Articulus 4

Questio I PRimo ostendo: quoim christiomnia: que scit in proprio genere: vnico actu secundum numerum intelligat. Aug. 15 de tri. c. 16 loquens de cognitione nostri intellectus dicit: quod omnem scientiam nostram vno simul conspectu videbimus.

¶ Item Aug. suri genesem ad litteram libro 4 aliquantulum ante finem: potentia spiritualis mentis angelice cuncta: que voluerit simul facillime comprehendit. ergo multo fortius anima christi.

¶ Item: que per vnam rationem intelliguntur: vno actu possut intelligi: sed habitus scientie est ratio intelligendi res scitas. Cum ergo respectu omnium: que cognoscit anima christi in proprio genere: non scit in ea: nisi vnus habitus scientie: vt superius ostensum est: videtur quod omnia illa vnico actu intelligat.

¶ Item magis: videtur anima christi: cum sit beata: et verbo vnita: posse vnico actu intelligere omnia: que scit: quam nos aliqua plura eorum quescimus. Sed experimur nos intelligere plura: vt plura simul: dum simul per intellectum dirigimus in eundo per veiam et in ratiocinando: cum ambulando disputamus: ergo multo fortius anima christi potest vnico actu intelligere omnia: quae scit in proprio genere.

Contra philosophus secundo Topi. Contigit plura simul scire sed intelligere vero solum.

¶ Item intellectus intelligendo intellectualiter configuratur intelligibili: sicut corpus corporaliter configuratur alii corpori: sed corpus non potest simul configurari pluribus figuris. ergo nec intellectus: simul pluribus intelligibilibus ergo anima christi non intelligit plura simul. ergo nec vnico actu.

¶ Item vnus motus non potest terminari ad diuersos terminos: sed actus ftelligendi est quidem spiritualis anime motus: cuius terminus est intelligibilis: ergo non potest esse vnus respectu plurium intelligibilium.

Respondeo quod non omnia: que scit im christi in proprio genere: vnico actu secundum numerum intelligit: quia ea intelligit per plures rationes secundum numerum: cum ea intelligat per creatas earum similitudines: per plures autem rationes secundum numerum: non est vnicus simplex intelligendi actus: nec ea intelligit pluribus actibus intelligendi simul: quia non omnia illa sic se habent adinuicem: quod actus quibus intelliguntur: talem inter se habeant habitudinem: quod simul in eodem intellectu esse possint: quia omnis actus intelligendi anime christi perfectus est: secundum exigentiam illius generis: quod ideo dico: quia perfectius intelligit creaturas in verbo: quam in genere proprio: quia in eo perfectius intelligibiles sunt: quamuis autem intellectus anime christi. sit simplex: tamen quia virtus eius est multiplex: seu conatus eius in plures diuisibilis portiones: si secundum plures actus intelligendi dispergeret: seu distribue ret plures sue virtutis: seu sui conatus portiones: posset forte omnia: que scit in proprio genere simul intelligere pluribus actibus: sed tunc quodlibet eorum intelligeret imperfecte.

Ad primum in oppositum dicendum: quod illa auctoritas Augu. intelligenda est: de visione rerum in verbo: et simili modo potest dici ad auctoritatem secundam.

¶ Ad 3m dicendum: quod habitus scientie per se: non est sufficiens ratiointelligendi res isncitas: sed tamen hic requiritur rerum scitarum similitudines: aut respectu omnium: que scit anima christi in proprio genere: non sit in ea: nisi vnus habitus scientie: tamen sunt in ea plures similitudines eorum.

¶ Ad quartum potest solutio clarere ex dictis in quaestione. cum enim plura simul intelligimus: non sub aliqua vna ratione distribuitur virtus nostri intellectus in plures portiones secundum illos plures actus intelligendi: ita quod neutrum illorum actuum habet perfecte: nec tamen secundum istum modum: tot possemus simul intelligere: quod anima christi: propter maio res sui intellectus limpiditatem: et virtute: quia autem argumenta ad partem aliam plus debito concludunt: in hoc: quod videntur concludere: quod anim christi non posset aliqua duo simul intelligere. AIdeo dicendum ad primum: quod philosophus ibi loquitur de modo intellectu aggrauato corruptibili corpore sue naturali virtuti relicto: et de rebus: quas per diuersas rationes intelligit: ita quod quamlibet secundum omnem sui conatus portionem. Aima aut christi aliqua plura intelligit in proprio genere per aliquam vnam rationem: et illa intelligit vnico actu.

¶ Ad secundum dicendum: quod cum intellectus aliqua duo in telligit per vnam rationem: et vnico actu: respectu eorum non est nisi configuratio vna: quia sicut vna non potest repraesentare intellectui duo: ita actus intelligendi elicitus per illam rationem: potest esse configuratio similis cuilibet illorum intellecturum.

¶ Ad tertium dicendum: quod vnus actus intelligendi non potest esse respectu duorum intelligibilium: nisi per vnam ratione intelligatur: aut nisi sub aliquo communi comprehendantur: et non plus concludebat argumentum.

Quaestio II SEcundo quaeritur: vtrum omnia: que im christ intelligit in proprio genere: intelligat vnico actu secundum speciem. et videtur quod sic: quia omnes actus eliciti ab eodem habitum secundum speciem: sunt eiusdem speciei: quia cum secundum philosophum. 2. ethi. c. I. Habitus acquirantur per actus: tales oportet esse habitus: quales sunt actus: sed omnes actus intelligendi: quibus anima christi intelligit res in proprio genere: eliciuntur ab eodem habitu: non tantum secundum speciem sed est secundum numerum: quia vt in precedenti quaestione habitum est. Scientia anime christi: non est in plures habitus distincta. ergo omnia que proprio genere intelligit vnico actu secundum speciem intelligit.

¶ Item diuerse species colorum: quia videntur in lumine vno secundum speciem: videntur eodem actu secundum speciem. Sed omnia que anima christi intelligit in proprio genere: intelligit in vno lumine secundum speciem: quia habitus scientie sue est lumen: in quo intelligit: que in proprio genere intelligit. ergo omnia: que in proprio genere intelligit: vnico actu secundum speciem intelligit.

¶ Item omnes actus intelligendi eiusdem sunt speciei: qui obiectum suum respiciunt sub vna ratione formali: sed tales sunt omnes actus in telligendi: quia quicquid intelligitur: intelligitur sub ratione veri. et go omnes actus intelligendi sunt eiusdem speciei.

¶ Item siactus: quo intelliguntur diuersa specie: essent differentes specie: pari ratione illi: quo intelliguntur contraria: essent contrarii. sed hoc est falsum: quia tunc delectationi cuius speculatio est obiectum: esset aliquid contrarium: quod negat philosophus I topi. ergo diuersitas rerum intellectarum in proprio genere ab anima christi: non diuersificat secundum speciem actus: quibus intelliguntur.

¶ Item scire: et opina ri sunt actus intelligendi: qui maxime differre videntur: et tamen speci non differunt: quia syitilus demonstratiuus: per quem est actus sciendi: et sellus topicus: per quem est actus opinam di non differunt specie: cum in forma conueniat scilicet in modo: et in figura: et secundum solum materiam differant. secundum enim philosophum 10 metaphy. diffterentia secundum speciem: non attenditur: secundum materiam: sed secundum formam. ergo multo fortius nulli alii actus intelligendi sunt specie differentes

Contra. secundum philosophum 4. metaphy. Speculari quecunque entia: inquantum conueniunt in genere: est vnius scientie secundum genus: speciales autem scientie sunt specierumentis. ergo cum multa: que christus intelligit in proprio genere sint diuersarum specierum entis: videtur quod non omnia illa: que in proprio genere intelligit. Unico actu secundum speciem intelligit.

¶ Item omnium actuum intelligendi qui sunt eiusdem speciei est formale obiectum idem secundum speciem: sed non ominium: que christus in proprio genere intelligit: formalis ratio per quam intelliguntur: est vna secundum speciem. Ron enim veri non est in omnibus illis eadem secundum speciem: cum veritas rei sit essentia per quamres nata est se manifestare intellectui: et est conformis suo exemplari. ergo non omnia: que anima christi in proprio genere intelligit vni co actu secundum speciem intelligit.

Ad istam questionem est vnus modus respon dendi talis scilicet quod anima christi vnico actu secundum speciem intelligit omnia quae in proprio genere intelligit quod sic potest persuaderi: actus intelligendi non distinguuntur penes res intellectas. aliter enim cum ex diuersis actibus secundum speciem acquiratur diuersi hitus secundum speciem: tot essent scientie: quot sunt species entis: sed distinguntur penes modos seu media intelligendi. Unde alius actus intelligendi secundum speciem: est intelligere simplici intuitu ab actu intelligendi discursiuo: et actus intelligendi discursiuus qui est diffinendo quiditatem rei: et ille quo intelligitur aliqua proprietas quiditati conuenire per medium demonstratiuum: et ille quo hoc intelligitur per medium topicum: sunt differentes secundum speciem ille est: qui est per medium mathematicum: et ille qui est per medium naturale: differunt secundum speciem: quamuis sint respectu eiusdem rei intellecte. vnde intelligen terram esse rotundam per medium mathematicum et hoc intelligem per medium naturale actus sunt specie differentes: quia est per aliud medium intelliguntur conuenire quantitati continue: sue passiones quam sit illud medium per quod intelliguntur passiones quantitatis discrete conuenire eidem: ideo illi actus intelligendi spe differunt: et sic de aliis. Cum ergo anima christi eodem modo: et per idem medium quia per idem lumen intelligat omnia: que in proprio genere intelligit non intelligit ea per diuersos actus secundum speciem. Sed cotra hanc opinionem sic arguunt aliqui secundum etium quod concedit ipsa opinio: actus intelligendi distinguuntur secundum speciem penes media intelligendi diuersa secundum speciem. hoc autem est quia diuersa media intelligendi sunt diuerse rationes intelligendi.

¶ Sed eterne rerum specie differentium: quarum vna non est ratio intelligendi aliam: a nobis intelliguntur in hac vita de lege communi: per diuersas rationes specie differentes. Intelliguntur enim a nobis per suas diffinitiones: que sunt rationes rerum: sed essentiarum specie differentium: diffinitiones sunt speciedifferentes. ergo actus intelligendi: quibus a nobis in hac vita de lege communi intelliguntur essentie specie differentes quarum vna non est ratio intelligendi aliam. Sunt est specie differentes. Et si dicas quod si diffinitiones rerum differentium specie per vnam rationem intelliguntur scilicet per diuisionem et ex consequenti: ipse eterne: hoc instantia non valet: quia quamuis in cognitione diffinitionis alicuius rei veniamus per viam diuisionis: vnam differentiam repudiando. et accipiendo oppositam: et sic descendendo: quousque nobis aliquid occurrat conuertibile cum essentiam ipsam indicant: tamen diffinitiones speciedifferentes a nobis cognoscuntur de lege communi per diuisiones: quamrum complementa differunt specie. hoc enim diuisio: hoc est rationale: vel irrationale specie differunt ab ista hoc est rudibile: vel non rudibile: quia et iste differentiae rationale et rudibile specie differunt. Nec ex dictis sequitur quod tot sint scientie: quot sunt species entis: vt dicit praedicta opinio: quia vnius hieitus possunt esse plures actus intelligendi secundum speciem differentes. Si conseqenter se possunt diligen enim proximum et desiderare eius bonum: et gaudere de eius bono: si est presens: et odire malum: et fugere si est abeisens: et de illo tristari: si est proaesenus. Actus sunt specie differentes: et tamen actus sunt illius hitus:et quo homo hibietuatus est ad proximi dilectionem. Asimili dico: de actibus intelligendi. plures est actus intelligendi specie differentes si sunt similis difficultatis: possunt esse eiusdem hitus. Si enim sunt due species equaliter difficiles ad intelligendum: per illum eundem habitum: quo illuminatus sum ad intelligendum vnam sum sufficienter illuminatus ad intelligendum aliam: habita similitudine eius.

¶ Preterea vt aliquibus probabiliter videtur: scientia metaphisice non diciter vna scientia quia omnia: quae traduntur in ea cognoscibilia sint prompte et faciliter a nobis per vnum habitum secundum speciem. vnitas enim eius est vni tas secundum geners. Unde respectu eorum qua tractantur in ea: sunt plures habitus secundum speciem: in vno tamen genere conuenientes. Similiter dico: de scientia naturali. Dico ergo ad quaestionem: quod diuerse species entis: quarum vna non est ratio intelligendi aliam non possunt in genere proprio et in specili intelligi a nobis in via: per naturam: et de lege communi nisi per actus intelligendi differentes secundum speciem: loquendo de actu intelligendi: quo ipsa species intelligitur secundum se: et absolute: quod ideo dico: quia plures species intelligi possunt in gnaturali: vel in speciali ita quod vna in comparatione ad aliam: non per plures actus intelligendi vno enim actu intelligendi possunt intelligi albedo: et nigredo: inquantum sunt extrema vnius contrarietatis: et equus et asinus inquantum sunt similes in ratione animalis: nec tamen ex hoc sequitur: quod diuerse spes entis: non possunt intelligi et in proprio gene: et secundum se et absolute et in spectuali ab intellectuaime christui per actus intelligendi non differentes secundum speciem. Primum declaro sic: phantasmata diuersarum specierum in imaginatione: non minus differunt: quam earum similitudines intelligibiles in intellectu: sed diuersarum sperum similitudines intelligibiles in intellectu: non sunt eiusdem speciei: quia simul sunt in intellectu: et plura accidentia eiusdem speciei in eodem subfiecto simul esse non possunt: nisi forte sint talia: que manem possint distincta per sui coniuctionem cum suis originibus quod dico propter opinionem quorundam differentium a diuersis luminaribus in eadem parte medii generari plura lumina manentia tamen distincta per sui vnionem cu luminaribus ipsis quod videtur sensisse diony 2. c. de diuinis nominibus. hec autem ratio distinctionis assigna ri non potest: inter species intelligibiles in intellectum existentes. Restat ergo quod diuersarum specierum phantasmata in imaginatione: non sunt eiusdem speciei: vt autem declaratum est libro 2. phantasma in veritate intellectus agentis causat in intellectu possibili intellectionem immediate vel saltem mediante specie intelligibili ita quod in causando ipsam intellectionem intellectus agens: est agens principale: et ipsum phantasma est agens insttrale. Nos autem videmus: quod vnum et idem agens principale per insttera specie differentia actiones efficit specie differentes. vnde homo per fecuri scindit: per malleum frangit per subulam perforat seu pungit: et sic de aliis. Nec potest dici: quod talis diuersitas proueniat tantum per hoc quod vtens illis insttris sit voluntarium ages: quia si aliquod naturale agens moueret insttera praedicta facent per illa in dictas actiones specie differentes. ergo non obstante: quod principale agens in causando intellectionem in pluribus hominibus: sit vnum specie: tamen intellectiones causate ab illo mediantibus phantasmatibus diuersarum specierum: tanquam mediantibus insttris: diuerse sunt specie. Et si dicas quod ipsa phantasmata non spesunt insttera in causando intellectionem immediate: inquantum sunt specie differentia: sed quandoque mediante aliquo vno phantasma te. Phantasmata enim fundamenti: et parietis: et tecti: sunt instrumenta in causando intellectionem: mediante phantasmate domus: et phantasmata carnis: et panis: mediante phantat. mate similirudinis eorum in nutriendo corpus: et sic de multis aliis: hoc non est contra praedicta. Concessum est enim plures res speciedifferentes posse intelligi: non per actus specie differentes. inquantum vna intelligitur in comparatione ad aliam: vel inquantum due aliqua intelliguntur in comparatione ad tertiam. Sic enim plures res specie differentes non tantum vno actu secundum speciem: sed etiam vno secundum numerum possunt intelligi. Aliter tantum dicendum est de intellectu anime christi: quam de intellectu nostro dictum sit: sicut enim habitus scientie eius quia ex actibus acquisitus non est: non est in plures species distinctus: sic species intelligibiles: per quas res inprio genere intelligit: quia non sunt accepte a rebus specie differentibus: sed immediate sibi a deo infuse: non opetet esse differentes secundum speciem: et ex consequenti actus: quibus res in proprio genere intelligit: non opetet esse differentes secundum speciem: quamuis enim vnum non possit esse repraesentatiuum in speciali. et absolute plurium differentium specie: loquendo de repraesentatione: que est per similitudinem vniuocasa. Possibile tamen est hoc illa repraesenta tione: quae est per similitudinem equocam: et sic etiam species creata: quae est vna numero: potest esse plurium differentium secundum numerum repraesentatiua in speciali: cui concordat: quod dicitur quarta propositione de causis: vbi dicitur quod ex intelligentiis sunt. quae continent formas plus vniuersales: et ex eis sunt quai continent formas minus vniuersales: vbi dicit commentum: quoniam forme que sunt in intelligentiis secundis inferioribus per modum particularem sunt in intelligentiis primis per modum vniuersalem: ergo multo fortius in intellectu anime christi sunt in vniuersaliori modo: non quia tantum invniuersali repantent: sed quia ibi species vna plura differentia reprsentat in speciali: et absolute: quam aliqua species in quocumque intellectu angelico. Concedo ergo quod omnia: quie christus est in proprio genere intelligit: intelligem potest in speciali et absolute per vnum actum intelligendi secundum speciem. Argumenta ad partem primam gratia principalus conclusionis essent concedenda tamen quia: non tantum videntur concludere de cognitione anime christi: sed est de nostra: ideo soluenda sunt.

Ad primum dicentum quod maior falsa est: vt enim declaratu est in corpore quaestionis vuius heritus possen¬ esse plures actus specie differentes: conseqenter se habentes adinuicem: et est qui sunt similis difficultatis existentes.

¶ Ad 2m dicendum: quod maior includit duo falfa. colores enim videri possunt in luminibus non eiusdem speciei: vt enim declaratum est libro 2. Lumen creatum: a luce corporis corruptibilis: et lumen creatum a luce corporis incorruptibilis: non sunt eiusdem speciei: tamen in vtroque lumine colores videntur.

¶ Preterea cum nigredo videtur in speciali: et absolute secundum se illa visio non est eiusdem speciei: cum visione: quae videtur albedo in speciali secundum se et absolute: nec similitudines: per quas sic videntur: sed cum videntur in comparatione: inquantum sunt vnius contrarietatis extrema: sic videntur: non tantum vna visione secundum speciem: sed etiam numerum quia sic videntur per vnam formalem similitudinem sub quae similitudines albedinis et nigredinis comprehenduntur: et ego bene concedo: quod plures res specie differentes: a nobis possunt intelligi: vna in relatione ad aliam: non tantum vno actu intelligendi secundum speciem: sed est secundum numerum.

¶ Ad 3m dicendum: quod maior vera est: si intelligatur de ratione formali vna secundum speciem: sed sic non intelliguntur sub vna ratione formali omnia: quae a nobis intelliguntur: quia in rebus differentibus specie: et si sit vna ratio veri in gnaturali: non tamen ineis est vna secundum speciem: rerum enim differentium specie plures sunt veritates create secundum speciem differentes: quamuis ille veritates in eis sint per earum relationem ad veritatem increatam: vt in primo libro ostensum est.

¶ Ad 4m dicendum: quod illa conditionalis est fla. Spicies enim intelligibiles in nostro intellectu: non sunt contrarie: nec tamen sunt eiusdem speciei. Quamuis enim creature spirituales: non sint eleuate supra omne geners: ad quod sequitur quod sint in aliqua specie directe vel per reductionem tamen supra conrietatem sunt eleuate.

¶ Con trarietas enim non est passio: nisi formarum naturalium: quanto magis recedunt a materialitate tanto magis recedunt a contrarietate. vnde etiam forma celestis: quia parum est materialis: ita est elongata a contrarietate: quod celum non est calidum: nec frigidum: nec humidum: nec siccum formaliter: nec graue nec leue secundum doctrinam philosophi prae celi et mundi.

¶ Ad 5m dicendum: quod scire: et opinati sunt actus specie differentes: et similiter selitlus demostratiuus: et topicus eo modo: quo res rationis sunt in specie. Res enim artificiales specie differunt persuas maeris. diuersarum enim specierum sunt gladius ligueus: et ferreus: vnde cum philosophus dicit quod differentia secundum speciem:: non est inter res per materiam. in telligit de materia rerum naturalium: que est natura pure possibilis: vel in fimus actualitatis gradus. Materia autem rerum artificialium: est aliquid compositum ex materia et naturali forma. propositiones autem necessarie quae sunt per se et immediate: specie differunt: a propositionibus probabilibus: eo modo quo assignari potest species rebus rationis

Ad primum ad partem alia dicendum: quod illud verbum dete telligi: de scientia acquisita ex actibus qualis non est scientia anime christi. Illud tamen verbum aliter exponit commen. dicens sic. Forme quis quidam dicunt: considerande sunt in hac scientia: sunt enim apud dicentes eas forme formarum entium. et ista scientia confiderat de formis: ergo considerat de formis formarum: et secundum hanc expositionem illud verbum nihil fuit ad propositum.

¶ Ad 2m dicendum: quod minor est falsa. Formalissima enim ratio per quam res intelligitur est species: per quam intelligitur: si non intelligatur per suam essentiam: vt autem dcm est species infuse intellectui anime christi: per quas res cognoscit in proprio genere: non sunt specie differentes. Nobilior. enim intelligendi modus est multa intelligem per species pauciores et minoris diuersitatis: quam per plures et maioris diuersita tis. et omnis nobilis modus intelligendi creature possibilis: intellectui anime christi attribuendus est: quia omnem nobilitatem: ci ius fuit capax a deo accepit.

Questio. III Tertio queritur: vtrum im christi cognoscat res in proprio genere discurrendo: et videtur quod sic: cognoscere discurrendo: est vnum cognoscem post aliud: sed anima christi cognitione: qua cognoscit creatu ras in proprio genere eognoscit vnam post aliam: quia non omnes simul intelligit illa cognitione: vt ante onsum est ergo eas intelligit discurrendo.

¶ Item qui syllogizat discurrit a praemissis ad conclusionem: sed anima christi melius format vnum sverslicet: quam intellectus noster: ergo intelligit discurrendo a praemissis ad conclusionem.

¶ Item intelligem discutrendo: est intelligere vnum per aliud: sed anima christi intelligit res per suas similitudines. ergo a similitudinibus: ad ipsas res intelligendo discurrit.

¶ Item intellectus anime christi: affirmat aliquid de aliquo et negat: sed hoc est com ponere praedicatum cum subiecto: vel a subiecto diuidem: ergo intelligit componendo: et diuidendo: ergo a simili intelligit discurrendo.

¶ Item natunle est homini: deuenire in cognitionem conclusionum ratiocinando. Unde et rationabile est de eius diffinitione: sed glutia non mutat naturam: sed perficit. ergo non obstante: quod ipse christus beatus est: intelligit inquantum homo ratiocinando.

¶ Contra diony. 7. c. de di. no. Inuisibiles: et intellectuales angelicorum animorum virtutes simplices et beatas habent intelligentias. ergo simplici aspectu intelligunt: et non per discursum. ergo multo fortius anima christi: cum propter eius nobilitatem sibi debeatur nobilior modus intelligendi: quamangelis.

¶ Item sicut videntur se habere corpora inferiora: ad celestia in perfectionem essendi: ita homines viatores: ad comprehensores in perfectione intelligendi. Sed corpora inferiora suam perfectionem acquirunt per motum. Corpora autem celestia stati: ex sua natura: suam habent vltimam perfectionem. ergo similiter et homines viatores suam perfectionem in cognitione veritatis acquirunt per motum discurrendo. Comprehensores autem non per motuum discursus: sed simpliciter intuendo in principiis conclusiones.

Respondeo quo christi: non cognoscit res: est in proprio genere discurrendo. Cognoscem enim discurrendo est a cognitione principii procedere ad acquerendum cognitionem conclusionis prius ignote: ita quod alia sit cognitio principii: et alia cognitio conclusionis ex prima cognitione causata. Aima autem christi propter suam claritatem: et virtutem: ita perfecte cognoscit principium: quod simul et vnico actu videt in ipso conclusiones virtualiter ibidem contentas: et ita patet: quod quamuis discursum intelligat: et optime formationem syllorum intelligat: non tamen intelligit discurrendo: vel syllogizando et per hoc patet solutio ad secundum argumentum in oppositum.

Ad primum dicendum: quod non est idem cognoscenm discurrendo: et cognoscere vnum post aliuuo cum enim intellectus antme christi intuetur vnum principium: et omnes conclusiones virtualiter in eo contentas: et postea aliud principium. et in ecomnes conclusiones virtualiter contentas: non discurrit: quia per vnum illorum principorum non acquirit cognitionem alterius principii: et intuendo quodlibet principium proprium: simul intuetur conclusiones: quie in illo virtualiter continentur sed hoc est difficile intelligem aliquibus: quia omnes conclusiones naturaliter cognoscibiles continentur in hoc prinio de quolibet affirmatio: vel negatio: tamen hec instantia non videtur esse contradicta: quia istud principium non est proprium principium alicuius scientie: sed commune est ad omnes scientias: tamen videtur dicendum aliquibus quod siue anima christi cognoscat vno actu omnes conclusiones contentas in hoc princio de quolibet affirmatio vel negatio: siue non: non tamen sic potest vere dici de aliquo angelo: quia angelus vno actu cognoscit principium: et aliquas conclusiones in eo contentas: et alio actu cognoscit conclusiones aliquis in eodem prinius contentas: vel immediate vel mediante aliqua conclusione: in quae quasi in prinia respectu conciusionum sequentium cognoscit aliquas de sequentibus conclusionibus et quanto intellectus est sublimior: tanto simul potest conclusiones cognoscem plures eodem actu in eodem princtiam.

¶ Ad tertium cum dicitur: quod intelligere discurrendo est intellignvnum per aliud etc. dico quod verum e: sic intelligendo: quod per vnum cognitum prius intelligatur aliquid aliud prius ignotum: et per actum alium. Cum autem res intelligitur per suam similitudinem: directo aspectu: et immediate fertur intellectus in rem cuius est similitudo: ita quod ibi nullus est discursus.

¶ Ad quartum dicendum: quod sicut intellectus anime christi non intelligit discurrendo: ita non intelligit componendo: vel diuidendo: quamuis intelligat compositionem: et diuisionem: quia propter suam claritatem et perfectionem: ita perfecte intelligit quiditatem rei: quod simul videt: et eodem actu: que sibi conueniunt: et que sibi disconueniunt: loquendo de disconuenientibus: que actu intuetur: quod ideo dico: quia non omnia: que vni disconueniunt: vno actu intuentur: saltem in proprio genere: et ideo intelligendo compositionem et diuisionem non intelligit: nec componendo nec diuidendo: quia intelligere componendo: est primo intelligere subiectum per se: et postea per alium actum intelligere predicatum: et postea ista componere: per quod est patet quod est intelligere diuidendo. Dicendum ergo ad argumentum quod affirmare vel negare non est intelligere componendo: et diuidendo. Deus enim vnico simplici verbo dicit propositiones affirmatiuas: et negatiuas: nec tamen componendo: vel diuidendo intelligit. Intellectus etiam anime christi: quamuis incomparabiliter inferiori modo: vno actu simplici intellectualiter dicit hominem esse animal: vno etiam actu simplici dicere intellectualiter hominem non esse asinum: quod nobis non est possibile propter nostri intellectus debilitatem: et claritatis paucitatem.

¶ Ad quintum cum dicitur: quod naturale est homini deuenire incognitionem conclusionum ratiocinando etc. dicendum quod in modo intelligendi discursiuo: est aliquid: quod simpliciter est homini naturale: et hoc est cognoscere per intellectum: et aliud quod sibi conuenit ex imperfectione nature et hoc est in intelligendo discurrere: quia ergo gloria naturam perficit: non destruit: ideo in beatis hominibus: remanebit primum: et remouebitur 2m: quia intelligunt: nec intelligendo discurrent.

Quaestio 4 QUarto queritur vtrum anima christi cognoscat res in proprio genere: ita perfecte: sicut sunt cognoscibiles quintum est ex parte sua: et videtur quod non: quia nulla res per aliquid inferius ea: repraesenta tur: quantum ex parte sua repraesentabilis est: et ex consequenti nec in telligitur: quantum ex parte sua intelligibilis est: sed similitudo creata cuiuscumque rei: est inferior ea. ergo cum anima christi in proprio genere intelligat creaturas per earum creatas similitudines non intelligit eas: quantum ex parte sua sunt intelligibiles.

¶ Item substantiua intelligitur per similitudinem accidentium: vt ostensum est lib 2. di. 24. sed similitudo accidentis: non potest esse ratio intelligendi substantiam: quantum ex parte sua intelligibilis est. ergo nec quantum intelligibilis est intelligitur ab anima christi.

¶ Item si aliqua res intelligitur: quantum ex parte sua intelligibilis est non potest perfectius intelligi. Sed anima christi perfectius intelligit creaturas in verbo: quam in genere proprio ergo non intelligit eas in genere proprio: quantum ex parte sua intelligibiles sunt.

Contra res non potest perfectius intelligi: quam quod ita perfecte sua quiditas intelligatur: vt simul: et eodem actu omnia que sibi conueniunt intelligantur: sed sic intelliguntur res in proprio genere ab anima christi: vt in precedenti quaestione dictum est: ergo intelligit eas quantum intelligibiles sunt.

¶ Item finitu inferius comprehendi potest a finito superiori: sed quelibet creatura finita est: et inferior anima christi: ergo videtur: quod ab intelleetu anime christi possit quilibet creatura comprehendi. Sed omnis nobilitas: quam potest capere: data est ei. ergo creaturas intelligendo comprehendit: hoc autem est: eas intelligere quantum intelligibiles sunt.

¶ Item quamuis similitudines a rebus recepte: sint eis inferiores: tamen videtur quod similitudines a deo impresse intellectui anime christi: sint rebus superiores: quia immediate extracte sunt et deriuate a rerum similitudinibus increatis: que sunt idee in diuina mente. ergo quamuis res per primas similitudines intelliginon possunt: quantum ex parte sua sunt intelligibiles: tamen videtur: quod per similitudines: que sunt in anima christi: ita perfecte intelligantur: quod perfectius non possunt intelligi.

Respondeo quod anima christi intelligit res in proprio genere: quantum ex parte sua intelligibiles sunt: illo modo intelligendi: quia ita perfecte intelliguntur ab anima christi: quod nullo modo in proprio genere possunt perfectius intelligi: quia tamen perfectius sunt intelligibiles in verbo: quamin proprio genere. Dicit enim Aug. 26. quaestione ad Orosium quod plus videtur creatura in arte: qua facta est: quam in seipsa: que facta est: ideo concedendum: quod in proprio genere non intelliguntur ab anima christi quantum sunt intelligibiles simpliciter: quia non ita perfecte possunt exprimi per quascumque creatas similitudines: sicut exprimentur per suas ideas quas habent in mente diuina. Duo prima argumenta ad partem primam: procedunt de cognitione rerum: per similitudines acquisitas per sensum secundum quem modum de lege communi cognoscantur a nobis.

¶ Tertium autem non plus con¬ cludit: nisi quod non tantum sunt cognoscibiles in genere proprio quantum in verbo: et hoc verum est.

¶ Primum argumentum ad partem secundam: et tertium: non plus concludunt: nisi quod anima christi ipsas res intelligit in genere proprio: quantum cognoscibiles sunt illo genere cognitionis.

¶ Ad secundum dicendum: quod non plus concludit: nisi quod intellectus anime christi potest ipsas creaturas intelligendo comprehendere: sed ex hoc non sequitur: quod possit eas in geproprio simpliciter ita perfecte sicut comprehendit in verbo.