Articulus 3

Quaesio I. PRimo ostendo quod machria mudialis non sit facta Augu. 7. de ciui. di capi. 8. approbare videtur quod quidam dixerunt. Q omnia qnue in honc muneqo sfunt: in hoc mundo terminantur. Sed ipsa terra non termlabatur: quia sicut dicitur. Ecclesi. primo. terra in eternum stat. ergo terra non est facta. Erqo a simili nec alie partes principales machine mundialis.

¶ Item phuns in celi et mundi. Omnes res generate corumpiuintur et finiuntur: ergon a simili omnes res facte. Sed mundialis machinam non cortumpetur. Ergo non est factam:

¶ Itm in omni re facta est venstigium factoris: per qun dominari potest se habere factorem. Sed nihiltale vridemus in munquali machina: per quod sua factio videatur posse necessaria demonstratione brobari. Ergo machina mundialie non est factum.

Contra Psal. benedicti vosa domino qui secit ceinm et terram.

¶ Item philosophus. 2. mentha. Dico quod mundus factus est: et tmnc necestarium est: vt sit matre factum.

Respondeo quod ista machina mundialis: et omnis res aliam: a deo facta est. Quoa sic patet quia machina mundi: autem est ab eterno et nonn est facta: aut nonab eterno: nec est facta: aut est ab eterno: et facta est: autem non est ab eterno: et est facta. Sed quam sit abeterno et non facta: soc penitus est impossibile: quiam quod est ab aeterno: et non est factum: necessarium est esse perse. Sed tale enus anmullo dependet: ens autem quod a nullo dependet summe est: et quod summe est: deus est. Ergo si mundialis machinafuisset ab eterno: et non fuisset facta: esset deus quod est im¬ possibile. In primo enim libro demonstratum est: impossibiseesse plures deos: et deum non posse esse nisi simplicem: et immutabilem. Item non est possibie quod non sit ab aeterno: et non sit sacta quiam quaomd est: et non fuit ab aeterno: incepit esse: et omne ens quod incepit esse: factum est. Restat ergo quam manchinam mundlalis aut est ab aeterno: et est factu autem non est ab aeterno: etest ficta. Sed quocumquam istorum dato: habeo dropotinem in hacquestione: quia in hac quenstione non intiendo probarem nisi quam sit facta Simili modo potest argui de materiam: et dequmocunque ente alio a deo.

Ad primum in oppositum cum dicitur quod que sunt in mundo terminantur ine mundo etc. Dico quod intelligendum est de rebus quae fiunt in mundo per virtutis createm operationem.

¶ Ad secundum dicendum quoad non est simille de rebus generatis opere nature creatuem: et de rebus factis per virtutem increunta mantura enim creata: non sic postest dare permanentam sine sine: effectibus suis: sicut virtus increatra. Mundialis autem machina facta est per virtutem increatam. Predictum autem verbum hilosophyum. intelligit de effectibus virtutis createm. c Ad tertium dico quam minor falsa est vnde Augu. 1 de ciui. capi quinto mundus ipse ordinatissima suam mutabilitate est mobilitate: et visibilum omium puichertima speceiequodam modo tacitus et factum se esse: et non nisi a deo ineffabiliter atquam inuisibiliter duichro: fieri potuisse prociamat.

¶ Questio I. Secundo queritur ontrum mundialis machina sit de nihilo facta. Et videtur quod non Augu. irs contra Faustum. Deus non potetest facerem silud quod lam non est: nec e Sed mangis connuenitr non ens cum non ente: quam cum ente. Eum ergo secundum dilsehum secundo de generatione: inter habentia symbonlum facilior sit transitus. Uidetur quam mulito minus potest facere ens de non ente.

¶ Item pilosophus. 2. phsphisi. nos ipsi nihil dicimus fieri simpliciter: ex eo quam non est: ergo mundus non est sactus de nihilo.

¶ Item. 7. metha. omne quod fit ab aliquo fit et ex aliquo.

¶ Item Auicen 4 metha capi. secundo. Sialiquid non fuerit possibile in se illud non esset vlo mo do: et paucis interpositis subiungit causam dicens: quia ens non est potens super illud cum ipsum non fueritr in se possibile. Sed in re qua nihil est: nonn est aliqua possibilitas ad essendum secundum Ansela de casu Dia. capsti.. Ergo videtur quam nulium agens aliquid de nihilo facenre potest

Contra eruoeo Amecuabe cabil 7t peto nate vtr refdicias ad celum et terram et ad omnia que in eis sunt: et telligas quia ex nihino secit illa deus.

¶ Item phlosophus primo. celi et mundi. Omnis res non cadens sub corfuptione est non generata. Sed caelum non cadit sub corruptione: ergo non est generatum. Et tamen vt ipse vuit. 2. mentha mdus et facriu Sed corpus naturale factum non gsteatum: est non de aliquo factum. Ergo celum factum est non de aliquauo.

¶ Ad questionem dixerunt quidam quam ista machina mundialis factu est de aliquo scilicet de manteria quam non dixerunt ese facta cuius opinionis videntur fuisse plures phlospti. Sed hetpresse est conrscriptura. Genae primo vbi dicitur quad in principio creauit deus caelu et terra. Ereatio est saction non de aliqumo: vt superius ostensum est. Preterea Augu. pha ibeo conefes. magis prone principium quam medium: loquens ad deum sicauit. Tucras et aliud nihi. vnde fecisti celum et tertam duo quaedam: vnum prope te: alterum prope nihil. ibi accipiennterram prmara corpalium sergo maeriam deo sacta est. Preterea efsentiam non est factua ab aeterno: a nulio dependes. Sed talis efentia est summe ens: materia autem est insimum ens.

¶ Ddicergo adquestionem quam ista machina mundialis: sactua est de nihilo: deus enim non tantum est causamundialis machine vel cuiuscumque alterius creature sub rationem qum esi haec ens: vtpote subtatione qua est huius speciei vel un¬ lius: sed etiam sub ratione qua ens. ergo est causa omnis rei pertinentis ad essentiam sui effectus. Cum ergo materia pertineat ad essentiam machine mundialis: deus est causa illius: et constat quod non potest dici quod de aliquo alio sit creata: quia per eam intelligimus infimum in entibus Restat ergo quod mundialis machina facta est a deo: non tantum modo quantum ad formam: sed etiam quantum ad materiam: ex quo sequitur quod facta est non de aliquo.

Ad primum in oppositum cum dicitur quod deus non potest facere non ens de non ente etc. Dico quod verum est nisi mediante aliquo ente: scilicet faciendo de non aliquo aliquid. Et postea de illo aliquo non aliquid: quia omnis factio extendendo nullum factionis ad factionem proprie dictam: et destructionem: non potest esse nisi respectu entis: quod sit vel terminus a quo: et sic ipsum respicit destructio: vel terminus ad quem: et sicut ipsum respicit factio. pro ut distinguitur contra destructionem. Nec potest dici quod maior sit conuenientia non entis ad non ens quam ad ens: loquendo de conuenientia reali. quia in non ente nulla est realis conuenientia. quia sicut dicit Auicen id est metha. c. 5 si proprietas fuerit aliquid: tunc illud de quo illa dicitur esset aliquid sine dubio.

¶ Ad tria alia dicendum quod Aristoteles et Auicena in locis allegatis errauerunt: si intendebant illa verba extemdi: ad factionem que est per virtutem increatam.

¶ Questio. 111I. Tertio queritur vtrum deus fecerit machinam mundialem. intelligendo et volendo tantum. Et videEtur quod sic. Quia potentius est agens potens suum effectum producere intelligendo et volendo tantum: quam illud agens quod hoc non potest. Sed deus est potentissimum agens. Ergo suum effectum potest producere et producit intelligendo et volendo tantum.

¶ Item maius est producere personam eternam quam creaturam. Sed pater producit filium intelligendo tantum: et pater et filius spiritum sanctum volendo tantum. ergo multo fortius producunt creaturam intelligendo et volendo tantum.

¶ Item voluntas non indiget alia potentia exequente suum imperium: nisi respectu rei quam per se ipsum non attingit. Unde quia in nobis voluntas per se ipsam attingit sensualitatem: eam transmutat volendo non mediante actio ne alterius potentie. Sed diuina voluntas cum sit immensa omnia attingit. ergo suum imperium exequitur non mediante actione alterius potentie. et si sic. deus machinam mundialem fecit intelligendo et volendo tantum.

Contra in substantia intellectuali creatura: intellectus: et voluntas: non producunt exteriorem effectum. nisi mediante potentia executiua: ab eis realiter differente: eo modo quo inter potentias est realis differentia. Unde hic articulus excommunicatus est quod intelligentia sola voluntate manet celum. et tamen illi qui hoc dicebant: ab hoc non intendebant excludere intellectum: nec generalem influentiam cause prime. Ergo a simili in substantia intellectuali. in creatura: intellectus et voluntas: non producunt exteriorem effectum: nisi mediante actione alterius potentie: differentis ab eis secundum rationem.

¶ Item deus non semper creat machinam mundialem. Sed deus semper intelligit et vult eam. ergo non fecit eam intelligendo et volendo tantum.

¶ Respondeo quod si per hoc aduerbium tantum non intercludatur nisi res realiter differens: ab intelligere et velle. Concedo quod deus fecit machnam mundialem intelligendo et volendo tantum: non loquendo de intelligentia sub ratione: qua est actus simplicis intelligentie. quo etiam intelligit deus ea que numquam est facturus. Nec de velle sub ratione qui est actus complacentie. quo deo complacet etiam in bonis possibilib fieri que nuquam fient. Sed loquendo de actu intelligendi quo disponitur res facienda. et de actu voluntatis affectam te(vt ita loquar) rem esse.

¶ Si autem per hoc aduerbium tantum: excludatur quodlibet differens: siue secundum rem siue secundum rationem: a diuino intelligere et diuino velle: sic dico quod deus non fecit machinam mundialem intelligendo et volendo tantum. quia ad hoc concurrit actio potentie executiue: que et eius actus interior differunt: sola ratione inter se: et ab intellectu et voluntate: et ab actu intelligendi et volendi. Cum enim intelligibile volibile et operabile. secundum rationem differant. videtur quod intellectus et voluntas: et potentia exequens voluntatis imperium et earum actiones differant secundum rationem. Cui concordat Hugo. primo libro. de sacra. parte secunda. capitulo vltimo. dicens. cum sint tria in deo: sapientia: voluntas: potentia: primordiales cause. a voluntate quidem diuina: quasi proficiscuntur: per saptentiam diriguntur: per potentiam producuntur. Uoluntas enim mouet: sapientia disponit: potentia explicat. hoc sunt eterna fundamenta causarum omnium et principium primum.

¶ Quia tamen scientia et potentia se habent indeterminate ad multa: et voluntas est que determinat potentiam ad exequendum determinate hoc vel illud: ideo productio machine mundialis magis attribuitur voluntati: sicut cause: quam scientie vel potentie.

Ad primum in oppositum dicendum quod maior est intelligenda: secundum quod perhoc aduerbium tantum: non excluditur nisi aliquid rea liter differens ab intelligere et velle.

¶ Ad secundum dicendum quod pater intelligendo producit filium: mediam te potentia generatiua: que actum generationis exequitur. et pater et filius volendo producunt spiritum scilicet mediante potentia spiratiua: per quam actum spirandi exequuntur.

¶ Ad tertium dicunt quidam quod maior falsa est. Uoluntas enim nostra: nostram sensualitatem transmu tat mediante aliqua potentia executiua: et angelus mouet caelum. per voluntatem mediante potentia executiua: cum tamen presens sit illi parti celi: a qua caelum incipit moueri. Auicenna tamen videtur dicere quod voluntas per se ipsam in nobis aliquam transmutationem faciat. Dicit enim. 9. methaphysi. sue. capitulo secundo quod cum virtus desideratiua fuerit: vt desideret aliquid proueniet ex ea impressio: propter quam impressionem mouentur membra.

¶ Unde potest dici ad argumentum: quod non est simile de actione voluntatis: respectu actionum: que sunt intrinsece quas exercet in rebus sibi naturaliter colligatis. Et de illis que rem respiciunt sibi non naturaliter colligatam. Non enim negari potest: quin quando per imperium voluntatis create: potentia executiua aliquid incipit exequi: quod ante non exequebatur: fiat aliqualis immutatio in ea immediate per actum voluntatis.

¶ Questio. 11II QUarto queritur vtrum possibile fuit machinam mundialem ab eterno creari. Et videtur quod sic. Aug. 6. de trinita. capitulo primo. Candor qui gignitur ab igne atque diffunditur: coeuus est illi. et esset coeternus: si ignis esset eternus. Ergo possibile est effectum esse eternum: si causa eius est eterna. Cum ergo causa mundialis machine sit eterna: possibile fuit ipsam mundialem machinam ab eterno creari.

¶ Item Augu. 1o0. de ciuita. capitulo. 31. Si pes ex eternitate semper fuisset in puluere semper subesset vestigium: quod tamen vestigium a calcante factum nemo dubitaret. Ergo causa eterna ab eterno potest effectum producere.

¶ Item si deus produxisset mundialem machinam de necessitate nature produxisset eam ab eterno.

¶ Quia hec est vera agentis naturalis suum effectum producere quancitius potest. Sed ita cito potuit deus producere mun¬ dialem machinam per voluntatis libertatem sicut si deus produxisset eam per nature necessitatem quia eque potens est in deo voluntas sicut natura. Ergo videtur quod deus potuisset mundialem machinam ab aeterno produncereihoiuiset.

¶ Item plosbophus primo topi. dicit quod sunt probleumata de quibus rationem non habemus cum sint magnanvt vtrum mundus sit eternus vel non. Sed si non fuisset possibile mundum esse ab aeterno: haberemus necessarium rationem ad probandum ipsum ab eterno nonnfuisse. sergo fuit possibile ipsum ab aeterno creari.

¶ Item non fut mpossibile mundum ab aeterno pr oduci quam non potuit esse nisi ab alio: quia filius dei non potuit esse nium ab alio scilicet a putre: et tamen est ab aeterno non quamnon poterat fieri nisi de nihilo. Quia ita cito deus potest operari de nihilo: sicut de aliquo. sergo nulla et rtmoquarem non potuerit esse ab eterno.

¶ Item instans medium est duorum temporum: est enim ninis preteriti: et princibium futuri secundum phisphum 6 phu. Ergo ante omne instans fuit tembus: et econuersio. rgo impossibile est dare primum insitans temporis et si sic tempus fuit abeternon. Sedtempus non fuit ante mundum. Ergo munqus suit ab aeterno.

¶ Item quam modo opatur et antea non oprabatu: exiuit nouiter deum potentam in actum. Siergo deus creasset mundum et non ab aeterno: nouitetr exiuisset de potentia in actum. Sed impossibile est aliquam dei botentiuam esse nouiter in actum feductum. rdeus ab aeterno creauit mundum.

¶ Item si deus non droduxit mundum ab eterno: et poste produtit: videtur quod acciderit in voluntate eius quedam renouatio quare tunc prduterit et anteua non producebat. Sed renouationem accidere in diuma uoluntate est immposibile. Irgo cum deus mundum produterit. ab aeterno produxit.

Contra si fuisset aliqu materia ab aeterno: de lla non potuisset mundus fieri ab eterno vt probabo. Sed ita cito potuiset deus mundum producere de illa materia sicut de nihilo. Trgo non fuit ponssibile quod deus mundum produceretur ab eterino. Minor plana etums. Maior probatur sic Deus deilla materia si mundum proqdntiset quancitius potuisset: non drodutiset mundum nisi per mutationem insitantaneam: quia redunctio materie de potentia ad actum et per mutationem successiuam vel insitantaneam: et cirlus reducitur der instantaneam quam per successinam.

¶ Sed mutatio instantaneu non potest esse nisi in instati. ergo si de us broduxisset mundum de illa materia quancitius potuis seti produtisset ipsum in aliquo instanti: ante quod aliud non fuisset. Ex quo sequitur quam eum ab aeterno non podutisset: quiuam sua duratio aau auiud instans a parte ante terminata fuisset.

¶ Item si mundus creari potursset ab aeterno: potuiset deus fecisse infinitum in actu secundum multitudinem: et secundum magnitudinem: quia parirationem potuisset hommines ab aeterno fecisse: qui ab leterno genefassent: et eorum successores usquam nunic: quo facto actuessent infinite anime rationales cum sint incorruptibiles.

¶ Pari etratione potuisset caelum ab aeternom mouisse contimue usquam nunc et in qumalibet reuolutione vanum sapidem creausse: et ilios postea in vnum coniuntisse: quo facto esset actu infinitum im magnitudine. Sed in primo iro dobatum est quam deus non posset facere infinitum in actunec secundum muititudinem: nec secundum magnitudmem ergo nec potuit deus mundum ab aeterno creare.

¶ Ite fifuisset possibile quod deus mundum creasset ab eterno: pari ratione fuisset pomibile: quam mouisset caelum ab aeterno continues vesquam nunc Sic extiam fuisset possibile quam deus fecisset praeterunsse infinitos dies vesequam nunc. Seud deus non potuit facere: vt fierent in finiti dies preteriti in accepto esse: quia numquam fuit possibile quod. faceret aliquid preteriti nisi fuisset futurum: et ita non fuit possibile quam faceret infinitons dies praeteriti in accepto seie: nisi fuissent infiniti dies futuri in accepto ese. Sed non fuit dostibile quam deus faceret vt infiniti dies essent futuri in accepto esse se tantum in accipiendo esse vel fieri: ergo similiter non fuit possibile quod faceret infinitos dies parteritos in accepto esse: sed tantummodo in accipiendo. Restatu ergonm quod non fuit possibile quod mundus ab aeterno crearetur

¶ Item sicut creatio est a non ente in ens: itaadnihilation est ab ente in nonens. Ita quam sicut in creationem est loco terminil a quon non enam: itam in aqua nihilatioene: est loco termini ad que: ergo sicut se habet infinitas durationis a parte potest ad rem que adnihilatur: itavidetur se haberem infinitas durationis a parte anteaud rem que creatur. Sed adnihilatio quia est ab ente in nullo modo ens: non compatitur in re que aqdnihilatur infinitatem durationis sa parte potest: ergo similiter cum creatio sit a simpliciter non ente in emtens non compatitur in re quem creatur infinitam durationem a pasrte ante.

¶ Item secundum philosophum ine priorum bossibile est: quo posito in effeus nulilum sequitur impossibile. Sed si deuscreasset mundum ab aeterno ex hoc secutum fuisetr impossibile: scilicet quod deus de necessitate mundum creatset hrobatum est enim in li io quod deus non potuit creatre mundum de necessitate: nec de necessitate nanture: nec de necessitate voluntatis. Restat ergo quam mimdum ab eterno creati fuit impossibile. Quod autalem deus mundum de necessitate creasset: si ibsum ab aeterno creasset: batet sic: quia non potuisset iposum non creare quanduo creabat: quia secundum phiosehum i. liro derar. omne quam est: quando est: nece sse est. Nec potest dici quomd dotuisfet irosum non creare antequam creasset: quia antem eternt m nihil. mec potuisset hosum non creusse poestquam creasset qutrma non potest facere quam illud quod factum est non fueritu factums secundum Augu. 26. li.: conetra Fausium. Et ita patet quam si mundum ab aeterno creasset: ipesum de necessitate creasset: quod et impossibile.

¶ Item si potuisset deus hunc mundum signatum ab aeterno creasse: pari ratione vnum equum signatum et vnderam equam signatam potentes geerare. et facere quam iuia generatio ab vno in aliam conitinuata fuisset videotuam nunec. Et sic facere potuisset: quad inter equum ante quem non fuisset alius: et equum quil modo est deritransissent insiniti equi: venus post alium: quod omninon est impossibile: quia inter duos terminos signatos: nullo mondo potest esse infinita succesio.

Respondeo quod sicut pene probant rationes ad ducte ad hanc dartem: non fuit possibile machinam mundialem ab aeterno creari. Culus ratio est: quiam machina mundialis non potuit accidere esse creuri accipiendo idem esse in numero cum ese creantis. Sed accipere esse ab aliqno diuersum ab esse dantis: est accipere esse nonum. Trgo machiam mundiauis non dotuit a deo creari: nisi accipiendo ab ipsoessenouun Sed accipere esse nouum et ibsum accipereab aeterno repugnancia sunt. nouitas enum repugnant eterne durationi: et ideo non fuit possibile machimam mundialem ab aeterno creari.

¶ Pbreterea hoc videt inciudi in signato creationis: quimam creari est accipere esse non de aliquo hoc autem autur significat idem quam habere esse non de aliquo ab aliqus: aut nunc primo habere efse ab alio non de aliquo.

¶ Non primo modo vt videtur: quia cum creatura quamdium est sit ab alio: si non de aliquo semper crearetur quamdiu est: quom suisum est. Tunc eturim nihil aliud esset ipbosum conseruari quam ipsam creatri: quoqd ante improbatum est.

¶ Restant ergo quod creariest primo habere esse nunc ab alio non de aliquo: Sed rem habere esse nunc primo ipsam includit non esse ab eterno. Si ergo deus potuisset machinam mundialem ab eterno creasse: potuisset facere contradictoria simul esse: quod falsum est: vt in primo libro probatum est.

¶ Huic tamen rationi respondere conantur tenentes opinionem contrariam. Dicentes quod creaturam esse ab alio non de aliquo tripliciter potest intelligi: scilicet Aut quia habet esse quod accepit ab alio non de aliquo. Aut quia ab alio conseruatur inesse accepto non de aliquo. Aut quia quamdiu est sit ab alio non de aliquo. Duobus primis modis creatura est ab alio scilicet a deo non de aliquo: et sic esse ab alio non de aliquo non est idem quod accipere esse ab alio non de aliquo. Sed esse ab alio non de aliquo modo tertio. est idem quod accipere esse non de aliquo: et illo modo creatura non est ab alio non de aliquo: quamdiu est. creatura enim non semper sit a deo.

¶ Sed hec cauillatio magis facit pro mea opinione. quam pro contraria. omne enim quod factum est et non est in continuo fieri: in aliquo instanti incepit fieri: vel factum est. Cum ergo mundus factus sit. et non sit in continuo fieri: nec ista duo simul esse possent: vt etiam ponentes predictam cauillationem concedunt: sequitur quod mundus incepit fieri in aliquo instanti: autem factus est: nec aliter produci potuit. Sed quocunque istorum dato sequitur quod mundus ab eterno esse non potuit: quia cum fieri termine tur adesse: esse non potuit precedere suum fieri. quod etiam factum est in aliquo instanti ante quod aliud non fuit.

¶ Ad conclusionem etiam principalem potest adduciauctoritas Dama. li. is capi. 4 sic dicentis. creatio est dei voluntate opus existens non coeterna est cum deo: quia non aptum natum est quod ex non ente adesse deducitur. coeternum esse ei qui sine principio est. et semper est: ergo secundum ipsum contra naturam creature: vnde creatura est: est esse ab eterno. Sed deus non potest dare creature illud quod repugnat creature: inquantum creatura est. Et ita patet quod non fuit possibile mundum ab eterno creari. Sicut non fuit possibile ipsum esse creaturam et non creaturam simul.

Ad primum in oppositum dicendum quod non repugnat effectui esse coeuumsue cause inquantum causa est: si est effectus qui producatur in instanti: tamen effectui repugnat esse coeuum sue cause: inquantum eterna est. Unde si ignis fuisset ab eterno: verum est quod candor eius fuisset ab eterno. Sed tunc ille candor non fuisset effectus ignis: quia nec fuisset factus. Sic ergo glosa auctoritatem Augu. quod candor qui modo gignitur ab igne et est eius effectus esset eternus si ignis esset eternus: sed tunc supple non esset ab ipso genitus sicut modo est.

¶ Ad 2m dicendum quod si pes fuisset in puluere ab eterno: bene verum est quod vestigium fuisset ab eterno: sed non fuisset factum: sed tantum a pede conseruatum: et ideo ponere pedem fuisse in puluere ab eterno: includit contradictionem includendo aliud esse conseruatum ab alio quod non est factum. Unde nec illud exemplum introducit Augu. secundum opinionem propriam sed aliorum. Unde dicit quod nemo dubitaret illud vestigium factum a calcante: secundum aliorum opinionem intelligas dictum.

¶ Ad 3m dicendum quod si deus produxisset mundum denecessitate nature: quamuis produxisset ipsum quancitius potuisset: non tamen ipsum produxisset ab eterno: eo quod hoc esset contra rationem creature: vt insolutione quaestionis ostensum est.

¶ Ad quartum quod arguebatur per auctoritatem phlosophi. dicendum quod verbum suum glosat vel contemperat. quia postquam dixit quod de illis rationem non habemus cum sint magna. statim subiungit sic difficile arbitrantes esse quaere assignare. in quo videtur significare quod hebere ad hoc rationem non est impossibile: sed difficile.

¶ Ad 5mdicendum quod ratio quare mundus non potuit esse ab eter¬ no. est: quia non potuit accipere idem esse cum producente. Sed filius dei accepit idem esse cum patre: et ideo ab eterno potuit esse et est. creatura vero non.

¶ Ad 6m dicendum quod instans est medium duorum temporum loquendo de quocunque instanti inter primum instans et vltimum. Sed de primo instanti temporis non est verum.

¶ Ad 7m dicendum quod actio interior in deo eterna est: et per illam producit creaturam in tempore. Unde nullo modo exiuit de potentia in actu quantum ad operationem interiorem. Et ideo quamuis ipsa exterior operatio: de nouo facta fuerit a deo: nulla tamen nouitas propter hoc facta est circa deum nec propter hoc proprie loquendo potest dici deus exiuisse de potentia in actum. Sed ipsa exterior operatio ante indei potestate existens postea in actum a deo producta est.

¶ Ad 8. dicendum quod deus mundum produxit non ab eterno sine renouatione sue voluntatis: quia ab eterno voluit vt mundus crearetur in illo in stanti in quo creatus est. Si voluntas mea esset omnipotens: et hodie vellem aliquid fieri cras: illud fieret cras: absque hoc quod in eius factione oporteret meum velle renouari.