Articulus 1

Quaestio I. PRimo ostendo quod actio malaque peccatum est non est natura aliqua. Boe. de consolus lib. 4. non multum post principium dicit quod esse est quod ordinem retinet seruatque naturam: sed mala actio non retinet ordinem: nec seruat naturam: ergo non est aliquod ens.

¶ Item Augu. hyponosticon responsione quarta. Omne malum natura non est: sed actus accidens ex defectu boni. Actus ergo malus natura non est.

¶ Item nulla natura corrumpit naturam a qua principiatur: sed mala actio corrumpit naturam male agentis diminuendo naturalem eius aptitudinem ad virtutem: ergo non est aliqua natura.

¶ Item Aug. 5 libro de trinitate. cap. 4. di. cit quod anima minus viuit: cum desipit. Sed secundum philosophum. 2. de anima. viuere viuentibus est esse: ergo anima minus est cum desipit. Sed per rem que est natura subiectum eius non minus est: ergo desipere et alie actiones male natura non sunt.

Contra actio mala est in vno decem predicamentorum scilicet in predicamento actionis. Sed illa decem predicamenta sunt decem post rerum genera: ergo actio mala res est aliqua et natura.

¶ Item illud quod non est aliqua natura nullum effectum naturale producit: sed actio mala vtpote fornicaria effectum naturalem producit scilicet prolem: ergo talis actio est aliqua natura.

Respondeo quod de actione mala possumus lou dupliciter. Aut sub ratione qua mala: aut sub ratione qua actio. Primo modo non est. natura aliqua sed carentia boni debiti in actione. Superius enim ostensum est: quod malum sub rationem qua malum non est natura aliqua. Secundo modo extendendo nomen nature ad omnem essentiam sic dico quod est natura aliqua: dicit enim tem positiuam.

Ad primum in oppositum dicendum quod ibi Doe. lo quitur de bene esse: et bene verum est: quod tale ens non est actio mala.

¶ Uel potest dici quod actio mala: et si inquantum mala non remaneat ordinem: nec seruet naturam: tamen inquantum est actio sibi conuenit.

¶ Ad secundum dicendum quod in illo verbo accipitur natura non pro quacumque essentia: sed pro essentia que est substantia cui principalius conuenit nomen nature quam accidentibus.

¶ Ad tertium dicendum quod mala actio non corrumpit naturam a qua principiatur: non enum principiatur a naturali aptitudine ad virtutem quam diminuit: sed a potentia voluntatis quam nec corrumpit nec diminuit. Et preterea corrumpere bonum sibi conuenit sub ratione qua mala non sub ratione qua actio tantum.

¶ Ad quartum cum dicitur quod anima minus viuit cum desipit etc. Dico quod hoc non intelligitur quantum ad primum actum vite: sed quantum ad secundos.

¶ Uel potest dici quod ibi loquitur de viuere in genere moris: quod est bene viuere.

¶ Argumenta ad partem aliam procedunt de actione mala sub ratione qua actio est.

Questio. II. SEcundo queritur vtrum principalius dicatur malum de culpa quam der pena. Et videtur quod non. Sicut se habet meritum ad premium: sic culpa ad penam: et sicut duo prima se habent ad bonum: sic duo secunda ad malum: sed bonum principalius dicitur de premio quam de merito: ergo et malum principalius dicitur de pena quam de culpa.

¶ Item malum principalius dicitur de corruptione substantie: quam accidentis: quia bonu principalius dicitur de substantia quam de accidente: sed per culpam inquantum culpa est: non fit corruptio in homine nisi quantum ad secundum esse: quod est accidens: per multas autem penas sit corruptio in homine quantum ad primum esse substantie: ergo multis penis principalius conuenit ratio mali quam ipsi culpe.

¶ Item secundum philosophum id est poster. propter quod vnumquodque tale et illud magis sed culpa fugienda est propter eternam penam: ergo pena eterna magis est fugienda: sed ei quod est magis fugiendum principalius conuenit ratio mali: ergo principalius conuenit pene eterne quam culpe.

¶ Item damnari peius est quam non esse vnde de iuda qui erat damnandus. Dicitur Matth. 26. melius erar illi si natus non fuisset homo ille: sed non esse peius est quam peccare: quia nihil relinquit de naturali aptitudine ad virtutem: peccatum autem aliquid relinquit de illa vt superius ostensum est: ergo a primo pena eterna peior est quam peccatum.

¶ Item peccatu non est malum nisi quia nocet: nec nocet: nisi quia corrupit bonum: vnde Aug. in Ench. 5. cap. dicit si nullo bono priuat non nocet: nocet autem adimendo bonum: sed corruptio boni per peccatum facta: pena est: ergo a primo peccatum: non est malum: nisi quia est causa alicuius pene: et si sic alicui pene principalius conuenit ratio mali quam peccato.

Contra Diony. de diui. nomi. cap. 4 puntri non est malum: sed fieri pena dignum: ergo principalius dicitur malum de culpa: per quam homo efficitur dignus pena quam de pena.

¶ Item Aug. 4. libro de ciui. cap. 2. dicit quod mala morum vel sola mala vel maxima deputanda sunt: sed mala morum sunt peccata: ergo peccata maxima mala sunt.

¶ Item in eodem cap. dicit quod stulti sola mala corporis externarumque rerum perpeti exhorrent que plerum qua patiuntur et boni: illa vero mala: non dico patientur: sed libenter habent: quibus ipsi sunt mali: per illa mala notans mala culpe. Cum ergo propter malum pene: non sit homomalus: sed propter malum culpe: vt predictus textus insinuat maius malum est culpa quam pena. deto ilo culpe quam de malo pene. Optimum enim hominis bonum: maxime consistit in perfecto actu intellectus et voluntatis: quia in hoc consistit hominis beatitudo: ergo maximum hominis malum: consistit in defectiuo actu intellectus et voluntatis. Sed defectiuus actus voluntatis peccatum est: ergo maximum hominis malum peccatum est.

¶ Preterea pena sub ratione qua pena est a deo: culpa sub ratione qua culpa non est a deo: sed in effectu est aliqua similitudo sue cause: quia sicut dicit Diony. 2. cap. de diui. no. causatiua habent causalium receptas imagines: ergo in pena sub ratione qua pena est aliqua participatio bonitatis: in culpa autem sub ratione qua culpa nulla est. Unde Aug. id est tractatum super Ioan. Exponens illud verbum Ioan id est Sine ipso factum est nihil: vult quod per nihil intelligatur peccatum: ergo principalius conuenit ratio mali culpe quampene.

¶ Preterea malum pene directe opponitur bono creature inquantum per ipsam priuatur aliquo bono temporali: sicut per destructionem oculorum priuatur visu: vel inquantum est in creatura carentia quedam boni perpetui: vt est carentia visionis dei. Malum vero culpe directe contrariatur diuino honori auo deus est hono randus secundum se: et diuino amori: quo amandus est secundum se: sed peius est esse contra deum secundum se: quam contra aliquam participationem eius in creatura: ergo longe maius malum est culpa quam pena.

¶ Preterea bonum creature consistit maxime in debito eius ordine ad vltimum finem. Malum ergo quod magis contrariatur huic ordini maius est. Sed culpa magis contrariatur huic ordini quam pena: quia culpa formaliter est deordinatio ab vltimo sine: per penam autem magis ordinatur creatura ad vltimum finem: quam deordinetur. Unde deordinatus per culpam ordinatur per penam: ergo cul pa longe maius malum est quam pena. Unde tanta est grauitas mali culpe: quod dicit Ansels id est libo cur deus homo cap. 2I quod pro conseruanda tota creatura: nihil deberem facere contra voluntatem dei: etiam si plures essent mundi plenicreaturis: sicut iste est: et si in infinito numero multiplica rentur: et similiter mihi ostenderentur: id ipsum responderem et hanc responsionem factam in forma discipuli: Ansel. in forma Magistri approbat statiem dicens discipulo nihil rectius potes.

Ad primum in oppositum dicendum quod meritum et premium aliter se habent ad bonum quam pena et culpa ad malum: premium enim importat perfectiorem coniunctionem cum deo quam meritum. Unde addit aliquam rationem boni super meritum. Culpa vero importat maiorem deordinationem: et elongationem a sine quam pena: et ideo plus importat de ratione mali quam pena.

¶ Ad secundum dicendum quod bona spiritualia moralia et bona disponentia ad ea quorum corruptio est per culpam maiora bona sunt quam substantia corporis et aliqua solatia anime que corrumpuntur per penam. substantia enim anime per aliquam penam non corrumpitur. Non est autem inconueniens dicere aliqua accidentia esse nobiliora quam aliquas substantias: maxime quantum ad rationem faciendi pertingere ad vltimum finem.

¶ Ad tertium dicendum quod culpa non est principaliter fugienda: propter penam: sed consequenter: fugienda est enim principaliter propter diuinum bonorem et amorem. illud autem verbum philosophi: propter quod vnunquodque tale: et illud magis: intelligendum est de eo: propter quod illud est principaliter tale non ex consequenti.

¶ Ad quartum dicendum quod non intendebat saluator dicere quod melius fuisset iude non esse: quam damnari habendo aspectum ad penam tantum. Sed habendo aspectum ad culpam eius que delenda non erat: sed permansura in pena eterna.

¶ Preterea cum dicitur quod non esse peius est quam peccare. Dico quod falsum est quia in non esse non est malum: neque bonum.

¶ Ad quintum dicendum quod si per actum peccati nulla corruptio remaneret in anima post eius actum nec aliqua obligatio ad penam. Adhuc peccatum quamdiu duraret in anima esset quoddam anime nocumentum inquantum est quedam deordinatio anime ab vltimo fine. Unde peccatum sub ratione qua peccatum: nocumentum est et causa nocumenti quod est pena. Unde sicut maior est calor in igne: quam calor causatus in aere per ipsum: ita maius est nocumentum quod est peccatum quam nocumentum pene: cuius peccatum est causa.