Articulus 5

Quodo prima. R Rimo ostendo quod dei homenitas non sit finis omnium creaturarum philosophus 2o physicorum evult quod causa efficiens non coincidit in idem numero cum forma et sine: quamuis aliquando coincidat in idem specie: sed deus est causa efficiens omnium creaturarum: ergo non est finis earum.

¶ Item philosophus 3o meta. In mathematicis non est anthoagaton id est per se bonum: volens dicere quod ipsorum non est causa finalis. ibi pro ratione reddens: quia carent motu. Cum ergo sit aliqua creatura quae non mouetur sicut caelum empireum: viquod non sit propter aliquem finem.

¶ Item omne agens propter finem tendit in finem. Sed deus non tendit in rem aliquam aliam a se neque in seipsum: quia semetipsum perfecte hebet. ergo non operatur nec propter alium nec propter se sicut propter finem.

¶ Item phuns 2o celi et mundi. Omnis res cuius operatio est sit propter operationem illam non ergo propter bonitatem diuinam.

¶ Contra prouer. 16. Uniuersa propter semetipsum operatus est deus.

¶ Item phuns 2o phy. Agens per intellectum agit propter finem. Sed deus fecit creaturas intelligendo et a proposito. ergo fecit omnes creaturas propter alique sinem: sed non est dare finem propter quem fecerit omnes creaturas nisi suam bonitatem.

¶ Rnstendo quod sicut deus est causa efficiens omnium creaturarum ratione potentie: ita est omnium creaturarum vltimus finis ratione sue bonitatis. Unde apoc. vlti. in persona dei dicitur. Ego sum alpha et. 0. iprimus et nouissimus: principium et finis. Cum enim deus vniuersas creaturas produxerit intelligendo et volendo ex amore eas produxit. Sed quicumque facit aliquid ex amore: principaliter facit illud propter rem principaliter amatam si ipsum operatum est ordinabile in ipsum. Cum ergo deus principalite diligat se: et creature sint ordinabiles in ipsum: vr quod produxit omnes creaturas principaliter propter amorem suiipsius. um etiam deus principaliter diligat seipsum ratione bominitatis sue: sequitur quod vniuersas creaturas produxit principaliter propter suam bonitatem. Et quia omne agens propter fine dat suo operi aliquan imitationem finis. ideo omnes creature aliquo modo imitantur dei bonitatem: secundum tamen differentes gradus ex parte creatura rum.

¶ Ad primum in oppositum cum dicitur quod efficiens et finis non coincidunt in idem numero etc.

¶ Dicond quod hoc intellgendum est de sine qui est forma effectus: sicut patet per sententiam philosophi ibidem.

¶ Bonitas autem dei non est forma effectuum: quamuis in effectibus sit formaliter quedam imitatio illius.

¶ Ad asdicendum quod illa aucto: itas philosophi intelligenda¬ est de sine acquisito ab agente per motum: cuiusmodi finis non est diuina bonitas respectu celi cmpirei: et tamen vere est eius finis.

¶ Ad 3m cum dicitur lomne agens propter finem tendit in finem etc. Dico quod verum est de agente respectu finis quem acquirit per motum. Agens autem propter finem iam perfecte ab ipso habitu: non tendit in illum finem proprie loquendo: quia amare rem perfecte habitam non est tendere in ipsam proprie loquendo.

¶ Ad 4od dicendum quod quamuis res sit propter suam operationem: non tamen est propter eam sicut propter vltimum finem: quia ipsa operatio vlterius habet vltimum finem dei bonitatem.

Questio 2. Ecundo queritur vtrum deus principalius sit finis ratione bonitatis quam sub alia ratione. Et videtur quod non: quia omnes diuine per fectiones equalis sunt nobilitatis: quia in deo nullus est gradus in nobilitate: ergo nulla est ratio quare principalius sit finis ratione bonitatis quam alterius perfectionis.

¶ Item beatitudo dei nobilius est attributum quam bonitas: quia in se omnes diuinas perfectiones includit: ergo principalius est finis creaturarum rationalium ratione sue beatitudinis quam ratione sue bonitatis.

¶ Item deus sub ratione qua beatificans est finis rationalis creature. Sed creatura rationalis principalius beatificatur in deo sub ratione qua est beatus quam sub ratione qua est bonus: ergo principalius est finis ratio nalis creature ratione sue beatitudiniis quam ratione sue bonitatis.

¶ Item veritas est bona quia est amabilis: et bonitas est vera quia est cognoscibilis. ergo non est principalius finis ratione vnius quam ratione alterius.

¶ Item secundum Dyoni. 5 ca. de diuinis no. in transtatione abbatis. Conuenienter aliis principalius laudatur deus sicut existens tanquam ex illo bono dei quod est inter alia eius bona dignius et principalius. Sed ratione huius quo principalius laudatur est principalius finis: ergo principalius est finis sub ratione qua ens quam sub ratione qua bonus.

¶ Contra deus principalius est finis sub ratione qua est obiectum principalissime virtutis quam sub ratione alia. Sed charitas est virtus principalissima: cuius deus obiectum est ratione sue bonitatis: ergo deus principalius est finis ratione sue bonitatis quam sub alia ratione.

¶ Item Augu. i. lib.o de doctrina Christia. quasimedio loco inter medium et finem deus ad suam bonitatem vsum nosterum refert.

¶ Rmpens quod quamuis omnes perfectiones dei in ipso sint realiter vnum in sumo vnitatis: quia tamen inter eas potest assignari differentia secundum nostram rationem intelligendi. ideo secundum hunc modum dici potest aliquid conuenire deo principalius sub vna ratione quam sub alia. Et sic dico quod deus principali est finis ratione bonitatis quam sub alia ratione. Deus enim principalius est finis sub illa ratione per quam creature magis tendunt in ipsum quam sub alia. Sed creature magis tendunt in deum sub ratione qui summe bonus quam sub aliqua alia ratione. Bonum enim per se est attractiuum et allicitiuum: alia autem non nisi per rationem bonitatis.

¶ Preterea deus principalius est finis sub ratione nobilissima quam sub alia. Sed ratio bonitatis nobilior est quam aliqua alia: quia de xatione bonitatis est ratio entitatis: et ratio perfectionis. bonitas enim est entitas sub ratione: qua perfecta. nobilior autem est ratio entitatis perfecte quam entitas tantum: maxime cum eius ambitum non contrahat. Quia sicut bonum conuertitur cum ente ita aliqua ratio perfectionis inuenitur in omni ente: quia ratio perfectionis est habitio entitatis quam res habere debet. Non est autem aliquod ens quod non habeat aliquid de entitate quam debet habere.

¶ Ratio etiam nobilior bonitatis est quam ratio veritatis: quia ratio bonitatis est per seipsam bona. Ratio autem veritatis non est bona nisi per rationem bonitatis: sed principalius conuenit rei aliquid cui conuenit per se quam cui conuenit per aliud: ergo ratio bonitatis principalius est bona quam ratio veritatis et ex conseqenti nobilior quia sicut dicit Augustinus 6 de trini. cap. 8 in his que non mole magna sunt: idem est maius et melius.

¶ Ad principium in oppostum patet responsio ex hiis quae dicta sunt in corpore quaestionis.

¶ Ad 2m dicendum quod britudo dei duas perfectiones importat scilicet veritatem et bonitatem. Dei enim beatitudo principaliter est essentia sua sub ratione quae summe vera et summe bona. beatitudo etiam sua consistit in visione qua se summe videt: et in dilectione qua se summe amat. Sed in sua essentia sub ratione qua summe vera et summe bona consistit: sicut in beatitudinis obiecto: in visio ne autem et dilectione sicut in eo per quod illud quod est summe bonum in se est summe bonum sibi. Unde quodam. modo videndo et amando adipiscitur seipsum vt alio modo habeat semetipsum quam haberet si se non videret nec amaret. Et quia adeptio obiecti ordinatur ad obiectum: ideo dico quod principalius consistit dei beatitudo in sua essentia sub ratione qua summe vera et bona et visa et amata quam in ipsa visione et amore et principalius sub ratione qua bona et amata quam sub ratione qua vera et visa. Et sic patet quod beatitudo non est perfectio proprie loquendo distincta a bonitate.

¶ Ex dictis patet solutio ad 3m.

¶ Ad 4um dicendum quod quamuis veritas sit bona et bonitas vera: tamen ratio veritatis non est ratio bonitatis: nec econuerso.

¶ Cognoscibilitas enim non est amabilitas nec econuerso: quamuis cognoscibilitas sit amabilis et amabilitas cognoscibilis.

¶ Ad 5m dicendum quod intellectus Dyoni. est quod ens sub ratione qui ens nobilius est quam aliqua perfectio circunscripta ab ea ratione entis. Sed ego dico quod entitas est sub ratione veritatis et bonitatis.

¶ Uel dic quod intendit preferre esse simpliciter: quod sub se comprehendit omnem rationem essendi perfectionibus: de quarum ratione generali non est esse sub se comprehendens omnem rationem essendi: sicut sunt sapientia: potentia et sic de multis aliis: quarum generaliter acceptarum bonitas non comprehendit sub se omnem rationem bonitatis: quamuis inquantum sunt in deo bone sint illa bonitate que omnem perfectionem bonitatis comprehendit.

¶ De ratione autem bonitatis ratione cuius conuenit deo esse vltimum finem: est esse: sub se conprehendens omnem rationem entitatis. Unde et illa bonitas est sub se comprehendens omnem rationem bonitatis.

Questio 3 Tertio queritur vtrum creatura rationalis sit finis creaturarum non rationalium. Et videtur quod non: quia illud quod est ad aliquem fine non aduersatur naturaliter illi fini: sed quaedam animalia irrationalia naturaliter aduersantur homini: ergo non sunt propter hominem sicut propter finem.

¶ Item si homo esset finis creaturarum non rationalium: hoc non esset nisi quia nobilior illis: ergo cum inter creaturas non rationales vna sitis nobilior alia: nobilior esset finis ignobilioris: et sic equus posset dici finis cati. quod falsum videtur.

¶ Item sicut deus est causa efficiens creaturarum ita est finis earum. Sed multarum creaturarum non rationalium deus fuit causa ef ficiens non mediante alia causa efficiente. ergo et ille creature in deum ordinantur vt in finem non mediante alio fine

¶ Contra. I. corinth. 3. omnia nostra sunt. ergo omnia propter hominem sunt facta.

¶ Item philosophus. 2. physi. Utimur tanquam propter nos omnibus que sunt. sumus enim quodammodo finis

¶ Rspondes quod dupliciter contingit loqui de fine: aut de fine vltimo: aut de fine sub vltimo fine.

¶ Primo modo sola diuina bonitas finis est cuiuslibet creature: non quia ad suam bonitatem ipsis creaturis indigeat dicente Psalmus dixi domino: deus meus es tu: quoniam bonorum meorum non eges. Sed ipsas fecit vt communicaret suam bonitatem et manifestaret.

¶ Loquendo secundo modo de sine: sicut omnes creature que non sunt neque rationales neque intellectuales sunt propter rationalem creaturam que est homini. Sed aliter ordinabantur ad hominem in statu nature institute: aliter in statu nature lapse. Quare in primo statu si perseuerasset homo: omnia animalia irrationalia obediuissent ei: et sic fuissent ad manifestandum eius imperium: et etiam fuissent sibi in contemplationis exercitium et solatium.

¶ In secundo autem statu quedam sunt ad substentandum naturam: quedam ad corrigendum eum propter culpam: sicut animalia modo nociua. Quia vt dicit Aug. 3o super Gensem longe vltra medium. Aut penaliter ledut: aut salubriter exercent: aut vtiliter probant: aut ignoranter docent.

¶ Sic ergo vides quod omnia animalia irrationalia sunt propter hominem.

¶ Cu ergo elementa sint perimixtum: et mixtum propter vegetatiuum: et vegetatiuum propter sensitiuum: et sensitiuum propter naturam rationalem: et natura rationalis tantum propter deum. sequitur quod omnis creatura infra hominem est propter hominem: et mediante homine qui natus est per donum dei: immediate coniungi cum deo percognitionem et amorem: respiciunt diuinam bonitatem ut finem vltimum: et nihilominus ipsam immediate vt vltimundi finem respiciunt inquantum in eis estaliqualis participatio bonitatis illius. Sicut enim creaturam esse a deo mediante causa secunda non excludit ipsam esse immediate a deo: sic creaturas factas propter hominem respicere mediante homine diuinam bonitatem vt vltimum finem: non excludit eas respicere immediate illam bonitatem vt vltimum finem: quamuis sibi coniungi non possint per cognitionem et amorem.

¶ Ad principium in oppositum cum dicitur quod quedam animalia naturaliter aduersantur homini etc. potest dici quod verum est per accidens: inquantum scilicet a prima institutione recessit.

¶ Uel potest dici quod ea que naturaliter ad uersantur homini quantum ad vnum: nihilominus ordinata sunt ex intentione conditoris ad obsequendum sibi quantum ad aliud: aliquo scilicet quatuor modorum prenarratorum ab Augu. 3o super Gen.

¶ Ad secundum dicendum quod tota ratio quare homo est finis creaturarum non est quia est nobilior eis. Sed cum hoc: quia per rationem scit eas regere: et quia ad hoc create sunt vt obsequantur ei et quia habet naturam per quam cum adiutorio gratie dei immediate coniungi potest cum vltimo fine per cognitionem et amorem.

¶ Ad tertium dicendum quod sicut aliquando aliquis dominus facit aliquid immediate propter seipsum: aliquando propter seruum suum et vlterius propter seipsum. Ita dico quod deus quasdam creaturas fecit immediate respicientes ipsum vt finem non mediante altero fine sicut homines et angelos: quasdam autem fecit immediate. et ordinauit eas in se mediante vt in finem et mediante altero fine.

Questio 4 QUarto queritur vtrum nobilior sit natura angelorum quam animarum. Et videtur quod non: quia secundum philosophumo topi. si optimum in isto genere est nobilius optimo in illo: hoc simpliciter est illo nobilius. Sed anima christi que est optima inter animas est nobilior optimo angelo etiam per naturam: quia quanto nobilior est natura plus potest capere de gratia: nullus autem angelus tantum potest capere de gratia quantum anima christi habet ergo simpliciter natura anime est nobilior quam natura angeli.

¶ Item nobiliori mobili debetur nobilior motor: sed corpus humanum nobilius est corpore celesti: cum sit maioris per fectionis capax. ergo cum angeli moueant orbes celestes et anime humana corpora: videtur quod anime sint angelis nobiliores.

¶ Item Luce. 22 maior est cui ministratur quam que ministrat. Sed apostolus dicit de angelis ad hebreos primoquod omnes sunt adminstratorii spiritus in ministerium misi propter eos qui hereditatem capiunt salutis: ergo nos sumus naturaliter nobiliores quam ipsi.

¶ Item inter corpora corruptibilia corpus vltimo factum fuit nobilius scilicet corpus humanum: ergo a simili spiritus vltimo factus fuit nobilior: sed anima posterius fuit facta quam angelus: ergo anima est angelo nobilior.

¶ Contra super secundam propositionem de causis dicitur in com. dicitur in commento: quod esse quod est ante eternitatem est causa prima: quoniam est causa ei. Sed esse quod est cum eternitate est intelligentia: esse quod est post eternitatem: et supra tempus: est anima: que est in orizonte eternitatis et temporis: inferius eternitate et supra tempus. Ergo anima est inferior intelligentia.

¶ Item quanto aliqua natura est magis propinqua cause prime tanto est nobilior. Sed Augu. 12 confesi. longe post principium loquens ad deum dicit duo fecisti: vnum prope te: alterum prope nihil: per illud quod dicebat factum prope deum. intelligens naturam angelicam: quam ibi nominat nomine celi.

¶ Ad istam questionem audiui aliquos dicentes naturam anime nobiliorem esse quam naturam angeli: pro quae opinione superficialiter videntur esse plures auctoritates. Dicit enim Augu. li. 83. q. q. 54. nec quicquam melius est rationalis anima nisi deus.

¶ Item. 14 de ternitate capi. 14. dicit de anima quod sit ordinata est naturarum ordine non locorum vt supra illam non sit nisi deus

¶ Item decimo de ciui: capi. secundo refert: et aprobare videtur opinionem cuiusdam platonici dicentis animam rationalem non habere supra se naturam nisi dei qui fabricatus est mundum.

¶ Sed contra hanc opinionem sunt auctoritates multum expresse: dicit enim Augu. vndecimo de ciui. capi. 16. loquens de angelica creatura: quod omnia cetera que deus condidit nature dignitate precellit.

¶ Item Dioni. quinto. c. de di. no. existentia viuencia. ea aut quecumque viuunt sensualia: et eadem rationalia: intellectus supereminent.

¶ Item Grego. 3 I. li. Mor. non multum ante finem exponens illud. tu signaculum similitudinis. ait licet homo ad similitudinem dei creatus sit: angelo tamen quasi maius aliquid tribuens: non eum ad similitudinem conditum: sed ipsum signaculum similitudinis dei dicit vt quo subtilior est in natura: eo in illo similitudo dei plenius creatur expressa.

¶ Dico ergo ad questionem: quod natura angeli. nobilior est quam natura anime: quod expresse testantur auctoritates supradicte: contra opinionem aliam.

¶ Ad haoc etiam est ratio Angelus nobilior est homine: cum sit homine simpicior: et sic intellectualis et hoc rationalis. Sed natura hominis nobilior est quam natura anime: quia nobilior est natura tocius quam natura partis: sed quod modo videatur contrarium hoc est per accidens scilicet propter corruptibilitatem corporis: quod aggrauat animam. Ergo natura angeli nobilior est quam natura anime.

¶ Preterea cum angelus non sit vnibilis corpori in ratione forme: et anima rationalis vnibilis sit corpori humano in ratione forme: quia esse hominis constituitur ex anima et corpore: vt inferius declarabitur: magis est possibilis natura anime quam angeli: et ex consequenti magis elongatur ab actu primo. Restat ergo quod natura angeli sit nobilior quam natura anime: cum propinquior sit primo actui.

Ad primum in oppositum dicunt quidam: quod quamuis species angeli: sit nobilior quam species anime: tamen anima christi naturaliter nobilior est quocumque angelo. Quia dicunt quod species non habent terminum.

¶ Sed aliis videtur hoc esse. contra auctoritatem phlosophi. adductam in opponendo quia si species non honorent terminum: non esset dare optimum in aliqua specie: quia semper in eadem specie posset fieri melius.

¶ Preterea in specie anime: posset fieri anima nobilior quam anima christi quod falsum est.

¶ Preterea propinquitate que attenditur secundum naturalia: equaliter posset fieri natura propinqua cause prime in vna specie sicut in alia: quod falsum est secundum opinionem multorum.

¶ Alii dicunt quod anima christi naturaliter est nobilior quocumque angelo: quia est in vltimo nobilitatis speciei anime. Sed nullus angelus factus est in vltimo nobilitatis speciei sue.

¶ Sed contra hoc arguunt alii dicentes. quod non videtur probabile deum creasse in specisminus nobili in diuiduum existens in vltimo nobilitati: ipsius speciei: et non creasse aliquod induiduum in vltimo nobilitatis: naturalis speciei magis nobilis.

¶ Ideo alii btere uiter dicunt ad argumentum quod quamuis anima christi non sit ita nobilis per naturam: sicut natura summi angeli: tamen est nobilior per gratiam: et proportionabiliter excedens eam: maxime per gratiam vnionis. Et videtur eis quod ista opinio plus honorat animam christi quam alia. quia noblulitas quae est per gratiam nobturlior est quam illa que est per naturam: et de excellentia anime christi super naturam angelicam: illa opinio plus attribuit gratie que dicit angelum in naturalibus nobiliorem: quam illa que dicit contrarium.

¶ Si autem queras quomodo in natura minus nobili plus est de gratia quam in natura magis nobili. Respondeo quia deo sic placuit: qui non pacitatem naturalium. et in anima christi posuit de gratia quantum de ipsa capere potuit: quod non fecit in aliquo angelo: nisi secundum proportionem ad ipsum velle quod potuit elicere sub ratione qua actiuus. Quomdo autem hoc debeat intelligi declarabitur inferius cum queritur de angelis bonis.

¶ Ad. 2m cum dicitur quod de motore qui est motor tantum et non forma. anima autem est forma corporis humani et motor.

¶ Ad. 3m cum dicitur quod maior est cui ministratur quam qui mistrat. dico quod hoc intelligendum est quando ministratur alicui propter eius dignitatem et potetiam. Sed non quando ministratur alcui propter eius infirmitatem et in opiam. Sic enim sani mistrantur infir. et sic angeli mistrant nob

¶ Ad. 4m dicendum quod et si deus fecerit vltimo nobilius corpus: non tamen fecit vltimo nobiliorem spiritum. Unde primo fecit angelum quam animam quia cum ipsa anima rationalis sit forma corporis humani decentius fuit quod fieret humano corpore facto quam quod crearetur ante factionem corporis humaniquamuis deus illa ante potuisset creasse: si voluisset

¶ Auctoritates que pro alia opinione fuerunt adducte in corpore quaestionis: intelligende sint quantum ad collationem: gratie et glorie: quia anima rationalis recepit gratiam et gluram a deo immediate: non mediante aliqua alia creatura.