Articulus 2

Quaestio Rimo ostendo quod homo obligatur per iuramentum dolosum. Isidorus. 2 lib. de summo bono. capitulo. 3i. et recitat magister in littera: quacunque arte verborum quisque luret: deus tamen qui conscientie testis est: ita hoc accipit sicut ille cui iuratur intelligit: ergo qui iuramento promit tit aliquid licitum in corde tenens contrarium: quod est iurare dolose obligatur ad adimplendum.

¶ Item extra de iureiuran. et si christus. §. id est in glo. qualitercunque iuratur: si licitum est quod inuratur seruandum est iuramentum: ergo cum homo iurat aliquid licitum se facturum: siue in ret dolose: siue non obligatur:

¶ Item. xxii. q. ii. In dolo iurat qui aliter facturus est quam promittit. glo. i: qui aliter proponit facere: sed vt habetur extra de rescriptis. Sedes apo stolica. Fraus et dolus alicui patrocinari non debent: ergo predicto modo iuranti non patrocinatur dolus eius quin maneat obligatus.

¶ Item recipiens sacrum ordinem: et si non intendat se obligare ad continentiam: tamen quia talibus precipitur continere est ad continentiam obligatus: ergo similiter cum aliquis iurat aliquod licitum se facturum: quamuis non intendat facere: tamen quia facit illud quod precipitur implendum videtur quod sit ad faciendum obligatus.

Contra Augu. contra mendacium inter principium et medium. Qui loquitur ore veritatem nihil ei prodest si eam in corde non tenet: ergo a simili. Quiore iurat se aliquid licitum facturum non ligatur ad faciendum si ita in corde non tenet.

¶ Item ealiquis iurans alicui quod non stabit contra eum: nihilominus potest stare contra eum pro se: vel pro ecclesia sua: vel pro communi tate sua extra de iureiuran. petitio. in glo. ergo multo minus videtur obligatus qui aliquid se facturum iurat: si contrarium intendat.

Respondeo quod qui dolose surat pximo suo aliquid licitum se facturum vel non facturum in foro iudicii: obligatur ad faciendum: vt iura uit. Si contra ipsum possit probari quod iurauerit. In foroautem conscientie qui tantum deum respicit: qui iudicare habet non tantum de exterioribus: sed de interioribus non manet obligatus ad faciendum: vt dicunt aliqui. Deus enim plus ponderat intentionem quam verba. Mortaliter tamen peccat: quia periurat iurando se facturum quod facere non proponit: et cauere tenetur indennitati proximi: quem dolose iurando decipit. Aliis autem videtur quod non tantum mortaliter: peccat periurando: sed etiam non tantum in foro exteriori: sed etiam in foro conscientie obligatur ad adimplendum quod iurat taliter ne proximus sedatur qui iuramentum bona intentione recepit: quamuis enim dolose iurans se obligare non intendat explicite tamen implicite se obligare intendit inquantum intendit facere quod secundum rationem rectam tenetur obseruare: vt caueatur deceptioni et indemnitati proximi. Qui vult tenere primam opinionem potest dicere quod duo prima argumenta procedunt de obligatione quantum ad forum exterioris iudicii.

¶ Ad tertium dicendum quod iuranti in dolo non patrocinatur dolus: quia mortaliter peccat quod multo grauius est quam esse obligatum ad faciendum illud quod iurat.

¶ Ad quartum dicendum quod non valet: quia obligatio ad continentiam ex statuto ecclesie annexa est ordini sacro: sed obligatio ad faciendum quod iuratur: non est annexa iuramento per statutum ecclesie: nisi inquantum presumitur iurans in obligationem consensisse: et ideo non est ei annexa: nisi quantum ad forum iudicii: quando non intendit facere illud quod se iurat facturum. Qui vult tenere aliam opinionem que aliquibus magisvidetur consons rationi potest dicere ad principium in oppositum quod plura requiruntur ad meritum quam ad hoc quod homo homin obligetur. Actus enim exteriores non sunt meritorii nisi per relationem et conformitatem ad interiores actus: sed actus exterior bene est obligatorius: quamuis in obligationem non consentiat explicite homo interius: et hoc propter causam inquestione dictam.

¶ Ad secundum dicendum quod non valet. Illo enim generali sermone non includitur nec ipse: nec sua ecclesia: nec communitas sua: vt enim dicit glo. ibidem: et. C. de solutionibus. Inquisitio. generali sermone non continetur persona loquentis: vnde si postea stat contraeum in casibus predictis non facit contra suum iuramentum

Questio. II. SEcundo queritur vtrum homo obligetur per iuramentum coactum: et videtur quod sic: extra de iureiu. si vero aliquis dicit papa a pluribus predecessoribus nostris factum esse recolitur quod clerici qui coactum ministerium ecclsie abiurarunt de iuramento absolutionis beneficium meruerunt et ad coercendam iniquitatem eorum qui eccliasticos viros ad praestandum illud compellunt permisu sunt in eadem ecclesia ministrare: sed non requiretur absolutio: nisi praecessisset obligatio: ergo obligatio contrahitur per iuramentum coactum.

¶ Item iuramentum promifforium: quod habet comites iudicium: et iustitiam: et veritatem est obligatorium: sed coactio non remouet a iuramento aliquem isto rum communitum: ergo iuramentum coactum est obligatorium.

¶ Item obligatio est per interiorem voluntatis actum: sed voluntas quantum ad illum actum sufficienter cogi non potest: ergo nulla coactio impedit: quin per iuramentum permissorium voluntas se obliget.

Contra extra de his que vi metus ve causa funt. Abbas que metu: et vi siunt de iure debent in irritum reuocari: ergo iuramentum coactum non est vere obligatorium.

¶ Item. ff. de eo quod metus causa l. iii. ait praetor. quod metus causa gestum erit ratum non habeo: sed hoc non est nisi quia metus aliquo modo cogit: ergo coactum iuramentum non obligat.

Respondeo quod hominem obligari per suramntum coactum dupliciter potest intelligi: autm quantum ad forum conscientie: aut quantum ad forum exterioris iudicii.

¶ Primo modo credo quod si intendebat se obligare quamuis coactus quod obligatus est: quia voluntas ad consentiendum nullam sufficienti coactione cogi potest. Si tamen compulsus est per metum qui cadere debet in constantem virum: iudex debet illud iu ramentum relaxare: vel partem aduersam ad relaxandum compellere ne ille qui eum compulit ex sua malitia commodum reportet: et huic concordat illud quod allegatum est in artiatro primo. ad partem primam. Si autem quantum ad forum exterioris iu dicii distinguendum est: quia aut inducitur ad iurandum per leuem metum: aut per metum qui cadere potest in homine constantissimo. Primo modo obligatur ad implendum quod iurauit: si tamen licitum est. Unde de metum excusante dicitur. ff. de eo quod metus causascilicet metum. Metum non vani hominis. Sed qui et in homine constantissimo cadat. Ad hoc edictum pertinere dicimus. hoc etiam probatur per illud quod dicitur extra de his que vi metusue causa fiunt: ad audientiam. Secundo modo quantum ad aliquos casus obligatio nulla est ipso iure: vt in contractu matrimonii extra de sponsalibus. cum locum: vbi dicitur quod locum consensus non habet: vbi metus vel coactio intercedit. Et in traditione seu promissione rei ecclesiastice. extra de iureiuram c. 2. Et in pluribus aliis casibus quos enumerare non opetet ad presens necocium. In aliquibus autem casibus non est irrita ipso iure: sed rescindi potest ipso iure per actionem: et per exceptionem. ff. de eo quod metus causacilicet metum autem praesentem. § sed quod pretor. vbi dicitur quod in negociis perfectis et exceptionem interdum et actionem competere in imperfectis autem solum exceptionem.

¶ Argumenta ad partem primam procedunt de obligatione in foro iudicii exterioris.

Quaestio III. Ertio queritur vtrum homo obligetur per iuramentum incautum: et videtur quod sic Iosue. 9. habetur quod Iosue fecit pacem cum Gabaonitis: et inito sedere pollicitus est: vt non occiderentur: principes quoque multitudinis iurauerunt eis: et tamen illicitum fuit iuramentum cum deus eis precepisset vt hominibus terre illius non inirent fedus: vt habetur Exo. 23. Et tamen Iosue seruauit iuramentum et cum ergo de hoc non sit reprehensus: videtur quod iuramentum incautum obliget

¶ Item. 22 q. 4. Innocens. §. vlti quod illicitum iura mentum obseruari prohibetur: non est generaliter intelligendum: ergo est aliquod iuramentum illicitum obseruandum: sed omne iuramentum illicitum est incautum.

¶ Item eodem. §. videtur sentire Gratianus quod iuramentum de non assumendo vestem religionis nulla auctoritate prohibetur seruari: sed tale iuramentum incautum est: quia est contra diuinum consilium: ergo aliquod inuramentum incautum est obligatorium

¶ Item. 83. distin. Florentinum. Urdetur velle Grego. quod si aliquis tactis sacrosanctis euangeliis iuret se non recepturum episcoatum: et postea eligatur repellendus est quod non videretur verum: nisi tale iuramentum esset seruandum: sed tale iuramentum est incautum: cum statui perfectionis deroget: ergo aliquando iuramentum incautum est obligatorium.

Contra 22 q. iii. et recitat magister in littera. Ine malis promissis rescinde fidem in turpori votomuta decretum: quod incaute vouisti non facias: ergo a simili non est faciendum quod est incaute iuratum.

¶ Item eadem quaestione. Si aliquod forte incautius nos iurasse contigerit: quod seruatum peiorem vergat in exitum: illud salubriori mutandum consilio nouerimus.

Respondeo quod iuramentum potest esse incautum: vel ratione modi iurandi: vel ratione eius quod iuratum est. Primo modo dupliciter scilicet vel quia non est factum ex deliberatione: et sic non ob ligat de necessitate: sed tantum de congruitate: etiam si licitum sit quod iuratur. Aut quia non sit cum debita reuerentia: et sic peccat homo iurando: et obligatur ad obseruandum quod iurauit: si licitum est quod iurauit: iuramentum autem incautum ratione huius quod inuratum est: est omne illud quo iuratum est aliquid derogans charitati: et nullum tale iuramentum obligat iurantem ad obseruandum: peccat tamen qui sic iurat: quia omnia diuina precepta: et consilia ordinantur ad charitatem: quia sicut dicit Apostolus I ad Timo 1. Finis precepti est charitas. Nullum iuramentum est obligatorium: quod derogat alicui precepto: seu consilio: quia etiam quodlibet peccatum mortale derogat alicui diuino precepto: quia est contra aliquod diuinum preceptum: et etiam per peccatum veniale inquantum est quedam obliquatio a rectitudine diuinorum preceptorum: et dispositio ad mortale peccatum: ideo nullum iuramentum de faciendo aliquod peccatum mortale: vel veniale est obligatorium: quia etiam diuina consilia sunt de bonis operibus supererogationis: et perfectionis: ideo nullum iuramentum de non faciendo aliquod bonum opus super erogationis: vel faciendo contrarium bonis operibus super erogationis obligat. Nec etiam iuramentum de non faciendo ea que melius est facere quam non facere: vel de faciendo ea que melius est non facere quam facere: ideo iurans quod non retinebit aliquem in suo seruitio: quem alias melius esset retinere quam non retinere: vel quod non loquatur proximo cum quo alias melius esset loqui quam non loqui: vel quod non faciet sibi consolationem vel subuentionem temporalem vel spiritualem: que alias melius esset facere quam non facere: vel quod non visitabit eum in domo sua quemalias melius esset in domo visitare quam non visitare: et sic de similibus non obligatur ad obseruandum quod iurauit: quia etiam status religionis et prelationis sunt status per fecti: ideo qui iurat se nunquam intraturum religionem: vel non recepturum prelationem: non obligatur ad obseruandum quod iurauit: propter tantum reuerentiam diuini nominis inuocati: et ad punitionem temeritatis sic iurantium: et propter reuetentiam illorum qui praesunt non debet homo propria auctoritate venire contra quodlibet iuramentum: sed pro aliquibus debet recurrere ad suum superiorem qui ipsum a tali iuramento debet absoluere vel declarare ipsum non esse obligatum maxime quando potest oriri dubium obseruatum: vergat in peiorem exitum quam non obseruatur.

¶ Contra tamen quodlibet iuramentum quod ratione rei iurate derogt charitat i vel tius perfectioni vel disponentibus ad eam: potest homo venire propria auctoritate in casu necessitatis.

Ad primum in oppositum dicendum quod deus non praeceperat filiis israel occidere illos qui habitabant in terra promissionis: nisi essent incorrigibiles: quales non fuerunt Gabaonites. Unde non fuit contra diuinum praeceptum non occidere eos: maxime cum eos subiugauerit Iosue seruituti que est mors ciuilis.

¶ Ad secundum dicendum quod ibi non debet teneri Gratianus.

¶ Ad tertium dicendum quod quamuis tale iuramentum nulla auctoritate prohibeatur seruari: non tamen precipitur seruari: et ideo non sequitur quod homo obligetur per tale iuramentum.

¶ Ad quartum dicendum quod ille qui iurat se nunquam recepturum episaoatum non repellitur ab episctoatu: quia tale iuramentu obliget: sed quia sic solemniter iurando cum illicitum fuerit iuramentum grauiter peccauit: et propter huius peccatum repellitur.