Table of Contents
Commentarius in Libros Sententiarum
Liber 1
Prologus
Distinctio 1
Distinctio 2
Distinctio 3
Pars 1
Pars 2
Distinctio 4
Distinctio 5
Distinctio 6
Distinctio 7
Distinctio 8
Distinctio 9
Distinctio 10
Distinctio 11
Distinctio 12
Distinctio 13
Distinctio 14
Distinctio 15
Distinctio 16
Distinctio 17
Distinctio 18
Distinctio 19
Distinctio 20
Distinctio 21
Distinctio 22
Distinctio 23
Distinctio 24
Distinctio 25
Distinctio 26
Distinctio 27
Distinctio 28
Distinctio 29
Distinctio 30
Distinctio 31
Distinctio 32
Distinctio 33
Distinctio 34
Distinctio 36
Distinctio 37
Distinctio 38
Distinctio 39
Distinctio 40
Distinctio 41
Distinctio 42
Distinctio 43
Distinctio 44
Distinctio 45
Distinctio 46
Distinctio 47
Distinctio 48
Liber 2
Distinctio 1
Distinctio 2
Distinctio 3
Distinctio 4
Distinctio 5
Distinctio 6
Distinctio 7
Distinctio 8
Distinctio 9
Distinctio 10
Distinctio 11
Distinctio 12
Distinctio 13
Distinctio 14
Distinctio 15
Distinctio 16
Distinctio 17
Distinctio 18
Distinctio 19
Distinctio 20
Distinctio 21
Distinctio 22
Distinctio 23
Distinctio 24
Distinctio 25
Distinctio 26
Distinctio 27
Distinctio 28
Distinctio 29
Distinctio 30
Distinctio 32
Distinctio 33
Distinctio 34
Distinctio 35
Distinctio 35
Distinctio 36
Distinctio 37
Distinctio 38
Distinctio 39
Distinctio 40
Distinctio 41
Distinctio 42
Distinctio 43
Distinctio 44
Liber 3
Distinctio 1
Distinctio 2
Distinctio 3
Distinctio 4
Distinctio 5
Distinctio 6
Distinctio 7
Distinctio 8
Distinctio 9
Distinctio 10
Distinctio 11
Distinctio 12
Distinctio 13
Distinctio 14
Distinctio 15
Distinctio 16
Distinctio 17
Distinctio 18
Distinctio 19
Distinctio 20
Distinctio 21
Distinctio 22
Distinctio 23
Distinctio 24
Distinctio 25
Distinctio 26
Distinctio 27
Distinctio 28
Distinctio 29
Distinctio 30
Distinctio 31
Distinctio 32
Distinctio 33
Distinctio 34
Distinctio 35
Distinctio 36
Distinctio 37
Distinctio 38
Distinctio 39
Distinctio 40
Liber 4
Distinctio 1
Distinctio 2
Distinctio 3
Distinctio 4
Distinctio 5
Distinctio 6
Distinctio 7
Distinctio 8
Distinctio 9
Distinctio 10
Distinctio 11
Distinctio 12
Distinctio 13
Distinctio 14
Distinctio 15
Distinctio 16
Distinctio 17
Distinctio 18
Distinctio 19
Distinctio 20
Distinctio 21
Distinctio 22
Distinctio 23
Distinctio 24
Distinctio 25
Distinctio 26
Distinctio 27
Distinctio 28
Distinctio 29
Distinctio 30
Distinctio 31
Distinctio 32
Distinctio 33
Distinctio 34
Distinctio 35
Distinctio 36
Distinctio 37
Distinctio 38
Distinctio 39
Distinctio 40
Distinctio 41
Distinctio 42
Distinctio 43
Distinctio 44
Distinctio 45
Distinctio 46
Distinctio 47
Distinctio 48
Distinctio 49
Distinctio 50
Articulus 2
¶ Quarto vtrum simul tempore fuerit vnio carnis et anime et assunptio vtriusque ad vnitatem diuine persone.
Quaestio 1
Quaestio Rimo ostendo quod natura humana non fuit assumpta mediantibus partibus suis: quia tunc pari ratione dici posset anima est deus et econuerso: et caro est deus: et econuerso: sicut homo est deus: et econuerso: et tamen iste non recidiuntur. Anima est deus caro est deus.
¶ Item si natura humana esset vnita mediantibus partibus suis: quelibet pars separata esset adoranda latria: et tamen si pes christi fuisset separatus a corpore non fuisset latria adorandus.
¶ Unde philosophus. I Polit. Necessarium totum esse prius parte. Sed assumi ad vnitatem diuine persone magne est per fectionis: ergo mediante toto conuenit partibus: et non eoniu
Contra. illud quod conuenit toti et partibus per prius conuenit partibus quam toti. Unde albedo per prius conuenit parti corporis quam toti corpori: sed natura humana: et partes eius: fuerunt assumpte: ergo per prius fuerunt partes assumpte quam totum vt videtur.
¶ Item partes ordine nature priores sunt toto: quia sunt intrinseca principia totius. Sed totum non potuisset assumi nisi constitu tum fuisset: ergo assumi non potuit nisi mediantibus partibus suis.
Respondeo quod assumptio nature humane conparari potuit et ad assumentis intentionem et ad assumptionis executionem.
¶ Primo modo dico quod partes fuerunt assumpte mediante toto. Filius enim dei assumere voluit partes nature humane: quia voluit assumere naturam humanam: vnde naturam intendit perse: et primo assumere: et partes propter naturam.
¶ Secundo modo dicunt aliqui quod aliquo modo fuit totum assumptum mediantibus partibus. Inquantum scilicet assumptio totius includit totius constitutionem quod constituitur ex partibus aliquo modo partes mediante toto inquantum completio perfectionis non inest partibus nisi per totum.
¶ Aliis autem videtur dicendum quod quantum ad executionem assumptionis assumptum fuit totum mediantibus partibus suis non econuerso: quia existentia totius in supposito filii dei dependet ab existentia suarum pertium in eo non econuerso: vt patuit in triduo mortis christi quando partes existebant in supposito filii dei: que tamen totum non constituebant: cum essent abinuicem separate. Tenendo quod humana natura fuerit assumpta mediantibus partibus suis: potest dici ad primum in oppositum: quia ex hoc non sequitur quod anima sit deus. Nec enim possumus dicere quod natura humana sit deus: sed sicut per vnionem nature humane. Uere dicitur quod homo est deus: et deus est homo: ita dicimus quod per assumptionem anime deus est animatus et aliquod animat um est deus. Idiomata enim non communicantur naturis significatis in abstractione: sed in concretione.
¶ Ad secundum dicendum: quod si pes christi fuisset separatus a corpore simul remanendo diuini tati vnitur latria fuisset adorandus: et quecumque pars alia sifuisset separata a toto: remanens tamen diuinitati vnita. Unde quia in triduo mortis christi corpus remansit vnitum diuinitati erat adorandum latria: et similiter dicendum de anima. Sanguis autem quia non est de corporis essentia postquam a corpore fuit separatus a latria non fuit adorandus.
¶ Ad tertium cum dicitur: quod ordine nature prius inest perfectio toti quam partibus etc. Dicendum quod verum est loquendo de perfectione naturali de supernaturali autem non opetet quod sit verum. enendo autem quod partes aliquo modo fuerint assumpte mediante toto: potest dici ad primum in oppositum quod maior non est vniversaiter vera: essentia enim in praedicto conuenit partibus et toti: et tamen per prius conuenit toti per partibus: quia partibus non conuenit nisi per reductionem: et in ordine ad totum.
Quaestio 2
Questio II Ecundo queritur vtrum caro fuerit assumpta mediante anima. Et videtur quod non. quia in triduo mortis christi anima fuit a carne separata et suppositum filii dei a carne non fuit separatum.
¶ Item remoto medio quo aliqua coniunguntur: que prius erant coniuncta separantur: sed in morte christi anima separata fuit a carne: non tamen caro a diuina persona: ergo non fuit vnita anima mediante.
¶ Item Augu. in secunda epitula ad Uolusianum: longe ante medium dicit quod magnitudo virtutis filii dei sibi animam rationalem: et per eandem etiam corpus humanum totumque omnino hominem in melius mutandum nullo modo in deterius mutata coaptauit.
Respondeo quod intentio filii dei fuit assumen corpus propter animam: vnde corpus mediante anima ordinatum fuit ad assumptionis intentionem nec propter hoc oportuit quod in executione assumptionis prius assumeretur anima quam corpus vel mediatius vniretur: cum quandoque illud quod prius est in intentione: posterius sit in executione: quamuis in proposito non sit ita: quia in exeque do assumptionem filius dei non prius assumpsit animam quam corpus vel econuerso: nec immediatius sibi vniuit vnum quam aliud: quamuis per ordinem corporis ad animam et econuerso: corpus et anima magis fuerint congrua ad assumptionem et vnionem. Congruitas tamen assumptibilitatis ipsius corporis magis dependebat ex sui ordine ad animam quam assumptibilitas ipsius anime ex suo ordine ad corpus: quia anima deo est propinquior: et modis pluribus vnibilis ei: et sic patet pro magna parte via responsionis ad argumenta vtriusque partis.
Ad primum dicendum quod ilud ereumentum percedit de medio distantie vel colligantie: et de medio necessitatis: corpus autem non est vnitum mediam te anima tamquam per medium distantie vel colligantie: nec tamquam per medium necessitatis: sed congruitatis: inquantum corpus ex sui ordine ad animam congruum fuit ad assumptionem et vo nem. Unio tamen anime ad corpus: et corporis ad suppositum filii dei comparabiles non videtur: quia vnione non fuit. Anima enim vnitur corpori: sicut forma materie: corpus autem persone filii dei: sicut na supposito: que vnio stabilior est: quam erat prima: inquantum a causa immutabili dependet
Quaestio 3
Questio I Tertio queritur vtrum anima fuerit assunpta mediante gratia. Et videtur quod sic. ad illud quod excedit facultatem nature non potest natura attingere nisi gratia mediante: sed animam assumi ad vnitatem diuine persone: maxime excedebat sacultatem nature: ergo ad hoc assumi non potuit nisi gratia mediante.
¶ Item Augu. de agone christiano parum vltra medium: et recitat Magister in littera incommutabilis et inuisibi lis veritas per spiritum animam assumpsit: quod de alio spirituintelligi non videtur quam de spiritu sancto: sed quod assumitur mediante spiritu sancto: assumitur mediante gratia: ergo incommutabilis veritas: que est filius dei: animam assumpsit mediam te gratia.
¶ Item filius dei animam assumpsit mediante vnione: quia relatio medium est: inter extrema: sed ipsa vnio est maxima gratia: ergo assumpta fuit anima a filio dei gratia mediante.
Contra. in his que miraculose fiunt non requiritur auquod medium disponens: sed assumptio anime ad diuinam personam facta fuit miraculose: ergo non fuit sactagratia mediante: nec alia dispositione animam eleuante ad illam vnio nem.
¶ Item que per medium vniuntur distant abinuicem quia quae non distant immediate coniuncta sunt: sed anima assumpta a persona filii dei ab ea non distat: ergo nullo medio sunt coniuncta.
Respondeo quod animam assumptam fuisse gratia mediante tripliciter potest intelligivno modo tamquam medio distantiam inter extrema importam te: et sic non est verum: sed sic potest dici caro vnita ossi carthilagine mediante.
¶ Alio modo tamquam medio disponente et inter extrema nullam distantiam importante: quod dupliciter potest intelligi: vno modo ita quod gratia fuerit medium necessarie dispositionis sine qua non potuisset fieri assumptiosecundum quem modum dicimus organizationem corporis esse necessariam ad anime susceptionem: et hoc modo dicunt aliuo quod anima fuit assumpta gratia mediante. Aliis autem videtur contrarium opinantibus quod filius dei de potentia absoluta animam rationalem sine aliquo habitu gratuito potuisset assumpsisse. Alio modo ita quod gratia fuerit medium congruitatis secundum quem modum dicimus mulierem nobilem et gratiosam assumi a rege in matrimonium mediante sua nobilitate: et gratiositate: et sic verum est secundum communem opinionem animam fuisse assumpta gratia mediante
¶ Sed contra hoc aliqui sic arguunt existentia accidentis in subieto ordines nature praesupponit existentiam subiecti: sed gratia anime christi est in anima christi sicut accidens in subiecto: ergo actualis et realis existentia eius in anima christi presupponit actualem et realem existentiam anime christi: sed anima christi numquam habuit actualem et realem existentiam nisi in verbo: ergo prius ordine nature fuit vnita verbo vt supposito quam fuerit subiectum gratia: non potest ergo dici fuisse assumpta a verbo mediante gratia actualiter et realiter existente in ea: quia si actualis et realis existentia gratie in ea reddidisset eam congruam ad hoc vt assumeretur a verbo: prius ordine nature fuisset in ea gratia actualiter et realiter quam a verbo fuisset assumpta. quod ostensum est falsum esse.
¶ Hi ergo dicunt animam christi pro tanto fuisse assumptam mediante gratia tamquam medio congruitatis: quia filius dei eam non assumpsisset nisi eam gratificare disposuisset. Unionis ergo anima christi cum diuina persona fuit medium congruitatis gratia non vt actualiter existens in ea in re: sed vt existens in ea secundum propositum dei seu in eius preordinatione. Uel potest dici quod quamuis gratia anime christi non prius fuerit ordine nature quam praedicta vnio tamen prius fuit ordine nature quam congruitas illius vnionis: que est in ea per gratiam quam tamen ordine nature alia congruitas praecessit: quia eo ipso quod est ad imaginem dei suit congrua ad vnionem: quia quamuis nullam rationem causalitatis habuit respectu vnionis: aliquam tamen rationem causalitatis habuit respectu alicu ius congruitatis eius.
Ad primum cum dicitur quod ad illud quod excedit facultatem nature non potest natura at tingere nisi gratia mediante etc. Dico quod hoc verum est accipiendo gratiam non tantum pro aliquo habitum creato: sed est pro gratuita dei benignitate.
¶ Ad secundum dicendum: quod secundum Augu. 12 super Gensem longe post principium. Spiritus multipliciter accipitur. Uno modo pro subtili corpore: dicitur etia corpus spirituale: et quod est corpus glorificatum: vt habetur I ad Corin. 15. Alio modo dicitur spiritus anima brutorum: vt habetur Eccls. 3. Alio modo virtus imaginatiua: vt 1. ad Corin. 14. Ibi psallam spiritu et psallam mente. Alio modo pro ipsa mente hominis vel angeli dei quo dicitur Ephe. 4 renouamini in spiritu mentis nostre. Alio modo pro diuina substantia secundum illud Ioan. 4 Spiritus est deus. Dicendum ergo quod in auctoritate preallegata accipitur spirituspro mente: vnde intellectus verbi est quod sicut filius dei corpus assumpsit anima mediante ita animam assumpsit mediante mente per quam est ad imaginem dei. Spiritus enim sanctus non potest dici fuisse medium in illa assumptione nisi sicut efficiens assumptionem que quamuis effectus sit totius trinitatis appropriate tamen si cta fuisse dicitur per spiritum secntum cuius ratio inferius ostendetur
¶ Ad tertium dicendum quod quamuis relatio vnionis media sit inter naturam humana et diuinam personam eo modo quo relatio media est inter extrema. Ex hoc tamen non sequitur quod huma na natura assumpta fuerit mediante illa vnione: quia per illam vnionem non fuit assumptio nature humane creata: sed vnio ex assumptione.
Quaestio 4
Quaestio IIII Uarto queritur vtrum simul tempore fuerit carnis conceptio et vnio carnis et anime: et assumptio vtriusque ad vnitatem diuine persone. Et videtur quod non. quia motus tempore precedit terminum motus: sed conceptio carnis terminata fuit ad vnionem: sicut motus ad terminum: ergo prius tempore fuit carnis conceptio quam eius ad personam diuinam vnio.
¶ Item pluribus mutationibus per ordinem se habentibus respondent plurainstantia: quia qualibet mutatio mensuratur instanti: sed carnis conceptio et carnis et anime coniunctio: et vtriusque ad diuinam personam assumptio fuerunt tres mutationes per ordinem se habentes: ergo fuerunt in tribus: cum ergo inter quelibet instantia sit tempus medium predicta simul tempore non fuerunt.
Contra. Damas. li. 3. ca. 2. dicit quod simul fuit caro: simul verbi dei caro: simul animata caro.
Respondeo quod in eodem instanti fuerunt carnis conceptio et carnis et anime vnio et per ipsorum coniunctionem nature humane constitutio: et carnis et anime: et humane nature assumptio ad vnitatem persone filii dei: fuerunt enim facta predicta per virtutem spiritus sancti: qui per infinitatem sue virtutis ea potuit facere in instanti: sicut enim carnem potuit formare sine virilisemine: quod non potuisset virtus creata: ita potuit eam in instanti formare: quamuis caro pueri formari non possit nisi in tempore virtute creata: et quamuis inter praedicta non fuerit prius et posterius secundum tempus: fuit tamen ibi prius et posterius ordine nature: sicut enim prius fuit carnis conceptio quam anime creatio: et anime creatio quam eius ad carnem vnio: et vnio carnis et anime quam nature humane constitutio: et nature humane constitutio quam eius ad vnitatem diuine persone assunptio: nec tamen est intelligendum quod constitutio illius nature prius ordine nature terminata fuerit ad aliquem actualem sui existentiam in seipsa quam in verbo: quia nunquam nec in tempore: nec in instanti fuit actu existens in seipsa. Alias enim non vere posset dici filius dei fuisse conceptus in virgine vt ostendetur inferius.
¶ Preterea in eodem instanti fuisset existens: et non existens in seipsa: quia ista duo non simul compatiuntur se quod simul fuerit existens in diuina persona: vt natura in supposito: et existens actu in seipsa: quia substantia vt in se ipsa actu existens rationem habet suppositi: fuit ergo constitutio predicte nature terminata ad actualem eius existen tiam in diuino supposito. Ex dictis patet quod non est idem dicere: hoc est prius illo ordine nature: et hoc prius illo rea liter actum existit ordine nature: quia aliquid esse prius alio ordine nature: est respectu eius habere aliquam rationem causalitatis: et quia extrema habent aliquam rationem causalitatis respectu relationis que est inter ea. Ideo oportet concedere quod natura humana prius fuit ordine nature quam eius vnio ad diuinam personam: sed existentia actualis: et realis nature humane christi non habet aliquam rationem causalitatis respectu sue existentie in diuino supposito: quia eam actualiter et realiter existere est eam realiter existere in verbo vt naturam in supposito.
Ad primum in oppositum dicendum: quod quamuis mottempore precedat termini motus mitatio tamen instantanea: quam intelligimus nomine mutationis secundum quod facimus differentiam inter mutationem et motum: non precedit tempore terminum suum: in eodem enim instanti est mutarius et mutatum esse. Conceptio autem carnis christi non fuit per mutationem successiua que est motus: sed per instantaneam.
¶ Ad secundum cum dicitur quod pluribus mutationibus per ordinem se habentibus respondent plura instantia etc. Dico quod non opetet quod semper sit verum nisi de instantibus que sunt mensure proprie existentes in illis mutationibus sicut in substantiis: quibus quandoque respondet vnum solum instans mensure communis: que proprie tempus vocatur: et sic fuit in proposito.