Articulus 3

Quaestio I. Rimo ostendo quod omne periurium menda cium est. Magister in littera. Periurium est mendacium iuramento firmatum.

¶ Item qui verum iurat non periurat: ergo a destructione consequentis qui periurat mendacium iurat.

¶ Item periurium prohibetur non tantum per secundum praeceptum prime tabule: sed etiam per quintum praeceptum secunde tabule: sed per illud non prohibetur aliquid quod non sit mendacium: ergo omne periurium est mendacium.

Contra Magister in littera. Ream linguam non facit: nisi rea mens. Sed quando aliquis iurat falsum quod credit esse verum: mens non est rea: ergo nec lingua: ergo non est mendacium: quia per omne mendacium est rea lingua: sed secundum magistrum in littera: hoc est periurium: ergo non omne periurium est mendacium.

¶ Item Hierony. super illud Iere. 4. Iurabit viuit dominus in veritate in iudicio et iustitia et habetur. 22. q. 4. Innocens. §. vlti. Iuramentum debet habere tres communites. Ueritatem: iustitiam: et iudicium: vbi autem ista defecerint non est iuramentum: sed periurium: ergo si assit veritas: et non assit iudicium est periurium: et non mendacium.

¶ Item secundum magistrum in littera: qui putans falsum quod est verum et iurat periurat: sed hoc non est mendacium: quia deest mendacii materia: ergo non omne periurium est mendacium.

Respondeo quod periurium est in triplici gradu: vnus est cum aliquis iurat falsum quod credit verum: alius cum iurat verum quod credit falsum. Ter tius cum iurat falsum quod credit falsum: primum periureum est reprehensibile. Secundum reprehensibilius: et tertium grauissimum. Primum periurium est mendacium quantum ad illud quod est materiale in mendacio. Secundum quantum ad illud quod est formale in mendacio. Tertium est mendacium et plenum: et integrum: omne ergo periurium est menda cium quantum ad mendacii materiam: vel quantum ad mendaciiformam: vel est plenum et integrum mendacium: sed non omne periurium est integrum mendacium: et sic faciliter patet via ad solutionem argumentorum.

¶ Primum enim argumentum procedit de mendacio secundum quod extenditur ad illud quod est mendacium formalis tantum: et ad illud quod est mendacium materialiter tantum.

¶ Ad secundum cum dicitur quod quiverum iurat non periurat etc. dico quod verum est si illud quod iurat est verum in se: et per comparationem ad credulitatem iurantis aliter non est verum. eriurat enim qui verum iurat credens iurare falsum: et econuerso: quia temerarie iurat: vnde non habet communitem iudicium. Iudicium enim discretionis dictat quod nullus debet firmare iuramento nisi illud quod scit est sentie esse verum.

¶ Ad tertium dicendum quod periurium directius prohibetur per secundum preceptum prime tabule quam per quintum secunde tabule. Per illud enim non prohibetur: nisi eo modo quo est mendacium: et semper est mendacium aliquo predictorum modorum.

Ad primum ad partem aliam dicendum quod qui iurat aliquid falsum quod credit verum habet ream mentem: inquantum iuramento firmat illud de quo non est certus quod sit verum.

¶ Ad secundum dicendum quod si adest veritas in re: potest tamen abesse veritas per comparationem ad credulitatem iurantis: vel abesse certitudo veritatis: et ita qui iurat sic periurat: quia qui iuramento aliquid firmat implicat se certum esse de hoc quod iurat.

¶ Ad tertium patet ad plenum responsio per dicta in corpore questionis.

Questio. II. SEcundo quaeritur vtrum periurium sit mortale peccatum: et videtur quod sic. Omne quod est contra aliquod preceptum est mortale peccatum. Sed periurare est. contra diuinum preceptum. Dicitur enim Leuit. 19. Non periurabis in nomine meo: nec pollues nomen dei tui: ergo omne periurium est mortale peccatum

¶ Item 6 q. 1. infames. dicitur quod periuri sunt infames. Sed non debet homo iudicari in famis pro aliquo peccato nisi sit mortale. ergo omne periurium est mortale peccatum.

¶ Item omnis contemptus prime veritatis est mortale peccatum: sed omnis periurans contennit primam veritatem inuocando eam ad testisicandum falsam: ergo omne periurium est mortale peccatum.

Contra aliquando homo iurat aliquid se facturum quod est mortale peccatum: sed non faciendo periurat: ergo si omne periurium est mortale peccatum potest esse homo in statu in quo vitare non potest: quin mortaliter peccet quod falsum videtur.

¶ Item extra de iureiu. Uerum dicitur de quibusdam qui inuiti pro vita et rebus seruandis aliquid iuramento firmauerunt: quod non eis ita expresse dicatur quod iuramenta non seruent: sed si non ea attenderit non ob hoc sunt tanquam pro mortali crimine puniendi: ergo tale periurium non est mortale peccatum.

Respondeo quod ille qui periurat: autem deliberat de dicto confirmando et de iuramen to per quod confirmandum est: et periurat solenniter in iudicis presentia: et sic periurans non tantum mortaliter peccat: sed etiam si pro tali periurio feratur sententia diffinitiua contra ipsum in causa accusationis infamis est: et sic intelligitur decretum allegatum ad partem primam. Aut deliberat de dicto confirmando et de iuramento quo vult illud dictum firmare: non tamen perturat solenniter: et sic periurans est mortaliter peccat. Aut deliberat de dicto: sed non de iuramento: et sic potest contingere quod homo periuret sine mortali peccato: tamen ad minus est veniale grande et periculosum. Aut non deliberat de dicto: nec de iuramento: sed totum profert ex surreptione: et sic periurans mortaliti non peccat: sed venialiter: minus tamen quam ille qui deliberat de dicto non de iuramento. Quod enim ex surreptione procedit perfecte voluntarium non est. Ad hoc autem quod aliquis mortaliter peccet requiritur quod suum peccatum plene sit voluntarium directe: vel interpretatiue: quod dico propter illum qui cum deliberare posset: et deliberare contennit. Si ex tali contemptu deliberationis ex surreptione periurat: non videtur multis quod sit excusandus a peccato mortali: non sic autem dicendum de illo qui deliberare omittit non ex contemptu: sed ex negligentia.

¶ Prium argumentum ad partem primam procedunt de periurio deliberato: et quantum ad deum: et quantum ad iuramtum.

¶ Secundum aut procedit de deliberato: et solennizato.

¶ Ad 3m dicendum quod ille qui periurat ex sureptione et si non honoret primam veritatem: tamen contumeliam seu contemptum illi non facit ex voluntate plena: quia vt iam dictum est quod est ex surreptione plene voluntarium non est: et ideo excusatur a mortali peccomo: quamuis multum de prope disponat se ad illud.

Ad primum ad partem alia dicendum quod sic iurans perplexus non est: quia statim cum iurauit mortaliter peccauit propter defectum iustitie in iurando: et ideo extunc periurus debuit reputari: veniendo autem postea contra iuramentum non periurat: quia illud cadere non potuit sub iuramento.

¶ Ad secundum dicendum quod illud verbum intelligendum est de punitione in iadicio exterioris fori. Uel potest dici quod hoc ideo dicitur: quia propter illud metum puniendi sunt pena minori. Unde dicit glo. ibidem quod metus culpam attenuat.

Quaestio III. Tertio queritur vtrum ille peccet qui inducit hominem ad iurandum quem probabiliter credit periuraturum: et videtur quod sic. 22. q. 5. Ille qui hominem prouocat ad iuratione: et scit eum fal sum iuraturum: vincit homicidam: quia homicida corpus occisurus est: ille animam: immo duas animas et eius quem iurare prouoca uit et sunt.

¶ Item extra de sententia excommunica. Quante facientes: et consentientes pari pena plectendos cat holica condemnat auctoritas: sed qui alium inducit ad iurandum cum credat eum falsum iuraturum: non tantum est consentiens illi periurio sed cooperans: ergo mortaliter peccat: sicut et ille qui periurat.

¶ Item Leuit. v. Si peccauerit anima et audierit vocem iurantis falsum dicit interlinearis testisque fuerit quod ipse vidit: autem conscius est nisi indicauerit: portabit iniquitatem suam: ergo mulo fortius ille qui ad iurandum inducit quem credit falsum iuraturum

Contra sicut peccat ille qui falsum iurat: ita ille qui per idola iurat: sed pro communi vtilitate vel pro aliqua necessitate licet recipere iuramentum factum in idolo: ergo similipro aliqua necessitate vel communi vtilitate potest aliquis aliquem ad iurandum inducere: quamuis credat eum falsum iuraturum.

¶ Item duorum hominum quorum vnus alium accusat de crimine et alius negat iudex sine peccato quandoque vtrumque iurare compellit: quamuis probabiliter videat quod alter illorum falsum iurabit: er go licitum est aliquem compellere alium ad iurandum quamuis credat eum falsum iuraturum.

Respondeo quod ille qui alium inducit ad iutrandum: aut hoc facit sicut persona publica: et secundum ordinem iuris: aut hoc facit non tamquam persona publica: sed priuata. Primo modo dicendum quod si aliquis inducit etiam praecipiendo aliquem ad iurandum: quamuis credat eum iuraturum falsum non peccat: quia facit illud ad quod ex officio tenetur.

¶ Unde non tam dici debet illum ad iurandum compellere: quam pars aduersa que hoc a iudice petit. Si autem ille qui inducit ad iurandum sit priuata persona aut publica: non tamen hoc faciens vt persona publica: aut faciens vt persona publica: tamen contra ordinem iuris grauiter peccat: et sic procedunt argumenta ad partem primam.