Articulus 3

¶ Quaestio PRimo ostendo quod intentio non sit in solis habentibus appetitum rationalem. Philosophus. 2. physi. dicit quod inconueniens est non propter aliquid opinari fieri: nisi videatur deliberatiuum mouens: ergo aliqua non habentia rationalem appetitum qui est voluntas: operantur propter finem. Sed hoc est intendere.

¶ Item philosophus in eodem libro in plantis apparent proficientia quedam: esse propter finem dicta: ergo aliqua carentia cognitione in tendunt finem.

¶ Item in eodem libro dicit quod hirundo facit nidum propter aliquem sinem: et aranea telam.

Contra intentio finis importat ordinationem alicuius in finem. Sed talis ordinatio est per rationem: ergo intentio non est nisi in habentibus rationalem appetitum.

¶ Item glosa super illud Luc. Ii. vide ergo ne lumen: dicit quod lumen anime est intentio: ergo intentionon est nisi in habentibus rationalem appetitum.

Respondeo quod intendere est tendere in finem. Res autem tendunt infinem tripliciter. Quedam in finem: quem sibi non praestituunt nec cognoscunt. Quedam in sinem: que sibi non praestituunt: sed cognoscunt. Quedam in finem: quem sibi praestituunt et cognoscunt.

¶ Primo modo ista naturalia carentia cognitione tendunt in finem sibi praestitutum a conditore nature. Sicut etiam tendunt in finem sagitta directa ad aliquenter minum a sagittante.

¶ Secundo modo bruta animalia tendunt in finem: finem enim suum sibi non praestituunt: quamuis finem aliquem propter quem agunt cognoscant: quamuis non sub ratione finis.

¶ Tertio modo sola habentia appetitum rationalem tendunt in sinem: quia illa sola finem aliquem sibi prestituere possunt: et illum finem cognoscunt: non tantum secundum id quod est. Sed etiam sub ratione finis: et ideo ista per fectius tendunt in sinem quam alia: quia tendunt in finem: non tantum sub ratione qua mota: sed etiam sub ratione qua mouentia se in finem: et ideo suum tendere in finem proprie et principaliter dicitur intentio.

¶ Argumenta ad partem primam procedunt de intentione dicta primo modo vel secundo.

¶ Argumenta vero ad partem secundam de in tentione tertio modo dicta.

¶ Quaestio II SEcundo queritur vtrum intentio sit acivoluntatis. Et videtur quod non: quia super illud Matth. 6 si oculus tuus fuerit simplex. Dicit glosa quod in tentio est oculus anime. S d secundum Aug. 15 de trini. ca. 7. mens est oculus anime: ergo intentio pertinet ad mentem. Non ergo est actus voluntatis.

¶ Item intentio importat ordinationem vnius ad alium. Sed ordinare est act rationis non voluntatis: ergo et intentio: vt videtur.

¶ Item actus voluntatis respectu finis est fruitio. Quia sicut dicit Aug. primo de doc. chri. parum post principium: frui est amore inherere alicui tei propter se ipsam: respectu autem eorum que sunt ad finem est electio: ergo cum omnis actus voluntatis sit: vel respectu finis: vel eorum que sunt ad finem: et intentio non sit fruitio nec electio: sequitur quod non sit actus voluntatis.

¶ Item intendere est in aliud tendere. Sed quelibet potentia tendit in aliud scilicet in obiectum suum: quod est aliud quam ipsa: ergo intentio est actus cuiuslibet potentie.

Contra meritum maxime iudicatur penes intentionem: sed mereri est actus ipsius voluntatis: ergo intentio maxime pertinet ad voluntatem.

¶ Item magister in di. praesenti recitans illud quod dicit glosa super illud palmus in laqueo isto quem absconderunt etc. dicit quod pes anime amor est: et eo mouetur anima: quasi ad locum quo tendit id est ad delectationem bonam: vel malam: quo se peruenisse per amorem letatur. Amando ergo homo tendit infinem. Sed amor est actus voluntatis: ergo intentio est actus voluntatis.

Respondeo quod intentio proprie et principaliter est actus solius voluntatis. vt elicientis et intellectus: vt dirigentis. Intendere enim est per aliquid in aliud tendere: quod conuenit et motui mobilis et actio ni mouentis. Sed quia hoc non conuenit motui mobilis: uisi per actionem mouentis: ideo primo et principaliter conuenit actioni mouentis. Uerbi gratia motus sagitte et actio sagittantis in aliquem finem tendunt. Sed quia hoc non conuenit sagitte: nisi per actionem sagittantis: ideo intendere sinem ad quem dirigitur sagitta proprie et principaliter conuenit sagittanti. Solius autem voluntatis est mouere se ipsam: et omnia alia que in nobis sunt ad finem. Unde Anselmus in lib. de concor. praescientie et liberi arbitrii longe ante finem: dicit quod voluntas est instrumentum quod mouet omnia alia instrumenta quibus spotonte vtimur: et que sunt in nobis: vt manum: linguam: visum. Et que sunt extra nos: vt stilum et securim: et facit omnes voluntarios motus: ipsa vero se suis affectionibus mouet: et ideo sola voluntas elicit actum intentionis proprie et principaliter dicte.

Ad primum in oppositum dicendum: quod intentio dicitur oculus anime: non quia sit actus cognitionis. Sed quia presupponit cognitionem veram per quam voluntati proponitur finis ad quem mouet

¶ Ad secundum dicendum: quod rationis est ordinare per modum ostendentis et dirigentis: vel dictantis. Sed voluntatis est ordinare per modum libere inclinantis: vel mouentis. Ratio enim ordinat dictando et dirigendo. Uo luntas autem libere inclinando et mouendo.

¶ Uel potest dici quod argumentum non plus concludit: nisi quod intentiopresupponit ordinationem rationis. Et hoc est verum: intentio enim nominat actum voluntatis praesupponendo ordinem rationis ordinantis aliquid ad finem per modum ostendentis et dirigentis.

¶ Ad tertium cum dicitur quod actus voluntatis respectu finis est fruitio etc. dico quod non omnis actus voluntatis respectu finis est fruitio. Ad cuius intelligentiam sciendum quod voluntas mouetur infinem tripliciter. Uno modo abiolute: et sic actus voluntatis respectu finis absolute dicitur velle. Et sic intellexit philosophus. 3. ethi. ca. 5. vbi dicit quod voluntas est magis finis. Alio modo secundum quod in eo quiescitur: et hoc modo actus voluntatis respectu finis est fi ui. Tertio modo secundum quod est terminus actus qui in ipsum ordinatur: et sic actus voluntatis qui est intentioest respectu finis: non enim dicimur intendere sinem: quia ipsum volumus absolute tantum: sed quia volumus ad ipsum per aliquid aliud attingere.

¶ Ad quartum dicendum: quod quamuis quelibet potentia tendat in aliquid aliud: quia tamen qualibet alia potentia a voluntate rendit vt mota: non vt ubere mouens: ideo motus earum proprie intentio non dicitur.

¶ Argumenta ad partem aliam procedunt de in tentione proprie et principaliter dicta: et ideo concedenda sunt.

¶ Questio. III. TErtio queritur vtrum aliquis possit simul plures fines intendere. Et videtur quod non. quia secundum philosophum. 2. topi. non possumus intelligere plura simul. Sed actus intentionis praesuppo Enit actum intellectus: ergo non possumus plura simul intendere.

¶ Item per intentionem conuertitur anima ad rem intentam. Sed secundum Auic. 6 naturalium lib. 5. ca. 2. anima totam se conuertit ad vnum quodlibet: ergo intendere plura simul non potest

¶ Item duo actus non ordinati inter se magis repugnant adinuicem in vna potentia quam in duabus potentiis. Sed actus vnius potentie impedit actum alterius potentie: nisi vnus ad alium ordinetur. Unde Auic. 6 naturalium lib. 5. ca. 7. loquens de viribus anime dicit: verissime scimus quod harum virtutum altera impedit alteram: et parum post: vult quod vna retrahit aliam a propria actione: ergo multo fortius intentio vnius rei impedit voluntatem ab intentione alterius rei: nisi vna ad aliam ordinetur.

¶ Item Aigazel 3 libr. meta. ca. 4. sicut non possumus imaginariduas celaturas: vel duas figuras in eadem cera: sic non possunt imaginari in anima esse due discrete scientie simul presentes eodem modo. Sed magis capax est anima scientiarum duarum simul quam voluntas duarum intentionum: ergo videtur quod voluntas non possit duo vel tria intendere simul.

¶ Item intentio nominat motum voluntatis ad aliquem terminum. Sed vnius motus non possunt esse simul plures termini ad quem: nisi vnus ordinetur ad alium: ergo voluntas non potest simul intendere plura: nisi vnum ordinetur ad aliud.

Contra natura formando linguam duo intendi scilicet gustum et loquelam. Unde. 3 de anima: dicitur quod lingua congruit in duo opera nature scilicet in gustum et loque lam. Sed secundum quod dicitur. 2. physi. ars imitatur naturam: ergo artifex vna voluntatis intentione potest plura simul intendere.

¶ Item voluntas aliquando vnum praeeligit alii: quia ad plura valet quam aliud: quia secundum philosophum. 3. topi. plura bona paurioribus sunt eligenda. Sed praeeligere vnum alii: quia valet ad plura non est sine intentione plurium: ergo homosimul intendit aliquando plura.

Respondeo quoaliquem plures fines simul intendere: quadrupliciter potest intelligi. Uno modo ita quod illi fines ita se habeant quod vnus ordinatus sit ad alium: et sic possibile est. Simul enim potest homointendere finem proximum et vltimum. Alio modo ita quod vnus non sit ordinatus ad alium: ita tamen quod intendantur sub aliqua vna ratione: et hoc modo est possibile etiam: potest enim mercator simul intendere vinum et bladum inquantum continentur sub ratione lucri: et edificator tactum et parietem inquantum ad integritatem domus concurrunt.

¶ Alio modo ita quod vnus non ordinetur ad alium: nec intendantur sub vna ratione: ita tamen quod aliquis eorum non intendatur ex toto conamine voluntatis. Et sic etiam videtur multis possibile: et si enim detur quod voluntas sit potentia simplex: conatus tamen eius diuisibilis est: et secundum vnam portionem conatus potest incomplete et diminute vnum intendere. Et secundum aliam portionem aliud: quamuis illorum duorum vnum non ordinetur ad aliud: nec intendantur sub vna ratione. Sicut experimentaliter patet: cum homo simul intendie studere aliquam quaestionem: et aliqua placentia audire que narrantur a circunstantibus. Illa enim ita simul intendit quod vnumquodque eorum diminute. Dicunt tamen aliqui quod illa duo sub vna ratione intendit scilicet sub ratione complacentie.

¶ Alio modo ita quod vnus non ordinetur ad alium: nec intendantur sub vna ratione tantum: et quod vnumquodque tantum eorum intendatur ex toto conatu voluntatis. Et sic est impossibile per naturam: sicut impossibile est per naturam quod intellectus noster simul intelligat plura non ordinata adinuicem non sub aliqua ratione communi: ita quod vnumquodque eorum ex toto conatu suo intelligat.

¶ Ex dictis potest faciliter respositioderi ad argumenta.

Ad primum dicendum: quod simul possumus intelligere plura ordinata inter. se: vel sub vna ratione: vel partiendo conatum intellectus: intelligendo quodlibet eorum diminute et confuse.

¶ Ad secundum dicendum: quod et si anima intendendo totam se conuertat ad intentum: quia simplex est: non opetet tamen quod hoc semper sit secundum totum conatum suum qui in plures portiones diuisibilis est.

¶ Ad tertium dicendum: quod quamuis actus vnius potentie impediat actum alterius potentie: si vnus non ordinetur ad alium: non tamen oportet quod totaliter tollat.

¶ Ad quartum potest solui per solutionem primi argumenti. Inauctoritate enim illa accipienda est scientia pro actu considerandi.

¶ Ad quintum dicendum: quod vnius motus possunt esse plures termini ad quem: ita quod vnus ordinetur ad alium.

¶ Uel potest dici secundum opinionem ponentium voluntatem posse intendere non sub aliqua ratione vna plura non ordinata inter se: quod tunc sunt duo actus intentionis imper fecti: eo quod nullus est a voluntate: nisi secundum aliquam diminutum portionem conatus: illius.

Ad primum argumentum ad partem aliam concludit voluntatem simul intedere plura sub aliqua vna ratione. Intendit enim natura per linguam gustum et loquelam inquantum concurrunt ad vnius completam operationem.

¶ Et secundum argumentum probat quod possunt simul intendi inquantum aliquo modo reducuntur ad vnum.

¶ Questio. IIII QUarto queritur vtrum possit esse idem actus respectu eorum que sunt ad finem et respectu finis. Et videtur quod non. Aug. 11. de triniae. ca. 6. dicit quod voluntas videndi senestram finem habet fenestre visio nem: et altera est que ex ista nectitur voluntas per fenestram videndi transeuntes. Cuius finis est visio transeuntium: ergo velle videre fenestram: vt videam transeuntes duosunt actus voluntatis: et tamen videre transeuntes fini: est ad quem ordinatur videre fenestram.

¶ Item actus distinguitur secundum obiecta per se. Sed id quod est ad finem et ipse finis plura sunt: et quodlibet eorum per se est obiectum voluntatis: quia in quolibet est aliqua ratio boni.

¶ Item velle illud quod est ad finem est electio. Sed motus voluntatis respectu finis est intentio. Non est autem idem actus intentio et electio.

¶ Item non est idem motus colorationis respectu coloris medii et extremi: ergo a simili nec idem actus voluntatis respectu eius quod est ad finem et respectu finis: cum se hebeant sicut extremum et medtium.

¶ Item si velle reficere pauperem propter vanam gloriam esset vnus voluntatis actus: cum velle reficere pauperem sit bonum: et velle vanam gloriam sit malum: idem actus voluntatis: simul esset bonus et malus: quod falsum videtur.

Contra secundum philosophum lib. 3 topi. vbi alterum propter alterum nihil magis eligendum: vtrumque quam vnum: quod non esset verum nisi illa duo essent vnum: ergo cum voluntas vult illud quod est ad finem propter finem est velle vnum.

¶ Item quod est ad finem se habet ad finem: sicut medium ad terminum. Sed transitus per medium spacium vsque ad terminum est vnus motus: ergo similie tendentia voluntatis ad finem per illud quod est ad finem est vnus actus.

¶ Item Anselmus de casu dia. ca. 13. dicit quod qui vult aliquid propter beatitudinem non vult aliud quam bea titudinem: ergo finis et id quod est ad finem accipiuntur sub ratione vnius obiecti voluntatis.

Respondeo quod voluntas potest moueri in finem et in illud quod est ad finem duplicite. Uno modo in quodlibet eorum absolute et secundum se: et sic sunt simpliciter duo voluntatis actus.

¶ Alio modo in id quod est ad finem propter finem: et sic est actus voluntatis vnus. Quia sic finis actus est ratio volendi id quod est ad finem: respectu autem obiecti et sue rationis per quam mouet bene est vnus actus. Sic enim obiectum et sua ratio per quam mouet sunt vnum obiectum formaliter per se et primo: et ideo vnicovisionis actu potest videri color et lumen: eo quod color non est motiuus visus: nisi secundum actum lucidi: vt vult philosophus. 2. de anima: et idem actus est quo video quantitatem et colorem: eo quod color est ratio videndi quantitatem.

Ad primum in oppositum dicendum: quod illa auctoritas Augustini intelligenda est secundum quod voluntas absolute fertur inuisionem fenestre: et etiam inuisionem transeuntium. Quod patet: quia cuilibet istorum actuum assignat finem suum: dicit enim quod voluntatis videndi senestram: finis est fenestre visio: et voluntatis videndi per fenestram transeuntes: finis est visio transeuntium. Cum autem voluntas vult aliquid non secundum se et absolute: sed in relatione ad finem: talis motionis non est finis duplex: sed vnus.

¶ Ad secundum cum dicitur: quod actus distinguuntur per obiecta per se: dicendum quod hoc intelligi debet de obiectis per se et primo: aliter enim essent duo actus videndi videre quantitatem per colorem. Sicut enim dicit Auic. 6 naturali. lib. 3. ca. 8. Sensibilia communia non apprehenduntur a sensibus particularibus per accidens: quamuis non appre hendantur: nisi per sensibilia propria: et tamen certum est quod est vnus actus videndi quo quantitatem video per colorem.

¶ Ad tertium dicendum: quod electio primo est respectu eorum que sunt ad sinem: inquantum sunt ordinabilia ad finem: intentio autem est respectu finis inquantum intenditur per illud quod est ad finem. Et ideo duo sunt motus. Sicut sunt duo motus ascensus et descensus: quamuis super idem spacium: secundum quod vult philosophus. 3. physicorum.

¶ Ad quartum dicendum: quod quando medium in motu se habet tantummodo vt medium: et non vt terminus in actu: tunc vnus est motus in terminum per medium: non autem cum medium est terminus in actu. Colorautem medius est terminus in actu motus colorationis: et ideo duo sunt motus in colorem medium et extremum. Cum autem volo id quod est ad finem non absolute: sed in relatione ad finem: id quod est ad finem ita habet rationem medii in isto actu quod non termini.

¶ Ad quantum dicendum: quod velle reficere pauperem propter vanam gloriam: talis actus simpliciter totus est malus formaliter malitia morali: aliqua tamen ratio bonitatis materialis ibi est. Quia pauper est debita materia refectionis. Non est autem inconueniens quod aliquis actus habeat aliquam bonitatem materialiter: et quod totus sit malus formaliter.

¶ Argumenta ad partem aliam procedunt de motu voluntatis in id quod est ad finem non absolute: sed in relatione ad finem.