Articulus 2

Questio I. PRimo ostendendo quod spes non est prior ordine nature in via generationis quam aliqua alia passio irascibilis in executione motus prius est ordine nature recessus a termino a quo quam accessus ad terminum ad quem: sed desperatio est quidam recessus a bono: spes autem accessus ad bonum: ergo desperatio praecedit spem.

¶ Item quanto passio communio: tanto prior. Unde secundum philosophum 1 physi. Magis confusa sunt prius nobis nota: sed ira est passio communior quam spes non enim habet passionem contrariam sicut spes: ergo ira prior est spe.

¶ Item sic videntur se hebere inter se spes et audacia sicut desperatioet timor: sed prior est timor quam desperatio. Ex hoc enim quod aliquis nimis timet difficultatem in acquerendo quod aliquod bonum arduum desperat se posse adipisci illud: ergo similiter audacia prior est spe.

Contra inter passiones irascibilis illa prior est que propinquior est amori que est omnium passionum simpliciter prima: sed spes est propinquior amori quam aliqua alia passio irascibilis. Causatur enim ex amore mediante desideriovel concupiscentia: ergo spes prior est inter passiones irascibilis.

¶ Item desperatio praecedit timorem: ex hoc enim quod aliquis desperat de victoria timet aggredi: ergo a simili spes prior est audacia: et audacia prior est quam ira: cum ergo spes sit prior desperatione: sequitur quod sit inter omnes passiones. irascibilis prima.

Respondeo quod spes ordine nature prior est iva generationis quam aliqua alia passioirascibilis.

¶ Passionum enim irascibilis quedam sunt respectu boni ardui vt spes cuius obiectum est absens bonum arduum apprehensum: vt possibile adipisci ab apprehendente: et desperatio cuius obiectum est absens bonum arduum appre hensum: vt non possibile adipisci ab apprehendente. Quedam sunt respectu mali ardui vt timor cuius obiectum est absens malum arduum apprehensum: vt non possibile superari ab apprehendente: vel vt possibile superare apprehendentem: et audacia cuius obiectum est absens malum arduum apprehensum vt possibile separari ab apprehendente vna scilicet ira est respectu boni et mali simul. Obiectum enim eius est vindicta de iniuriatore. Appetit enim iratus vindictam vt bonum: vindictam dico de illo qui sibi fecerit iniuriam quem apprehendit vt sibi malum: motus autem appetitus in bonum prius est ordinenature quam recessus a malo: ideo enim appetitus refugit malum quia repugnat appetito bono. Sed timor est quedam resilitio a malo ardus: spes est quedam erectio appetitus in bonum arduum: ergo ordine nature prius est spes quam timor: quia etiam appetitus tendit in bonum per se: non autem resilit a bono nisi propter aliquod malum annexum: et sic per accidens et motus per se prius est ordine nature quam motus per accidens oportet concedere quod spes que est quidam motus in bonum arduum sit prior desperatione que est quedam resilitio a bono arduo: quia est appetitus refugit malum per se: non autem ipsum insequitur nisi per accidens: vt propter aliquod bonum annexum: ideo timor qui est resilitio a malo arduo: prior est quam audacia que est insurrectio appetitus contra malum arduum ob spem victorie in toto vel in parte vel alicuius gluie seu lesionis aduersarii quam apprehendit audax vt bonum. Ex dictis patet quod spes prior est desperatione timore et audacia: et quia ira praesupponit audaciam: et spevindicte cum nullus irascitur propter illatam iniuriam nisi sperans vidictam: et audens miurianti resistere: sequitur quod spes sit prior ira.

Ad primum in oppositu dicendum: quod motus appetitus in accedendo et recedendo non assimilatur executioni. motus rerum naturalium: sed intentioni nature que prius intendit accessum ad terminum ad quem: quam recessum a termino a quo: econtrario sit in executione.

¶ Ad secundum dicendum: quod aliquid potest dici commune tripliter scilicet per predicationem vel per causalitatem actiue scilicet quia causat multa vel passiue scilicet quia causatum est ex multis primo et secundo modo non est irapassio magis communis quam alie. Sed tertio: quia ad causandam iranrequiruntur plures passiones quam ad causandam aliquam aliam irascibilis passionem. Causatur enim ex illata peruipensione que facit tristitiam et spe vindicte: et audacia insurgendi contra iniuriam tem: quod autem sic est communis non opetet quod sit prius: sed quod magis sit posterius: quia plura praesupponit: vnde cum ira contrarium non habeat non est: quia sit aliis passionibus communior primo modo vel secundo: sed quia non potest esse aliqua passio sibi contraria neque contrarietate que est secundum accessum et recessum: quia est de malo praesti vel prae terito tanquam ex causa: neque secundum contrarietatem boni et mali: quia malo praesenti contrariatur bonum praesens respectu cuius est delectatio quae non est passio irascibilis sed concupiscibilis.

¶ Ad tertium cum dicitur quod prius est timor quam desperatio etc. dico quod quamuis timor pie accidens posset desperationem inducere inquantum difficultatem obtinedi bonum arduum facit apprehendi per obnubilationem apprehensiue vt annexam impossibilitati adipiscendi: tamen magis debet dici desperatio praecedere timorem. Nullus enim appetitus sensitiuus timet: nisi quia desperat de victoria ardui mali vel de certitudine illam victoriam obtinendi. Si enim certitundi: ne sensibili speraret victoriam de aliquo arduo malo respectu illius non esset timor in eo.

Questio III SEcundo quaeritur vtrum speces sit vna dequatuor principalibus passiont bus. Et videtur quod non. Augu. 14. de ci. c. 7. ipsam non numerat inter quatuor principales passiones.

¶ Item amor prima est omnium passionum: ergo magis debet poni passio principalis quam spes: cum ergo amor non sit vna de qutuor principalibus passionibus multo minus spes.

¶ Item si aliqua passio irascibilis esset vna de quatuor principalioribus passioni boso hoc maxime videtur conuenire ire a qua denominatur pomo irascibilis: et in qua terminantur omnes irascibiles passiones: cum ergo iranon ponatur passio principalis multo minus spes.

Contra boetius in 1 libro de consolatione enume rans. 4. passiones principales dicit Gaudia pelle: pelle timorem speciemque fugato nec dolor assit.

¶ Item timor est vna de quatuor principalibus passionibus: sed spes est principalior quam timor. Est enim respectu boni: et timor respectu mali: ergo spes est vna de quatuor principalibus passionibus.

Respondeo quod species est vna de quatuor passionibus principalioribus quae sunt gaudium et tristitia spes et timor que principales passiones dicuntur: non quia sint omnibus aliis passionibus fortiores. Sic enim amor et odium principales passiones dicuntur: et quia odium radix est omnium passionum aliarum que sunt respectu mali: et amor radix omnium aliarum passionum que sunt respectu boni: et est earum que suit respectu mali inquantum est odii causa: non enim. oditur malum nisi mquantum repugnans est alicui dono amato: sed praedicte quatuor dicuntur passiones principales: quia gaudium et tristitia consequuntur ad alias passiones. Quelibet enim alia passio terminatur ad gaudium vel tristitiam. Sunt etiam priores intentione omnibus aliis passionibus et etiam suis obiectis: sicut enim dicit philosophus 6 topi. Intendimus delectabile propter delectationem: ergo a simili intendimus refugere tristabile propter tristitiam: obiecta autem aliarum passionum priora sunt in intentione quam ipse passiones. Prius enim intenddi mus bonum desideratum quam eius desiderium et bonum arduum quam eius spem: et prius intendimus refugere malum futurum quam eius fugam et malum arduum quam eius timorem. Spes autem et timor principales passiones dicuntur: quia et si non sint termini omnium passionum: tamen sunt aliquo modo termini passionum concupiscibilis que consistunt in motu. Ab amore enim per desiderium est processus ad spem: et ab odio mediante fuga ad timorem. Inter etiam passiones irascibilis spes est prima respectu boni: et timor respectu mali. Spes etiam per se est respectu boni: desperatio autem per accidens. Sensitiuus enim appetitus non potest resilire a bono nisi per accidens scilicet pro. pter aliquod annexum apprehensum in ratione mali: timor etiam per se respicit malum: resilitio enim appetitus a malo est per se. Audacia autem per accidens respicit malum. In secutio enim mali: vel inuasio est per accidens scilicet aut per victoriam: aut propter aliquid aliud apprehensum in ratione boni. Ita autem presupponit audaciam: principalior autem est respectu boni que illud respicit per se quam ea que ipsum respicit per accidens: et principalior est passio respectu mali que illud respicit per se quam illa que illud respicit per accidens: et quam illa que dependet ex aliqua tali. Restat ergo quod inter passiones irascibilis: spes et timor sunt principales.

Ad primum in oppositum dicendum: quod ibi accipit Augu. cupiditatem pro spe: eo quod vtraque est respectu boni futuri.

¶ Ad secundum et tertium patet solutio ex dictis in corpore questionis.

Quaestio III Tertio queritur vtrum spei plures passiones contrarientur. Et videtur quod non. Nulli enim vni passioni concupiscibilis cotrariantur plures passiones: ergo a simili nec alicui vni passioni irascibilis.

¶ Item secundum philosophum. 2. topi. Impossibile est contraria simul esse in eodem: sed timor et spes simul esse possunt in eodem: ergo spei non contrariatur timor: sed desperatio tantum.

¶ Item bonum contrarium non est alterius causa: sed spes est causa timoris: ex hoc enim quod appetitus tendit in bonum urduum residit a malo arduo illi contrario: ergo timor non contrariatur spei: sed desperatio tantum.

¶ Item philosophus. x. meta. Non conuenit plura vni esse contraria: ergo cum spes sit vna passio non possunt sibi plures passiones esse contrarie.

Contra philosophus. x. metaphy. Unum est contrarium multis ergo non obstante quod spes sit vna passio: potest tamen pluribus passionibus esse contraria.

¶ Item sicut se habent amor et odium: ad bonum et malum absoiute: itarspes et timor ad bonum et malum arduum. Sed odium contrariatur amori: ergo et timor spei: cum ergo desperatio sit contra ria spei sibi sunt contrarie plures passiones.

Respondeo quod sicut in alterationibus coposralibus est duplex contrarietas: secent secundum terminos contrarios secundum quem modu contrariantur infirmatio et sanatio: et secundum accessum et recessum respectu eiusdem termini secundum quem modum contrariantur productio sant tatis et eius corruptio: sic dico quod in motibus appetitus sensitiui inuenitur contrarietas dupliciter vna secundum accessumet recessum respectu eiusdem termini. Alia secundum contrarietatem diuersorum terminorum. Primo modo contrariantur spes et desperatio. Secundo aut modo spes et timor cum spes sit respectu boni ardui et timor respectu ardui mali.

Ad primum in oppositum dicendum: quod non est sile de passionibus concupiscibilis et irascibilis: quia in bono absolute quod est obiectum passionum concupiscibilis que. sunt respectu boni non est aliquid retrahens appetitum: sed tantum attrahens. In sensibili autem malo absolute nihil est attrahens appetitum: sed tantum re¬ pellens: et ideo neque in istis passionibus neque in illis potest esse contrarietas secundum accessum et recessum respectueiusdem rationis obiecti: et ideo nulla passionum concupiscibilis habet passionem contrariam nisi vnam illam scilicet que est re spectu obiecti contrarii: bonum autem arduum: et si per se attrahat appetitum: tamen per accidens scilicet inquantum est difficile adipisci propter eius arduitatem repellit. Similiter quamuis malum arduum per se repellat appetitum tamen per accidens scilicet per aliquod bonum annexum attrahit: et ideo quelibet passio irascibilis excepta. ira habet vnam passionem contrariam contrarietate que est secundum accessum et recessum ab eo dem termino: et aliam que est respectu contrarii obiecti: et secundum modum primum contrariatur spei desperatio et secundum modum secundum contrariatur timor spei. Uel potest dici secundum alios quod maior argumenti falsa est. Amori enim alicuius boni non tamen contrariatur odium mali contrarii bono amato que est contrarietas secundum genus: sed odium de eodem bono quod oriri potest propter aliquod annexum malum: sicut desperatio tesilit a bono arduo propter malum annexum. Amor autem et odium de eodem contrariantur contrarietate que est secundum accessum et recessum: tamen quia ratio obiecti amoris non comprehendit seu includit nec in recto nec in obliquo aliquod malum: obiectum autem spei includit seu comprehendit in obliquo aliquod malum scilicet difficultatem que est malum pene: quia obiectum eius est bonum sub ratione qua aptum natum acquiri per aliquod opus magno honore dignum: seu per victoriam mali quod de difficili potest vinci: ideo illa contrarietas que in passionibus concupiscibilis est secundum accessum et recessum: magis est per accidens quam illa que in passionibus irascibilis est secundum accessum et recessum.

¶ Ad secundum dicendum: quod timor qui est respectu ardui mali contrarii bono sperato seu desperato non contrariatur spei saltem secundum rationem speciei quamuis secundum rationem generis. Unde et simul esse in eo dem possunt. Sed timor qui est respectu obiecti spei inquantum scilicet vnus apprehendit sub ratione boni: alter apprehendit sub ratione mali vel idem diuersis temporibus contrariatur ipsi spei nec simul est cum spe in eodem: et ita patet quod predicta contrarietas passionum videtur per accidens inquatum obiectum respectu cuius sunt sup ratione qua est earum obiectum non est vnum nisi per accidens: ex malo enim et bono non potest vnum constitui nisi per accidens.

¶ Ad tertium dicendum: quod procedit de timore qui est respectu mali ardui contrarii bono sperato.

¶ Ad quartum cum dicitur: quod non contingit plura vni esse contraria etc. dico quod verum est per se et ratione eiusdem: quia sicut habetur secundum sententiam eius ibidem contraria sunt que sub eodem genere mexime a se distant: et sicut dicitur quinto topi. Quod per superabundantiam dicitur vni soli conuenit: vnde non potest maxime distare ab vno nisi vnum: et ideo dicit philosophus libro metaphy. x. quod vni us distantie non sunt plures quam duo vltima vni tamen ratione diuersorum possunt esse plura contraria: et sic spei: quia est respectu boni ardut apprehensi: vt possibile adipisci cum difficultate tum propter eius arduitatem possunt esse plures passiones contrarie scilicet desperatio inquantum bonum arduum apprehenditur: vt non possibile adipisci propter annexam difficultatem: et timor accidens ex hoc quod illud quod ab vno apprehenditur sub ratione boni ab alio apprehenditur sub ratione mali vel ab eo dem diuersis temporibus.

¶ Argumenta ad partem aliam gratia contranis possent concedi: primum tamen soluendum est: quia sophisico modo procedit: quamuis enim multitudo opponatur. vnitati propter rationem diuisionis que est in multitudine et indiuisionis que est in vnitate: vt patet secundum sententiam philosophi in eodem libro: tamen plures vnitates que sunt pars multitudinis nunquam per se respectu eiusdem contrariantur alii vnitati.