Articulus 1

Quaestio PRimo ostendo quod nulla passio secundum suam speciem sit moraliter bona vel mala: qua omni eo quod est moraliter bonum vel malum laudamur vel vituperamur: sed secundum philosophum. 2. ethico. c. 5. Secundum passiones non dicuntur studiosi vel praui: nec secundum eas laudamur vel vituperamur: ergo nulla passio est moraliter bona vel mala.

¶ Item si aliqua passiosecundum speciem suam esset moraliter bona vel mala cum ipse passiones sint in appetitu sensitiuo brutorum bruta possent esse moraliter bona vel mala: quod falsum est.

¶ Item si aliqua passio esset moraliter bona vel mala secundum suam speciem cum quelibet passio posset insurgere contra imperium voluntatis posset homo inuitus fieri moraliter bonus vel malus quod flin esta

Contra philosophus. 2 ethi. c. 7. et. 4. ethico. c. vlti. dicit. Ue recundum esse laudabilem: sed nullus laudatur nisi pro re moraliter bona: ergo passio verecundie: est moraliter bona.

¶ Item actus dicitur moraliter bonus secundum suam speciem quando habet debitum obiectum: sed omnis passio que comsistit in prosequendo bonum habet debitum obiectum. Ergo quelibet talis passis est secundum suam speciem moraliter bona.

Respondeo quod passio potest considerari inquantum est in genere nature vel inquantum est in genere moris. Primo modo nulli passioni conuenit secundum suam speciem esse moraliter bonam vel malam: sed naturaliter: sic enim illa secundum suam speciem bona est que vitali motui concordat vt gaudium et illa mala quae vitali motui repugnat que tristitia: dicit philosophus. 3. ethi. c. vlti. Quod tristitia stupefacit et corrumpit habentis naturam. Si autem consideretur inquantum est in genere moris quod sibi conuenit ex sui ordine ad rationem et voluntatem: sic aliqua passio moraliter bona est secundum suam speciem vt illa que est respectu sui obiecti debiti in comperatione ad ordinem rationis. Passio enim specificatur per obiectum formale: et illa mala est secundum suam speciem que est respectu obiecti indebiti per comperationem ad ordinem rationis: et quia per comperationem ad ordinem rationis malum proximi est debitum obiectum tristitie. Ideo passio misericordie que est tristitia de malo proximi bona est moraliter serum suam speciem: et quia expectatum conuicium est debitum obiectum timoris in ordine ad rationem: ideo erubescentia que secundum Dama. libro 2. c. 28 est timor expectati conuicii moraliter bona est. Unde ibidem dicit quod optima passio hec est: et quia bonum proximi est indebitum ooie ctum tristitie per comparationem ad ordinem rationis: ideo inuidia que est tristitia de bonis proximi est secundum suam speciem moraliter mala.

Ad primum in oppositum dicendum: quod illa auctori tas philosophi intelligenda est de passionibus non per comperationem ad rationem.

¶ Ad secundum dicendum: quod passiones in brutis non sunt moraliter bone: quia ratione non regulantur: inquantum tamen ille passiones sequutur quandam estimationem naturalem que superiori rationi scilicet diuine subiicitur est in eis aliqua similitudo moralis boni.

¶ Ad tertium iam potest patere solutio ex praedictis: quia passiones hominis non sunt moraliter bone nisi debito modo ordinentur per rationem et voluntatem nec moraliter male nisi inquantum ordinantur modo debito per voluntatis omissionem vel commissionem.

¶ Argumenta ad partem aliam gratia conclusionis concedi potest: tamen secundum non cogit. Non enim omnis passio que consistit in prosequendo bonum habet debi tum obiectum in ordine ad rationem nisi confistat in prose¬ cutione veri boni.

Quetio. SEcundo quaeritur vtrum passio concordans bono actui voluntatis augeat bonitatem moralem volentis. Et videtur quod non. Illud non auget bonitatem moralem: quod obnubilat iudicium rationis: sed secundum philosophum. 7. ethi. c. 5. In passionibus existentes disponuntur sicut dormientes et vinolenti: et go nulla passio auget bonitatem moralem.

¶ Item passio concordans actui malo non auget: sed minuit malitiam agentis: dicit enim philosophus. 7. ethico. c. x. Omnino videtur deterior esse si quis non concupiscens vel quiete operatur aliquid turpe quam si vehementer concupiscens: et si non iratus percutit quam si iratus: ergo a simili passio concordans bono. actui voluntatis non auget sed minuit bonitatem moralem volentis.

¶ Item quod diminuit de difficultate boni actus diminuit de eius ibonitate morali. Quanto enim bonus actus est difficilior: tantoncete ris paribus est melior. Sed passio concordans bono actui voluntatis diminuit de eius difficultate: ergo diminuit de eius bonitate morali.

Contra passio concordans bono actu voluntatis est moraliter bona: sed bonum additum bono facit magis bonum: ergo talis passio auget moralem bonitatem volentis. Item quod auget intensionem boni actus voluntatis augervolentis bonitatem moralem: sed bonus actus voluntatis per passionem sibi concordantem redditur intensior: ergo talis parsio auget volentis bonitatem moralem.

Respondeo quod passio concordans bono actui volutatis: vtpote huic actui velle st uenire proximo indigenti potest considerari quaedrupliciter. Uno. modo ita quod non sit causata nec acceptata per illum voluntatis actum nec par alium: et sic cum talis passio non fit in genere moris non auget volentis bonitatem moralem nisi forte occasionaliter cum per eam bonus actus tantum intenditur quod illa intensio plus ad dat de bonitate quam facilitas creata per illam passionem diminuat. Secundo modo: ita quod sit per aliquem alium actu voluntatis acceptata vel causata: vt cum aliquis volens subuenire proximo indigenti ex ratione par alium voluntatis actum eligit affici passione misericordie: aute acceptat iam exortam: vt promptius opere tur: et sic cum talis passio sit per participationem rationis moraliter bona auget extensiue moralem bonitatem volentis: et sic intensiue inquantum per eam intenditur bonus voluntatis actus. Alio modo ita quod causetur ex illo eodem actu voluntatis per modum redundantie secundum quod fortis voluntatis motus redundat in appetitum sensitiuum propter colligantiam naturalem. Et sic dico quod illa passiosignum est persectionis illius actus seu intensionis: et videtur etiam participare aliquid de bonitate morali: inquantum est effectus voluntarii actus moraliter boni quamuis non sit a volente directe ex intentione causata: et sic auget extensiue bonitatem moralem volentis: et etiam intensiue si per illam bonus voluntatis actus amplius intendatur quibus concordat sententia philosophi que trahi potest ex. 7. ethi. in locis diuersis scilicet quod voluntarius actus temperantie quod est cum passionibus moderatis et concordantibus ration melior est quam voluntarius actus continentie: qui est cum passionibus indomitis repugnantibus rationi. Unde temperantia continentie praeponitur.

Ad primum dicendum quod passiones modificate: et per rationem regulate eidem concordantes eam non obnubilant. Unde Augu. 9. de ciui. dei. c. 4. dicit quod passiones sapientem nullo errore obnubilant airt labe subuertunt: cuius ratio est: quod sapiens inquantum sapiens passiones habet per rationem moderatas. De passionibus ergo immoderatis et non regulatis est intelligendum predictum philosophi verbum.

¶ Ad secundum dicendum quod passio ad malum inclinans ex actu voluntatis causata siue per redundantiam propter actus intensionem siue a proposito per alium actum volutatis causata malitiam moralem non. minuit ope rantis: sed prima: signum est intensionis actus. Alia autem malitiam auget. Sed passioad malum inclinans: que per nullum malum actum voluntatis causata est diminuit de morali malitia ipsius actus nisi forte occasionaliter cum per illam malus actus tantum intenditur quod illa intensio plus addat de malitia quam pronitas causata per illa passionem diminuat: homo enim ex passione ita intense potest velle aliquod malum quod plus peccat quam aliquis multum remisse videns illud malum non inclinatus vel minus inclinatus ex passione.

¶ Ad 3m dicendum: quod facilitas quae est in actu ex parte voluntatis per adiutorium sibi diainitus infusum vel per adiutorium quod ipsa sibi acquisiuit non minuit de mortali bonitate actus: sed magis auget: quia motum volunta tis perfectiorem reddit et puriorem: et ideo passio rationi concordans per actum voluntatis causata quamuis bonum actum voluntatis reddat faciliorem eius bonitatem moralem non minuat: sed rationi subseruit et promptius operetur. Unde Aug. 8. de ci. dei. c. 8. dicit de passione misenicordie: quod iste motus animi seruit rationi: quando ita praebetur misericordia vt iustitia conseruetur: siue cum indigenti tribuitur: siue cum ignoscitur penitenti. Ex dictis patet quomodo debeat intelligi processus argumentorum ad aliam partem.

Questio III TErtio queritur vtrum passiones concupiscibilis in via generationis priores sint ordine nature quam passiones irascibilis. Et videtur quod non. philosophus. 2. ethi. c. 3. Omnem passionem sequitur delectatio et tristitia: sed delectatio et trissitia sunt passiones concupiscibilis: ergo passiones concupiscibilis poste riores sunt passionibus irascibilis.

¶ Item passio spei est causa passionis amoris. Unde Augu. enchi. c. 3. Amor non est sine spe. ergo cum amor sit prima passionum concupiscibilis vt inferius ostendetur: et spes sit passio irascibilis et causa prior sit effectu: sequitur quod aliqua passio irascibilis prior sit prima passionum concupiscibilis.

¶ Item motus est ante quietem: sed passiones irascibilis sunt in quodam motu: quia illud in quo quie scitur: iam non habet ardui rationi: sed tristitia et gaudium que sunt passiones concupiscibilis important quietem vna in bono alia in malo: ergo passiones irascibilis praecedunt gaudium et tristitiam.

Contra obiectum passionum concupiscibilis cum sit bonum sensibile absolute prius est ordine nature quam obiectum passionum irascibilis cum sit bonum contractum per arduitatem. Absolutum enim ordine nature prius est contracto: ergo passiones concupiscibilis in via generationis priores. sunt quam irascibilis passiones.

¶ Item primo passionum concupiscibilis quae est amor prior est quam prima passionum irascibilis que est spes ergo simpliciter passiones concupiscibilis sunt priores passiont bus irascibilis per similem modum arguendi quo philosophus arguit. 3 topi. Quod si optimus homo est melior optimo equo simpliciter homo est melior. Ad clarius videndum veritatem huius quaestionis. Primo declarandus est ordo passionum concupiscibilis inter se. Secundo ordo earum respectu passionum irascibilis. Quantum ad primum sciendum: quod obiectum cuiuslibet passionis concupiscibilis est bonum vel malum delectabile vel tristabile secundum sensum. Et quia appetitus sensitiuus sequitur apprehensionem sensibilem: et sensus non apprehendit nisi particulari rem. ideo obiectum cuiuslibet passionis sensitiui appetitus est perticulare sensibile delectabile vel contristabile. Quod quidem si consideretur absolute est obiectum amoris vel odii. Amor enim est complacentia boni et odium displicentia mali. Si autem confideretur inquantum absens respectu eius est quelibet passio concupiscibilis que dicitur consistere in motu. Si autem consideretur inquam tum proesens sit respectu eius sunt passiones que consistere dicuntur in quiete: ita quod respectu delectabilis praesentis sit gaudium quod assimilatur naturali quieti et respectu contristabilis praesentis tristitia que assimilatur violente quieti: quia ergo bonum vel malum non conctum prius est ordine nature quam conctum per conditionem absentie vel per conditionem praesentialitatis: et quod prius est ordine nature in apprehensione sensibili prius ordine nature mouet appetitum sensitiuum: ideo amor et odium in via generationis priores sunt ordine nature omnibus aliis passionibus concupiscibilis. Et quia placentia boni est ratio displicente mali inquentum malum est repugnans bono: ideo amor prior est odio: ita quod non potest esse odium nisi sit ex aliquo amore procedens.

¶ Preterea per placentiam boni coaptatur appetitus ipsi bono: et per displicentiam mali est appetitus incoaptatus ipsi malo vel contrarius. Et ideo sicut videmus quod naturalis coaptatio grauis ad locum dehorsumsprius est ordine nature quam eius naturalis tendentia ad locum dehorsum vel quies eius in eodem: et naturalis repugnantia grauis ad locum seo: sam priuo est ordine nature quam eius resilitio ab illo loco vel eius violenta quies in eodem: sic amor prior est ordine nature respectu omnium passionum que motum importat in bonum: et respectu delectationis quae importat quietem in praesenti bono et odium respectu omnium quae important resilitionem a malo: et respectu tristitie quae importat quasiviolentam quietem in praesenti malo.

¶ Quantum ad secundum articulum sciendum quod passiones concupiscibilis quae sunt amor odium concupiscentia fuga priores sunt ordine nature in via generationis quam passiones irascibilis: vt enim patet ex praecedenti articulo amor et odium sunt priores quam concupiscentia et fuga que consistunt in motu: et iste priores sunt passionibus irascibilis. Obiectum enim passionum irascibilis se habet per additionem ad obiectum concupiscentie et fuge: et passiones ille ad passiones istas: quod patet. Obiectum enim concupiscentie est delectabile secundum sensum absens et obiectum fuge contristabile secundum sensum absens: obiectum autem passionum irascibilis est absens delectabile vel contristabile secundum sensum contractum conditione arduitatis: spes est supra concupiscentiam addit quendam appetitus conatum: seu eleuationem propter difficultatem adipiscendi bonum respectu cuius est spes et timor addit supra fugam quandam appetitus depressionem propter arduitatem mali respectu cuius est timor: quod autem se habet ad aliud per additionem posterius est ordine nature in via generationis ordine nature quam passiones irascibilis. Uel potest dici secundum alios quod ratio delectabilis quod est obiectum concupiscibilis non includitur in ratione ardui: quia sicut bonum sub ratione qua conueniens nature animalis est delectabile: ita sub ratione qua aptum natum acquiri per opus magno honore dignum vel per victoriam mali quod de difficili potest vinci est arduum: quia talis victoria est opus magno honore dignum: ita quod delectabile et arduu sunt distincte differentie boni que no addunt super bonum generaliter dictum nisi relationes diuersas. Ex quibus patet: quod bonum sub ratione qua delectabile est magis connaturale animali quam sub ratione qua arduum: et ideo prius ordine nature mouet appe titum sensitiuum. Si autem comperarentur passiones concupiscibilis quae videntur importare quasi quandam quietem scilicet gaudium et tristitiam ad passiones irascibilis: sic dico quod tristitia semper est prior ordine nature in via generationis quam passio ire. Ira enim est appetitus vindicte propter receptam iniuriam. Est tamen prior illo gaudio quod oritur ex consecutione vindicte. Si autem comparentur gaudium et tristitia ad alias irascibilis passiones: quae sunt spes desperatio audacia timor. Sic dico quod non praesupponit de necessitate aliquam earum. Possunt enim causari ex praenetia boni vel mali ante irascibilis motum: nec praedicte quatuor passio nes praesupponunt de necessitate aliquam earum: ex qualibet enim passione potest immediate causari delectatio vel tristitia. Sienim bonum prius sit proespens quam amatum causatur delectatio immediate ex amore. Si autem bonum amatum et desideratum prius. Fit proesenus quam sit speratum: quod contingere potest cum aliquis desiderans aliquod bonum ex insperato obtinet illud. Causatur gaudium immediate ex passione desiderii Si autem prius est speratum causatur ex spe immediate. Unde apostolus ad Ro. 12. Spe gaudentes. Gaudium etiam sequitur audaciam post consecutionem victorie: et iram post consecutionem vindicte. Similiter dico quod tristitia immediate potest consequi odium et sugam et timorem et desperationem: et sic patet quod quelibet alia passio terminatur ad gaudium vel tristitiam: et propter hoc bene dicit philosophus. 2. ethico. c. 30. Quod delectatio et tristitia sequuntur ad quamlibet passione: et sic patet solutio ad primum.

¶ Ad secundum dicendum quod passiospei non est causa passionis amoris sed econuerso. Unde cum dicit Aug. quod amor non est sine spe: loqutur de amore electiuo per charitatem perfecto non de passione amoris.

¶ Ad tertium cum dicitur: quod motus est ante quietem etiam etc. dico quod verum est de quiete illi rei que prius fuit distans a loco: sed si res aliqua nunquam fuit extra suum locum naturalem: non oportet quod suam quietem in loco praecedat aliquis motus localis illius: sic dico quod si aliquod bonum amatum prius est absens quam appetitus quiescat in ipso presenti talem quietem praecedit motus: vt motus concupiscentie vel spei: si autem prius fuit presens quam esset amatum: non oportet quod quietem appetitus in illo bono praecedat alius motus quam amor.

¶ Argumenta ad partem aliam bene procedunt de passionibus concupiscibilis que important displicentiam boni vel mali et tendentiam in bonum absens et refilitionem a malo absenti.