Articulus 2

Quaestio I. PRimo ostendendo quod transeunte actu peccati non remaneat homo obligatus ad aliquam penam. Boe. 3 lib. Top. dicit vbi effectus est causa abesse non posse. Sed actus peccati est causa obligationis ad penam: ergo hoc obligatio non potest manere postquam actus peccati desit esse.

¶ Item obligatio ad penam est aliquid positiuum peccatum fuisse non dicit aliquid actu positiuum: ergo actum peccati fuisse in isto non potest esse causa remanente obligationis ad penam.

¶ Item obligatio ad penam est aliqua relatio positiua: sed talis relatio non manet nisi manente aliquo fundamento eius positiuo est Cum ergo actu peccati transeunte nihil in homine remaneat positiuum: quod sit illius obligationis fundamentum videetur quod ipso transeunte nulla remaneat ad penam obligatio.

¶ Item quod fuit non potest non fuisse: ergo si fuisse peccatum in isto esset ratio remanentie obligationis ad penam: ipsa obligatio etiam non posset non manere: quod falsum est.

Contra quia nullus iuste punitur nis debitor pene: sec peccator post actum peccati iuste punitur: ergo et post actum peccati remanet debitor pene.

¶ Item post actum virtutis remanet meritum glorie: ergo similiter post actum peccati demeritum pene.

¶ Item Magister in littera vult hoc idem.

¶ Respondeo quod actu peccati transeunte remanet reatus quae est obligatio ad penam. Lex enim diuina peccatum prohibet et immobiliter statuit: vt qui peccauerit puniatur: et ideo quamuis actus peccati transierit ille qui peccauit remanet obligatus ad penam: per diuine legis statutum qousque pro illo peccato fuerit satisfactum. Sicut videmus quod cum lex humana aliquid prohibet fieri et statuit: vt illud prohibitum faciens aliqua pena determinata puniatur. Si aliquis illud prohibitum commiserit remanet obligatus ad penam: quamuis actus commissionis transerit quousque pro lllo peccato fuerit satisfactum.

Ad primum in oppositum cum dicitur: quod actus peccati est causa obligationis ad penam etc. Dico quod non est causa proxima et immediata de qua maior argumenti est intelligenda. Sed defectus quidam causa in anima per actum peccati qui est priuatio alicuius gradus propinquans ipsius anime ad deum: cuius defectus actus peccati fuit causa efficiens non conseruans: vnde remanet transeunte actu peccati.

¶ Uel potest dici quod hoc statutum diuine legis scilicet quae peccauerit puniatur cum hoc quod est istum peccasse est casa obligationis istius ad penam: et hoc statutum manet: et istum peccasse: etiam manet obiectiue in legislatoris cognitione: hoc enim adeo cognitum est. Ad asdicunt aliuo quod obligatio ad penam non est aliqud positluum: dicit. n. pena priuationem alicuius namlis boni: vt de. lectationis et quetis

¶ Sed hoc solutio non videtur sufficere: pena enim non tantum dicit priuationem delectationis: sed positionem tristitie et doloris quae sunt res positiue.

¶ Dicendum ergo ad argumentum quod quamuis peccatum fuisse in isto non dicat praesentialiter aliquid positiuum in re: dicit tamen aliquid a legislatorem qui deus est cognitum et diuine legis statutum scilicet quod qui peccauerit puniatur aliquid dicit positiuum. hoc autem duo vt praedictum est: sunt casa obligationis alicuius ad penam quousque pro peccato fuerit satisfactum.

¶ Ad tertium patet solutio ex iam dictis: fundamentum enim id est causa ipsius obligationis positiua manet vt declarari potest ex praedictis.

¶ Ad quartum dicendum quod peccatum in isto fuisse non est praecisa ratio remanentie obligationis ad penam: sed cum diuine legis statuto quod quidem statutum non est: vt qui peccauerit semper remaneat obligatus ad penam: sed tantum quousque peccato fuerit satisfactum.

¶ Argumenta ad partem oppositam gratia conclusionis possunt concedi.

Quaestio II. SEcundo queritur vtrum propter omne peccatum ex deliberatione commissum obligetur peccans ad penam eternam. Et videtur quod sic: propter peccatum enim mortale obligatur peccator ad penam eternam. Sed omne peccatum ex deliberatione commissum est mortale quia sic peccans actum suum non refert in deum nec actu nec habitu: natura finem vltimum statuit in creatura: quod est ipsa creatura frui: ergo omne tale peccatum obligat ad penam eternam.

¶ Item omne peccatum ex deliberatione commissum grauius videtur quam originale peccatum: cum non fit commissum a persona ipsum habente. Sed peccatum originale obligat ad penam eternam: ergo multo fortius omne peccatum ex deliberatione commissum.

¶ Item omne peccatum quod auertit peccantem a deo obligat ad penam eternam. Sed omne peccatum ex deliberatione commissum auertit a deo: dicit enim Ber. de precepto et dispen. 24. ca. quod omne peccatum contra dei mandatum praesumitur: sed quod praesumitur contra dei mandatum auertit a deo: ergo omne peccatum ex deliberatione commissum obligat peccantem ad penam eternam.

¶ Item peccatum mortale non excedit veniale in infinitum. Sed cum mortale obliget ad penam eternam si veniale non obligaret ad penam eternam excederetur a mortali in infinitum: omne ergo peccatum tam mortale quam veniale obligat ad penam eternam.

¶ Item a decidit in veniali peccato sine gratia pro illo eternaliter punitur: quia manente culpa manet pena: ergo peccato veniali debetur pena eterna secundum se: sed constat quod peccato mortali debetur: ergo omne peccatum quodcumque sit illud obligat ad penam eternam.

Contra Magister in praesenti dist. dicit peccatum mortale obligat pene eterne: veniale pene temporali. Sed aliqua peccata ex deliberatione commissa venialia sunt: vt occasione solatii ex deliberatione dicere aliquod mandatum iocosum: ergo non omne peccatum ex deliberationem commissum obligat ad vitam eternam.

¶ Item Apoc. 20. dicitur de pena eterna quod est mors secunda: ergo omne peccatum obligans ad talem penam est mortale. Sed non omne peccatum ex deliberatione commissum mortale est: quia non omnis ex deliberatione peccans facit contra vnum de. x. praeceptis: ergo non omne peccatum ex deliberatione commissum obligat ad penam eternam.

Ad istam questionem dixerunt aliqui quod omne peccatum ex deliberatione commissum obligat ad penam eternam: quia omne tale peccatum mortale est. Quod sic declarant secundum Aug. lib. 83. q. q. 30. omnis humana peruersio est fruendis vti velle atque vtendis frui: frui ergo re vtenda mortale peccatum est. creaturam autem non debemus ama¬ re fruendo: sed vtendo: ex quo sequitur quod frui creatura morta le peccatum est: secundum autem Aug. I. de doc. christiana non multum post principium: frui est amore imherere alicui rei propter seipsam: ergo amare creaturam ex deliberatione: propter seipsam mortale peccatum est. Sic autem amat eam omnis extra deliberatione peccans: quia amorem suum non refert in deum: nec actu: sec habitum: quia si amorem suum in deum referret amando creaturam non peccaret. Restat ergo quod omnis ex deliberatione peccans mortaliter peccat: quia creaturam propter seipsam amat finem suf amoris statuendo in ea

¶ Sed hoc opi. minus est dura: multi enim ex deliberatione faciunt multas leues deordinationes quas non facerent si faciendo mortaliter peccare crederent. Est est irrationalis: quia non tantum cadit deordinatus voluntat actus a ratione peccati mortalis propter imperfectionem actus: sicut sunt deordinati actus voluntatis procedentes ex surreptione. Sed etiam prter conditionem actionis exterioris volite: quae non est contra vnum de. x. primeceptis: nec implicite: nec explicite: nec directe: nec indirecte sicut interdum comedere fructus ad satisfaciendum sensibili appetitui: quorum comestionem scit homo corpori suo non prodesse: nec tamen grauiter nocere: hoc enim regulare est quod numquam homo mortaliter peccat: nisi omittendo vel committendo sit transgressor praeceptis directe vivel per equalentiam cui praecepto de necessitate obedire tenetur. Ron autem pro contraria opinione non cogit: frui enim creatu ra est ei amoreaiherere propter seipsam tamquam: propter finem vltimum: et principalem. Sic autem numquam a materia nisi quando eius amor diuino amori praeponitur: multi autem amant aliquando ex deliberatione creaturam qui quamuis illum amorem non referant in deum: nec actu nec habitu: eo quod res illa amata in deum referibilis non est propter eius deordinationem: sicut est mendacium leue dictum causa solatii: qui tamen illam creaturam minus diligunt: quam deum: quia si propter hoc scirent se a diuino amore sepaerandos ab amore illius creature recederent: quamuis ergo talem creaturam diligant propter se: non tamen ipsum constituunt principaliorem finem in appetitu suo: quam ipsum deum: quia eius amorem amori diuino non praeponunt. Contingere enim potest quod aliquis diligat aliquam rem non propter amicum: quem tamen plus diligit icomparabiliter quam illam rem.

¶ Uater ergo mihi dicendum ad quaestionem: quod non omne peccatum ex deliberatione commissum obligat peccantem ad penam eternam per se: quia sic solum peccatum mortale obligat ad illam: vt declrabo. Sed non omne peccatum ex deliberatione commissum est mortale: vt iam probatum est. Quod autem solum peccatum mortale obliget ad penam eternam. Declaro sic. Peccatum enim mortale excludit a peccatore gratiam gratum facientem: sine qua non potest ille qui peccatum sufficienter satisfacere pro peccato: et quia per diuine legis statutum: ille qui peccauit: manet obligatus ad penam quousque pro peccato fuerit sufficienter satisfactu moderamine divinae mene compensato: ideo peccatum mortale hominem obligat ad penam eternam. Sed hoc obligatio in penam temporalem commutatur: si ille qui peccauit ad deum reuertatur per condi gnam poenitentiam: quia talis poenitentia: gratia gratum faciente formatur: peccatum autem veniale quia volutatem non auertit a deo: quamuis sit ad auersionem quaedam dispotmio loquendo de dispositione quae non est necessitatis: ideo non excludit gratiam gratum facientem ab illo in quo est. Et quia per gratiam gratum facientem ille qui peccauit sufficienter potest satisfacere pro peccato: ideo propter peccatum veniale per se nullus obligatur ad penam eternam.

¶ Ex dictis patet solutio istarum quatuor questionum: vtrum peccatum mortale obliget ad penam eternam. Et vtrum peccatum veniale obliget ad penam eternam. Et vtrum peccatum veniale conueniat cum mortali in auersione a deo. Et vtrum aliquis ex deliberatione possit venialiter peccare.

Ad primum in oppositum dicendum: quod minor est falsa: et ad eius probationem responsum est per datam responsionem rationi pro opinione comtraria in corpore quaestionis.

¶ Ad secundum dicendum: quod simpliciter peccatum originale grauius est quam peccatum veniale: etiam ex deliberatione commissum: quia originale non potest simul stare cum gratia gratum faciente: et obligat ad carentiam visionis dei in perpetuum: nisi fuerit remissum. Peccatum autem veniale potest simul stare cum gratia gratum faciente siue commissum sit ex surreptione vel ex deliberatione.

¶ Ad tertium dicendum: quod minor fal¬ sa est: quia vt visum est: ex deliberatione potest aliquando conmitti veniale peccatum. Nullum autem peccatum veniale: per se auertit a deo: nec separatur: quamuis enim per peccatum veniale inordinate extendatur peccans ad creaturam non tamen ita plene ad eam conuertitur: quod illam statuat in appetitu suo pro termino principali: et ideo non oportet: quod per talem inordinatam extensionem ad creaturam homo separetur a deo. Et potest adhuc poni grossum exemplum in motu locali: cum enim homo principaliter transfert se ad terminum ad quem: et totaliter separatur a termino a quo. Sed cum se extendendo versus terminum ad quem non moueatur nisi partialiter adhuc potest remanere in termino a quo: quamuis per illam extensionem propinquior sit separationi a termino a quo primum exipium competit peccato mortali: et secundum peccato veniali. Dicas ergo quod Ber. prsimallega ta auctoritas aut intelligi debet de mortali peccato: aut hec praepositio contra extenditur non tantummodo ad deordinationem: que est contra mandatum: sed est ad deordinationem que disponit et inclinat ad transgressionem mandati: si materia datum ibi sumatur pro precepto.

¶ Ad quartum cum dicitur: quod peccatum mortale non excedit veniale in infinitum etc. Dico quod quamuis actus peccati mortalis inquantum est quaedam natura non excedit actum peccati venialis in infinitum: tamen si conside rentur in esse moris: mortale in infinitum excedit veiale: quia per mortale peccatum: bonum creatum quod finitum est bono increato quod est infinitum praeponitur: non autem per veniale peccatum: et ideo in genere moris distant in infinitum.

¶ Ad 5m dicendum: quod impossibile est quod homodecedat in solo peccato veniali sine gratia: quia nihil excludit gratiam ab homine: nisi mortale peccatum: et ideo qui decedit sine gratia: decedit in mortali peccato: non concludebat ergo argumentum: quod venia li debeatur pena eterna per se: sed inquantum est coniunctum cum mortali peccato actuali: vel originali: et sic non est inconueniens: quod puniatur pena eterna: quia nullum peccatum: siue sit veniale: siue sit mortale remitti potest sine gratia gratum faciente: et quamdiu cul pa non est remissa: semper manet obligatio ad penam.