Articulus 2

¶ Quaestio I. Rimo ostendo quod voluntas dei non est omniumbonorum creatorum primo causa: quia ad causalitatem bonorum creatorum concurrunt scientia: poso et voluntas: sed vel le secundum rationem intelligendi pesupponit scire: ergo scientia magt debet dici bonorum creatorum primo causa quam voluntas.

¶ Item deus non producit bona creata nisi operando: sed operatio non est actus nisi poses: ergo videtur quod voluntas non sit causa rerum nec primanec 2o

¶ Item causa relatiue se habet ad causatum: sed voluntas dei relatiue numquam dicitur secundum magistum in praesenti di. c. 2. ergo voluntas dei non est bonorum creatorum causa.

Contra. Augu. 3. de tri. c. 4. Uoluntas dei est pima: et summa casa omnium corporalium specierum atque motionum. Nihil enm sit visibiliter atque intelligibliter quod non de interiori inuisibiliatque intelligibili aula summi imparatoris aut iubeatur: aut permit. tatur.

¶ Item Aug. 83. q. q. 3. dicit de deo illo auctore: cum dicitur illo volente dicitur: in quo sati exprimit quod per suam voluntatem est causa rerum: ergo cum ipse sit omnium bonorum creatorum prima causa sequitur quod eius voluntas est omnium bonorum creatorum prima causa. Rndeo quod deus est omnium bonorum creatorum caus prim per suam sapientiam dirigentem et voluntatem imperantem: et poitesm exequaentem: quia sicut dicit Hug. i. li.o de sac. per. 2. c. 6. Cum sint 3m in deo sapientia voluntas posios. Primordiales causae a voluntate quidem divina quasi proficiscuntur: per sapientiam diriguntur: per positiom producuntur. Uo luntas enim mouet: sapientia disponit: potestas explicat. Hec sunt eterna fundamta cauarum omnium et principium principium: quia tamen scientia et pos se habent indeterminate ad multa: et voluntas est quae determinat potest ad exequaendum determinate hoc vel illud. Idon actualis productio creature magit attribuitur voluntati sicut causae quam scientie vel poses. Et sic concedendum est quod dei voluntas est primo causa bonorum omnium creatorum Ad pricitum in oppositum dicendum quod quamuis scientia prior sit secundum nastram rationem intelligendi quam volutas: tamen quia deterinatio postrad operandum non sic est per scientiam: sicut per voluntantem: ideo magis attribuimus voluntati rationem causalitatem quam scientie

¶ Ad 2m dicendum quod quia pos non ponit effctum nisi inquantum deteriatur ad operandum per voluntatem: ideo magit et per prim ratiom causalitati attribuimus voluntati¬ quam potentie

¶ Ad 3m cum dicitur quod causa relatiue se habet ad causa tum: dico quod verum est secundum esse: vel secundum dici: quamuis autem voluntatis diuine non sit aliqua relatio realis ad suos effectus sed ecsnous. Est tamen in ea sub ratione qua est causa relatio secundum ratio nem vel secundum dici ad suos effectus. Quod ergo in praesenti Di. ne gatur voluntatem relatiue dici intelligendum est de relatione secundum rem: quia realiter non refertur: nec ad intrinsecum: nec ad extrinsecum.

¶ Quaestio II. SEcundo queritur vtrum voluntas dei sit omnium bonorum creatorum immediata causa: et videtur quod non: quia in causis efficientibus ordinate se habentibus illa que est prior est mediatior: vnde magis mediata est causa prolis abauus quam auus: et auus quam pater: sed voluntas dei simpliciter est causa prima: ergo est causa mediatissima: non est ergo omnium bonorum creatorum immediata causa.

¶ Item idem effectus non videtur posse egredi a duobus agentibus distinctis ita quod a quolibet egrediatur immediate: et totus: sed cuiuscumque effectus deus est causa: illius est causa secundum se totum: ergo impossibile est quod effectus egritudinis a causa creata deus sit immediata causa.

¶ Item effectus egrediens a causa creata sit ab ea: ergo si ille idem effectus immediate egreditur a causa increata sit etiam immediate ab ea: et sic idem effectus factus per vnam causam: fit etiam per aliam causam non interuiente corruptio ne. Sed inconueniens videtur quod aliquid bis fiat nisi corruptio interueniat. Non videtur ergo quod divina voluntas sit immediata causa effectus egredientis a causa secunda.

¶ Item voluntas dei nullius boni creati est causa nisi mediante potentia executiua: ergo nullius boni est causa immediata.

Contra. Deus est vicinir creature quam aliqui alia creatura sibiipsi. Unde Ber. in. i. lib.o meditationum suarum. Multi multa sciunt et seipsos nesciunt: alios inspiciunt: et seipsos deserunt: deum querunt per ista exteriora de serentes sua interiora: quibus intimior est deus. Si ergo deus est intimior cause scecunde quam ipsa sibi: non est ratio quare effectus egrediens a causa secunda immediate egrederetur ab ea: et non a causa prima.

¶ Item emanationes interiores exemplar sunt emanationum exteriorum: sed persona emanans aut emanat a suo principio immediate tantum vt filius aut mediate et immediate vt spiritus sanctus: ergo simliter ita est in emanatione creaturarum: quod quedam emanant ab ipso immediate tantum: vt ille que emanant non mediam te causa secunda: et quedam mediate et immediate vt ille que ema nant a deo mediante causa secunda.

¶ Item Commen. super primam propositionem de causis dicit quod causa prima est vehementioris adherentie cum re quam causa propinqua: sed hoc esse non posset nisi causa primo cum hoc quod est prima esset rei propinquor quam alia causa: ergo videtur quod effectus egrediens immediate a causa secunda immediatius egreditut a causa prima.

Respondeo quod voluntas dei est bonorum creato rum immediata causa: et quorundam est immediata causa tantum scilicet eorum que sunt a deo non mediamte causa secunda: sic intelligendo quod non producit ea mediante aliquo differente a se: quamuis enim voluntas imperet eorum productionem et potentia exequatur: tamen quia realiter idem sunt in deo potentia et voluntas: poso deterinata est ad operandum per voluntatem: ideo effectus: qui eliciuntur a dei potentia immediate tantum: dicuntur est esse a voluntate divina immediate tantum: quamuis in rei veritate sint a divina voluntate imperante et a dei potentiaeliciente.

¶ Effectuum autem bonorum a causa secunda procedantium deus est causa mediata inquantum causa secunda a qua procedunt a deo est: et illorum etiam est causa immediata. Sed in modo ponendi istam immediationem sunt opiniones.

¶ Quidam enim dicunt quod immediata sunt a causa secunda: sicut eliciente: et immediate a deo non sicut eliciente: sed sicut per voluntatem imperante sine cuius imperio causa secunda non posset suum effectum producere. Alis non vildetur inte modus ponedi suticies quod voluntas per suum imperium nihil producit extra voluntatem nisi per aliquam pos mimperium exequaentem. Si ergo deus tantum imperaret operationem cause nihil cooperando per aliquam potentiam imperium exequaentem: tunc causa secunda supposmuo quod conseruetur in esse non pluls posset effectu suum producem per imperiu volutatis divinae quam sine eius imperio: quod suum est.

¶ Ideo dicunt isti quod illi idem bonus effectus quod secundum se totum elicitur immediate a causa secunda: etiam secundum se totum eliciiimmediate a causa prima id est a deo sed sub ratione alia et alia quia a deo: eo quod est causa generalissima est ratione generalis intentionis: que est ens. A causa aut secunda particulari est sub ratione qua hoc signatum ens: et quia hoc ens et ens in hac re signata realiter idem sunt: ideo hic effectus cause secunde totus est immediate ab ea: et totus immediate a causa prima.

Alii autem hunc modum ponendi non satis clarum reputant quia quamuis hanc rem intellectum possit intelligem sub ratione entis non intelligendo eam sub ratione huius entis: eo quod secundum rationem differnt tamen pomso exequaens quaecumque sit illa non potest discernem vnum ab alio. deus enim nen posset creare ens nisi creando hoc ens: nec econcluso: et ideo dicunt se non bene intelligem quomodo hec res sit immediate a deo inquantum ens: et non inquantum hoc ens: nec quomodo sit a causa 2o imquantum hoc ens: et non imquantum ens. Idon videtur istis dicendum quod effectus causae 2timmediate elicitur a causa 2o secundum se totum: et immediate a causa prima secundum se totum: sed modo alio et alio: quia a causa primo elicitur per modum superiorem. et a causa 2o per modum inferiorem: cui sententie videtur concordare Commen. super primam propositionem de causis dicens. Causa primo adiuuat causam secundam super operationem suam: quia omnem oponem quam 2s efficit et causa primo efficit. verum tamen efficit eam per modum altiorem et sublimiorem. Dicunt ergo quod quamuis sit impossibile eundem effectum secundum se totum esse immediate ab vna causa: et cum hoc ipsum secundum se totum cansa immediate ab alia causa loquendo de causis vniuoce agentibus: non est tamen impossibile loquendo de causis quarum actiones ex parte causarum non vniuocantur in aliquo sicut sunt actio cause prime et cause secunde.

Ad pricitum in opositum cum dicitur quod causa quanto est prior tanto mediatior etc. dico quod verum est: sed non opetet semper quod illa mediatio excldat immediationem: vt in quaestine visum est.

¶ Ad 2m cum dicitur quod idem effectus non videtur posse egredi immediate a duobus agentibus distinctis: ita quod a quolibet totus etc. dico quod verum est quando esse et actio vnius agentis non dependet ab alio: sed esse et actio causae 2dependet a causa primo

¶ Ad 3m dicendum quod non est inconueniens eundem effctum fieri duabus factionibus secundum modum qui dictus est absque hoc quod interueniat corruptio: quia ille factiones simul sunt in producendo effectum causae secunde

¶ Ad 4m dicunt quidam quod in deo non sunt nisi due poscones scilicet intellectus et voluntas: nec in aliqua intellectu a substantia quod ens non potest esse obictum nature intellectualis: nisi subn. duplici habitudinem scilicet inquantum nata est se illi materifestare: et imquantum nata est illam allicem sed sub primo hitudine non est obiectum nisi intellectus. In 2o non est obiectum nisi voluntatis. Unde deus volendo rem fieri facit ipsam non mediante aliqua pomo executiua.

¶ Ad hoc enim vt voluntas transmutet illud quod attingit non indiget pos aliqua exequente. Unde videmus quod voluntas in nobis tramsmutat sensibilitatem. Sed contra hanc opionem est expresse auctoritas Hug. allegata in soslbitle peraecedentis quaestionis: et est magister qui alium tractatum facit de voluntate: et alium de posio.

¶ Preus contra illud quod dicunt in nulla substantia intellectuali esse aliam potentiam ab intellectu et voluntate est excommunicatio huius articuli quod intelligentia sola voluntate mouet celum. Nullus enim hoc dices ab hoc intendebat ex cludere intellectum: nec divinam virtutem.

¶ Prems volibile et operabile secundum rationem differunt: ergo voluntas et pomo exequens eius imperium in deo differunt secundum rationem: et in substantia intellectuali creata differnt eo modo quo postio distinguuntur in eis: nec cogunt rationes pro alia opinione. Maior enim prime rationis falsa est. Ens enim potest esse obicium nature intellectualius sub ratione quae operabile ab ea operatione: altiori et secretiori improportionaliter quam sit operatio poscorporalis.

¶ Secunda est ratio non cogit quia quamuis voluntas imperando aliquam immutationem faciat in voluntate in poso executiua sibi correspondente: tamen nostra voluntas nostram sensualitatem. transmutat mediante potentia exequente.

¶ Dicendum ergo aliter ad argumentum quod quia pos n ponit effectum nisi deterinate ad operandum per voluntatem: ideo per prius attribuitur et principalius ipsi voluntati productio effectus quam potentie executiue.

TErtio quaeritur vtrum voluntas dei sit bonorum creatorum causa necessaria: et videtur quod sic lphilosophus. 5. Meta. potissimus modus necessitatis est necitas immutabilitatis. Sed divina voluntas est bonorum creatorum immutabilis causa: ergo est eorum necessaria causa.

¶ Item processio spiritus sancti quamuis sit per modum voluntatis tamen est necessaria propter illius voluntatis immutabilitatem sed eque est mutabilis divina voluntas in productione boni creati: sicut in productione spiritus sancti: ergo ita de necessitate per eam producitur bonum creatum: sicut per eam pater et filius de necessitate producunt spiritum sanctum.

¶ Item habitudo scitorum ad dei scientiam est necessaria: ergo a simili hitudo volitorum ad dei velle est necessaria: cum ergo bona creata sint a deovolita: videtur quod deus per voluntate de necessitate causa est bonorum creatorum.

¶ Item ab eterno fuit in divino intellectu ratio recta vt bona quae creata sunt crearentur quando creata sunt: et illa ratio nunquam potuit non esse in divino intellectu: nec ab illa ratione recte diuina voluntas potuit discordare: ergo de necessitate voluit productionem bonorum creatorum: et sic sequitur quod eorum fuit causa necessaria.

Contra. Ansel. lib. 2. cur. deus homo. ca. 17. loquens de deo dicit quod ipsum aut velle aut nolle: aliquid propter necessitatem aute impossibilitatem alienum est a veritate.

¶ Item Ansel in libro de concor. prescientie et libro arbero longe post principium non est necesse deum velle quod vult ad quod sequitur quod divina voluntas non est rerum causa necessaria.

¶ Item si voluntas esset causa necessaria rerum: sequeretur quod deus de necessitate produxit res creatas quod falsum est. vnde reuerendus pater episcotus Parisiensis dominus Stephanus excommunicauit istum articulum quod deum necesse est facere quod quid immediate sit ab eo: et dicit quod est error siue intelligatur de necessitate coactionis: quia tollit libertatem arbitrii: siue de necessitate immutabilitatis: quia ponit impossiblitatem aliter faciendi.

Responsio quorundam ad hanc quaestionem est quod quorundam effectuum voluntas dei non est causa necessaria: quia noluit quod contingenter euenirent et ideo preperauit eis causa contingenter operantes: sed respectu dminium effectuum ab eo procedentium non mediante causa. 2. est necessaria causa non necessitate coactionis: sed necessita te immutabilitatis.

Sed hec opinio recte videtur esse contra articulum excommunicatum qui in opponendo allegatus est. Uidetur ergo mihi dicendum quod voluntas dei non est bonorum creatorum causa necessaria: quia et si dinum velle secundum id quod est sit necessarium: tamen ordinatio productionis bonorum creatorum ad ipsum velle divinum est contingens: quamuis enim deus de necessitate velit suam bonitatem. et volendo eam vult alia quecumque vult: tamen quia alia non habent essentialiter ordinationem ad suam bonitatem: ideo non opetet videndo suam bonitatem velit alia.

¶ Preterea ad nobilitatem voluntatis spectat non posse necessitari neque a se. neque ab alio circa ea que sunt ad finem: ergo cum voluntas dei sit summe nobilis neque a se neque ab alio potest necessita ri in volendo ea que sunt ad finem. hoc autem sunt bona creata. Poductio ergo boni creati non fuit a deo de necessitate volita. Cum ergo voluntatem dei esse necessariam causam bonorum creatorum includat et actum divinae voluntatis esse necessarium in se: et esse necessarium sub ratione: qua causa quod im portat futuritionem boni creati habere simpliciter necessariam ordinationem ad divinum velle: videtur concedendum dei voluntantem non esse suorum effectuum necessariam causam quamuis conse quentia sit necessaria: deus vult hoc esse futurum: ergo hoc erit. Ita hoc est necessaria: deus vult hoc esse futurum contingenter ergo hoc erit contingenter.

¶ Huic sententie videtur concordare Ansel. de concor. prescientie et liberii arbitrio longe post principium sic dicens. Quoniam quod deus vult non potest non esse: cum vult hominis voluntatem nulla cogi vel prohiberi necessitate ad volendum vel non volendum: et vult effectum sequi volun¬ tatem tunc necesse est voluntatem esse liberam: et esse quod vult: et 2 lib. cur deus et homo. c. 17. dicit de deo si proponit se aliquid immutabiliter facturum quanuis quod ponit antequam fiat non possit non esse futurum: non tamen vlla est in deo saciendi necessitas: aut non faciendi impossibilitas: quoniam sola in eo operatur voluntas.

Ad primum in oppositum dicendum quod illa auctoritas parum facit ad propositum: quia ibi vocat philosophus necessarium necessitate immutabilitatis quod habet suam necessitatem non per habitudinem ad causam aliquam: et constat quod effectus creatus sic non potest habere necessitatem immutabilitatis: quia dependet a causa alia.

¶ Ad 2m quod arguebatur per processionem spiritus sancti dico quod non est simile de emanatione spiritus sancti per modum voluntatis et de emanatione creature per modum voluntatis: quia emanatio spiritus sancti comprehenditur infra perfectionem bonitatis divine. Unde sicut pater et filius non possunt non velle perfectionem bonitatis sue: ita non possunt non velle emanationem spiritus sancti: sed emanatiocreaturarum non compehenditur infra perfectionem divinae boni tatis: nec ad deum habet essentialiter hitudinem: et ideo deus potuit non velle emanationem creature.

¶ Ad 3m dicendum quod quanuis habitudo scitorum inquantum scita sunt ad dei scientiam sit necessaria non tamen ex hoc sequitur quod habitudo volitorum ad velle diuinum sit necessaria diuisim accipiendo: quia deus non potest non scire suam essentiam perfecte et sua essentia non potest non repraesentare omnia scibilia vel per ideas proprias: vel per ideas suorum oppositorum: et ideo deus non potest non scire omnia scibilia: deus autem volendo suam bonitatem vult creaturas omnes inquantum est ab eis imitabilis quasdam inquantum est ab eis imitata vel imitanda: quamuis autem habitudo creatu re ad divinam bonitatem inquantum est ab ea imitabilis sit necessaria: non tamen inquantum est ab ea imitanda.

¶ Ad 4m dicendum quod sicut in deo fuit recta ratio ab eterno vt res crearentur quando create sunt: ita fuit in illa ratione: vt contingenter crearentur. Uel potest dici quod non fuit alia ratio nisi ipsa divina voluntas: et ita poterat velle creare vel non vel le creare absque discordia sui a seipso.

¶ Questio. IIII. QUarto queritur vtrum dini velle sit aliqua ratiomotiua: et videtur quod sic. Ansel. i. libro cur deus homo. c. 8. sufficere nobis debet ad rationem voluntas dei eum aliquid facit: licet non videamus cur nolit. voluntas nanque dei nunquam est irrationabilis: ergo videtur quod semper est aliqua ratio sui velle quamuis non lateat

¶ Item eodem libro 12 c. de illis tantum. Uerum est dicere: si deus hoc vult iustum est: que deum velle non est inconueniens: sed si divini velle nulla est ratio motiua: ista conseqea si deus vult hoc iustum est: verlaiter esset vera absque hoc quod adderetur istud: quae deum velle non est inconueniens: ergo vietur quod divini velle sit aliqua ratio motiua.

¶ Item Glo. super illud ad Ephe. i. Secundum consilium vuluntatis sue etc. dicit quod voluntas dei est ex ratione.

Contra Aug. lib. 83. q. q. 28. Qui quaerit quare voluerit deus facere mundum causam querit voluntatis dei: et in finem questionis dicit: quod eius non est causa querenda.

Respondeo quod ipsitus dini velle nulla est ratio motiua cum ipsum divinum velle rea liter idem sit quod deus: tamen ordinationis que est inter divinum velle et ipsum volitum: bene est ratio aliqua respectu alicu ius voliti: sicut deus vult me saluandum: quia vult quod decedanin finali gratia: et econuerso quamuis non secundum eandem habitudinem cause: non est tamen horum verum respectu cuiuscumque voliti significati. veu. gratia respectu huius voliti quod est vnum ab eterno eligere: determinare non alium: vnde quare deus ab eterno voluit Iacob ordinare ad omnes effectus electionis coniunctim et non Esau non fuit alia ratio: nisi quia ipse ita voluit: et eo ipso quod sic noluit rationabile fuit: et ideo vt dicit Glo. que in opponendo fuit allegata. Semper voluntas dei est ex ratione quare est ordinatio alicuius voliti ad divinum velle vel ex ratione secundum quod dei voluntas que est prima rectitudo: et ista iniusta esse non potest accipere pro ratione.

Ad primum in oppositum et tertium patet solutio exhis que dicta sunt in corpore questionis:

¶ Ad 2m dicendum quod illa auctoritas non multum valet ad propositum. intendebat enim dicere quod deus non potest velle aliquid indecens vocando indecens solum quod est contra immutabilem regulam iustitie. hoc enim non potest velle deus: quia sua voluntas rectitudo est: sed si aliquid ex parte sua indifferens est: vt fiat vel non fiat: eo ipso quod deus vult alteram partem: illa pars debet rationabiliter iudicari.

¶ Auctoritas Aug. que fuit allegata ad partem secundam non plus concludit nisi quod actus divine voluntatis non est aliqua causa: et hoc est verum.