Articulus 4

Quaesio I. PRimo ostendo quod non omnes creature sint sab vno principio. Saluator Ioan. 14. Uenit princepers mundi huius. ibi loquens de diabolo Ergo iste mundus sensibilis non est factus a deo

¶ Item Saluator Ioan. 18 Regnum meum non est de hoc mundo. Ergo videtur quod hic mundus sensibilis non sit ab ipso.

¶ Item aposto. 2o ad Cor. 4o vocat dyabolum deum huius seculi.

¶ Item omne factum a deo est diligendum. Sed hic mundus non est diligendus. Unde i. Ioan. 2o. Nolite diligere mundum neque ea que in mundo sunt. Ergo hic mundus sensibilis a deo non est.

¶ Item in veteri testamento videntur quedam precipi: cuius contraria precipiuntur in nouo testamento sicut patet de circuncisione et multis aliis. Ergo cum deus sit immutabilis. videtur quod nouum testamentum et vetus non sint ab eodem deo.

Contra Ecclesiasti. 36 miserere nostri deus omnium et respice in nos. omnia ergo a deo sunt cuius sapiens misericordiam imploraba t.

¶ Item phuns 2o meth. non est virtus nisi per deum. Sed omnis creatura virtutem habet aliquam ergo omnis creatura a deo est. Sed in primo libro ostensum est quod non est nisi vnus deus. ergo omnia sunt ab vno principio quod deus est

¶ Item sicut ostensum est in primo libro. potentia dei est infinita. Sed illa potentia non est infinita: que non potest in omnia bona. Ergo omnia bona a deo sunt.

Respondeo quoomnes creature sunt ab vno pincipio quod deus est: quamuis enim secundaria principia possint esse multa: non tamen potuit esse nisi vnum principium primum. Quod sic patet. Siessent duo principia creaturarum: quorum vnum non esset ab alio: quodlibet illorum esset necesse esse per se ipsum quia esse nullius illorum ab alio dependens esset et ita quodlibet illorum summe esset et sic quodlibet illorum esset deus. In primo autem libro Dis. 2. probatum est quod non sunt plures diinec esse possunt. Restat ergo quod non sunt creaturarum plura principia prima nec esse possunt.

Ad primum in oppositum cum dicitur. Uenit princeps mundi huius etc. dico quod mundus potest accipi quadrupliciter. ¶ino modo deninee.

¶ Uno modo pro vniuersitate creaturarum: et sic accipitur Ioan. primo cum dicitur mundus per ipsum factus est.

¶ Alio modo pro statu nostre conuersationis secundum quod habet annexam miseriam: et sic accipitur. Ioh. 17. cum discipulis suis dixit isophus. hii in mundo sunt. etc.

¶ Tertio modo secundum quod hebet annexam culpam. et sic accipitur infra. Ioh. 5. cum dicitur mundus totus in maligno positus est.

¶ Quarto modo pro multitudine reproborum: et sic accipitur Ioh. 17. cum dicit saluator. ego pro eis rogo non pro mundo.

¶ Dico ergo quod diabolus dicitur princeps mudi huius sed quod mundus accipitur pro statu conuersationis in peccato. peccatum enim non est a primo principio creaturarum. a quo autem principio originatum sit peccatum postea inquiretur. Utur autem diabolus princeps status peccati: non quia possit homines cogere ad peccandum sed quia primo peccauit: et quia peccatores: eum quasi principem imitantur.

¶ Ad secundum cum dicitur quod regnum meum non est de hoc mundo etc. Sic exponi debet non sum rex eo modo quo de rege intenditis: habendo in hoc mundo possessiones temporales et honores ad vanam gluriam: et homines ministros ad expugnandum inimicos meos corporalibus armis. quasi non possem me vindicare sine illis. Sed in hoc mundo regno per omnipotentiam: quam in me non aduertitis.

¶ Uel sic: regnum meum idest illi quorum voluntates rego: non sunt de hoc mundo id cet de statu culpe.

¶ Ad tertium dicendum quod apostolus loquitur de deo equoce. vocans diabolum dominum huius seculi per quandam similitudinem: propter boc quod magnum principatum habet super vanam conuersationem peccatorum quae ibi nomine seculi designatur.

¶ Uel potest dici quod per dominum huius seculi: non intendebat apostolus. significare diabolum: sed verum dominum qui dicitur excecare filios diffidencie. non illam excecationem faciendo sed permittendo: et tunc seculum debet accipi pro vniuersitate creaturarum: uon pro conuersatione in peccato. Deformitas enim peccati creatura non est: neque deum habet actorem.

¶ Ad. 4. cum dicitur nolite diligere mundum etc. dicund quod ibi: accipitur mundus pro conuersatione in peccatis. quie inquantum talis a deo non est. nec ex hoc sequitur quin omnes creature a deosint. quia vt dictum est: deformitas peccati non est ereatura

¶ Ad. 5. dicendum quod quamuis deus sit immutabilis: tamen secundum diuersum statum hominum: potest diuersa praecipere: quia quaedam sunt conuenientia vni statui: quae non sunt conuenientia alii. et hoc potest deus facere sine sui mutabltate. cum ipse stabilis manens det comcta moueri que mouentur.

¶ Ex praedictis patet errorem manicheorum esse intollerabilem et absurdum. qui possuerunt duo prima principia. vnum incorruptib ilium et spiritualium: aliud corruptibilium et visibilium.

Quaesio 2. Ecundo queritur vtrum plures creacure immediate tantum processerit ab ipso et videtur quod non. Phuns 2 de generatione. idem quod est similiter se habens semper idem ex se natum est facere. Sed deus est idem semper manens: idem. ergo per se immediate non potest plura facere.

¶ Item in commento super quartam propositionem de causis dicitur. quod causati primum est intelligentia. Uidetur ergo velle quod non sint plura creata immediate a deo: sed vnum tantum.

¶ Item Auicenna. 9. methaphi. c. 4. loquens de primo principiodicit: quod ea quae primo sunt ab eo et hec sunt creata: non possunt esse multa.

¶ Item secundum dioni. 5. c. de diuinis nominibus. processus creaturarum a primo comparatur processui numeri ab vnitate. Sed ab vnitate non potest esse immediate nisi vnus numerus scilicet binarius. Ergo a deo immediate tantum non potuit esse nisi vna creatura.

Contra sicut deus est primum principium creaturarum: ita est vltimus sinis earum: vt inferius ostendetur. Sed omnes creature rationales: immediate ordinabiles sunt in deum ergo omnes immediate sunt a deo.

¶ Item Gnen I in principio creauit deus celum et terram: ergo immediate sunt a deo. Sed caelum et terra sunt duo. er. go plura immediate sunt a deo.

¶ Ad istam quaestionem dixerunt quidam de quorum opinione fuit. Auicem quod a deo non processit immediate nisi vna creatura. scilicet intelligentia nobilior inter creaturas. Unde sicut potest trahi ex sententia Auicenne. nono methce. c. 4. a deo processit immediate intelligentia nobilissima inter creaturas: et eo ipso quo fuit ab aliquo: fuit in ea aliqua possibilitas. Intellexit ergo tria. scilicet causam primam: et suam propriam actualitatem: et possibilitatem. Inquantum intellexit causam primam. processit ab ea intelligentia secunda inter creaturas. Et inquantum intellexit suum actuale ab ipsa processit anima orbis praemi: quam dixit formam ipsius orbis primi: et imquantum intellexit suum possibile processit corpus orbis primi mediante sua forma: quia materia est mediante sua forma: et sic fuit processus intelligentie ab intelligentia: vsque ad intelligentiam agentem: que gubernat animas nostras.

¶ Sed hec opinio erronea est: et destrui potest ex hiis que alibi concessa sunt ab Auicena et etiam ex hiis quae oportet concedere simpliciter.

¶ Ex concessis ab Auicema arguitur sic: concedit enim. 3. methce. c. 2. et 3. quod esse est res aliqua superaddita essentie cuius est esse: et vnitas materialis similiter. Tunc arguo sic aut esse illius intelligentie quam dicit primo causatam. fuit causatum a deo immediate aut mediante essentia illius intelligentie. Si primo modo habeo propositionem quia a deo immediate fuerant plura. scilicet essentia illius intelligentie: et suum esse. Si secundo modo: tunc sequeretur quod aliqua res produxisset suum proprium esse et ita aliqua res fecisset semetipsam esse quod omnino est impossibile. Etpreterea sequeretur quod aliqua res ordine nature posset operari antequam esset quod absurdum est.

¶ Preterea in octaua spera magnaest multitudo et diuersitas propter multitudinem et diuersitatem stellarum: et secundum Auicen. si ille est orbis primus est ab intelligentia primo creata. Si est secundus: est ab intelligentia secundo creata. Tunc quaero: aut cum intelligentia que creauit illum orbem fuit creata tanta multitudo intentionum intelligibilum quanta est in illo orbe multitudo rerum: aut non. Si non: tunc. non est verum quod. 9. metahce. c. 4. dixit scilicet quod si ex intelligentia prouenit essentia multitudinis. hoc etiam propter multitudinem intentionum quae sunt in ea: et praeterea quae ratione: maior mltitudo potest oriri ex minori multitudine. pariratione pauca multitudo posset immediate oriri ex vnitate. et sic ad hoc sequaretur quod a primo principio non obstante quod sit summe vnum: potuerit aliqua plura procedere immedia te. Si autem dicatur quod in intelligentia quam dixit causam octaue spere sit tanta mltitudo intentionum: quanta est in illa spera multitudo rerum: quaro a quo est illa multitudo: in illa intelligentia immediate. Si a deo plura a deo immediate processe runt quod ipse Auicem. negat. Si a se ipsa tunc autem est a se ipsa mediante alia multitudine isti equali: aut non. Sinon: tunc maior multitudo oriretur immediate a minori: et tunc arguo vt prius. quod perua multitudo pari ratione posset immediate oriri ab vno simplici: quod ipse negat.

¶ Hiis autem dictis. Auicen. arguit contra suam opini onem: non quia dicta sua ex quibus arguit approbationem. sed vt pateat quod sibi ipsi contradicit. et quod fantastice locutus est. vt nullo modo sibi aquiescatur in opinione supra dicta: quia falsa est et heretica.

¶ Preterea contra predictam opinionem arguo ex hiis que simpliciter vera sunt. Dicitur. decima propositione de causis: quod omnis intelligentia plena est formis. quod est sic intelligendum quod cuilibet intelligentie: concreate sunt species intelligibiles omnium naturaliu specierum. Ergo in nobilissima intelligentia sunt immediate a deo: a quo est immediate ipsa intelligentia. Sed qua ratione. pluralitas praedictarum formarum immediate fuit adeo potuit immediate esse ab ipso multitudo omnium rerum.

¶ Preterea quanto virtus minus est limitata tanto immediate potest attingere plura: ergo cum virtus diuina nullo modo sit limitata: immediate potest attingem plura operando quocumque sibi placuerit. Unde immediate potuerunt et possunt ab ipso procedere res inquantacunque multitudine voluerit.

¶ Preterea cum omnes perfectiones que reperiri possunt in generibus entium: in ipso sint quamuis modo nobiliori et altiori in infinitum: et creature sint quedam perfectiones illarum perfectionum immediate est imitabilis a multitudine creatu rarum: secundum diuersas participationes illarum perfectionum. Unde non tantum ab ipso potuerunt aliqua plura procedere immediate: sed etiam omnia que sunt in generibus entium ab ipso immediate et mediate simul procedere potuerunt

¶ Dico ergo quod omnes creature sunt adeo immediate. Sed quedam immediate tantum. Ut omnes angeli et rationales anime et corporalia primo producta et institutiones et leges naturales rerum primo productarum. quedam autem mediate et immediate vt ea que sunt ab ipso mediante causa secunda: vt ostensum est lib. i. d. 45.

¶ Ad primum in oppositum cum dicitur quod idem manens idem semper est natum facere idem etc. Dicendo quod intelligendum est de agente creato operante de necessitate nature.

¶ Ad 2m quod auctoritas illius commentatoris in proposito non est recipienda: nisi intellexerit illam immediationem quantum ad gradus in dignitate non quantum ad suum exitum ab efficiente.

¶ Ad tertium dicendum quod illud verbum Auicem. reprobandum est.

¶ Ad 4m quod arguebatur per auctoritatem dei dicendum quod quamuis processus creaturarum a deo et processus numerorum ab vnitate in aliquo assimulentur. In pluribus tamen differunt. Et vna illarum differentiarum est quod ab vnitate non procedit nisi vnus numerus immediate: a deo autem processerunt plures creature immediate. In hoc autem est aliqualis similitudo inter processumnumerorum ab vnitate et processum creaturarum a deo: quia sicut vnitas est omnium numerorum principium: nec sunt aliqui duo numeri equaliter respicientes vnitatem. Sic deus est omnium creaturarum principium: nec sunt alique due species eum equaliter imitantes: saltem per sua naturalia.

¶ Quaestio III. TErtio queritur vtrum eque immediate processerint creature a patre sicut a filio et spiritu sancto. Et videtur quod non. Quia processerunt a spiritu sancto nullo immediante et a filio mediante solo spiritusancto a patre autem mediantibus illis duobus.

¶ Item de ratione persone spiritus sancti est totum illud perfecte quod requiritur ad creationem rerum: ergo ad hoc nihil operantur pater et filius nisi mediante spiritus sancti productione: quia superflueret immediata operatio eorum.

¶ Item immediacius mouet intellectum beatorum filius quam pater: quia prius mouet visum splendor quam splendidum: quia res splendida mouet per spledorem. Sed sicut dicitur ad Heb i. filius est splendor patris: ergo a simili: filius immediacius producit creaturas quam patr.

Contra sicut deus est principium creaturarum ita et finis: sed creature non respiciunt immediacius spiritum sanctum vel filium in ratione finis quam patrem: ergo nec immediacius processerunt ab eis quam a patre.

Respondeo quod eque immediate processerunt creature a patre sicut a filio et spiritu santo. Quia cum ab eis processerunt per vnam potentiam: ab eis processerunt sicut ab vno principio: qua propter immediacius non potuerunt procedere ab vno quam ab alio.

Ad primum in oppositum dicendum quod quamuis a patre processerint mediante filio et spiritu sancto nihilominus processerunt ab ipso immediate illa enim mediatio non excludit immediationem. Quod potest declararir aliqualiter a simili. Spiritus sanctus procedit a patre mediante filio: inquantum filius habet a patre potentiam spiratiuam et nihilominus procedit a patre immediate. Unde non procedit immediacius ab vno quam ab alio: quia cum ab eis producatur per vnam potentiam spiratiuam ab eis procedit sicut ab vno principio.

¶ Ad secundum dicendum quod si pater et filius operarentur per aliam potentiam quam sit illa per quam operatur spiritus sanctus: argumentum procederet aliter non.

¶ Uel dicendum quod sicut essentia que non est nata subsistere nisi in vno supposito non conuenit realiter agere nisi in supposito existenti: sic dicendo quod cum divina essentia nata sit in tribus suppositis existere: non potest vere intelligi vt sufficiens creandi ratio nisi existens in tribus suppositis. Cuius declaratio tacta est primo libro di. 14. in illa quaestione vtrum de necessitate praesupponat generationem filii et spirationem spiritus sancti creaturarum emanatio.

¶ Ad 3m dicendum quod maior est falsa: quia tres persone mouent intellectum beatorum per vnam summam veritatem que in eis est. Quod autem dicitur quod splendor prius mouet visum quam res splemdida parum valet ad propositum: quia in creaturis res splendida non splendet ex se: sed per splendorem: pater autem ex se splendet non per filium: quia vna ratio splendendi: que est vna veritas in tribus personis est.

¶ Quaestio IIII. Uarto queritur vtrum aliquid possit creari ab aliquo principio creato. Et videtur quod sic. Quia lumen producitur a sole non de substantia solis nec de aliquo principio possibili quod sit in sole: ergo est a sole et non de aliquo.

¶ Item difficilius est facere aliquid de contrario quam de nihilo: quia magis resistit contrarium quam nihil. Sed creatura aliquid producit de contrario: quia secundum philosophum i. philosophisi. contraria sunt ex se inuicem: ergo multo fortius creatura potest facere aliquid de nihilo.

¶ Item secundum philosophum. 4. metha. tunc vnum quodque perfectum est cum facere potest tale alterum quale ipsum est: ergo cum quelibet intelligentia sit perfecta in genere suo: quelibet potest facere aliam talem. Sed non nisi per creationem: ergo quelibet intelligentia potest creare.

¶ Item causa proportionatur effectui et ecoclous. ergo ad productionem effectus finiti sufficit causa finita. Sed non obstante quod effectus producatur de nihilo ad hec est finitus: ergo videtur quod effectus potest produci de nihilo a causa finita.

Contra Auguiti. i. de trinitate capi. 7 non solum malos sed nec etiam bonos angelos fas est putare creatores: ergo multominus quelibet alia creatura creare potest.

¶ Item effectus vniuersalissimus est vniuersalissime cause. Sed esse creatum sub ratione qua esse creatum est effectus vniuersalissimus quamuis non sub ratione qua est huius rei vel illius. Cum ergo deus sit causa vniuersalissima. Uidetur quod esse creatum sub ratione qua esse creatum sit effectus dei solius. Sed causa que potest creari non tantummodo potest producere ipsum esse creatum sub ratione qua est huius rei vivel illius tantum: sed simplicitter in potestate eius est producere quodcunque creatum esse: quia qua ratione posset vnum eadem ratione posset aliud ergo nulla alia causa a deo potest aliquid creare.

Respondeo quod nihil creatum potest creare. Et huius ratio est. Quia quanto illud de quo producendus est effectus magis distat ab actu et minus ei proportionatur tanto necessarium est potentiam esse. maioris vigoris ad producendum effectum de illo. supposita equali mora vtriusque operationis. Cum ergo non aliquid nullam penitus propinquitatem nec proportionem hanc ad ens: et factio non de aliquo sicut in instanti: quia nullum potest esse medium inter ens et non ens: Necenrium est potentiam que facit aliquid non de aliquo in infinitum excedere in vigorem omnem potentiam que non potest facere aliquid non de aliquo. Ad quod sequatur potentiam que potest facere aliquid non de aliquo esse infinitam in vigore nulla autem potentia creata potest esse huiusmodi. et ideo nulla potentia creata potest facere aliquid non de aliquo. Solius ergo dei proprium est creare posse.

Ad primum in oppositum dicendum quod quamuis sumen non producatur a sole de aliquo principio possibili quod sit in sole tamen non producitur de nihilo: quia per virtutem lucis existentis in sole educitur de potentia medii similitudo eius que est lumen ita quod primo reducitur ad actum illa pars mediii quae contiguatur soliet mediate et mediante illa alia et sic deinceps vsque ad terram: quod totum sit in instanti vel in tempore imperceptibili.

¶ Ad 2m cum dicitur quod magis resistit contrarium quam nihil etc.

¶ Dico quod cum ex aere debet generari ignis: forma aerisnon retardabit istam generationem ratione resistentie per se: sed inquantum per eam elongatur possibilitas materie a forma ignis: magis autem elongata est potentia essendi a non ente quam vna forma a materia existente sub alia forma contraria.

¶ Ad 3m cum dicitur quod tunc vnumquodque perfectum est: cum potest facere tale alterum quile ipsum est etc.

¶ Dico quod intelligendum est in giniali bus et corruptibilibus. quandoque enim aliquid per fectionis est in natura inferiori: quod non est perfectionis in nam superiori. Sicut iracundum esse perfectionis est in cane non tamen in homine.

¶ Ad quartum: cum dicitur quod causa proportionatur effectui etc.

¶ Dico quod virtus cause non solum proportionatur effectui: sed est modo faciendi: quamuis autem illud quod sit non de aliquo finitum sit et ita ratione essentie facti possit proportionari cause finite non tamen ratione modi faciendi: vt in solutione quaestionis ostensum est.