Aliquid enim potest euenire quod non eueniet: et quanuis deus illud sciat scientia simplicis intelligentie: tamen deus illud non prescit: et cum illud idem possit euenire: deus potest prescire aliquid quod non prescit. Nec ex hoc videtur sequi quod deus possit prescire plura quam presciat quamuis in ipso nulla penitus cadat obliuio: quia prescientia dei est infinitorum vt arguebatur in opponendo infinitum autem non est corporabile infinito saltem secundum maius vel minus: aliter non valeret consequentia: quam in quadam demonstratione supponit philosophus 8. physico scilicet est minus infinito: ergo si finitum est: et ideo secundum hanc opinionem. videtur concedendum quod deus non possit prescire plura quam presciat.

Secundum tamen opionem illorum quia dicunt vnam pluralitatem infinitam maiorem alia pluralitate infinita vt illam que causatur ex replicatione ternarii infinities: illa que causatur ex replicatione binarii infinities: dicendum est quod deus potest prescire plura quam prescit accipiendo diuisim.

Ad primum in oppositum cum dicitur quod in deo non possunt esse plures idee quam sunt etc. dico quod cum pluralitas idearum sit secundum plures respectus rationis ad creaturas: et respectus rationis possit aduenire deo de nouo sine sui mutatione: in deo potest esse aliqua idea que ibi non est secundum quod idea dicit rationem cognoscitiuam et operatiuam: quanuis enim ipsa idea dicat diuinam essentiam cum respectu rationis ad creaturam et ipsa essentia sit necessaria: tamen ipse respectus est contingens.

¶ Ad 2m cum dicitur quod non est possibile esse plura infinitis etc. dico quod secundum concedentes illam propositionem argumentum verum concludit: nec ex illa conclusione sequitur quod deus non possit prescire aliquid quod non prescit. Qui autem dicunt vnam pluralitatem infinitam possit esse maiorem alia pluralitate infinita. Soluunt ad istum argumentum per interemptionem maioris.

¶ Ad 3m cum dicitur quod qui potest prescire pluraus quam prescit prescientia eius potest augeri etc. dico quod non est verum diuisim accipiendo posse prescire aliquid quod non prescit: quia per hoc postest prescire quod non prescit: quia possibile est ipsum ab eterno hoc presciuisse. et sic ponere deum posse prescire aliquid quod non prescit: non includit diuinam prescientiam posse variari: quia sic non est sensus: quod possibile sit vt deus primo non presciat aliquid: et postea presciat illud secundum quod possibile est ipsum presciuisse ab eterno aliquid quod modo non prescit.

¶ Si per argumenta ad partem aliam intendas concludere deum posse prescire aliquid quod non prescit diuisim accipiendo: tunc de necessitate concludunt.