Articulus 2

¶ Questio. I PRimo ostendo quod et aliquod malum non principiatum quod est causa aliorum malorum. Quia contrariorum contrarie sunt cause: bonum autem et malum sunt contraria. Cum ergo omnium bonorum creatorum causa sit vnum primum bonum increatum. Ergo omnium malorum principiatorum causa est vnum malum primum non principiatum.

¶ Item omne per accidens reducitur ad per se. Sed bonum non potest esse causa mali: nisi per accidens: vt ostendetur in hac eadem distin. Ergo oportet quod productio mali reducatur ad aliquod primum malum a quo sit per se.

¶ Item philosophus. 10. meta. dicit quod in vnoquoque genere est aliquid primum quod est mensura eorum: que sunt in illo genere: ergo videtur quod similiter sit in coordinatione malorum. Sed quod est primum aliquorum: et eorum mensura causa est eorum: ergo est aliquod primum malum quod aliorum malorum est causa.

Contra eo quod non est principiatum nihil est prius: Sed omni malo est aliquid prius: quia malum est priuatio in alio existens. Subiectum autem naturaliter prius est priuatione que est in eo: ergo nullum est malum non principiatum: non est ergo prima origo mali ab aliquo malo.

¶ Item omne ens non principiatum deus est: ergo si esset aliquod ens malum non principiatum a quo essent alia mala deus esset: et sic essent duodii: vnus bonus et alius malus: quod falsum est. Probat enim Damasce. primo libro capitulo quinto. Impossibile esse plures deos.

Respondeo quod non est aliquod malum non principiatum quod sit causa aliorum malorum: malum enim vt superius dictum est: priuatio est boni debiti in eo in quo est: ergo in omni re partim bona et partim mala est potentia vel aptitudo ad habendum aliquam perfectionem quam non habet ad quod sequitur illam rem esse compositam ex actuali et possibili. Unde de Auicen. 4. metaphysice: capitum. secundo. vbi fuerit malum ibi est aliquid in potentia aliquo modo. Sed quod est possibile inquantum possibile: imperfectum est. Unde Auicen. 4. metaphysi. capitum. secundo. Dicit quod potentia est imperfectio: quod autem est imperfectum non est sunme ens: ergo impossibile est quod aliquid partim bonum partim malum sit summe ens. Sed omne principium non principiatum: est summe ens: non enim eo potest esse aliquid prius: ergo nec potest esse compositum ex pluribus: quia componentia ordine nature priora sunt composito: nec componibile cum alio: nec aliud sibi: quia iam esset ibi cum actualitate possibilitas: et ita iam esset aliquid prius eo. Purus enim actus prior est omni re habente possibilitatem. Cum secundum philosophum. 9. metaphysice. actus prior sit potentia. Principium ergo non principiatum summe simplex est: et a nullo dependens: quia nihit est prius eo: ergo oportet quod sit purum esse a nullo dependens: hoc autem esse est summe ens. Sequitur ergo quod non potest esse aliquod principium non principiatum partim bonum et partim malum: nec etiam pure malum quia superius probatum est: quod impossibile est esse aliquod pure malum: ergo impossibile est ponere aliquod malum non principiatum quod sit causa aliorum malorum.

¶ Ex predictis ergo destruitur opinio Manicheorum qui sicut recitat Augusti. in libro de heresibus duo principia inter se diuersa et aduersa eademque eterna et coeterna: hoc est semper fuisse: composuerunt duasque naturas: atque substantias: boni scilicet et mali: sequentes alios antiquos hereticos opinati sunt. Et hi maledicti in predictum errorem inciderunt: quia non considerauerunt causam vniuersalem totius entis. Sed particulares tantum causas particularium effectuum. Et ideo quia inuenerunt duorum particularium effectuum contrariorum duas causas particulares contrarias: nesciuerunt eas reducere in causam vniuersalem communem: et ideo duo principia contraria opinati sunt. Et tamen cogitasse debuissent: quod cum omnia contraria in vno communi conueniant necesse est quod preter suas causas proprias que contrarie sunt: reducantur in aliquam causam communem.

Ad primum in oppositum dicendum quod contrariorum contrie sunt cause: loquendo de causis proximis naturaliter agentibus: contraria tamen vera: quorum vtrunque dicit aliquam naturam bonam reducuntur in vnam primam causam communem: que deus est. Sed istorum contrariorum: que sunt bonum et malum: que magis debent dici priuatione opposita: vt superius visum est: quamuis alterum: scilicet bonum reducatur in causam primam: tamen alterum eorum hoc est malum si accipiatur pro malo culpe non reducitur in causam primam: que deus est. Sed in causam quandam voluntariam creatam.

¶ Ad secundum dicendum quod bonum est ita causa mali per accidens: quod illa accidentalitas est ex parte effectus: inquantum scilicet causa bona per se intendit aliquem bonum effectum: cui effectui accidit illa deformitas: qua malus est: et ita patet quod illius deformitatis productio que est causata per accidens reducitur ad productionem effectus qui est causatus per se.

¶ Ad tertium dicendum: quod illa propositio intelligenda est de entibus quibus debetur mensura per se. Sic autem priuationibus non debetur: sed per habitus quorum sunt priuationes. Unde dicit philosophus quarto physicorum. capitulo de tempore. quod quia tempus est mensuratio motus erit et quietis metrum secundum accidens Ut autem superius dinctum est: malum inquantum malum: priuatio est: et ita predicta propositio locum non habet in malis.

Questio. II. SEcundo queritur. vtrum prima origo mali sit a bono increato. Et videtur quod sic. Isa. 45. Ego dominus et non est alter formans lucem et creans tenebras faciens pacem et creans malum.

¶ Item sicut probatum est in questione precedenti: prima origo mali non potest esse a malo: ergo oportet quod sit a bono: ergo autem a bono increato aut creato. Sed quecum quam istorum dato videtur haberi propositum: quia effectus cause secunde: reducitur in causam primam. Ergo si est a bono creato: est etiam a bono increato.

¶ Item corruptio vniuscuiusque malum est illi rei que corrumpitur. Sed generatio et corruptio elementorum in deum reducuntur: sicut in causam primam: ergo videtur quod malum oriatur a deo.

¶ Item philosophus secundo physicorum: absentia gubernatoris causa est subuersionis nauis et presentia causa salutis: ergo similiter cum deus sit gubernator: sicut per sue gubernationis presentiam causa est salutis: ita videtur quod per eius absentiam sit causa mali: quod saluti contrarium est.

Contra Augustinus 83 questionum: questione. 2iu Deus mali auctor non est.

¶ Item deus non est causa separationis anime a se. Sed malum separat animam a deo. Dicit enim Isa. 59. capitulo. Iniquitates vestre diuiserunt inter vos: et deum vestrum: ergo deus mali causa non est.

Respondeo quod malum quadrupliciter potest accipi. Uel pro malo culpe: vel pro malo pene. Uel pro malo afflictionis in animalibus brutis: que non est culpa: nec pena proprie loquendo: quia pena est lesio ad puniendum inflicta: vel pro malo quod nec est culpa: nec pena: nec afflictio. Cuiusmo di est corruptio rerum cognitione carentium.

¶ Si acci¬ piatur malum pro malo culpe sic malum non est a bono increato: nec esse potest. Impossibile enim est quod iustus iudex culpet aliquem pro aliquo: quod ipse fecerit in eo. Sed bonum increatum est iustus iudex.

¶ Preterea bonum increatum cum sit summe bonum est summe vnum: ergo sibi ipsi est summe concors. Discordia enim opponitur vnitati: non est ergo contrarium sibi ipsi. Sed culpa est contra legem eternam: que est ipsum bonum increatum: et est quidam recessus ab ea: ergo non potest esse ipsius culpe causa.

¶ Preterea malum culpe in defectu actionis consistit vel ex defectu actionis causatur: defectus autem actionis est ex aliqua defectibilitate agentis. In deo autem nulla defectibilitas est: nec esse potest: ergo mali culpe nec causa est: nec esse potest.

¶ Sed malum quod est pena et non culpa: et malum quod est afflictio: non tamen est pena proprie dicta: et malum quod nec est culpa nec pena: nec afflictio: tamen reducuntur ad bonum increatum: sicut ad causam. Deus enim in rebus creatis intendit bonum ordinis vniuersi: qui ordo requirit: quod quedam sint res que deficere possunt et interdum deficiunt: et sic deus intendendo bonum ordinis in vniuerso ex consequenti intendit propter bonum vniuersi corruptiones in aliquibus rebus: sicut videmus quod natura intendens causare bonam contemperantiam in mixto: que esse non posset nisi per aliquam corruptionem in elementis intendit ex consequenti in elementis aliquam corruptionem propter bonam contemperantiam mixti. Quia etiam ad ordinem vniuersi pertinet ordo iustitie que rec rit vt peccatoribus infligatur pena: ideo etiam deus est actor mali pene.

¶ Argumenta ad partem secundam pro cedunt de malo culpe: et ideo concedenda sunt.

Ad primum in oppositum dicendum quod procedit de malo pene.

¶ Ad secundum dicendum quod malum culpe non est a bono creato per se: sed per accidens: vt in questione sequenti ostendetur. Non oportet autem quod effectus qui est a causa secunda per accidens reducatur in causam primam maxime loquendo de effectu causato per accidens a causa voluntaria.

¶ Ad tertium dicendum quod procedit de malo quod nec est culpa nec pena.

¶ Ad quartum dicendum quod non est simile de gubernatore creato et increato: quia gubernator creatus potest deficere ab eo quod tenetur facere ad salutem nauis: gubernator autem increatus deficere non potest in sua actione: nec tenetur impedire euentum mali quod euenit.

¶ Questio. III. TErtio queritur vtrum prima origo malisit a bono creato. Et videtur quod non Saluator ait: Matth. 7. non potest arbor bona fructus malos facere: ergo bonum non potest esse causa mali.

¶ Item Diony. 2. cap. de diui. no. habent causatiua causalium receptas imagines: causatiua vocat effectus: causalia causas imagines similitudines: sed iua lum nullam habet boni similitudinem: ergo origo mali non potest esse a causa bona.

¶ Item philosophus. 2. Topi. quorum effectiua bona et ipsa bona. Sed malum non est: ergo nec eius causa est bona.

Contra. Augu. es libo retracta. cap. 8. Malum non est exortum nisi ex libe. voluntatis arbitrio. Sed liberum arbitrium est bonum: quia sicut dicit Aug. in eodem cap. potentie animi sine quibus recte viui non potest: media bomna sunt: ergo origo mali culpe est a bono creato quod est liberum voluntatis arbitrium.

¶ Item Aug. secundo de libero arbitrio circa principium loquens de libero arbitrio dicit quod non nisi eo peccamus.

Respondeo quod prima origo mali culpe de quain hac questione loquimur est a bono creato: ex quo enim non est ab aliquo principio non principiato pure malo: nec partim bono partim malo: nec ab aliquo bono increato: vt superius ostensum est. Sequiturquod sit a bono creato: non tamen ab illo sub ratione qua natura: quia quod originatur a natura sub ratione qua natura: naturale est: sed malum culpe non est naturale bono

¶ Unde dicit Aug. hyponosticon responsione tertia. bene post principium: quod malum non est innatum homini. Restat ergo quod sit a bono creato per intellectum et voluntatem: nec tamen fuit a voluntate boni creati per se: sed per accidens: quia si aliquis effectus ordinatur per se ad aliquam causam ille effectus intenditur ab ea. Sed malum culpe sub ratione qua malum non est intentum a voluntate: quia nihil appetit voluntas nisi sub ratione boni. Unde Diony. cap. 4. de diui. nomi. nemo respiciens malum facit que facit.

¶ Preterea effectus per se habet similitudinem sue cause vel secundum eandem rationem: sicut in agentibus vniuoce: vel secundum deficientem rationem: sicut in agemtibus equiuoce. Sed malum culpe sub ratione qua malum nullam similitudinem habet cum bono: ergo cum voluntas sit bona: non potest esse effectus per se ipsius voluntatis.

¶ Preterea omnis causa alicuius effectus per se habet certum et determinatum ordinem ad suum effectum Quod autem sit secundum ordinem certum et determinatum non est culpa: culpa enim accidit in pretermittendo ordinem rectum: ergo videtur quod malum culpe non est per se effectus alicuius cause.

¶ Sic ergo patet quod prima origo mali cul pe est a bono creato per eius voluntatem et per accidens.

¶ Sciendum tamen quod effectum esse ab aliqua causa per accidens intelligi potest dupliciter. Aut ita quod illa per accidentalitas sit ex parte cause: aut ita quod sit ex parte effectus. Uerbi gratia. si dicam domus est causata a medico: ista est per accidens: ita quod peraccidentalitas attenditur ex parte cause: dicimus enim medicum causam domus: quia edificatorccui accidit esse medicum est causa domus. Siautem dicamus quod edificator est causa infortunii habitantium in domo ista est per accidens: ita quod per accidentalitas est ex parte effectus: quia domui que est per se effectus: edificatoris: accidit quod habitantes in ea infortunem. tur.

¶ Dicendum ergo quod malum culpe ratione ipsius deformitatis ortum est per voluntatem boni creati per accidens: ita quod illa peracccidentalitas attenditur ex parte effectus: inquantum scilicet alicui bono intento: et per se causato a voluntate accidit talis deformitas.

Ad primum in oppositum dicendum: quod perarborem bonam intelligitur ibi bonus actus voluntatis interior: et per fructus quibus arbor cognoscitur intelliguntur opera exteriora: et quamuis ex bono actu voluntatis interiori: causetur malus actus exterior: tamen ab ipsa voluntate causari potest malus actus interior per accidens ratione alicuius defectibilitatis in voluntate: vt in sequenti questione declarabitur.

¶ Ad secundum et tertium dicendum: quod ille auctoritates Dionysii et philosophi intelligende sunt de effectu per se causato non ratione defectibilitatis illius cause.

¶ Questio. IIII. QUarto queritur vtrum prima origo mali culpe fuerit a bono creato ratione alicuius defectibilitatis in ipso Et videtur quod non: quia malum habet causam efficientem: omne enim factum causam habet efficientem. Sed defectibilitas non potest esse causa alicuius factionis: ergo malum culpe non fit a bono creato ratione alicuius defectibilitatis.

¶ Item in omni bono creato aliqua est defectibilitas: eo ipso quod est de nihilo: ergo si malum culpe esset a bono creato ratione illius defectibilitatis quodlibet bonum creatum: posset esse causa mali culpe: quod falsum est.

¶ Item non obstante quod malum pene sit priuatio alicuius boni oritur a bono non ratione defectibilitatis: Aliter enim non esset abono increato: ergo similiter non obstante quod malum culpe sit priuatio alicuius boni: est a bono creato non ratione defectibilitatis.

¶ Item illa defectibilitas in bono: creato: aut esset malum pene: aut malum culpe non malum culpe: quia tunc ante primam culpam esset alia cul pa: nec malum pene: quia tunc ante culpam fuisset pena: ergo videtur quod in bono creato non est aliqua defectibilitas: per quam malum culpe oriatur ab eo.

¶ Item bonum non est causa subiectiua mali ratione alicuius defectibilitatis: sed ratione sue entitatis: ergo a simili bonum non est causa originans malum ratione alicuius defectibilitatis.

¶ Item peccatum omissionis et commissionis opponitur sed peccatum omissionis est a sua causa ratione alicuius defectibilitatis. ergo cum oppositorum non sit eadem causa peccatum commissionis non est a sua causa ratione alicuius defectibilitatis.

Contra Aug. 12. de ciui. cap. 7. emo querat efficientem causam male voluntatis: non enim est efficiens: sed deficiens: quia nec illa est effectio sed defectio: deficere namque ab eo quod summe est ad id quod minus est hoc est incipere habere voluntatem malam: hoc autem non esset verum si malum esset a bono non ratione alicutus defectibilitatis.

¶ Item defectus est a causa ratione defectibilita tis in causa. Sed sicut dicit Diony. 4. capitu. de diuinis nominibus: malum est defectus: ergo est a sua causa ratione alicuius defectibilitatis in ea.

Respondeo quod prima origo maliculpe fuit a bono creato ratione alicuius defectibilitatis in voluntate libera. Cum enim malum culpe sit defectus impossibile est quod sit a causa nisi inquantum in actu suo deficere potest. Causam autem posse deficere insuo actu est ipsam esse defectibilem quod sibi conuenit inquantum de nihilo est. Cui concordat Aug. 14. de ciui. ca. 13. sic dicens: vitio deprauari nisi ex nihilo facta natura non posset ac per hoc vt natura sit ex eo dicit quod a deo facta est vt ab eo quod est deficiat ex hoc habet quod de nihilo facta est. Nec sufficit illa defectibilitas ad productionem mali culpe nisi inquantum est in libera voluntate. Si enim voluntas non esset libera: quamuis ratione defectibilitatis egrederetur ab ea actus defectuosus: ille tamen non haberet rationem culpe: sed quia per libertatem voluntas potest se tenere ne per suam defectibilitatem exeat in actum defectuosum: ideo actus defectuosus ab ea procedens habet rationem culpe. Cum ergo malum culpe sit a bono creato ratione defectibilitatis in voluntate vt modo probatum est: et etiam sit a bono: non nisi per accidens vt in precedenti questione visum est. Facile est videre quare non reducatur in causam primam: quamuis sit a causa secunda. Si enim aliquis faber fabricat cultellum et alteri concedat ad debitum vsum: et ille postea ex peruersitate voluntatis abutens cultello faciat de illo aliquod opus illicitum iste abusus non reducitur ad fabrum: sicut in causam. Quomodo autem hoc exemplu possit applicari ad propositum satis patet

Ad primum in oppositum dicendum quod propriloquendo malum culpe ratione deformitatis causam efficientem non habet nisi per accidens inquantum fit aliquid quod aliquo bono debito caret: vnde ratione deformitatis per se nullam habet causam efficientem: sed tantum modo deficientem.

¶ Ad secundum dicendum quod defectibilitas non est ratio vt a bono oriatur malum culpe: nisi sit defectibilitas que est in libera voluntate: vt visum est in questione.

¶ Ad tertium dicendum quod non est simile de priuatione boni que est in malo pene et de priuatione que est in malo culpe. Prima enim causari potest absque defectu in actione. Cum enimignis generat ignem et corrumpit aerem illa corruptio non est per defectum actionis in igne: et ideo tale malum bene est a causa prima. Sed defectus boni qui est in malo culpe: aut est defectus in actione: aut est causatus per defegctum actionis: et quia non posset esse defectus in actione: nisi esset defectibilitas in agente: ideo oportet quod malum culpe sit a bono creato ratione alicuius defectibilitatis.

¶ Ad quartum dicendum quod illa defectibilitas nec est culpa nec pena: non enim est carentia alicuius boni debiti: sed negatio cuiusdam perfectionis et stabilitatis que sibi conuenit eo ipso quod est de nihilo. Unde ista tria se habuerunt per ordinem. Primo fuit defectibilitas que nec est culpa nec pena: et postea ratione illius defectibilitatis in libera voluntate causatus fuit defectus: qui est in culpa: et tertio iuste secutus est defectus qui est pena.

¶ Ad quintum dicendum quod maior est falsa. Bonum enim quod nullam habet defectibilitatem non potest esse subiectum mali. Dico igitur quod ens est subiectum mali inquantum in eo est defectus alicuius actualitatis.

¶ Ad sextum dicendum quod peccatum commissionis et omissionis a parte rei substrate deformitati opponuntur: et sic verum est quod peccatum conmissionis non est a causa sua ratione defectibilitatis: Sed a parte deformitatis conueniunt: et sic vtrumque est a bono ratione alicuius defectibilitatis.