Articulus 2

Quaestio I. PRimo ostendo quod non omne peccatum sit volantarium omne ex deliberatione voluntatum potest vitari. Sed non omnia peccata possunt vitari. dicit enim beatus Ioan. in primo cantee. cap. I. Si dixerimus: quoniam peccatum non habemus nos ipsos seducimus et veritas in nobis non est: ergo non omne peccatum est voluntarium ex deliberatione: neque voluntate naturali: quia illa non peccat.

¶ Item Glo. super illud Prouerb. 24. Septies cadit iustus etc. dicit quod per ignorantiam: vel obliuionem: vel surreptionem: per necessitatem: per fragilitatem carnis singulis diebus: vel inuiti: vel nolentes frequenter peccamus. Sed si inuiti peccamus non omne peccatum est voluntarium

¶ Item Aug. 3 libo de libe. arbitrii longe post medium dicit: quod sunt quedam necessitate facta improbanda vt homo vult recte facere: et non potest

¶ Item motus surrepto¬ ri non sunt a voluntate deliberatiua: sed aliquando ex surreptione peccamus: ergo non omne peccatum est voluntate deliberatiua: voluntarium ergo cum nullum peccatum sit voluntarium voluntate naturali: non omne peccatum est voluntarium.

Contra Aug. in libro de vera relig. prope medium locum inter principium et medium libro dicit quod si voluntate non malefacimus nemo obiungandus omnio: aut moueudus est: quibus sublatis christiana lex disciplina omnis religionis auferatur necesse est: voluntate ergo peccatur.

¶ Item demonstrato quo cumque peccato: ita potest dici voluntarium quod per voluntatem potest vitari vel potuit praecaueri: ergo videtur quod omnia simul ita sunt volutaria: quod per voluntatem possunt vitari vel potuerunt praecaueri.

Respondeo omne peccatum esse voluntarium tripliter potest intelligi. Uno modo a voluntate vt a causa primo et remota quae fuit voluntas alterius persone ab illa persona: in qua est peccatum: et sic peccatum originale voluntarium dici potest vnde Aug. 1. li. retrac. ca. 12. Illud quod in peruulis dicitur originale peccatum: cum ad hoc non vtantur arbitrio voluntatis non absurdum vocatur: etia voluntarium: quia ex prima hominis mala voluntate contractum: factum est quodam modo hereditarium.

¶ Alio modo a voluntate vt a causa proxima et immediata: ita vt sit voluntarium non tantum modo quodlibet peccatum per se diuisim: sed est omnia sint voluntaria coniunctim: et sic peccatum mortale actuale voluntarium est. Demon strato enim quolibet mortali peccato: homo per voluntatem potest illud vitare: et omne mortale peccatum simpliciter: ita vt per voluntatem cum ad iutorio gratiae dei: potest ducere totam vitam absque hec: quod per omissionem vel commissionem incidat in aliquod mortale peccatum.

¶ Alio modo potest intelligi peccatum esse voluntarium a voluntate: vt a causa proxima et immediata quae est propositia peccantis voluntas: ita vt possit vitari: vel praecaueri eorum quodlibet in particulari: sed non in vniversali: et sic peccatum veniale est voluntarium: demtrato enim quolibet venia li peccato singulari vere potest dici: quod homo potest illud vitare: aut quod potuit praecauere: non tamen est possibile de lege communi: quod homo in statu nature lapse vitam pertranseat: habens vsum libe. arbitri absque omni peccato veniali. Quibus praedictis concordat illud verbum Aug. 1. libro retract. ca. xi. quod adducit est magister in littera: non falsum est: quod dixi vsque a deo peccatum voluntarium malum est: vt nullo modo sit peccatum si non sit voluntarium. hoc enim verbum dixerat in libo de vera relig. Secundum et tertium argumentum ad primam partem procedunt de peccato veniali in vniversali: et sic verum est: quod non omne peccatum est voluntarium: ita vt per voluntatem possit homovitare ne vnquam incidat in aliquod veniale peccatum: quamuis quodlicet signatum possit ab ipso vitari vel praecaueri: sicut in naui existen te in mari in locis pluribus perforata: posset nauta obturare: quodlibet singulare foramen sibi demtratum: non tamen omnia sunt: et ideo quamuis posset prohibere introitum aqua per vnum foramen: non tamen posset prohibere omnem aque introitum: quia dum vnum obturaret aqua per alia intraret. Primum et 4tum non plus concludunt nisi quod non otumne peccatum: etiam in singulari est voluntarium voluntate deliberatiua: et hoc est verum: quia peccare possumus venialiter volendo aliquid illicitum ex surreptione. Primum argumentum ad partem aliam concludit omne peccatum esse voluntarium: eo modo quo expositum est in corpore quaestionis.

¶ Ad 2m quod vt concludere quod omne peccatum veniale possit vitari et in vniversali: dicendum quod in processu eius est fallatia: sicut si argueretur sic. Iste potest vitare ne deiiciatur ab isto homine signato vt ab herode: et est ne deiiciatur a lisia: et sic de pluribus aliis diuisim: sic potest vitare ne deiiciatur ab omnibus simul. Sic dico quod non valet argumentum homo potest vitare quodlibet peccatum veniale diuisim: ergo potest simul omnia vitare.

Quaestio II. SEcundo queritur vtrum voluntas sit omnis peccati subiectum. Et videtur quod sic. dicit Magister in littera: et sumitur ab Aug. libro de duabus animabus post medium: quod nusquam nisi in voluntate peccatum est: ergo voluntas est cuiussibet peccati subiectum.

¶ Item illud quod denominatur ab accidente subiectum est illius accidentis: sed nulla potentia in homine dicitur pecca¬ trix nisi ipsa voluntas: ergo ipsa est peccati subiectum: et nulla alia.

¶ Item Anselmus libro de concep. virg. non multum post principium. Iustitia est rectitudo voluntatis propter se seruata: et parum post dicit quod iustitia non potest esse nisi in voluntate: quire nec iniustitia. Sed in eodem libro parum ante verba praeallegata dicit quod omne peccatum est in iustitia: ergo omne peccatum est in voluntate.

Contra Infidelitas est peccatum: sed infidelitas est in intellectu: sicut in subito non in voluntate: ergo voluntas non est cuiusset peccati subiectum.

¶ Item secundum philosophum. 2. Top. opposita nata sunt fieri circa idem. Sed peccatum opponitur actui virtuoso. Actus autem virtuosus tantum non est in volutate: sie in subieato: sed est in intellectu. Unde philosophus. 1. libro ethi. ca. vltimo diuidit virtutes in intellectuales et moraliter: ergo non omne peccatum est in voluntate sicut in subieanto: sed est aliquod in intellectu.

Respondeo secndum quosdam quod omne quod est principium actus voluntarii: potest in nobis effepeccati subiectum. Actus autem voluntarii dicuntur non solum illi qui eliciuntur a voluntate: sed est illi qui a voluntate imperantur: vnde sola voluntas non est subiectum peccati: sed omnes ille potentie: que possunt moueris per voluntatem ad suos actus vel ab eis reprimi ad quod sequitur quod voluntas non est subiectum cuiusset peccati.

¶ Sed contra si hoc ratio esset bona posset per similem modum concludi: quod membra corporis essent subiectum peccati: cum maxime per voluntatem possunt ad suos actus moueri et ab eis reprimi.

¶ Alio modo potest responderi dicendo: quod in peccato possunt tria considerari scilicet ipse actus vel eiusdem omissio: et ipsius actus vel omissionis eius deordinatio: et ratioculpabilitatis ipsius deordinationis. Hic enim loquimur de peccato accipiendo ipsum pro culpa: quod ideo dico quia vt superius visum est. dist. huius li. 21. Differentia est aliqua inter culpam et peccatum. Accipiendo vtrumque proprie. Si loquamur de peccato modo primo sic planum est: quod voluntas non est cuiusset peccati subiectum: quia aliqua alie potentie potest esse subiectum illius actus qui est peccatum. Idem dico siloquamur de peccato: quantum ad deordinationem actus: hoc excepto: quia actus deordinatus potest esse in alia potentia a voluntate: sicut in subieto immediato: deordinatio autem actus est in ipso actu: sicut in immediato subito: et mediante ipso actu est in potentia: sicut in subieto. Si autem loquamur 3o modo: sic dico quod omne peccatum est in sola voluntate: sicut in subieanto: quia ratio culpabilitatis actus deordinati est in sola voluntate: sicut in subito.

Ad primum cum dicitur: quod nusquam nisi in voluntate peccatum est. Dico quod verum est: sicut in causa.

¶ Uel potest dici quod illud verbum intelligitur quantum ad rationem culpabilitatis: quae est in sola voluntate sicut in subieato.

¶ Ad secundum dicendum: quod maior falsa est: si vniverliter accipiatur: honoratus enim denominatur ab honore: qui tamen secundum philosophum. I ethi. ca. 6. magis esse videtur in honorantibus quam inhonorato: agens etiam denominatur ab exteriori actione: quiae tamen secundum philosophum. 3. phy. est in passo. sicut in subianto: ita dico quod potest voluntas dici peccatrix propter peccatum quod non est in ea: sicut in subto: quia est ab ea tamquam a mouente: et est alia potentia: sicut a voluntate mota.

¶ Uel potest dici ad minorem quod quamuis sola voluntas sit peccatrix: secundum quod peccatum accipitur e3 culpa: eo quod in ipsa sola est ratio culpabilitatis: vt visum est: tamen alie potentie deordinari possunt in actibus suis.

¶ Ad 3m cum dicitur quod omne peccatum est iniustitia. Dico quod hoc intelligitur de iniustitia generaliter dicta non de iniustitia specialiter dicta: que est in voluntate sicut in subieto.

¶ Argumenta ad partem aliam procedunt de peccato secundum primum modum et secundum qui expositi sunt in corpore questionis.

Quaestio III. Tertio queritur vtrum puuitri sit ipsius voluntatis proprium. Et videtur quod non. Quia pena contracta est pena. Sed in carentibus vsum voluntatis est pena contracta: vt patet in paruulis: ergo puniri non est proprium voluntatis.

¶ Item pena voluntarie assumpta non est punitio voluntatis. Sed in multis bonis hominibus est pena voluntarie assumpta: ergo puniri non est proprium voluntatis.

¶ Item carem tia visionis dei pena est: sed illa carentia magis pertinet ad intellectum: quam ad voluntatem: ergo puniri non est proprium voluntatis solius.

Contra secundo libro de articum fidei propotione. 165s. Ddicitur voluntati hominis quantum in ipsa est peremium et penam equunest compensari super quod verbum dicit commentum: quod praemium et pena secundum magis et minus inferenda sunt prout voluntas in bono vel malo fuerit intensa: ergo videtur quod praemium et pena solam respiciant voluntatem: ex quo per comporsitionem. ad eam mensurantur.

¶ Item Alanus. 73 propositione de maximis theologie dicit penes voluntatem esse omne meritum. Sed praemium et pena respiciunt meritum et demeritum: ergo solius voluntatis est proprium peremiari et puniri.

Respondeo quod de pena possumus loqu u scilice communisfime: prout accipitur pro quaecumque lesiua passione cum apprehensione eiusde: et sic pena non respicit solam voluntatem. Sic enim est pena in brutis animalibus. Certum est enim quod sensibiliter affliguntur. Sed sic non dicitur pena a puniendo: quia afflictionem illam non demeruerunt.

¶ Alio modo possumus loqui de pecea communiter scilicet prout se extendit ad omnem dolorem qui non potuisset esse in statum innocentie: et sic pena est in membris corporis humani: Dolent enim et dolor in eis durante statu innocentie esse non potuisset.

¶ 3o modo proprie scilicet pro lesione: per quam lesus miser efficitur: et sic dico quod quantum ad suum completum esse solam respicit voluntatem. Nemo enim miser est ex sola lesione. Sed ex hoc quod leditur et scit se ledi et non vltra se ledi: vnde miseuntia proprie loquendo non potest esse nisi in creatura rationali vnivesal intellectuali.

¶ 4uo propriissime inquantum est nocumium nature: et insttrum divinae iustitie: siue iquantum est passio et vltio: et sic dico quod pena solam respicit voluntatem: deus enim non vlciscitur se: nisi de voluntate: vnde quamuis affligantur corporis membra: non tamen deus vlciscitur se de membris: sed de volunta te in afflictione membrorum vnde Anselmus libro de concep. vergi. cap. 4. sic aiti. miratur forte aliquis cur pro culpa voluntatis membra puniuntur et sensus: verum non ita est: non enim punitur nisi voluntas: nam nihil est alicus pena: nisi quod est contra voluntatem: et nulla res penam sentit: nisi quae habet voluntatem: membra autem et sensus per se nihil volunt: sicut igiater voluntas in membris et sensibus operatur: ita in ipsis illa torquetur aut delectatur.

Ad primum in opositum dicendum: quod afflictio peruulorum pro prie loquendo non est pena: nisi imque inum talis afflictio per deordinationem voluntatis primi parentis est exorta: inquantum tamen pena dicitur afflictio causata ex sensu lesionis quam refugit sensibitur appetitus quae durante statu innocentie: non fuisset sic pena est.

¶ Ad 2m dicendum: quod pena voluntarie assumpta: et si non fit contra deliberatiuam voluntatem: est tamen contra naturalem: vnde non attigit ad plenam rationem pene propriissime dicte: nec est proprie.

¶ Ad 3m dicendum: quod carentia visionis dei pena est proprie loquendo inquantum ipsa displicet voluntati.

¶ Argumenta ad partem aliam procedunt de pena 4o modo dicta.