Articulus 1

¶ Questio I. PRimo ostendo quod in angelis non sit aliqua ealis compositio ex esse et essentia. Quia ea que realiter inter se non differunt: nullam faciunt realem compositionem. Sed esse angeli et sua essentia: realiter non differunt: quia si essentia angeli esset per esse aliud a se: pari ratione: et illud esse per aliud esse: et sic in infinitum. Ergo in angelo non est aliqua realis compotmo ex essentia et esse.

¶ Item si esse angeli realiter differret ab eius essentia non videretur esse nisi accidens essentie. Sed esse angeli non est accidens essentie eius: quia substantia est non per accidens. Ergo esse angeli non differt realiter ab eius essentia: et ex conseqenti ex illis non potest esse aliqua compotio realis.

¶ Item bonitas angeli est bona per seipsam. Ergo a simili eius essentia est ens per seipsam: et si sic non est aliqua realis conpositio ex essentia angeli et eius esse.

¶ Item per illud per quod res est: per illud vna numero est. Unde Boetius. in libro de vnitate et vno: quicquid est: ideo est: quia vnum est. Sed res est vna numero per se ipsam: sub ratione qua indiuisa. quia secundum philosophum. i10. metha. vnum non addit super ens nisi in diuisionem. Ergo res est per se ipsam. igiaster suum esse non facit aliquam realem compositionem cum ea.

Contra in libro de ebdomadibus diuersum est esse et ideo quod est. ergo realis est compotmo ex essentia angeli: quae est: et suo esse.

¶ Item que realiter differunt: si coniungantur realemfaciunt compositionem. Sed essentia angeli realiter differt a suo esse: quia non potest intelligi praeter ipsam: et ipsa potest intelligi praeter esse. Ergo in angelo est realis compotmo ex essentia et esse.

¶ Item ab eterno fuit vnam essentiam angeli esste essentiam. Sed ab eterno non fuerit vnam essentiam angeli esse. Ergo angeli essentia realiter differt a suo esse.

Respondeo quod eo modo quo essentia angeli: et suum esse differunt. Est. ibi. compotio ex essentia et esse.

¶ Dicunt autem quidam: quod esse angeli: non differt a sua essentia: nisi secundum rationem. Et ideo in angelo non est compotmo ex essentia et esse nisi secundum rationem.

¶ Sed hoc opinio stare non potest: quia ea et sola ratione differunt: vnum praedicatur de alio. Unde genus praedicatde specie. species de indiuiduo. quamuis secundum rationem differant. Sed hoc praedicatio est falsa: essentia angeli est suum esse.

¶ Preterea Hug. i. didascalicon. c. 6 in solo deo idem est esse et illud quod est

¶ Alii dicunt quod cum essentia angeli sit composita ex actuali et potentiali. Illud quod est actuale in eius essentia: est esse actuale eius. Et si dicatur eis quod potest intelligi simplici intellectione essentia praeter actualem eius existentiam: non tamen potest intelligi praeter ea que sunt de eius ratione. Rspondent quod essentia angeli: intelliginon potest: nisi intellecta re quae est actualis eius existentia: quamuis non sub ratione actualis existentie. Nec mirum: illud enim quod est vnum re: bene est plura ratione: et illud quod est actuale in essentia angeli est sub alia ratione pars illius essentie et sub alia ratione est illius essentie actuale esse. Et ita patet secundum istos: quomodo esse angeli non praedicatur de eius essentia: sicut nec pars de toto.

Sed contra hoc sic potest argui: per illud quod est possibile in essentia angeli: aut intelligunt carentiam perfectionis actualitatis: aut aliquam materiam intelligibilem: que est natura potentialis non simpliciter: sed respectu forme angeli. Aut aliquam naturam pure potentialem. Si primo modo cum illa carentia: non dicat aliquid reale positiuum: et ex conseqenti non possit esse pars essentie angeli: quia priuatio seu negatio non est essentia nec pars essentie. sequitur quod esse actuale essentie angeli: realiter: esset idem quod eius essentia: non differens ab ea secundum aliquid positiuum absolutum: seu relatiuum: et sic non esset essen¬ tie pars: sed essentia tota. Si secundo modo adhuc nihil esset de essentia angeli nisi actualitas: quia sicut possibilitas forme: non esset eius essentia: sic nec possibilitas materie: sed tantummodo constitutum ex actualitate materie in completa: et actualitate forme complete: et sic ad hoc sequaretur quod actuale esse angeli: esset realiter idem quod eius essentia: non pars eius. Si tertio modo probabilis esset opinio: supposito: quod in natura angeli posset esse aliqua nata pure potentialis de eius essenti: et apparenter concordaret illi verbo Boetii. i. lib. de trini. cap. 3. vbi dicit. quod nihil secundum materiam esse dicitur: sed secundum propriformam. Sed sicut patebit inferius illud quod est loco matrie in angelo non est natura pure potentialis: et ideo illi opinioni non consentio.

¶ Alii dicunt quod esse angeli vltra suam essentiam addit rem aliquam absolutam. Unde esse est actus ipsius essentie: nec est accidens: immo est quid nobilius essentia: cum ipsa essentia plus habeat de possibilitate: quam suum esse: et intelligunt de esse actuali. Quia omnes conueniunt in hoc: quod esse essentie non differt realiter: saltem in re absoluta ab ipsa essentia.

¶ Alii dicunt quibus magis consentio quod esse actuale: nihil absolutum dicit super essentiam ipsius angeli: sed tantummodo realem relationem ad datorem ipsius esse. Quod declarant sic. quia talis est distinctio inter accidens et substantiam: quod substantia nata est existere in se. Accidens autem dicitur quod natum est existere in alio non sicut pars: nec potest existere per se: nisi miraculose. Siergo esse actuale: esset aliqua res absoluta vltra essentiam ipsius angeli: cum non sit natum existere in se: sed in essentia: esset quoddam accidens ipsius essentie: quod est inconueniens: quia cum esse sit quid actualius quam essentia. Accidens plus haberet de actualitate: quam subiectum: quod inconueniens est.

¶ Preterea cum secundum philosophum. i. de generatione. substantia non hebeat esse simpliciter per aliquod accidens: sed esse tale: iam essentia angeli per suum esse: non haberet esse simpliciter: eo esse quo simpliciter competit creature. Restat ergo quod vltra essentiam ipsius angeli. esse non addit nisi relatione ad deum. Inquantum est dator ipsius esse: et ideo quia essentia dicit absolute quod esse dicit in relatione ad datorem ipsius esse: ideo hec predicatio non recipitur: esse creature est ipsa essentia. Sicut nec ista currere est cursus: eo quod illud quod cursus dicit absolute: currere signt in relatione ad currentem. Quia tamen relatio creature ad datorem esse: res aliqua est: quamuis non absoluta: ideo siue ponatur: quod esse creature dicat aliquam rem abso lutam vltra essentiam ipsius creature: siue ponatur quod tantum addat super essentiam relationem realem ad datorem ipsius esse. Concedendum est quod in angelo et in omni creata substantia: est aliqua realis compositio ex essentia et esse.

¶ Et si dicatur contra predictam opinionem: quod possumus intelligere angeliactualem existentiam: non intelligendo eius relationem ad creanon intelligendo eum sub ratione qua est creatus. Dico quod eo modo. quo intelligo angeli actualem existentiam: intelligo relatione eius ad datorem sui esse. Si enim intelligo actualem relationem eius ad datorem sui esse implicite et in generali. Siautem intelligo actualem eius existentiam distincte et in speciali. intelligo relationem eius ad datorem sui esse distincte et in speciali.

Ad primum in oppositum cum dicitur quod siessentia angeli esset per esse aliuc a se: pari ratione: et illud esse per aliud esse etc. Dico quod non oportet: siue ponatur quod esse vltra omnem essentiam dicat rem relatiuam siue absolutam: quia relatio ad deum: non refertur per aliam relationem. Sicut etiam substantia est alba per albedinem: que est aliuda se. et quanta per quantitatem que est aliud a se: et tamen albedo non est alba per aliud a se formaliter nec quantitas quanta. Ita possibile est quod essentia angeli: sit per actualem existentiam: quae est res alia a se: absque hoc quod oporteat illam actualem existentiam: esse per aliam actualem existentiam formaliter: etiam si illactualis existentia dicat rem absolutam super essentiam.

¶ Alii dicunt quod ipsum esse non est: nisi inquantum per ipsum aliquid est. Unde Boe. lib. de ebdomadibus. ipsum esse nundum est at vero id quod est accepta essendi forma: est atque consistit.

¶ Ad secundum dicendum quod si ponamus quod esse dicat aliquam rem absolutam vltra essentiam: non tamen opoertet propter hoc quod sit accidens: cum ipsum tamquam per actum primum ese heat essentia simpliciter secundum quod esse simplicitert dicitur de substantia creata. Nam autem accidentis est: non adueniem rei ante esse simpliciter sed post: ordine nature: cum substantia per ipsum non habeat esse simpliciter: sed tantum esse tale. vt esse album: rubeum: et sic de aliis. Si autem dicatur quod dicat ipsam essentiam cum quadam reali relatione ad datorem esse. ad hoc non sequitur: quod sit accidens. nec de ratione eius sit aliquod accidens. quia realis relatio fundata super substantiam accidens non est proprie loquem do: nisi extendas nullum accidentis ad omnem rem quae non est substantia: nec pars substantie: siue sit res relatiua siue absoluta.

¶ Ad 3m dicendum quod bonitas angeli: et si sit bona per se ipsam formaliter: tamen illa bonitas est ab alio. et ad alium vt ad finem refertur. Sic dico quod quamuis angelus sit per essentiam suam quasiformaliter: tamen sua essentia est ab alio. Unde et suum esse super eam addit relationem ad illum a quo est. Si autem dicatur quod esse ad dit super essentiam rem absolutam. tunc aliter oportet soluere ad argumenta dicendo quod non sic se habet essentia angeli adesse. sicut bonitas eius adesse bonam. sed sicut se habet esse adhuc sit. et eo modo. Dico quod sicut bonitas angeli non est bona par aliam bonitatie formaliter: ita ipsum esse non est per aliud esse formaliter.

¶ Ad 4cum dicitur. quod per illud quod res est: vna est etc. Dico quod sicut ignis calefacit calefactione et caliditate: ita res est per esse: et per essentiam. quia secundum Auic. 5. meta. ca. 5. quiditas est id quo est. quid est. Dico ergo quod res est vna numero per illud quod est sicut per essentia non per illud per quod est sicut per esse.

¶ Argumenta ad partem aliam. gratia principalis conclusionis possunt concedi: quia tamen cum hoc nituntur concludere: quod actualis existentia sit quaedam res absoluta superaddita create essentie. quod falsum vequibusdam. ideo secundum opinionem illorum solui possit per modum qui sequitur.

Ad primum cum dicitur quod diuersum est esse et id quod est etc. Dicunt aliqui quod Boeus. ibi vocat: id quod est. non essentiam tantum scilicet sed suppositum creatum: quod dicit essentiam contritam cum proprietatibus naturalibus: sine quibus actualiter: et naturaliter esse non posset. Sed quia si deus crearet vnum angelum absque omni accidente absoluto quod planum est: deum posse facem si vel let. ille angelus eo ipso quo esset substantia in effectu. suppositum esset: nec ad hoc vero posset dici esse suum esse: secundum quod Boe. ibi loquitur de esse.

¶ Ideo potest dici quod ibi per esse intellectum non esse creatum quo creatum formaliter est: sed diuinum esse quo omnis creatura est effecta: et cuius quodlibet esse creatum imitatio quaedam est. et per id quod est: intellectu ens creatum. Unde commen. Cum dicit hoc est: vel corpus est: vel huiusmodi: theologi hoc esse dictum intelligunt quadam extrinseca denominiatione ab esse sui principii. Non enim dicunt corporeitate corpus esse. sed esse aliquid nec huanitate hominem esse scilicet esse aliquid. Qua propter secundum Dyo. 5 ca. de diui. no. Deus dicitur esse: esse subsistentium. Uel potest dici quod diuersum est esse: et id quod est in creatura propter relationem quam addit ipsum esse vltra essentiam creature.

¶ Ad secundum dicendum quod quamuis essentia angeli: non possit intelligi preter id quod realiter idem est: quod suum esse loquendo de re absoluta: tamen potest intelligi: non sub ratione esse: quia bene sunt rationes diuerse rei eiusdem. vnde potest intelligi color non sub ratione qua aliquis specialis color. et tamen in albedine idem sunt albedo: color.

¶ Ad 3m dicendum quod eo modo quo ab eterno fuit veram essentiam angeli esse essentiam: fuit veram essentiam angeli esse: quia ab eterno non fuit veram essentiam angeli esse essentiam nisi quantum adeem intellitum. et ab eterno veram fuit essentiam angelihabere intellectum esse: quia quamuis non fuerit in effectu ab eterno: tamen a deo fuit intellectum ab eterno.

¶ Quaestio II. Ecundo queritur vtrum angelorum essentia sit composita ex materia et forma. Et videtur quod non. Quia si in ea esset materia: tunc angelus posset intelligere obiectum non abstractum a materia: nec a conditionibus materie quod falsum videtur.

¶ Item cum forma verius sit in intellectu quam in re extra. cum rem extra habentem materiam faciant talem: vtpote calidam vel nigram: multo fortius faceret intellectum angelicum talem: hoc est calidum vel nigrum si in ipso esset materia ergo in ipsa materia non est.

¶ Item angelus vna creatione creatus est. Sed due res non creantur: vna creatione passiua. Ergo essentia angeli ex duabus rebus composita non est.

¶ Item materia non est necessaria nisi propter possibilitatem adesse. Sed in angelo nunquam fuit aliqua possibilitas ad esse: quia nec antequam esset creatus. quia vt vult Anselmus de casu dyab. c. 12. Mundus non potuit esse antequam esset: eo quod in nih lo nulla est possibilitas. Nec postquam fuit creatus quia quod est non est in possibilitate impossiblitate ad habitum esse. Ergo materia non est necessaria angelice essentie.

Contra Aui. 2. meta. sue. c. 1 Omne quod est in subiecto: est in subiecta materia: sed non conuertitur. Sed in angelo est aliquod accidens: vt in subiecto. ergo in angelo est materia.

¶ Item secundum philosophum 2. de anima. Forma est actus. Ergo pura forma: est purus actus. Sed si essentia angeli non esset composita ex materia et forma esset pura forma. quia non esset nisi forma. ergo esset purus actus quod falsum est.

¶ Item in omni eo quod patitur ab alio est aliquid realiter inferius eo per quod agens agit ratione cuius passum patitur. Sicut in aqua est materia quie est realiter inferior forma terre: per quam terra agit in aquam. Unde philosophus 3. de anima dicit. quod semper honorabilius est agens patiente. Quod non potest intelligi secundum rationem tantum: quia per hoc intendit philosophus comcludere realem inferioritatem in intellectu possibili respectu intellectus agentis. Cum ergo mouere sit agere et moueripati. secundum philosophum 1 de generatione. Et angelus moueat seipsum: vt superius habitum est: oportet quod in ipso sit aliqua res inferior: per quam moueatur: et aliqua res superior: per quam moueat. Ergo compositum est ex duabus naturis: quarum vna superior et actualis: alia inferior et possibilis respectu alterius.

Ad istam quaestionem dicunt aliqui quod esentia angeli non est composita ex materia et forma: siue loquamur de materia vnigenea cum materia corporalium: siue non. et tamen est essentia non pure actualis: sed aliquo modo possibilis: non enim opetet quod quelibet possibilitas requirat materiam: quia omnis forma creata inquantum est a deo: est dependens ab eo et possibilis est.

¶ Pro hac opinione videtur facere quod dicit Boetius. in libro de duabus naturis: et vna persona christi. capitulo. 7. sece quod omnis natura incorporee substantie nullo materie nititur fundamento.

¶ Et illud quod dicit Auice. primo methaphy. capitulo secundo scilicet quod esse substantie inquantum est substantia tantum: non pendet ex materia: alioquin non esset substantia nisi sensibilis.

¶ Et quod dicit Diony. 7. capitulo. de diuinis nominibus. Quod intellectuales angelicorum animorum virtutes sunt ab omni materiali multitudine purgate. Secundo etiam capitulo. angelice ierarchie. Dicit essentias intellectuales esse immateriales.

¶ Sed isti innituntur falso fundamento: non enim dici tur necessarium esse materiam: ad hoc vt res sit possibilis respectu cause prime: sed ad hoc vt sit possibilis respectu sui ipsius: vel alterius inferioris se. Angelus autem cum moueat semetipsum de vno velle: ad aliud velle. et de vna cogitatione ad aliam: et etiam de vno loco ad alium locum: quamuis non commensurando se loco: vt in primo libro habitum est: possibilis est aliquo modo respectu sui ipsius: quia esse motum inquantum tale possibile est: respectu motoris.

¶ Auctoritates etiam Boetii et Diony. intelligendesunt: de materia vnigenea. cum materia corporalium: cuiusmodi materia non est in angelis ponenda: vt inferius ostendetur.

¶ Non debent etiam inniti auctoritati Auicen. quia ipse et Aristoteles. et auctor de causis: senserunt intelligentias: nunquam incepisse: nec eas esse possibiles: nisi respectu cause prime: et nullo modo mutabiles. Et ideo non fuit mirum si in hoc errore permanentes: in eis negauerunt materiam. Si enim credidisset Auic. eas incepisse et esse mutabiles: in eis materiam posuisset: cum ipse dicat. 4o methaphysice sue. capitulo secundo. Quod omne quod incipit esse prius non esse: habet sine dubio materiam. Et. 2. metac. 2. dicit. quod res secundum quod est in pos: est alia res: et ipsa est alia res secundum quod in effectu. Si est credidisset philosophus quod a se ipsis essent mutabiles: in eis materiam posuisset. cum ipse dicat. 2. metha. quod materiam in eo quod mouetur intelligere necesse est.

¶ Uidetur igitur mihi dicendum quod essentia angeli composita est ex materia et forma: extendem do nullum materie: ad omnem naturam possibilem. exa qua: et alia natura magis actuali constituitur vnum per essentiam. Et hoc declaro sic. Idem respectu eiusdem non est agens et patiens simul: respectu eiusdem rei: quia cum agens agit inquantum est in actu: et non inquantum est in potentia: et patiens patiatur inquantum est in potentia: et non inquantum est in actu. Si idem respectu eiusdem et ratione rei eiusdem simul esset agens et patiens: sequeretur quod idem respectu eiusdem: simul esset in actu et non in actu: et in pos: et non in potentia. que contradictoria sunt. vt trahi potest ex sententia philosophi. primelench. Ubi ostendit que requiruntur ad contradictionem. Sed mouere est agere et moueri pati. Ergo idem respectu eiusdem non est mouens: et motum simul ratione eiusdem rei. Cum ergo angelus moueat seipsum: de vno velle ad alid velle. et de vna et cogitatione ad aliam: et de vno loco ad alium: eo modo quo in primo libo declaratum est. patet quod simul idem angelus est mouens et motus: respectu eiusdem: quia respectu sui ipsius. Ergo in eius essentia est vna res per quam ipse se mouet: et alia res per quamipse mouetur: et primam rem dicimus formam: secundam dicimus materiam: accipiendo materiam: secundum quod in principio huius opinionis expositum est.

¶ Pro hac opinione videtur est facere quod dicit Aug. 12. confes. circa medium scilicet quod omne mutabile insinuat notitie nostre quandam informitatem qua formam capit.

¶ Et illud quod dicit conmen. super. 12. metha scilicet quod causa potentie in rebus in quibus est potentia: est materia. Et etiam super 8. phy scilicet quod hoc praepositio est conuertibit. quod simplex est: caret potentia. et quod caret potentia est simplex potentia enim est causa compositionis alicuius ex duabus substantiis.

¶ Et illud quod dicit Boeus id est liro de trini. ca. 3. Forme subiecte esse non possunt: naum quod certe forme accidentibus subiecte sunt. vt humanitas non illa accidentia suscipit in eo quod ipsa est: sed eo quod materia est ei subiecta. Et paucis interpositis subiungit. quod forma quae est sine materia non poterit esse subiectum. Angelus aut aliquorum accidentium subiectum est.

¶ Pro hoc est facit: illud quod dicit idem Boe. in libro de vnitate et vno. De angelo et anima quod vnumquodque eorum vnum est coniunctione materie et forme.

Ad primum in oppositum dicendum: quod angelum intelligere obiectum non abstractum a materia: non est falsum. cuius contrarium in argumentua suppositionebatur. Intelligit tamen ipsum per speciem in materialem non enim opetet quod quia habet materiam: ideo intelligat suum obiectum per speciem composita ex materia et forma: quia tale quid non potest recipi: in aliquo per modum forme accidentalis. Sed intelligit compositum ex materia et forma: per illius compositi similitudinem. qui ex materia et forma non est composita.

¶ Ad 2m dicendum quod forma caliditatis non est verius intellectu angelico quam in igne: quia in igne est secundum veritatem sue essentie: in intellectu aut per suam similitudinem. quia secundum philosophum. 3. de anima. res non est in anima: sed species rei: et sicut ignis est calidus per realitatem caliditatis: ita proportionaliter intellectus est similis calido per similitudinem caliditatis. Sed sicut similitudo caliditatis non est caliditas: ita esse similem calido non similitudine vniuoca: sed per similitudinem non vniuoce repraesentantem: non est esse calidum.

¶ Ad 3m cum dicitur. quod due res non creantur: vna creatione passiua etc. Dico quod verum est. existentes due in actu. Sed materia et forma dum sunt constituentes vnam essentiam: non sunt due res in actu sed in potentia.

¶ Ad 4m cum dicitur quod materia non est necessaria nisi propter possibilitatem adesse etc. Dico quod falsum esta loquem do de esse substantiali. et possibilitate que duratione praecedit illud esse. talis enim possibilitas materie non est necessaria adeem rerum que exierunt ineen per. creationem. siue sint corporales siue spirituales. quia antequam esset tota potentia sue factibilitatis: erat ex parte dei tantum. Est tamen necessaria materia ad hoc quod ille res sint id quod sunt. et vt sint mutabiles a se: vel ab aliquo inferio ri se.

¶ Argumenta ad partem oppositam non plus concludunt nisi quod essentia angeli composita est ex duabus naturis: quarivna respectu alterius est potentialis.

¶ Secundum tamen argumentum gratia forme: non cogit. quia quamuis forma informans materiam non sit coposita ex materia et forma: tamen non est pura forma nec purus atus. Quia in ea est defectus perfectionis alicuius actualitatis non est autem pura nec purus actus: vbi est perfectionis alic actualitatis defectus. Unde si essentia angeli non esset composita ex duabus naturis. tamen eo ipso quod non haberet omnem actualitatis perfectionem cum adhuc esset creatura: non esset pura foma nec purus actus.