Articulus 1

¶ Quaestio PRimo ostendo quovoluntas nralis et deliber ua non sit vna potentia: philosophus. 2. phy. distinea que sunt a natura contra ea que sunt ab ie lectu: ergo a simili vel multo fortius ea que sunt a distinguuntur contra ea que sunt a voluntate: quod esi eadem potentia esset voluntas naturalis et quia tunc quod esset a voluntate esset a natura. lib. 2ca. 21. voluntatem diuidit in natu¬ Sed sententialis est deliberatiua: ergo voluntas deliberatiua distinguitur contra naturalem: quod non esset verum si esset eadem potentia.

¶ Item per obiecta sola ratione differentia est realis potentiarum distinctio: intellectus enim et voluntas que sunt potentie realiter differentes obiecta scilicet verum et bonum: sola ratione differunt. Sed obiecta voluntatis naturalis et deliberatiue ratione differunt. Quia naturalis obiectum est bonum absolute deliberatiue bonum in relatione vel circumstantiatum: ergo videtur quod sint realiter distincte potentie.

¶ Item sicut voluntas praesupponit intellectum: ita intellectus pesupponit naturam: ergo sicut voluntas non est intellectus: ita videtur quod nec volutas nec intellectus sint natura.

Contra secundum Aug. 12 de trinitate ca. 4. superior portio rationis et inferior sunt eadem potentia realiter: et haec etiam superius ostensum est. Sed non minus videntur differre quam potentia naturalis et deliberatiua. Cum vna ordinetur ad eterna consulenda: alia ad temporalia tractanda: ergo voluntas naturalis et deliberatiua: realiter sunt vna potentia.

¶ Item per eandem potentiam vult homo finem et ea que sunt ad finem. Sed voluntas respectu finis dicitur voluntas naturalis: respectu eorum que sunt ad finem: voluntas deliberatiua: ergo eadem est potentia voluntas naturalis et deliberatiua.

Respondeo quod voluntas naturalis et deliberatiua est eadem potentia realiter: que moueri potest et naturaliter et deliberatiue: cuius motus naturalis: obiectum est bonum absolute: quod inquantum tale quantum est ex parte sua vniformiter mouet: et eius regula est naturalis cognitio intellectus et principium: voluntas sub ratione qua natura. Eius autem motus deliberatiui obiectum est bonum incomparatione ad aliud quod diuersimode mouet secundum diuersam sui comparationem ad diuersa: eius regula intellectus cognitio acquisita vel infusa: et in natura consiliante est a voluntate post intellus consiliationem: seu deliberationem.

Ad primum in oppositum dicendum: quo philosophus ibiaccipit naturam: prout est in rebus ratione carentibus.

¶ Ad 2m dicendum: quod illa diuisio voluntatis non est voluntatis diuisio in diuersas potentias: sed est in diuersos modos mouendi.

¶ Ad 2m dicendum: quod distinctio potentiarum non est secundum distinctionem obiectorum quoruncumque. Sed obieetorum formalium: que sunt prime rationes mouendi potentiam. Prima autem ratio mouendi voluntatem in ratione obiecti: est bonum generaliter dictum non sub ratione qua vniformiter mouens vel difformiter: et ideo plures differentie boni non requiruntur differentiam diuersarum potentiarum in appetitu rationali.

¶ Ad quartum dicendum: quod non est simile de comparatione voluntatis et intellectus ad naturam: et inter se: quia vtrumque eorum est natura: et ideo neutrum eorum distinguitur ab omni natura quamuis distinguantur a natura existente in rebus carentibus intellectu.

¶ Argumenta ad partem aliam gratia conclusionis possunt concedi.

¶ Questio. II SEcundo queritur vtrum actus voluntatis possit esse culpa. Et videtur quod non. Dio. 4. ca. de di. no. dicit quod malum est pter voluntatem: ergo voluntas nunquam vult malum.

¶ Item voluntas est liber rima. Sed posse peccare est contra libertatem. Unde Anselmnus in libro de libertate arbitrii: parum post principium: dicit quod ipotestas peccandi: nec est libertas: nec pars libertatis: ergo actus voluntatis nunquam potest esse peccatum.

¶ Item velle est inclinari in aliquid: nihil autem inclinatur nisi ad sibi conueniens. Sed omne conueniens voluntati est bonum: ergo voluntas nunquam vult nisi bonum.

¶ Item actum reponitur in specesartie per suum primarium et formale obiectum. Sed illud quod primo et principaliter est voluntatis motiuum in quolibet eius obiecte est ratio boni: ergo quilibet actus voluntatis est in specie bonorum actuum.

Contra Aug. I retrac. ca. 8. voluntas est qua peccatur: et recte viuitur.

¶ Item secundum philosophum libperyher. potestates rationales sunt ad opposita. Sed voluntas est potestas rationalis: ergo cum bonum velle et malum velle sint opposita: sicut voluntas potest velle bonum: ita et malum.

Respondeo triplex est velle scilicet naturale: et deliberatiuum et velle quod est ex surreptione. Primus actus non potest esse peccatum: quia illud velleest actus voluntatis: vt est natura. Et sicut dicit philosophus 8 phy. nihil est inordinatum eorum que natura et secundum naturam sunt. Secundus actus volendi et tertius: possunt esse peccata. Cuius veritas satis potest haberi per hoc quod superius ostensum est a voluntate creata sumpsisse malum originem.

Ad primum in oppositum dicendum: quod malum esse preter voluntatem intelligendu est sub ratione qua malum: malum enim per accidens est a voluntate: vt superius est ostensum.

¶ Ad secundum dicendum: quod voluntas nostra liberima est inquantum cogi non potest: tamen quia defectibilis est: non est ita libera: sicut diuina volutas quae deficere non potest: potestas tamen peccandi non est contra libertatem a coactione.

¶ Ad tertium cum dicitur: quod nihil incliinatur nisi ad sibi conueniens etc. dico quod verum est naturali inclinatione. Inclinatione tamen deliberatiua frequenter inclinatur aliquid per accidens in illud quod non est sibi conueniens: et hoc sufficit ad peccatum.

¶ Ad quartum dicendum: quod formale obiectum voluntatis non semper est ratio veriboni: siue boni simpliciter. Sed quandoque vult voluntas aliquid sub ratione boni: vt nunc: quod tamen est malum simpliciter. Et hoc est peccare. Unde formale voluntatis obiectum est ratio boni que extenditur ad rationem boni simpliciter et boni secundum quid: quod tamen est simpliciter malum.

¶ Questio. III Tertio queritur vtrum eodem actuvoluntatis possit velle bonum: et nolle malum. Et videtur quod sic: quia in motu locali accessum et recessus: sut vnus motus: ergo a simili in motu voluntatis recessus a malo quod est nolle malum: et accessus ad bonum qui est velle bonu sunt vnus motus.

¶ Item sicut dicit philosophus. 5. ethi. ca. 6. in boni ratione sit minus malum ad maius malum: ergo a simili non malum respectu mali habet rationem boni Sed nol le malum est velle non habere: vel non esse malum: ergo cum non habere malum rationem boni hebeat: vt probatum est: codem actu potest voluntas nolle malum et velle bonum.

¶ Item nolle malum est nolleabsentiam boni debiti: sed nolle absentiam boni debiti est velleeius praesentiam: sicut nolle absentiam luminis est velle eius presentiam: ergo eadem actu potest voluntas nolle malum et velle bonum.

¶ Item voluntas non potest simul esse in duobus actibus. Sed certum est quod simul potest nolle malum et velle bonum: ergo sunt idem actus.

¶ Item secundum philosophum id est de generatione: corruptio vnius est genratio alterius: ergo similiter abiectio mali que est nolle malum est inductioboni que est velle bonum.

¶ Item eodem actu intelligo paulum esse bonum et non malum: quia in bono includitur ratio non mali: ergo similiter eodem actu volo bonum: et nolo malum illi bono oppositum. respectu duorum obiectorum non est vnus vooni luntatis actus. Sed bonum et malum sunt duo voluntatis obiecta: ergo respectu boni et mali non potest esse vnus voluntatis actus.

¶ Item non minus videntur vnus actus moueri ad repellendum malum: et moueri ad declinationem mali vel fugam: quam nolle malum: et velle bonum. Sed velle repellere malum: et fugere malum: duo motus sunt: scilicet audacia et timor: ergo duo motts sunt: nolle malum et velle bonum.

Ad istam questionem dicunt quidam: quod duplex est act voluntatis. Unus simplex qui est respectu eius quod est ad finem tantum vel respectu finis tantum. Alius compositus qui est repectu eius quod est ad finem: non est absolute: sed in relatione ad finem: qui actus dicitur compositus: non quia ibi sint actualiter duo actus. Sed quia resolubilis est in duos actus scilicet in actum volendi illud quod est ad finem absolute: et inactum volendi finem ipsum. Cum ergo homo vult non habere malum non absolute: sed in relatione ad adeptionem boni: videtur esse vnus voluntatis actus: secundo modo dictus. Cum ergo velle non habere malum: idem sit quod nolle malum: videtur quod possit esse idem actus nolle malum: et velle bonum.

¶ Sed sic ponentes decipiuntur in sua positione: non enim idem est velle non habere malum: et nolle malum: sed sunt duo motus voluntatis consequenter se habentes: ex hoc enim quod homo vult non habere malum qui est motus voluntatis in aliquid tanquam sibi conueniens. Ex hoc mouetur contra malum tanquam contra sibi discoueniens: et talem motum importat nolle malum. Importat enim motum odii respectu mali: motus autem voluntatis in id quod est ad finem in relatione ad finem se habet ad vtrumque eorum: sicut ad conueniens volenti. Et ideo non oportet quod si ille motus sit vnus: quod propter hoc nolle malum propter adeptionem boni sit vnus motus.

¶ Dicendum ergo quod voluntas nostra non potest vno actu nollemalum et velle bonum: nolle enim malum est odire malum: velle bonum est amare bonum: amor autem et odium si sunt respectu eiusdem sunt duo motus contrarii. Si autem sunt respectu oppositorum sunt duo motus consequenter se habentes. Non sic autem dicendum est de velle bonum: et non velle malum: quia non velle malum: nullum dicit actum: et ideo in volendo bonum et non volendo malum: non oportet quod sint duo actus.

Ad primum in oppositum dicendum: quod quamuis in motu locali recessus a termino a quo et accessus ad terminum ad quem sint vnus motus. Ex hoc tamen non sequitur quod nolle malum et velle bonum: sint vnus voluntatis actus: quia nolle malum non tantum dicit recessum a malo: sed motum voluntatis contra malum. Sed quia voluntas quantum accedit ad bonum tantum recedit a malo: et volendo bonum accedit ad bonum: ideo per vnum actum voluntatis qui est velle bonum: voluntas recedit a malo et accedit ad bonum.

¶ Ad secundum cum dicitur quod nolle malum est velle non habere malum etc. dico quod falsum est: immo sunt duo motus consequenter se habentes: vt in corpore quaestionis visum est.

¶ Potest tamen dici quod non est intellectus philosophi quod minus malum: et non malum importent aliquam rationem boni secundum rei veritatem. Sed vult differe: quod sicut iniustum faciens plus habet de bono: et iniustum passus minus. Ita in malo est contrarium: et quod eiusdem rationis est plus de malo et minus de malo quantum ad ruptionem equalitatis que debet obseruari iniustitia distributiua: sicut plus de bono: et minus de bono.

¶ Ad tertium soluendum est per interpretationem minoris: absentia enim boni debiti apprehenditur: vt aliquid repugnans voluntati contra quod mouetur voluntas nolendo. Presentia autem boni debiti apprehenditur vt aliquid conueniens voluntati ad quod inclinatur volendo. Unde sunt duo motus consequenter se habentes.

¶ Ad quartum dicendum: quod maior falsa est: voluntas enim potest esse in duobus actibus quorum vnus est ratio alterius: velle autem bonum ratio est nolendi malum sibi oppositum: et etiam in duobus actibus quorum vnus est perfectio alterius: vnde potest simul velle bonum et velle se hoc velle: et tamen sunt duo actus.

¶ Ad quantum dicendum: quod non fuit intentio philosophi: quod corruptio vnius contrarii esset alterius genetatio: sed quod ad corruptionem vnius: sequitur generatio alterius: quia natura non intendit corruptionem: nisi propter generationem.

¶ Ad sextum dicendum: pro si eodem actu possum intelligere paulum esse bonum: et non esse malum: eodem actu possum velle habere bonum: et non habere malum: sed ex hoc non sequitur quod eodem actu possim velle bonum: et nolle malum: quia vellebonum: et velle non habere malum est motus inclinationis ad ipsum bonum. Sed nolle malum est motus repugnantie contra malum

¶ Dici tamen potest quod paulum esse bonum: et ipsum non esse malum: non intelliguntur vno actu: nisi sub aliqua ratione communi: et sub aliqua etiam ratione communi eodem actu possum velle ipsum esse bonum et non malum: non tamen eodem actu possum velle ipsum esse bonum: et nolle ipsum esse malum: propter rationem superius dictam.

¶ Argumenta ad partem aliam gratia conclusionis possunt concedi. Minor tamen argumenti secundi falsa est: multo enim plus differunt timor et audacia: quam amor et odium respectu oppositorum.